فهرست مطالب

نشریه علوم سیاسی
سال یازدهم شماره 1 (پیاپی 41، بهار 1387)

  • تاریخ انتشار: 1387/01/11
  • تعداد عناوین: 9
|
  • مقالات
  • احمد واعظی صفحه 9
    جامعه گرایی (communitarianism) به عنوان یک جریان فکری مؤثر در تفکر سیاسی معاصر، نحله ای کاملا ضد لیبرالی نیست. گرچه برخی از چهره های آن، نظیر مکین تایر در تقابل با کلیت سنت لیبرالیسم قرار می گیرند عمده متفکرین این نحله در درون سنت لیبرالیسم، طبقه بندی می شوند. در حقیقت، آنان با تلقی های فردگرایانه از لیبرالیسم که سهم جامعه را در تکوین مفاهیم و ایده های اساسی جامعه سیاسی نادیده می گیرد سر ستیز دارند.
    جامعه گرایی معاصر که بر نقش درک ها و تفاسیر شکل گرفته در بستر اجتماع تاکید می کند و خواهان اهتمام و به رسمیت شناختن این گونه درک ها در نظریه پردازی عدالت و دیگر موضوعات سیاسی است رویکردی هرمنوتیکی به سیاست دارد. این رویکرد هرمنوتیکی با نواقص و مشکلاتی مواجه است که در این نوشتار به آن پرداخته شده است
    کلیدواژگان: جامعه گرایی، لیبرالیسم، عدالت، هرمنوتیک، سنت تاریخی، فضای معنا شناختی، خیرات اجتماعی، اصول عدالت توزیعی
  • حمید حیدری صفحه 31
    هدف این نوشتار، بررسی نظریه صلح دموکراتیک از دیدگاه نظریه «مردم سالاری دینی» است. نظریه صلح دموکراتیک را کانت، فیلسوف برجسته آلمانی در سده هجدهم وارد مباحث علوم سیاسی نمود و سپس شومپیتر، اقتصاددان اتریشی در قرن بیستم از زاویه اقتصادی، آن را تایید نمود. با توسعه نظام دموکراسی لیبرال-سکولار در نیمه دوم قرن بیستم، توجه بیشتری به رابطه صلح و دموکراسی معطوف گردید. در این مقطع، گروه های بیشماری از اساتید علوم سیاسی با بکارگیری روش های گوناگون پژوهش های آماری، نظریه صلح گرایی دموکراتیک را تقویت نمودند.
    قرائت محکم این نظریه که طرف داران اندکی دارد ادعا می کند که کشورهای دموکراتیک، اصولا در روابط خارجی خود، صلح جو هستند. بر پایه قرائت ضعیف، کشورهای دموکراتیک، تنها در روابط میان خود، گرایش به حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات دارند. در عین حال این قرائت، اذعان می کند که کشورهای دموکراتیک، در روابط خود با کشورهای غیر دموکراتیک تفاوتی با کشورهای غیر دموکراتیک در صلح جویی ندارند.
    در این مقاله، ضمن بررسی نقادانه نظریه صلح دموکراتیک، این اصل مطرح خواهد شد که استقرار فرهنگ احترام برابر متقابل میان دولت ها، عاملی کلیدی در برقراری صلح جهانی است؛ خواه در این مجموعه، دولت های مردم سالار سکولار باشند یا دولت های مردم سالار دینی. لذا تنها راه توسعه صلح بین المللی، دست برداشتن جامعه امنیتی غرب از این تصور عمومی است که فرهنگ خاص غیر دینی غربی با مولفه های مختلف آن بر سایر فرهنگ ها برتری دارد. این تصور دولت های غربی، منجر به انکار عملی اصل احترام برابر متقابل در تنظیم روابط میان غرب و غیر غرب شده و مانع اصلی بر سر راه توسعه صلح بین المللی است.
