فصلنامه تازه های علوم شناختی
سال چهارم شماره 1 (پیاپی 13، بهار 1381)

انسان نیز مانند حیوانات آزمایشگاهی به بسیاری از داروها مانند الکل، کوکائین و اپیات ها وابسته می شود. با وجود این، علت وابستگی به این داروها کاملا شناخته نشده است. برخی از داروها و یا تحریک برخی از نواحی مغز موجب بروز پاداش می شوند که پاسخ به محرکی است که سبب احساس لذت می شود. به نظر می رسد که سروتونین در هیپوتالاموس، انکفالین ها و گابا (GABA) در ناحیه تگمنتوم شکمی و هسته اکومبنس و نورآدرنالین (رهایی نورآدرنالین در هیپوکامپ از فیبرهای عصبی است که از لوکوس سرلئوس منشا می گیرند) در بیولوژی پاداش دخالت دارند، ولی مسیر نهایی در این فرآیند، سیستم دوپامینرژیک است. عمل داروها بر مکانیسم پاداش، لذت را القا می کند که تقویت (reinforcement) نامیده می شود. اثر تقویتی داروها، تقویت کردن حسی است که موجب تکرار مصرف دارو می شود. تقویت، سبب تحمل و وابستگی به دارو می شود. الکل، کوکائین، مرفین و آمفتامین دارای خواص تقویت کنندگی می باشند. مدل های حیوانی که به منظور مطالعه وابستگی به داروها مورد استفاده قرار گرفته اند، عبارت اند از: خود - تجویزی (self-administration)، خود – تحریکی (Self-stimulation) و ترجیح مکان شرطی شده (conditioned place preference). به علاوه، رفتار پرشی، مدلی برای مطالعه وابستگی به داروهای اپیوئیدی می باشد.

این پژوهش به بررسی رابطه خودپنداره های علمی، اجتماعی، ورزشی و ارزشی با سلامت عمومی و مولفه های آن (شامل سلامت جسمانی، اضطراب، کارکرد اجتماعی و افسردگی) در دانشجویان دانشگاه شیراز پرداخته و تفاوت های جنسی در سلامت عمومی و مولفه های آن را مورد مطالعه قرار داده است. نمونه مورد مطالعه، شامل 182 دانشجو بود که به طور تصادفی از سه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، علوم تربیتی و روان شناسی و مهندسی انتخاب شدند. ابعاد خودپنداره به وسیله پرسشنامه P.M.S.P.S و سلامت عمومی و مولفه های آن به وسیله پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ) اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که از خودپنداره های مختلف فقط خودپنداره ارزشی دارای رابطه منفی و معناداری با افسردگی است. همچنین دانشجویانی که خودپنداره ارزشی بالاتری داشتند، از سلامت عمومی بیشتری نیز برخوردار بودند. عامل جنس با سلامت عمومی و مولفه های آن رابطه معناداری نشان نداد. علاوه بر این، یافته ها حاکی از آن بود که دانشجویان دانشکده مهندسی به لحاظ سلامت عمومی و ابعاد آن (به استثنای کارکرد اجتماعی)، بهترین وضعیت و دانشجویان دانشکده ادبیات و علوم انسانی، بیشترین مشکلات را دارند.

هدف این تحقیق، فراهم آوردن اطلاعات در مورد حافظه کودکان نارساخوان جهت اطلاع رسانی به مدارس عادی و مراکز اختلالات یادگیری و پیش دبستانی، برای آگاهی از عملکرد این کودکان و اجرای برنامه های مناسب، به منظور کاهش مشکلات خواندن آنها می باشد. بدین منظور کلیه دانش آموزانی که به مراکز اختلالات یادگیری شماره 1 و 2 شهر تهران مراجعه کرده و بر اساس ارزیابی های متخصصان این مراکز، نارساخوان تشخیص داده شده بودند، به عنوان نمونه مطالعاتی انتخاب گردیدند. پس از آن، گروه دانش آموزان عادی با روش همتا کردن نمونه ها، از مناطق 20 گانه آموزش و پرورش شهر تهران به صورت تصادفی انتخاب شدند. سپس آزمون حافظه کوتاه مدت و بلند مدت برای هر یک از دانش آموزان اجرا شد. نتایج نشان داد که بین حافظه کوتاه مدت دو گروه نارساخوان سطحی و عمیق تفاوت معنی دار آماری وجود ندارد، ولی هر دو گروه با گروه عادی تفاوت معناداری نشان دادند. بین حافظه بلند مدت هر سه گروه نیز تفاوت مشاهده شد.

