ماهنامه معرفت
سال هفدهم شماره 12 (پیاپی 135، اسفند 1387)

این نوشتار شرحی است بر کلام حضرت علی علیه السلام در باب ویژگی ها و اوصاف بدترین و پست ترین بندگان خدا؛ جاهلانی عالم نما که بهره ای از علم ندارند و خود را صاحب رای و نظر می پندارند، سخنان گم راه کننده ای را از دیگران گرفته و در قالب نظریات علمی به مردم ارائه کرده و موجب گم راهی آنان می شوند. اینان قرآن را به رای و نظر خویش تفسیر و با برداشت های غلط، آیات قرآن را همسو با افکار پلید خویش تفسیر می کنند. حضرت امیر علیه السلام این عالمان گم راه را حیوان هایی انسان نما به شمار می آورد که همواره سد راه جویندگان حقیقت و غارتگران اندیشه اند، شهوت شهرت بر سر دارند و با نیرنگ و سخنان ظاهرفریب، مردم ناآگاه را گرد خود جمع کرده، گم راهشان می سازند.

این مقاله با هدف تبیین جایگاه خانواده در آموزه های دینی و روان شناختی و بررسی تفاوت های زن و مرد تدوین یافته است. از این رو، تاکنون در رابطه با جایگاه خانواده از دو منظر مزبور و همچنین تفاوت های زن و مرد و اشتراکات آنان، تحقیق و پژوهش جدی صورت نگرفته است. در این مقال، سعی شده این مسئله در منابع دینی و روان شناختی به صورت جدی و با روش تحلیلی و توصیفی مورد بررسی قرار گیرد. یافته های این پژوهش بسیار ارزشمند و قابل استفاده برای خانواده ها، مربیان و برنامه ریزان خواهد بود. در این پژوهش به تفاوت های عاطفی، روان شناختی و گرایش های ذاتی هر یک از زن و مرد توجه، و به اشتراکات زن و مرد در حوزه های گوناگون پرداخته شده است.

مقاله حاضر با هدف بررسی برخی ابعاد روان شناختی مناسک حج تدوین شده است. بدین منظور، با استفاده از روش توصیفی و با مراجعه به منابع معتبر اسلامی و دانش روان شناسی، به بررسی ابعاد روان شناختی مناسک حج و تاثیرگذاری آن در سه بعد شناختی، عاطفی و رفتاری انسان پرداخته می شود. نتایج تحقیق نشان داد که در بعد شناختی، مناسک حج موجب معنابخشیدن به تمام رفتارها، تقویت هویت دینی و تمدنی، تعمیق شناخت معارف دینی و یکپارچگی شخصیت حج گزار می شود

هدف پژوهش حاضر بررسی مؤلفه های خوش بینی در نهج البلاغه است. نویسنده با استفاده از روش تحلیل متون دینی، درصدد پاسخ به این سؤال است که آیا مفهوم خوش بینی در منابع اسلامی دارای همان مؤلفه هایی است که در روان شناسی مطرح شده است؟ جست وجو و تحلیل آموزه های نهج البلاغه نشان می دهد که خوش بینی از سه مؤلفه تشکیل شده است: «توجه انتخابی»، شامل توجه مثبت به ویژگی های خداوند، زیبایی های جهان، ویژگی ها و رفتار مثبت افراد، افکار و گفتار مثبت، امکانات و نعمت های خداوند، نقاط مثبت خود، و توجه بیشتر به نتایج کارها تا مشکلات آن است. «تفسیر منطقی»، به: امتحان دانستن سختی ها و مشکلات، موقتی دانستن رویدادهای مثبت و منفی، نقش خدا، خود و دیگران در وقوع رویدادها اشاره دارد. «انتظار مثبت» نیز نشان می دهد فرد خوش بین، به انتظار کمک از خداوند، انتظار وقوع رویدادهای خوشایند، و انتظار عملکرد درست از سوی دیگران باور دارد.

این پژوهش، به بررسی خطاهای شناختی می پردازد که به عنوان زیربنای احساس فرد برای رفتار می تواند بسیار تاثیرگذار باشد. هدف این تحقیق، مقابله با خطاهای شناختی است تا از این طریق، از بروز رفتارهای منفی برخاسته از افکار منفی جلوگیری شود. روش تحقیق، تحلیل محتواست که به صورت نظری و در محیط کتابخانه انجام گرفته است. در این تحلیل، از مبانی روان شناختی با استفاده از آیات و روایات بحث شده است. یافته ما در این تحقیق نشان می دهد که خطاهای شناختی عمدتا برخاسته از حدس های غیرقطعی و تکیه بر ذهنیت های ناصواب است و فرد خطافکر همواره می خواهد رفتار دیگران را حدس بزند و بر اساس تحلیل نادرست، آنها را به اموری منفی متصف سازد که غیرواقعی است و درباره خودش اعتقاد دارد که درست حدس می زند. سؤال این است که، آیا می توان ذهن دیگران را خواند؟ آیا دسترسی به افکار دیگران به راحتی پدید می آید؟ چه دلیل و شاهدی می توان یافت که حدس ما قطعی است؟

یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار بر روند پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، درماندگی آموخته شده است. با عنایت به اهمیت این مسئله، هدف اصلی این نوشتار، بررسی نقش این پدیده در انگیزش و عملکرد تحصیلی دانش آموزان می باشد. در این نوشته، محقق با بهره گیری از روش تحلیلی استنباطی و با استفاده از منابع موجود، ضمن بررسی جایگاه انگیزش از دیدگاه مکاتب و نظریه های مختلف، در پی ارائه تبیین صحیح از انگیزش، درماندگی آموخته شده و ارتباط این دو با پیشرفت تحصیلی می باشد. از جمله یافته های این مقاله این است که هرچند انگیزش نقش محوری در یادگیری دانش آموز دارد، اما ممکن است عملکرد وی را تحت تاثیر قرار دهد و این امر معلول عواملی همچون بعد عاطفی مدرسه، معلمان، کلاس درس، روش ها و اهداف تدریس می باشد. به همین منظور راه کارهای مؤثری برای درمان معضل درماندگی دانش آموخته ارائه شده است.

یکی از رایج ترین مشکلات رفتاری کودکان و دانش آموزان «فزون کنشی» است؛ اختلالی که بسیاری اوقات والدین را مجبور می کند به مراکز مشاوره مراجعه کنند و از مشاور و درمانگر کمک بخواهند. شناسایی اختلال فزون کنشی کار ساده ای نیست و نیاز به دقت کافی و تجربه فراوان دارد.
امروزه، این اختلال که اولین یا دومین اختلال فراوان در دوران کودکی و نوجوانی است به دلایل گوناگون مورد توجه روان شناسان و روان پزشکان قرار گرفته است؛ از جمله: 1. برای بسیاری از دانش آموزان مشکلات قابل توجهی ایجاد می کند و بر عملکرد شناختی، اجتماعی، هیجانی و خانوادگی آنان و همچنین در بزرگ سالی، بر زندگی شغلی و زناشویی آنها تاثیر می گذارد. 2. سبب شناسی و درمان آن هنوز به طور کامل مشخص نشده است. 3. شناخت بهتر آن به شناخت بهتر بسیاری دیگر از اختلالات مشابه همچون اختلال سلوک و ناتوانی یادگیری کمک می کند.
این نوشتار که به روش کتابخانه ای انجام شده، بر آن است تا تصویری نسبتا روشن از ماهیت، ویژگی ها، علل فزون کنشی و برخی مباحث مربوط به آن ارائه دهد و همچنین به بعضی از روش های درمان آن اشاره نماید.