    کلیدواژگان: صلح ابدی، صلح دموکراتیک، کانت، رامل، مردم سالاری دینی، فرهنگ غرب
  • رضا خراسانی صفحه 47
    از فرهنگ در قاموس و عرف سیاست بین الملل به عنوان قدرت نرم یاد می شود؛ چرا که قدرت نرم، توانایی شکل دهی به ترجیحات دیگران است و جنس آن از نوع اقناع است. به نحوی که امروزه این قرائت از قدرت در مقابل قدرت سخت (قدرت نظامی و تسلیحاتی) که توام با اجبار و خشونت است به کار می رود. اخیرا عرصه روابط بین الملل، به شدت، تحت تاثیر عوامل فرهنگی و هویتی قرار دارد. از این رو، کسب وجهه و اعتبار بین المللی و نفوذ در افکار عمومی و به عبارتی، دسترسی به قدرت نرم، از جمله اهداف مهم و در عین حال، تصریح نشده دیپلماسی کشورها در حوزه سیاست بین الملل است که این مهم، به تناسب موقعیت، جایگاه، امکانات، فرصت ها و ظرفیت های فرهنگی هر کشور به شیوه ها و مکانیسم های مختلف تعقیب می گردد. از سویی، قدرت یابی و کسب و تولید قدرت در دنیای جدید در مقایسه با گذشته از الگوهای متفاوتی پیروی می کند و به نوعی، متغیرهای جدیدی را جهت تولید، و اعمال قدرت و نیز تحلیل مسائل بین المللی، وارد حوزه روابط بین الملل نموده است. از این رو، این مقاله در صدد بررسی جایگاه و نقش قدرت فرهنگی در سیاست خارجی کشورها و تاثیر آن بر روند تحولات جهانی، به ویژه پس از حادثه یازده سپتامبر است.
    کلیدواژگان: قدرت فرهنگی (قدرت نرم)، سیاست خارجی، تحولات جهانی، سیاست جهانی، فرهنگ مقاومت
  • محمدحسین طارمی صفحه 73
    در این نوشتار پس از ذکر چهار مؤلفه مشترک اقدامات تروریستی (خشونت، تنش زایی و ارعاب، هدف نامشروع، فعل غافلگیرانه، مخفیانه و ظالمانه) از منظر فقه، مشروعیت یا عدم مشروعیت آن مورد بررسی قرار گرفته است. محاربه، فتک، غدر و بغی از جمله ابواب فقهی است که به این موضوع پرداخته است. پس از بررسی حکم اقدامات تروریستی علیه مسلمانان و کفار، این مسئله بررسی شده است که آیا ترور با اهداف مذهبی که امروزه، غرب در صدد ترویج آن، میان مذاهب و فرق اسلامی است در فقه، امری مشروع تلقی شده است یاخیر؟ سپس در پاسخ به هجمه های تبلیغاتی وسیعی که از سوی غرب با حربه تروریستی نشان دادن اسلام به سبب تجویز عملیات استشهادی؛ مبانی و دلایل جواز عملیات استشهادی در فقه را بررسی نموده، به بررسی تفاوت آن با تروریسم انتحاری پرداخته شده است.
    کلیدواژگان: تروریسم، محاربه، غدر، فتک، بغی، دفاع مشروع و تروریسم انتحاری
  • محمدرضا تخشید، اردشیر نوریان صفحه 111
    روابط ایران و امریکا پس از گذشت حدود سی سال از وقوع انقلاب اسلامی ایران، همواره در حالت چالشی و مخاصمه جویانه قرار داشته است. این روابط پس از خاتمه دوران جنگ سرد و مخصوصا طی یک دهه گذشته، وارد مرحله تازه ای شده است که مقارن با دوران یکجانبه گرایی امریکا شده است.