هدف از پژوهش حاضر، مقایسه فرآیندهای توجه دانش آموزان نارساخوان و عادی بر پایه دومحور توجه متمرکز (focused) و توجه تقسیم شده (divided)و بررسی تاثیر این شرایط بر کارکرد آنها در تکالیف حافظه عملی و کلامی (verbal) است. اساس این پژوهش، مدل کرمی نوری و همکاران (1994) است؛ با این تفاوت که مدل ذکر شده، روی افراد عادی انجام شده است. در این پژوهش 56 دانش آموز (دختر و پسر) نارساخوان و عادی پایه چهارم شرکت داشتند. به منظور انتخاب گروه نمونه، از دو روش نمونه گیری چند مرحله ای و قضاوتی یا هدفمند استفاده شده است. ابزارهای مورد استفاده عبارت اند: تکالیف اولیه (کلامی و عملی)، تکالیف ثانویه، آزمون هوش ریون، آزمون آناگرام، آزمون یادآوری آزاد و آزمون یادآوری یا سرنخ. طرح پژوهش از نوع طرح پس آزمودنی با دو گروه مستقل (نارساخوان و عادی) می باشد. نتایج نشان داد که رمزگردانی عملی موثرتر از رمزگردانی کلامی است و به یادآوری بهتری نیز می انجامد. همچنین توجه متمرکز به بهبود عملکرد حافظه منجر می شود و تاثیر آن بر رمزگردانی عملی بیشتر از رمزگردانی کلامی است و اراده سرنخ می تواند با تسهیل بازیابی، یادآوری اطلاعات در کودکان نارسا خوان را بهبود بخشد. به ویژه در هر گروه استفاده از سرنخ اسم در تکالیف یادآوری همراه با رمزگردانی عملی، بر سرنخ فعل ارجح بود و شرایط توجه متمرکز بهتری را دربر داشت.

هدف این پژوهش، بررسی تاثیر شیوه آموزش به خود دستور دادن (خودآموزی) بر عملکرد حل مساله ریاضی و میزان توجه (عملکرد در آزمون های رمزگردانی وکسلر و همتایابی اشکال آشنا Matching Familiar Figures Test [MFFT]) در دانش آموزان تکانشی شهر جیرفت بود. آزمودنی ها، 24 دانش آموز دختر پایه اول راهنمایی با سبک شناختی تکانشی بودند که از طریق اجرای MFFT و به روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب و به طور تصادفی به سه گروه هشت نفره (آزمایش، گواه 1 و گواه 2) تقسیم شدند. ابزارهای جمع آوری اطلاعات عبارت بودند از: آزمون های همتایابی اشکال آشنا، خرده آزمون رمزگردانی، آزمون معلم ساخته حل مساله ریاضی، و آزمون هوش کتل. گروه آزمایشی طی شش جلسه دو ساعته، راهبردهای حل مساله ریاضی را از طریق شیوه به خود دستور دادن دریافت نمود، گروه 1 تحت آموزش سنتی قرار گرفت و در گروه گواه 2 مداخله ای نشد. نتایج تحلیل واریانس چند متغیره، نشانگر تاثیر شیوه آموزشی بر عملکرد حل مساله ریاضی گروه آزمایشی بود (P=0.001).

