نشریه مدیریت سلامت
پیاپی 44 (تابستان 1390)

مقدمه مجلات به عنوان مجرای اصلی، ارتباط و تبادل افکار بین نویسندگان و متخصصان موضوعی هستند. یافته های جدید علمی از این طریق در دسترس متخصصان و سایر افراد جامعه قرار می گیرد. با ظهور فناوری های جدید ارتباطی انتقال یافته ها و تبادل افکار به سهولت انجام می گیرد از این رو مجلات به عنوان یکی از محورهای اساسی نهاد اجتماعی دو نقش اجتماعی تولید علمی و ارتباط علمی را فراهم می کند.[1] با افزایش تولیدات علمی و تنوع محمل های ارتباطی، کیفیت و محتوای این محمل ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.[2] در انجام پژوهش بر روی یک مجله علمی به طور معمول می توان آن را از جنبه های کمی و کیفی مورد ارزیابی و بررسی قرار داد که در اینجا جنبه های کمی مد نظر قرار گرفته است. به طور کلی جنبه های کیفی بررسی مقالات آن ها را از نظر تطابق با معیارهای کیفی مثل ذکر صحیح عنوان، رعایت اصول صحیح مقاله نویسی و غیره ارزیابی می کنند، در حالی که جنبه های کمی، مقالات را از نظر معیارهای کمی همچون تعداد مقالات در هر موضوع، نوع مطالعات، توزیع منابع و سایر موارد مورد بررسی قرار می دهند.[3] روش بررسی نوع پژوهش در این مطالعه از نوع توصیفی و به روش مقطعی انجام گرفته است جامعه مورد بررسی شامل کلیه مقالات (192n=) منتشر شده با امتیاز علمی پژوهشی می باشد که از اولین شماره سال 1384 تا پایان سال 1389 می باشد. نمونه گیری در این پژوهش به صورت سرشماری می باشد. ابزار گردآوری داده ها چک لیستی طراحی شده می باشد که روایی و پایایی آن توسط اساتید مربوطه مورد تایید قرار گرفته است. در این پژوهش به منظور بررسی کمی مقالات به شیوه ای نظام مند به بررسی شاخص های مختلفی پرداخته شد. گردآوری اطلاعات از طریق مراجعه به اصل مدرک مقالات صورت گرفت و برای سهولت در انجام کار، جدول مذکور در نرم افزار آماری مایکروسافت اکسل 2010 طراحی شده است. تحلیل نتایج شامل آمار توصیفی می باشد هر چند که بررسی های مقایسه ای هم برای به دست آوردن برخی از یافته ها انجام گرفت بحث از نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل متغیرهای مورد بررسی در پژوهش حاضر نسبت به سایر پژوهش های انجام گرفته شده در این زمینه نتایج بسیار مشابه و در برخی از جمله مشارکت گروهی نویسندگان و متعادل بودن درصد انتشار مقالات در حوزه های موضوعی ذکر شده با سیاست های مجله نتایج بهتری بدست آمده است. در این مجله همکاری گروهی میان پژوهشگران نسبت به انجام کار انفرادی از میزان بسیار خوبی برخوردار است ضریب مشارکت گروهی نویسندگان در این مجله 0.67 است که نسبت به مطالعه افشار و زارع از امتیاز بهتری برخوردار است که این ضریب به ترتیب در مطالعه افشار 0.45 و در مطالعه زارع 0.4 بوده است. [5،4] هر چه این ضریب از 0.5 به طرف یک میل کند نشان از مشارکت بالای نویسندگان دارد که براساس مقالات منتشر شده تا کنون ضریب همکاری نویسندگان در هیچ مقاله ای بالاتر یا نزدیک به 0.67 گزارش نشده است که این امتیازی برای این مجله محسوب می شود که توانسته در سال های اخیر همکاری و مشارکت گروهی نویسندگان را افزایش دهد. علاوه بر این، این ضریب نشان از آگاهی نویسندگان نسبت به مزایای همکاری گروهی و ارتباطات علمی قوی بین نویسندگان این مجله می باشد. روند این مشارکت نسبتا ثابت بوده و نوسانات زیادی ندارد ولی در شماره های آخر مقداری قابل توجهی افزایش یافته است. مشارکت بین دانشگاهی نسبتا ضعیف بوده است که نسبت به مطالعاتی که روی همکاری بین دانشگاهی انجام داده اند از امتیاز کمتری برخوردار است. بررسی موضوعات مندرج در مجله مذکور نشان از تعادل موضوعی نسبتا مناسب آن دارد. طبق سیاست مجله بایستی موضوعات مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی، کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، مدیریت اطلاعات بهداشتی، مدارک پزشکی و اقتصاد بهداشت به چاپ برسند و همان طور که از نتایج بر می آید از تمام حوزه ها در این مجله مقاله چاپ شده است. از آنجائیکه هدف اصلی این مجله با موضوعات حوزه مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی مرتبط است در این حوزه بیشترین تعداد مقالات را منتشر کرده است. سایر حوزه ها هم با توجه به اهمیت معادلشان به طور نسبتا یکسان مقاله داشته اند. از نظر مشارکت گروهی مقالات این مجله در وضعیت بسیار مطلوبی برخوردار است هرچند که ارتباط بین دانشگاهی در آن ها ضعیف می باشد. تعداد و تنوع نمودارهای مورد استفاده و همچنین جداول بسیار اندک است و بایستی بر درج آن ها تاکید گردد. از آنجا که زنان نسبت به مردان به مراتب مشارکت کمتری در مقالات داشته اند باید شرایط را برای انجام پژوهش از طریق آنان نیز مساعد کرد. از نظر توزیع مقالات مطالعات تجربی با توجه به اهمیتی که در علوم مدیریتی دارند متاسفانه کمتر مورد توجه قرار گرفته است. همچنین در بخش منابع نیز بیشترین ارجاعات به منابع لاتین بوده است تا به منابع فارسی که از دلایل اصلی آن نبود پایگاه های الکترونیکی یکپارچه فارسی برای جستجوی منابع اطلاعاتی مورد نیاز پژوهشگران می باشد؛ علاوه بر این، آشنا نبودن محققان با این منابع و روش های جستجو در این پایگاه ها نیز می تواند از دیگر دلائل این امر می باشد.

