مجله اطلاعات سیاسی - اقتصادی
سال نوزدهم شماره 9 (پیاپی 214، خرداد و تیر 1384)

ساموئل هانتینگتون که نظریات وی با مطالعه وضع سیاسی کشورهای جهان سوم پیوند خورده است در بحث انتخابات در جهان سوم، عبارات و اصطلاحاتی چون «انتخابات گیج کننده» و «انتخابات شگفت انگیز» را به کار برده و بر این باور است که در این کشورها انتخابات تنها زنده کننده دموکراسی نیست بلکه راهی است به سوی دموکراسی، مشارکت 84/62 درصدی واجدان شرایط رای دادن در دور نخست و 76/59 درصدی آنان در مرحله دوم نهمین انتخابات ریاست جمهوری و گزینش یک دانشگاهی ناشناخته و یا بهتر بگوییم کمتر شناخته شده و پیروزی وی بر رقیبان نیرومندی که پیشینه دراز در زمینه سیاست و مدیریت اجرایی کشور داشتند، نه تنها بر نظر هانتینگتون مهر تایید زد، بلکه موجبات شگفتی آگاهان سیاسی در کشور و بیرون از مرزها را فراهم آورد...

کشورهای جنوب (شامل کشورهای توسعه نیافته، در حال توسعه و با کمترین توسعه یافتگی) تا پیش از ظهور پدیده جهانی شدن، همواره در «پیرامون» نظام جهانی قرار داشتند و در روند تصمیم گیری ها و مبادلات و ترتیبات جهانی نقشی فراتر از «حاشیه» نداشتند و بدین علت بیشتر در وضع «واگرایانه» با نهادها، ترتیبات، مقررات و بطور کلی نظام جهانی به سر می بردند. به بیان دیگر، زمینه و علاقه ای برای گرایش این کشورها به روندهای جهانی نبود. با وجود این، در سالهای اخیر با شکل گیری فرایند «جهانی شدن» و در پرتو تحولات مربوط به آن، زمینه های ورود این کشورها به فرایندها، ترتیبات، نهادها و مبادلات جهانی تا اندازه زیادی فراهم آمد...

موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت که به اختصار گات (GATT) نامیده می شود، قراردادی است بین المللی برای گسترش تجارت میان کشورهای عضو، تحولات چشمگیر اقتصاد جهانی را نیز می توان پیامد مذاکرات بین المللی مربوط به گات دانست. هشتمین دور این مذاکرات که به مذاکرات «دور اروگوئه» معروف شده است به برپایی سازمان جهانی بازرگانی (WTO) انجامید که هرچند پیوندهایی بین GATT و WTO وجود دارد، اما نمی توان گفت که WTO همان GATT سابق است، زیرا تفاوتهای حقوقی، سیاسی و اقتصادی بسیار میان GATT و WTO وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد...

از بررسی وضع اقتصادی کشورها روشن می شود که در همه آنها فعالیتهای غیر رسمی با انگیزه فرار از محدودیتهای ناشی از قوانین و مقررات وجود دارد و دانسته ها گویای آن است که این روند همچنان رو به رشد است. فعالیت غیر رسمی در چارچوب مفهوم اقتصاد زیرزمینی، طیف گسترده ای از کارها از قاچاق کالاها و مواد مخدر تا شغل های کاذب را در بر می گیرد، که بنابر سرشت این گونه اقتصاد، یعنی پنهانی بودن، امکان اندازه گیری و بررسی آن بسیار دشوار است...

خصوصی سازی، یکی از مقوله های مهم در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و بویژه ایران بوده است. خصوصی سازی، اهدافی چون کاهش بار مالی دولت، افزایش رقابت و کارآیی اقتصادی، افزایش بازدهی سرمایه گذاری ها، استفاده بهینه از امکانات کشور و... را دنبال می کند. دولت یا بخش خصوصی به تنهایی نمی تواند در اقتصاد کارایی لازم را داشته باشد. بخش خصوصی زمانی می تواند کارا باشد که نخست، بازار رقابتی و نهادهای لازم شکل گرفته باشد و دوم، بخش خصوصی به مفهوم اقتصادی وجود داشته باشد...

مطالعات نشان داده اند که خصوصی سازی و رقابت به بهبود عملکرد می انجامد و وجود یک برنامه جامع اصلاحات و یک سازمان مستقل تنظیم کننده مقررات، بیشترین منافع را به دنبال خواهد داشت. در اکثر کشورهای در حال توسعه که اجرای برنامه اصلاحات در زمینه صنعت مخابرات از طریق خصوصی سازی، رقابت و تنظیم مقررات انجام گرفته است، افزایش ضریب نفوذ تلفن، کیفیت خدمات و بهره وری نیروی انسانی را به دنبال داشته است. در این میان، تقدم و تاخر فرآیندهای زمینه ساز برای اصلاحات دارای ابهام بوده است...

گسترش فعالیتهای اقتصادی دولت ممکن است آثار منفی بر عناصر تقاضای کل اقتصاد مانند مصرف خانوارها بگذارد. در ادبیات اقتصادی این پدیده به «اثر دفع ازدحامی» معروف و متکی بر نظریات اقتصاد دانان در زمینه پول است. هدف این پژوهش شناسایی و تعیین درجه دفع ازدحامی در ایران بوده است. بدین روی، تلاش شده است در قالب یک الگوی اقتصاد سنجی و با بهره گیری از آزمون همگرایی جوهانس - جوسلیوس رابطه بلند مدت میان هزینه های دولت و مصرف بخش خصوصی برای اقتصاد ایران برآورد شود. نتایج به دست آوده گویای آن است که با افزایش هزینه های دولتی از مصرف بخش خصوصی کاسته خواهد شد.