فهرست مطالب
نشریه مطالعات خاورمیانه
سال بیستم شماره 4 (پیاپی 75، زمستان 1392)
- بهای روی جلد: 200,000ريال
- تاریخ انتشار: 1393/06/24
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحه 1
-
صفحه 9منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا به دلیل موقعیت ژئواستراتژیک و ژئوپلیتیکی، همواره در کانون تحولات منطقه ای و بین المللی قرار دارد. در حال حاضر نیز بیشتر کشورهای این منطقه دچار تحولات اساسی مانند خیزش های مردمی، تغییر دولت مردان، تغییرات در قانون اساسی، سرنگونی روسای جمهور و رهبران و جنگ و درگیری داخلی هستند. این عوامل باعث توجه هرچه بیشتر نظام جهانی به این منطقه بیش از هر زمان دیگر شده است. رشد و توسعه اقتصادی که در هزاره سوم عامل مهم و به عنوان گفتمان اصلی مورد توجه کشورها و دولت مردان آنها قرار گرفته است، در این منطقه چندان نتوانسته خیز و جهشی ایجاد کند. کشورهای این منطقه که عمدتا دارای ثروت منابع فسیلی (نفت و گاز) هستند، به نسبت منابع و ذخایرشان، نتوانسته اند رشد و توسعه اقتصادی را دنبال کنند. براساس گزارش بانک جهانی، میزان رشد اقتصادی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در سال 2013 میلادی، 3.3 درصد بوده است. این مقاله به بررسی وضعیت رشد اقتصادی در این منطقه پرداخته است. نتایج نشان می دهد که هرچند رشد اقتصادی در این منطقه وجود داشته، ولی به دلیل بحران های منطقه ای و بین المللی و همچنین نبود یک سازمان منطقه ای، رشد اقتصادی از یک ثبات پایدار و مداوم برخوردار نبوده است.
کلیدواژگان: رشد اقتصادی، خاورمیانه، شمال آفریقا، موقیعت ژئواستراتژیک -
صفحه 43پهنه آبی خزر در زمره ژئواستراتژیک ترین و حساس ترین مناطق جهان به شمار می آید. شرایط خاص و برتری بخش مترتب بر آن، باعث شده است اجماعی حتی نسبی، بر روی ساده ترین اصول حقوقی اش به انجام نرسد. این امر نارسایی ها و مسائل فراوانی را پدید آورده است که بحران زیست محیطی در صدر آن قرار دارد. از دید نگارندگان این مقاله، عدم اجماع بر سر اصول نخستین و پایه ای این دریاچه اصلی ترین عامل این بحران زیست محیطی می باشد. این موضوع به ویژه در دو مورد تعیین ماهیت حقوقی (دریا یا دریاچه و آزاد یا بسته بودن) و قواعد ناظر بر اصل جانشینی در دریاچه خزر نمود می یابد. این نوشتار با پرسش از سرچشمه و کانون بحران زیست محیطی خزر، در پی آن است تا با کنکاش در دو حوزه حقوقی پیش گفته، بستری برای روشن سازی موضوع و یافتن زمینه ای برای اجماع و اتفاق کشورهای کرانه ای به دست دهد. تعیین این دو مساله حقوقی، می تواند با ساختن زمینه هم گرایی میان کشورهای ساحلی، و نیز هویداسازی مرزهای حاکمیت، و حقوق و تکالیف در خزر، گامی اساسی در از میان بردن بحران زیست محیطی این دریاچه باشد. از دیگرسو، یافتن راه کاری برای تنظیم نظام (رژیم) حقوقی به عنوان پیش نیاز حل بحران زیست محیطی خزر، نیازمند مشخص شدن این اصول است.
کلیدواژگان: بحران زیست محیطی، اصل جانشینی، دریاچه خزر، ماهیت حقوقی خزر، نظام (رژیم) حقوقی خزر -
صفحه 71منطق زیست سیاست در جوامع خاورمیانه در حال عبور از نظم اجتماعی کهن می باشد و این جوامع سودای تحول در ارکان حقایق خود دارند. در هنگامه این تحول شاهد رویارویی هایی نامتقارن و نامتعارف جامعه قدرت و جامعه مقاومت هستیم. به سبب همین رویارویی ها و راهبرد های نوین و همچنین ظهور فرآیند نوینی از دگرگونی های اجتماعی/سیاسی در انقلاب های اخیر خاورمیانه، تاکید بر نقش واژگان کلاسیکی چون انقلاب، ایدئولوژی و رهبری شاید نتواند در ادراک واقعیت تسهیل کننده باشد. از همین رو، این نوشتار واژگانی متفاوت چون «مقاومت» و «اشکال مقاومت» برای درک و تفسیر این انقلابها بر می گزیند. در پیرو این دو مفهوم، چهار شکل «مقاومت» با عنوان «مقاومت اسلامی»، «مقاومت دموکراتیک»، «مقاومت مارکسی» و «مقاومت پستمدرن» (مقاومت مردم) از هم تفکیک داده می شود و سپس با بنای تئوریک این اشکال مقاومت، به سمت تحلیل انقلاب های عربی گام برداشته می شود. همچنین در ادراک مساله طرح شده از برخورد دیالکتیک ایده و واقعیت پدیداری بهره بردیم؛ بدینصورت که با نگاه کردن و آگاهی یافتن از انقلاب های عربی، اشکال مقاومت برساخته معنایی و زبانی می شوند، و در عین حال با بنای تئوریک این اشکال مقاومت به تحلیل انقلاب های عربی پرداخته می شود.