    با توجه به حذف رقیب اصلی از صحنه رقابت و برتری امریکا در صحنه جهانی، این احتمال، دور از ذهن نبود که اقدامات امریکا در منطقه حساسی مانند خاورمیانه، علاوه بر تثبیت هژمونی آن کشور بر منطقه، تمامی قدرت های منطقه ای از جمله ایران را در حاشیه قرار دهد، اما روند تحولات نشان می دهد که این رویکرد به خاورمیانه، نه تنها موجب کاهش و انزوای نقش ایران نشده است، بلکه یکی از پی آمدهای آن، توسعه نفوذ و افزایش شعاع تاثیر ایران بر منطقه بوده است. این مقاله در حقیقت به دنبال بررسی و تجزیه و تحلیل این حقیقت است که چگونه، یکجانبه گرایی و فشارهای همه جانبه به کشورهای منطقه، چنین پی آمدهایی به دنبال داشته است.
    کلیدواژگان: یکجانبه گرایی، قدرت منطقه ای، گروه های اسلامی، تروریسم، جنگ سرد
  • جواد معین الدینی، حبیب الله ابوالحسن شیرازی صفحه 141
    خاورمیانه اسلامی، مختصات متفاوتی را با ظهور خود بر منطقه، حاکم می سازد. در چنین حالتی، رویکرد کامل به اسلام برای ساخت و اداره جامعه و تحقق عدالت، کرامت و آزادی در جوامع بشری در منطقه شکل می گیرد.
    خاورمیانه اسلامی علاوه بر این که دولت های مستبد و مرتجع منطقه را به چالش می-کشد با زمینه سازی برای به حکومت رسیدن دولت های مستقل و اسلام گرا، نسخه دموکراسی کنترل شده غربی را نیز بی خاصیت می سازد. هم چنین با افزایش تنفر و انزجار از امریکا، چهره واقعی او را به عنوان یک اشغال گر سلطه جو، آشکار می نماید که سعی دارد با تبدیل منطقه به پادگان نظامی، منابع سرشار آن را به یغما ببرد. در چنین صورت بندی جدیدی، اسرائیل نیز به عنوان یک رژیم جعلی، فاقد موجودیت بوده و توسط دولت های منطقه به رسمیت شناخته نخواهد شد.
    از سوی دیگر، طرح خاورمیانه بزرگ، اهداف سیاست خارجی امریکا را با رویکردی لیبرالیستی در منطقه، در جهت رویارویی و مقابله پیشگیرانه با تهدیدات نامتقارن، علیه منافع امریکا، دنبال می کند.پس از وقوع حادثه 11 سپتامبر، سیاست گزاران امریکایی، طرح خاورمیانه بزرگ را به عنوان استراتژی بلند مدت خود در منطقه خاورمیانه برگزیدند. فهم ماهیت و پیچیدگی در این طرح، مورد توجه اغلب کارشناسان مسائل منطقه خاورمیانه قرار گرفته است. مقاله حاضر با بررسی ماهیت و اهداف طرح خاورمیانه بزرگ، چگونگی اجرایی شدن آن را در منطقه، مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. به نظر نویسندگان، طرح خاورمیانه بزرگ در تقابل با خاورمیانه اسلامی است. امریکا از هیچ تلاشی برای مهار خاورمیانه اسلامی و ناکام ماندن آن دریغ نکرده و دو راهبرد نرم افزاری و سخت افزاری را در دستور کار خود قرار داده که در این مقاله مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
    کلیدواژگان: خاورمیانه بزرگ، خاورمیانه اسلامی، استراتژی، طرح، راهبرد نرم افزاری و راهبرد سخت افزاری
  • سهراب عسگری صفحه 177