رضایت کاربر به عنوان ضمانت اجرای موفق یک سیستم اطلاعات محسوب می شود. ارزیابی سیستم های اطلاعات بیمارستانی (HIS) بدون در نظر گرفتن نوع کاربر و تجربه کامپیوتری آن ها ارزشی ندارد. نظر مثبت کاربران نسبت به سیستم اطلاعات بیمارستانی ضامن موفقیت این سیستم هاست. به همین منظور در این پژوهش میزان قابلیت استفاده سیستم های اطلاعات بیمارستانی از نظر پرستاران، کاربران واحدهای پاراکلینیک و منشی بخش ها بررسی شده است.
مطالعه توصیفی-مقطعی بوده و در سال 1388 انجام شده است. به منظور ارزیابی از پرسشنامه استاندارد بین المللی ایزومتریک9241.10 استفاده شد. در این پژوهش نمونه گیری انجام نشد. به منظور انجام این پژوهش ابتدا همه بیمارستان های دارای HIS در شهر تهران مشخص شدند. سپس همه شرکت های ارائه دهنده این سیستم ها مشخص شدند. در مرحله بعد با توجه به اینکه پژوهشگران می خواستند حتما از هر شرکت ارائه دهنده HIS، یک بیمارستان را مطالعه کنند، از بین هر چند بیمارستانی که توسط یک شرکت پشتیبانی می شد، یک بیمارستان به صورت تصادفی انتخاب شد. در نهایت میزان قابلیت استفاده سیستم های اطلاعات بیمارستانی از نظر منشی بخش ها، پرستاران و کاربران واحدهای پاراکلینیک بررسی شد. پس از جمع آوری پرسشنامه، داده ها با استفاده از SPSS و آمارهای توصیفی و آزمون یک نمونه ای تحلیل شدند.
نتایج نشان می دهد نرم افزار HIS بررسی شده در ایران از دید پرستاران نسبت به کاربران واحدهای پاراکلینیک و منشی بخش ها دارای قابلیت استفاده بیشتری بوده است. در این پژوهش کاربران واحدهای پاراکلینیک نسبت به سایر کاربران، سیستم اطلاعات بیمارستانی را کمتر مفید و قابل استفاده دانسته اند.
بحث: با توجه به متفاوت بودن نظر پرستاران، منشی بخش ها و کاربران واحدهای پاراکلینیک به نظر می رسد وظیفه کاربران بر میزان رضایت آن ها از سیستم و مفید دانستن سیستم تاثیر گذار بوده است. پیشنهاد می شود هنگام طراحی و توسعه سیستم های اطلاعاتی به نیاز کاربران واحدهای پاراکلینیک توجه بیشتری شود.