کلیدواژگان: خاورمیانه، انقلاب های عربی، اشکال مقاومت، مصر -
صفحه 99پس از روی کار آمدن انور سادات در سپتامبر 1970 در مصر، سیاست خارحی این کشور در قبال اسراییل دچار دگرگونی اساسی شد و از حالت منازعه جویانه دوران جمال عبدالناصر فاصله گرفته و به جهت گیری مصالحه جویانه تغییر یافت. این تغییر جهت گیری در حالی رخ داد که به نظر می رسد هویت دولت های پس از جمال عبدالناصر در مصر نیز تغییر کرد. این نوشتار تلاش دارد تا بررسی کند که چگونه سیاست خارجی مصر در قبال اسراییل در دوره های زمانی مختلف، تحت تاثیر تغییر هویت دولت های آنان، دست خوش تغییر شده است؟ در پاسخ به این سوال، مقاله حاضر براساس رویکرد سازه انگاری سطح واحد بیان می دارد که تغییر هنجارهای داخلی موثر در تکوین هویت دولت های مختلف مصر، توضیح دهنده چگونگی تغییر سیاست خارجی این کشور در قبال اسراییل در دوره های زمانی متفاوت است. بدین منظور در بخش اول این مقاله به بررسی رویکرد سازه انگاری در روابط بین الملل، در بخش دوم به بررسی نقش این رویکرد در تحلیل سیاست خارجی و در بخش سوم به بررسی تغییر سیاست خارجی مصر پس از جمال عبدالناصر در قبال اسراییل از منظر رویکرد سازه انگاری سطح واحد پرداخته می شود.
کلیدواژگان: سازه انگاری، سیاست خارجی، مصر، هنجار، هویت -
صفحه 125مقاله حاضر درآمدی است بر تحولات سیاسی تاریخ معاصر عراق به خصوص پس از تغییر اوضاع سیاسی این کشور از دهه 50 قرن بیستم تا سقوط جمهوری عبدالکریم قاسم در سال 1963 که در این دوره طبقات مختلف مردم عراق به خصوص گروه های متوسط شهری، عشایر و دانشجویان با گرایش به احزاب سیاسی هم گام با دیگر جنبش های کشورهای خاورمیانه به دنبال کسب مطالبات خود بودند. غفلت و عدم توجه دولت های وابسته به خاندان سلطنتی هاشمی (1921 1958) به مطالبات مردم و بهره برداری احزاب معارض از این مطالبات، هزینه های سنگینی را برای خاندان سلطنتی به بار آورد که مهم ترین آن، تسریع در براندازی خاندان هاشمی و قتل عام آنان در 1958 بود. مساله اصلی مقاله حاضر، افزون بر بیان چگونگی وقوع انتفاضه 1952، حوادث مربوط به آن و واکنش هیات حاکمه عراق در قبال آن، ارایه راه کارهایی برای پیش گیری از حوادث مشابه خواهد بود. روش مورد نظر در این مقاله، توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع مربوط به تاریخ سیاسی عراق می باشد و نتیجه مورد نظر آن، شناخت حوادث تاریخ معاصر عراق با هدف حل مساله و پیش گیری از حوادث آینده و برخورد مناسب با آنهاست نه برخورد تاکتیکی و پاک کردن صورت مساله.
کلیدواژگان: عراق، جنبش های سیاسی، اجتماعی، انتفاضه 1952، پیش گیری از انتفاضه -
صفحه 141با شکل گیری بحران سیاسی در سوریه، بازیگران منطقه ای مطابق مقدورات و محذورات خود، همچنین با تبعیت از آموزه های واقع گرایی حاکم بر سیاست خارجی خود که مبتنی بر آموزه های واقع گرایانه می باشد، در صدد تامین حداکثر منافع ملی خویش در ابعاد گوناگون از طریق مشارکت در بحران سوریه بوده اند. در همین راستا، پرسش اصلی نوشتار حاضر این است که نقش قدرت های منطقه ای در تحولات سوریه چیست؟ فرضیه پژوهش این است که رقابت، تضاد منافع و دیدگاه های متعارض قدرت های منطقه ای، موجب پیچیدگی، تشدید تحولات و تداوم بحران در سوریه شده است. مقاله حاضر با رویکرد موازنه قدرت منطقه ای انجام گرفته است. همچنین یافته های پژوهش از این امر حکایت دارد که رقابت و تعارض منافع میان بازیگران منطقه ای اثرگذار در بحران سوریه، بازی با حاصل جمع جبری صفر را ایجاد کرده است. این نوع نگاه مانع هر گونه سازش، و راه حل سیاسی برای خروج از بحران سیاسی در سوریه شده است. این امر به نوبه خود، علاوه بر پیچیدگی بیش از پیش بحران سوریه، موجب افزایش حجم منازعاتی آن نیز شده و راه حل سیاسی برای خروج از بحران سوریه را دشوار ساخته است.