    جهان اسلام با جمعیتی بیش از یک میلیارد نفر به منزله یک قطب جمعیتی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی بزرگ، گستره وسیعی از کره خاکی را در بر می گیرد که با داشتن قابلیت های قوی برای هم گرایی، گرفتار عوامل متعددی در واگرایی است. از نقطه نظر جغرافیای سیاسی، اکثر کشورهای اسلامی در مراحل نخستین سازمان دهی سیاسی فضا قرار دارند. در این کشورها جمعیت، با سرعت در حال افزایش است و این افزایش، تبعات مختلفی به دنبال دارد که یکی از تبعات آن، تخریب محیط زیست می باشد. از نظر ژئوپولیتیکی نیز مسائلی در جهان اسلام وجود دارد. کشورهای اسلامی واقع در خاورمیانه و شمال افریقا از معضل طبیعی و جغرافیایی کم آبی و بی آبی رنج می برند. همین مسئله باعث فراهم آوردن زمینه چالش بین کشورهای دارای حوضه های مشترک آب گردیده و آب را به یک موضوع ژئوپولیتیکی تبدیل کرده است. جهان اسلام، از طرفی زمینه های هم-گرایی قابل ملاحظه ای دارد. بزرگ ترین مخزن انرژی در اختیار جهان اسلام است. با توجه به رو به کاهش بودن منابع هیدروکربنی انرژی در سایر حوزه ها، منطقه خلیج فارس به علت دارا بودن منابع عظیم انرژی، حداقل برای ربع سده آینده، هم چنان مورد توجه جدی اقتصاد جهانی خواهد بود و این ویژگی برای ژئوپولیتیک بودن این منطقه کفایت می کند. اگر چه آب در خاورمیانه و شمال افریقا به یک موضوع ژئوپولیتیکی تبدیل شده، اما وجود منابع قابل توجه آب در برخی از کشورها امکان کاستن از بزرگی این معضل بین-المللی را فراهم می آورد و می تواند آب را از یک موضوع ژئوپولیتیکی، خارج ساخته و به یک مسئله سیاسی تبدیل نماید.
    این مقاله تلاش می کند ضمن برشمردن عوامل و زمینه های واگرایی در جهان اسلام، بسترهای مناسب هم گرایی را نیز تبیین نماید.
    کلیدواژگان: جهان اسلام، مسلمانان، ژئوپولیتیک، محیط زیست، منابع انرژی و آب
  • مهدی بخشی شیخ احمد صفحه 193
    بررسی منابعی که به مطالعه سازمان القاعده پرداخته اند نشان می دهد که هر کدام از منظر خاصی به این سازمان نگاه کرده و آن را از نقطه نظر خاص خود، مورد کندوکاو قرار داده اند. در این میان، سه دسته از نظریات وجود دارند که بیشتر از بقیه مورد توجه قرار گرفته اند: دسته اول براین باورند که ایدئولوژی القاعده و اعمالی که توسط این سازمان انجام می گیرد، مصداقی از نظریه «برخورد تمدن ها»ی هانتینگتون است. دسته دوم، نظریه هایی می باشد که این سازمان را پدیده ای مدرن، قلمداد کرده و حتی در بعضی موارد، ایدئولوژی القاعده را بیشتر از آن که ریشه دار در آموزه های اسلامی بدانند، متاثر از اندیشه چپ اروپایی در نظر می گیرند. دسته سوم نیز از بعد مذهبی به سازمان، نگاه کرده و ایدئولوژی آن را تحت عنوان تروریسم مذهبی بررسی کرده اند. پژوهش حاضر نیز همین دیدگاه اخیر را مورد تاکید قرار می دهد.
    کلیدواژگان: القاعده، برخورد تمدن ها، تروریسم مذهبی، وهابیت، جهاد و سیدقطب
  • نقد و معرفی
  • مجید مرادی صفحه 217
    نام کتاب: دلیل الحرکات الاسلامیهنویسنده: گروهی از پژوهشگرانناشر: مرکز الاهرام للدراسات السیاسیه و الاستراتیجیهمحل نشر: قاهرهسال نشر: 2006 چاپ اولمرکز پژوهش های سیاسی و راهبردی الاهرام، نخستین راهنمای عربی جنبش های اسلامی جهان را منتشر کرد. همان گونه که در مقدمۀ این کتاب هم آمده است، به رغم اهتمام فزایندۀ مراکز دانشگاهی و رسانه ای و سیاسی به پدیدۀ اسلام گرایی در طی سال های اخیر و به ویژه پس از حوادث یازدهم سپتامبر، تلاش های جدی ای برای آشنایی با مؤلفه های برجسته تر و بحث برانگیز تر این پدیده، که همان جنبش های اسلامی هستند، از منظری دقیق و علمی و بی طرفانه، صرف شده است.