ایمنی بیمار از مهمترین مسائل مورد توجه نظام های سلامت کشورهای توسعه یافته می باشد. هدف از مطالعه حاضر طراحی و تدوین استراتژی ها و اقدامات پیشگیرانه از وقوع خطاهای پزشکی در بیمارستان های دولتی استان تهران بود.
این پژوهش از نوع توصیفی– پیمایشی بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه صاحبان فرآیند(تیم های 12 نفره) بیمارستان های دولتی استان تهران بود.حجم نمونه 396 نفر بود که به شیوه نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند. از پرسشنامه پژوهشگر ساخته برای جمع آوری داده ها استفاده شد.
داده ها پس از گردآوری با روش «تحلیل عاملی» تحلیل گردید.
صاحبان فرآیند بیمارستان های دولتی استان تهران، بکارگیری دوازده استراتژی را به منظور پیشگیری از وقوع خطاهای پزشکی ضروری دانسته اند که در مجموع (24. 48 درصد) واریانس کل داده ها را تبیین می نمود. بیشترین قدرت تبیین مربوط به استراتژی مدیریت منابع انسانی(7.81 درصد) و کمترین قدرت تبیین مربوط به استراتژی کار تیمی (1.93 درصد) بود.
بیمارستان های دولتی استان تهران می توانند با بکارگیری استراتژی های پیشگیرانه بویژه در حوزه مدیریت منابع انسانی و انجام اقدامات پیشگیرانه ای همچون برگزاری آزمون های اولیه و دوره ای صلاحیت و توانمند سازی ارائه دهندگان خدمت، کیفیت ارائه خدمات بالینی را بهبود بخشند.

تلاش برای بهبود خدمات در حوزه سلامت از دیرباز امری اجتناب ناپذیر بوده و نتایج پیشرفت فناوری در بخش های مختلف صنعت، به طور عمده به این حوزه نیز راه یافته است. فناوری RFID یا سامانه شناسایی با استفاده از امواج رادیویی یکی از فناوری های نوین و موفق امروزی در حوزه شناسایی خودکار است که در سال های اخیر به کارگیری آن در سیستم های بیمارستانی مورد توجه جدی قرارگرفته است. پژوهش حاضر با هدف امکان سنجی و ارایه مدلی برای پیاده سازی این فناوری در یک بیمارستان، انجام شده است.
جامعه آماری این پژوهش را کارکنان و مدیران بخش های جراحی بیمارستان فیروزگر تهران با روش نمونه گیری تصادفی تشکیل می دهند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه طراحی شده ای مشتمل بر سه بخش: پذیرش اثرگذاری فناوری RFID در بهبود ارایه خدمات، عوامل مؤثر در به کارگیری فناوری RFID و چالش های پیاده سازی این فناوری در بیمارستان است. در چهار نوبت مراجعه به بیمارستان مورد مطالعه در ابتدا توضیحاتی به صورت گفتاری و تصویری از تجهیزات، نحوه به کارگیری و مزایای استفاده از فناوری RFID در تعدادی از بیمارستان های سایر کشورها به آزمودنی ها ارایه و سپس پرسشنامه ها تکمیل شده اند. تجزیه و تحلیل داده ها نیز در دو سطح توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شده است.
عوامل مؤثر در پیاده سازی فناوری RFID در قالب 5 شاخص کلی عبارتند از: پذیرش نقش اثرگذار RFID در بهبود خدمات سلامت به بیماران، دسترسی برخط یا آنلاین به اطلاعات بیماران، کمبود اطمینان به فناوری RFID و ترجیح ثبات وضع موجود، مقاومت کارکنان و عوامل مؤثر در به کارگیری فناوری RFID. بحث : با توجه به یافته های پژوهش، بین مقاومت کارکنان و کمبود اطمینان به فناوری RFID ارتباط تنگاتنگی وجود دارد و همچنین بین پذیرش نقش اثرگذار RFID بر ارائه خدمات در حوزه بیمارستانی و عوامل مؤثر در به کارگیری آن نیز ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. البته مسئله اساسی در خصوص پیاده سازی فناوری های نوین، نظیر RFID در بیمارستان مورد مطالعه، هزینه و توجیه منافع و مزایای آن است.