امروزه هستان شناسی ها که پایگاه های دانش مفهومی هستند، در سیستم های اطلاعاتی کاربرد بسیاری دارند. ساخت انواع هستان شناسی برای انواع قلمروها و کاربردها، فرآیندی پرهزینه و زمان بر است. خودکارسازی این فرآیند، گامی در جهت رفع گلوگاه کسب دانش در سیستم های اطلاعاتی و کاهش هزینه ساخت آنهاست. در این مقاله، ابتدا مروری بر روش های استخراج دانش مفهومی و ساخت هستان شناسی داریم و سپس برای کشف روابط میان مفاهیم، از روی متون زبان طبیعی، به بررسی روش های مبتنی بر الگو خواهیم پرداخت. در ادامه، برای استخراج دانش مفهومی از متون زبان فارسی، برخی الگوهای زبانی و معنایی را معرفی می کنیم. این الگوها عمومی و مستقل از دامنه و کاربرد می باشند و در سطح جمله عمل می کنند. آنها جهت استخراج روابط طبقه ای و غیر طبقه ای و اصول بدیهی، از عبارات و جملات فارسی به کار می روند. از جمله روابط استخراج شده از طریق این الگوها، می توان به روابط شمول معنایی، جز کل، ویژگی مقدار، هم مرجعی و... اشاره نمود. در این مقاله، ضمن معرفی الگوهای استخراج روابط مفهومی، در هر مورد مثال هایی از روابط قابل استخراج ارایه خواهد شد.

در این تحقیق، با کاربرد روش شناسی کیفی، تلاش شده است تا به نقد جایگاه مشاوران مدارس و موانع مشاوره روان شناختی پرداخته شود. شیوه دستیابی به انگاره های ذهنی مشاوران مدارس کار در گروه های متمرکز، بحث گروهی و ذهن انگیزی (بارش افکار) بود. یافته ها در چند محور طبقه بندی شدند: جایگاه کنونی مشاوران مدارس، نگرش مسوولان به مشاوران، نگرش دانش آموزان به مشاوران، نگرش مشاوران به خود و رشته خود، آمیختن نقش مشاور با نقش های دیگر، نگرش اجتماع و شیوه های ارتقای جایگاه مشاوران در مدارس. نتایج، این فرض را «که عدم شکل گیری ساختارهای ذهنی مناسب، باعث عملکرد معیوب مشاوره روان شناختی شده است»، تایید می کند. تجزیه و تحلیل یافته ها، کاوش برای رسیدن به راه حل ها و پیشنهادها، است.

مقاله حاضر مروری است بر نحوه پیدایش، تکوین و تحولاتی که مفهوم هیستری در طول تاریخ مکتوب پزشکی طی کرده است. در این مقاله، همچنین سابقه تاریخی، طبقه بندی های اولیه و نوین روان پزشکی، مفاهیم روان پویایی و بالاخره دیدگاهی که هیستری را نوعی رفتار بیمارانه نابهنجار (abnormal illness behavior) می داند، مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

هیجان، در کیفیت و گوناگونی تجربیات روزمره انسان نقش مهمی دارد. امروزه، مسایل مربوط به عصب زیستشناسی هیجان انسان، توجه روزافزون علم عصب پایه را به خود جلب کرده است؛ علمی که تا حد زیادی در اثر پیشرفت های روش های تصویربرداری عصب عملکردی به تکاپو افتاده است. نحوه تعامل و اثرگذاری هیجان روی سایر حوزه های شناخت، خصوصا توجه، حافظه و استنتاج، موضوع پژوهشی جدیدی است. این مقاله به نتایج روان شناختی و ساز و کارهای زمینه ای تنظیم هیجانی شناخت می پردازد.

ترس بیش از حد، غیر واقعی، غیر قابل کنترل و مرضی از افراد، اشیا و موقعیت های خاص است.
اسطوره شناسی: فوبی منسوب به فوبوس (phobos) است که در اسطوره های یونانی، از فرشته های مذکر و تجسم ترس محسوب می شود.