کلیدواژگان: سوریه، رقابت های منطقه ای، محور محافظه کار، محور مقاومت، موازنه قدرت - معرفی و نقد کتاب
-
Page 9Currently most of the Middle Eastern countries are experiencing fundamental changes including popular uprisings, elite change, amendments in their constitutions, overthrow of leaders, conflicts and civil wars. These factors have caused the world system pay more attention to the region. Economic growth and development which have topped the agenda of countries and their statesmen in the third millennium have failed to give rise to a significant leap in the Middle East and North Africa (MENA). The oil-rich regional nations have been unable to attain economic growth and development proportional to their natural resources. According to the World Bank, economic growth rate in MENA in 2013 has reached 3.3 percent. The findings of the article indicate that although the region has seen economic growth, it lacks consistent stability due to regional and international crises as well as absence of a regional organization.Keywords: Economic Growth, Middle East, North Africa, Geostrategic Location
-
Page 43The Caspian body of water is one of the strategically sensitive areas of the world which has led to lack of an even relative consensus over laws governing it. This, in turn, has given rise to many problems notably the environmental crisis. The authors of this article are on the belief that lack of consensus on the basic principles governing this lake largely accounts for such an environmental crisis. This is particularly manifested in the legal nature of the lake (if it is a sea, a lake, a high sea or an enclosed sea) and the rules governing the succession in the Caspian Sea. Attainment of a consensus on the two aforementioned issues would pave the way for the convergence among the littoral states and their enjoyment of rights and assumption of duties, which would prove an essential step in tackling the environmental crisis there.Keywords: Environmental Crisis, Principle of Succession, Caspian Sea, Caspian Legal Regime, Caspian Legal Nature
-
Page 71The logic of political life in the Middle Eastern nations is passing through the old social order as these societies set out to change the foundations of their truth. In the meantime, we see the asymmetrical and nonconventional confrontation between the power community and resistance community. As a result of such confrontations and the occurrence of sociopolitical changes in recent Middle East revolutions, emphasis on such classic terms as revolution, ideology and leadership might not help understand the realities. For this reason, this article adopts different terms including resistance and forms of resistance to explain and interpret those revolutions. In this regard, four forms of resistance known as Islamic, democratic, Marxian and postmodern (popular) resistance are distinguished. Then dialectical clash between the idea and phenomenological reality is used to understand the semiotic and linguistic constructs of the forms of resistance. At last the Arab revolutions will be analyzed within the theoretical basis of these forms of resistance.Keywords: Middle East, Arab Revolution, Forms of Resistance, Egypt
-
Page 99With Sadat’s taking office in 1970 in Egypt, the country’s foreignpolicy towards Israel underwent a fundamental change, distancing itself from Nasser-era confrontation into a pacifist orientation. This shift occurred at a time when the identity of governments after Nasser seemed to undergo a change as well. This article aims to study how Egyptian foreign policy towards Israel in various time periods saw a change as result of a transformation of identity of their governments. In response, drawing upon the constructivist approach, the article states that domestic norms influencing the formation of identity of various Egyptian governments account for the change in the country’s foreign policy towards Israel in different periods of time. In this regard, the first section of the article reviews the constructivist approach in international relations, the second one deals with the role of the approach in analyzing foreign policy and the third section addresses shift in Egyptian foreign policy after Nasser towards Israel from a constructivist approach.Keywords: Constructivism, Foreign Policy, Egypt, Norms, Identity
-
Page 125This article reviews political developments in Iraq’s contemporary history particularly following the political upheavals in the country since the 1950s to the fall of Kasim’s republican regime in 1963. In that time period, Iraqi people from different walks of life notably urban middle classes, the nomads and students were in search of their own demands alongside with the other movements in the Middle East. Inattention of the governments related to the Hashemite ruling family (1921-1958) to popular demands and exploitation of opposition parties of such demands brought about hefty costs for the ruling family leading to their overthrow and massacre in 1958. This article mainly discusses the occurrence of the 1952 Intifada (uprising), related events and the reaction shown by the Iraqi establishment. The article will take advantage of descriptiveanalytical method, using documents related to the Iraqi political history.Keywords: Iraq, Political Movements, 1952 Intifada, Prevention of Uprising
-
Page 141With the outbreak of the political crisis in Syria, regional actors have sought to secure their national interest according to realist teachings, given their constraints and abilities. In this regard, the main question of the article is what role the regional powers play in the Syrian developments. The research hypothesis indicates that competition, clash of interests and conflicting viewpoints of the regional powers have led to the complication, exacerbation and prolongation of the crisis in Syria. Drawing upon the regional balance of power approach, the research findings demonstrate that conflict of interests among regional actors influential in the Syrian crisis has created a zero-sum game. This outlook would bar any compromise and political solution for departing from the crisis, adding fuel to the flames of the ongoing conflict.Keywords: Syria, Regional Competition, Conservative Axis, Resistance Axis, Balance of Power
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.