دو بعد عمده ی مدیریت دانش جهت کسب مزیت رقابتی در سازمان ها عبارتند از: یادگیری سازمانی و فراموشی سازمانی. علی رغم تحقیقات بسیار زیادی که در زمینه ی مدیریت دانش و یادگیری سازمانی انجام گرفته است، تاکنون در زمینه ی فراموشی سازمانی و مدیریت آن مطالعه و بررسی زیادی انجام نگرفته است. در این تحقیق سعی شد تا مفهوم فراموشی سازمانی هدفمند برای اولین بار به صورت مدلی مفهومی مطرح گردد و ارتباط آن با سبک های رهبری تحول گرا و عمل گرا مورد بررسی قرار گیرد.
پژوهش حاضر از نوع بنیادی تجربی مبتنی بر روش همبستگی با استفاده از انتخاب نمونه است و برای گردآوری داده ها از روش پیمایشی استفاده شده است. در این تحقیق از روش های مدل یابی معادلات ساختاری بهره گرفته شده است و جهت تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار لیزرل استفاده گردید. مدیران و معاونان بیمارستان های خصوصی و دولتی تهران جامعه ی آماری این تحقیق را شکل داده اند.
نتایج حاکی از آن است که علی رغم تاثیر بیشتر سبک رهبری تحول گرا، هر دو نوع سبک رهبری تحول گرا و رهبری عمل گرا بر فراموشی سازمانی هدفمند تاثیر دارند؛ در ادامه نیز میزان تاثیر متغیرهای گوناگون بر رهبری عمل گرا و رهبری تحول گرا به صورت جداگانه حاصل شد؛ به طور مثال مشخص گردید که متغیر تفکر کوتاه مدت رهبر با بار عاملی 0.89 بیشترین تاثیر را بر عمل گرایی یک رهبر و متغیر تشویق کنندگی و الهام بخشی یک رهبر با بار عاملی 0.92 بیشترین تاثیر بر تحول گرایی یک رهبر دارد.
با توجه به این که سبک رهبری تحول گرا نسبت به سبک رهبری عمل گرا تاثیر بیشتری بر فراموشی سازمانی هدفمند دارد توصیه بر آن است تا جهت مدیریت بهینه ی فراموشی هدفمند در این مورد مطالعه (بیمارستان های دولتی و خصوصی تهران)، سبک رهبری تحول گرا به کار گرفته شود.

تعارض در بسیاری از سازمان ها از جمله دانشگاه ها به صورت یک مسئله جدی وجود دارد.باید بخاطر داشت این وجود تعارض نیست که باعث اختلال و از هم پاشیدگی روابط در سازمان می شود بلکه مدیریت غیر اثر بخش تعارض هاست که سبب نتایج نا مطلوب می شود. هدف اصلی تحقیق حاضر به منظور بررسی رابطه بین هوش هیجانی مدیران با راهبردهای مدیریت تعارض آنان در دانشگاه علوم پزشکی ایران اجرا شده است. منظور از هوش هیجانی در این پژوهش توانایی شناخت و کنترل احساسات و هیجانات مدیران جامعه مورد بررسی است.