    این کتاب راهنما از سه بخش اساسی، تشکیل شده است: جنبش های اسلامی، معرفی و فعالیت های جنبش های اسلامی، اندیشه ها و دیدگاه ها و جنبش های اسلامی، رهبران فکری و جنبشی.
    سه سطح تحلیل یاد شده، در مجموع، تصویری علمی از جنبش های اسلامی به دست می دهد.
|
  • Ahmad Vaezi Page 9
    Communitarianism as an intellectual trend influential on the contemporary political thought is not a completely anti-liberalist school. Although some of its main figures such as McIntire are in general against the liberalist tradition, most of the intellectuals in this school are classified as liberalists. In fact, they are against individualistic understandings of liberalism which ignore the role of society in the formation of basic concepts and ideas in political societies. Contemporary communitarianism is hermeneutic approach which emphasizes on the role of conceptions and interpretations formed in society and tries to recognize such conceptions in theorizing on justice and other political subjects. This hermeneutic approach faces a number of shortcomings and problems which are to be discussed in this paper.
  • Hamid Heidari Page 31
    This paper is a study of “democratic peace theory” from the viewpoint of “religious democracy.” Kant, the outstanding German philosopher, introduced “democratic peace theory” to political sciences in the 18th century. Afterwards, the Austrian economist, Joseph Schumpeter, underpinned the theory from an economic perspective. After the development of secular liberal democracy in the second half of 20th century, more attention was paid to the relationship between peace and democracy. At this stage, many political science researchers strengthened the “democratic peace theory”, using various statistical research methods. The strong reading of this theory, which has few supporters, claims that democratic countries have always peaceful foreign relationships. However, the weak reading maintains that democratic countries tend to resolve disagreements peacefully only in the relationships among themselves. The reading also concedes that these countries, in their relationships with non-democratic countries, have no differences with non-democratic countries concerning peacefulness. After a critical evaluation of “democratic peace theory”, the paper proposes the principle that the establishment of mutual equal respect culture among governments is a key factor in the establishment of world peace, whether these governments be secular democracies or religious democracies. Thus, the only way for developing world peace is that the West renounce the common idea that secular Western culture has priority over other cultures. This conception by West governments practically leads to the denial of the mutual equal respect principle in regulating the relationships among the West and the non-West. This the main obstacle to develop world peace.
  • Reza Khorasani Page 47
    In the terminology of international relations, culture is considered as soft power because soft power is the ability to form the preferences and manufacture consent which is different from hard (military, armament) power exploited with violence. The international relations arena has recently been influenced by cultural and identity matters. Thus, one of the implicit but important diplomacy goals of the world countries in the realm of international politics is attaining an international prestige and changing public opinion through soft power. This might be pursued differently through different mechanisms and strategies according to the status, situation, facilities, opportunities, and cultural capacity of countries. In addition, attaining and maintaining power in the new world follows from a different pattern, with respect to the past, and introduced new variables for producing and exerting power and analyzing problems in international relations. Thus, the present paper is to study the status and role of cultural power in international relations and its impact on world developments specifically after September11.
  • Mohammad Hossein Taremi Page 73
    After referring to the four common characteristics of terrorist acts (i.e. violence, tenseness, and intimidation, illegitimate goals, and oppressive, secret, surprise acts), the legitimacy and illegitimacy of such acts is evaluated from a jurisprudential viewpoint. Moharibah (war), Fatk (raid), Ghadr (deception) and Baghy (rebellion) are subjects in jurisprudence which deal with terrorism. Elaborating on the jurisprudential verdicts on terrorist acts against Muslims and infidels, the paper tries to answer the question whether terrorism with religious goals, of which the West is now accusing the Islamic sects and denominations, is considered as legitimate in jurisprudence or not. Then, in answer to the widespread Western propaganda to show Islam as terrorist because of allowing martyrdom-seeking operations, the paper studies the jurisprudential foundations and arguments for allowing martyrdom seeking operations and its differences with suicide operations.
  • Mohammad Reza Takhshid Page 111
    Iran and the US have always had antagonistic challenging relationships after the 1979 Islamic revolution. These relationships entered a new phase after the cold war and especially during the last decade which coincides with the unilateralist era in the United States’ policies. With respect to the elimination of the main rival of the United States from the world scene, it seemed probable that the measures taken by the United States in the Middle East stabilize the American hegemony over the region and marginalize regional powers such as Iran. However, the course of developments show that this type of approach to the Middle East not only did not result in the marginalization of Iran but also led to the strengthening and spreading of the Iran’s impact on the region. This paper is to show how the United States’ unilateralism and all-out pressure on the Middle East countries had such consequences.
  • Javad Moinoddini, Habibollah Abulhassan Shirazi Page 141
    The appearance of the Islamic Middle East draws different coordinates for the region. In such a situation, a complete tendency will form towards Islam to form and run societies and to realize justice, dignity, and freedom in human societies in the region. The Islamic Middle East will not only challenge despotic and radical governments in the region but also neutralize the controlled Western type of democracy through preparing the grounds for the formation of independent Islamist governments. It will also unmask the true character of the United States government as an authoritarian occupier who pillage the area through turning the region into an army barracks. In this new formation, the fake Israeli regime cannot exist and be recognized by the local governments. On the other hand, the Great Middle East Plan pursues the foreign policy goals of the United States in the region and is to preemptively confront any asymmetric threats against the interests of the United States in the region on the basis of a liberalist approach. After 9/11 American policy makers proposed the Great Middle East Plan an their long-term strategy in the region. Understanding the nature and complexity of this plan has been the major concern of the most Middle East experts. The present paper studies the nature and the goals behind this plan and analyzed the way it is to be put into operation in the region. We believe that the Great Middle East Plan is in opposition with the Islamic Middle East. The United States made much effort to contain the Islamic Middle East, resorting to two software and hardware strategies to be studied in this paper.
  • Sohrab Asgari Page 177
    Covering a vast area of the earth, the Islamic world with a population of more than one billion is an important population, cultural, economic, and political pole. Though it has much capacity for convergence, it now suffers from divergence. From geopolitical viewpoint, most Islamic countries are in the beginning stage of organizing the political sphere. Population is rapidly increasing in these countries. Increase in population has various aftermaths one of which is the destruction of environment. There are also geopolitical problems in the Islamic world. The Islamic countries in the Middle East and North Africa suffer from the natural and geographical problem of lack of water. This has led to conflicts among countries with water sources and made water a geopolitical issue. On the other hand, the Islamic world has grounds from convergence. The biggest source of energy belongs to the Islamic world. Since the hydrocarbonic sources of energy are decreasing in other regions, Persian Gulf will remain significant for the world economy because of its huge sources of energy in the future 25 years. Thus feature is enough to give the region a geopolitical importance. Although water in the Middle East and North Africa turned into a geopolitical issue, the existence of considerable water resources in some of these countries can reduce the amount of the problem, changing water from a geopolitical issue to a political one. The paper tries to clarify the causes of divergence and the grounds of convergence in the Islamic world.
  • Mahdi Bakhshi Sheikh Ahmad Page 193
    An overview of the works devoted to study of al-Qaeda shows that each approached the organization from a specific perspective. Here, there are three types of assumptions which are more noteworthy. According to the first one, the al-Qaeda ideology and the actions done by this organization are indicative of Huntington’s theory of Civilization Clashes. The second group consider al-Qaeda a modern phenomenon and believe that it is more influenced by European leftist thoughts than by Islamic teachings. The last group have a religious approach to the organization and evaluated the ideology under the rubric of ‘religious terrorism.’ This paper elaborates on the last group.