پژوهش حاضر توصیفی و ازنوع همبستگی است که در سال 1388 بر روی 103 تن از مدیران دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام شد. داده ها با استفاده ازپرسشنامه هوش هیجانی باران وراهبردهای مدیریت تعارض رابینزوپرسشنامه ویژگی های جمعیت شناختی به شیوه طیف لیکرت جمع آوری شد.داده ها پس از جمع آوری با استفاده از آمار توصیفی، تحلیل عاملی، تحلیل مسیرواستفاده ازنرم افزار SPSS ولیزرل تحلیل شد.

بین هوش هیجانی مدیران با راهبرد کنترل، راهبرد راه حل گرایی و راهبرد عدم مقابله به ترتیب عدم رابطه، رابطه مثبت ورابطه منفی دیده شد. هوش هیجانی مدیران با هیچ کدام از ویژگی های فردی آن ها (سن،جنس،سابقه خدمت و میزان تحصیلات) از نظر آماری رابطه نداشت. اما سن با راهبرد کنترل رابطه منفی داشت. بین سابقه خدمت و راهبرد کنترل رابطه مثبتی مشاهده شد. بین راهبرد عدم مقابله و راهبرد راه حل گرایی با هیچ کدام از ویژگی های فردی مدیران رابطه معنی داری مشاهده نشد.
بحث : مطابق نتیجه این تحقیق هوش هیجانی مدیران می تواند عامل مهمی در شناسایی تضادها و اتخاذ راهبرد مناسب برای مدیریت تعارض در سازمان باشد.

هدف از این پژوهش، تجزیه و تحلیل وضعیت علمی حوزه علوم اعصاب ایران در نمایه های استنادی معتبر طی سالهای 2002 تا 2008 است.
روش پژوهش حاضر پیمایشی – توصیفی و از نوع کاربردی است و منبع گردآوری داده ها، پایگاه اطلاعاتی web of science است. داده ها از بخش حوزه موضوعی این پایگاه گردآوری و توسط متخصصین حوزه علوم اعصاب به 14 حوزه فرعی طبقه بندی گردید. برای تعیین الگوهای استنادی از دو شاخص، عامل تاثیر و تعداد استنادات استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها ازطریق نرم افزار های HISTCITE، Excel 2007 و 16 SPSS صورت گرفت.
یافته ها نشان دادند که روند صعودی مقالات حوزه علوم اعصاب، در سه سال اخیر بوده و از میان 14 زیرشاخه این حوزه علمی، بیشترین تعداد مقالات مربوط به حوزه نوروفارماکولوژی با 264 مقاله است. حوزه های هوش مصنوعی، نوروهیستوری و سایکوفارماکولوژی تعداد مقالات کمتری نسبت به دیگر حوزه ها را دارند. بیشترین همکاری بین المللی در زیر شاخه نورولوژی با 46 مقاله مشاهده شد. پژوهشگران ایرانی در 168 مقاله با نویسندگان سایر کشورها همکاری علمی داشتند که در 33. 58 درصد، نویسندگان ایرانی به عنوان نویسنده اول حضور داشتند. 87 درصد از کل مقالات در مجلاتی با عامل تاثیر بین 0 تا 4 منتشر شده اند. 25 درصد از مقالات توسط نویسندگان دانشگاه علوم پزشکی تهران تالیف شده است.
بحث : پیشرفت حوزه علوم اعصاب در ایران بیشتر در دو بعد نورو فارماکولوژی و نورولوژی است، لذا پرداختن به دیگر زمینه های این حوزه بایستی در اولویت سیاستگذاران بهداشتی قرار گیرد.

مراقبت بهداشتی به عنوان یکی از نیازهای اساسی بشر مورد توجه جوامع انسانی است و بیمه درمانی مناسبترین گزینه برای برقراری عدالت اجتماعی در برخورداری مردم از مراقبت بهداشتی است. مطالعه مقدماتی شرایط نظام بیمه ای و حمایت های اجتماعی ایران نشان می دهد که این نظام با مشکلات عدیده ای روبرو است. حال با توجه به اهمیت مشکلات نظام بیمه درمانی در ایران هدف این مطالعه، مشخص کردن مشکلات نظام بیمه درمانی ایران و بررسی ضرورت انجام اصلاحات در نظام بیمه درمانی کشور می باشد.
این مطالعه از نوع توصیفی است که گردآوری داده ها با بررسی منابع معتبر و مراجعه به سازمان های بیمه درمانی و با ابزار پرسشنامه انجام گردید. جامعه پژوهش 24 نفر از صاحبنظران دانشگاهی و افراد دارای سابقه در بخش مدیریتی بیمه های درمانی می باشد. اعتبار پرسشنامه طراحی شده از طریق تعیین اعتبار محتوا و پایایی آن با استفاده از روش آزمون مجدد سنجیده شد(0.84= r). در نهایت داده های جمع آوری شده از طریق پرسشنامه به کمک برنامه spss تجزیه و تحلیل گردید بزرگترین چالش نظام بیمه درمانی کشور، غلبه بر مشکلات موجود بر سر راه یکپارچه سازی بیمه های درمانی در کشور است که این مشکلات را می توان در ابعاد سیاستگذاری، قوانین و مقررات، ساختار سازمانی و تامین منابع مالی دسته بندی نمود.
بحث: اصلاح نظام مراقبت بهداشتی و در نهایت اصلاح نظام بیمه درمانی، ترکیبی از تصمیمات و راهکارهای بهداشتی است و به نظر می رسد که ایجاد نظام هماهنگ اطلاعات بزرگترین زیر ساختی است که به منظور یکپارچه سازی بیمه های درمانی در کشور و در نهایت به منظور اصلاح نظام بیمه درمانی ایران ضرورت دارد.

متخصصین پزشکی، اغلب به اطلاعات به موقع و با دسترسی آسان برای مراقبت های بالینی نیاز دارند و منابع اطلاعاتی الکترونیکی، می توانند راهکار مناسبی برای رفع این نیاز باشند. هدف از این مطالعه، بررسی میزان پاسخدهی منابع اطلاعاتی الکترونیکی پزشکی مبتنی بر شواهد کتابخانه ملی دیجیتال پزشکی ایران به سئوالات بالینی است.
20 سئوال بالینی در چهار حوزه پیشگیری و درمان، تشخیص، سبب شناسی و پیش آگهی از مجموعه سئوالات بالینی کتابخانه ملی پزشکی آمریکا به صورت تصادفی انتخاب و کلیدواژه های آن ها در منابع اطلاعاتی Cochrane Database of Systematic Review (CDSR)، BMJ Clinical Evidence، Up To Date، ACP Journal Club (Ovid EBMR) جستجو شدند. داده ها با استفاده از آمار توصیفی تجزیه و تحلیل شد.
توانایی پاسخگویی منابع اطلاعاتی مورد بررسی به سئوالات بالینی، متفاوت است چنان که Up To Date 85 درصد، BMJ 35 درصد، CDSR 30 درصد و ACP 15 درصد سئوالات را پاسخ دادند. مانعیت (دقت) بازیابی اطلاعات این منابع عبارتند از: CDSR (0.29)، BMJ (0.24)، ACP (0.06) و Up To Date (0.02).
بحث: Up To Date به سئوالات بیشتری در هر چهار حوزه درمان، تشخیص، سبب شناسی و پیش آگهی پاسخ می دهد اما مانعیت بازیابی اطلاعات در این منبع بسیار پایین بوده و مدارک نامربوط زیادی (97درصد) را بازیابی می کند. ACP، توانایی کمتری در پاسخگوئی به سئوالات دارد و فقط تعدادی از سئوالات حوزه درمان و پیش آگهی را توانست پاسخ دهد. لذا Up To Date می تواند منبع مناسب تری برای پاسخگویی به سئوالات بالینی باشد.