مجله بیمارستان
سال پنجم شماره 1 (بهار 1383)

حوادث غیر مترقبه در هر زمانی و مکانی رخ می دهند. این حوادث علاوه بر خسارت های مالی فراوان هزاران کشته و زخمی بر جای می گذارند لذا امدادرسانی به مجروحان و مصدومان این حوادث اهمیت زیادی دارد و در این زمینه نقش بیمارستان ها حائز اهمیت فراوانی است. برای مقابله موثر با شرایط بحرانی ناشی از ووقع حوادث غیر مترقبه بیمارسان باید دارای یک برنامه عملیاتی از قبل تدوین شده یا Disaster plan بیمارستانی باشد. عدم وجود چنین برنامه ای موجب افزایش بی نظمی و سردرگمی خود و در نتیجه باعث گسترش ابعاد حادثه و وقفه در ارائه خدمات بیمارستانی می گردد. هدف اصلی از Disaster plan بیمارستانی، آماده سازی کارکنان و سایر منابع سازمان برای عملکردی موثر و کارآمد در زمان بحران است و لذا این طرح بایستی کلیه امور مربوط به حوادث اعم از نیروی انسانی تجهیزات وسایط نقلیه و... را در بر گیرد. بایستی توجه داشت با توجه به متفاوت بودن شرایط و مقتضیات زمانی و مکانی هر بیمارستان الگویی وجود ندارد که بتوان آن را در تمامی بیمارستان ها بصورت یکسان به کار برد و این فقط اصول کلی و اساسی در Disaster plan بیمارستانی است که ثابت و یکسان بوده و می تواند به سایر بیمارستان ها تعمیم یابد. الگوی اولیه Disaster plan بیمارستانی 1. فعالیت های قبل از وقوع حادثه:بررسی و تعیین حوادث غیر محتمل در منطقه: تعیین مدیر اجرایی در Disaster plan بیمارستانی، بررسی فضاها و ساختارهای پیرامونی جهت استفاده در زمان بحران، بررسی استحکام و مقاومت بیمارستان در زمان وقوع حوادث غیر مترقبه، برنامه ریزی در جهت استانداردهای مناسب ایمنی در حداقل زمان ممکن، پیش بینی سیستم ثبت اطلاعات در زمان ووقع حوادث، تشکیل گروه بحران، تشکیل کمیته حوادث غیر مترقبه، 2. فعالیت های زمان وقوع حادثه:اعلان کد حادثه توسط فردمسئول و فعال نمودن Disaster plan بیمارستانی، تماس فوری با پلیس و آتش نشانی، اعلان فوری وقوع حادثه در سرتاسر بیمارستان، فراخوانی کادر درمانی در بیمارستان در اسرع وقت، ابلاغ مسئولیت های اجرایی به مسئولین واحدها، آماده سازی بخش ها برای ارائه حمایت فوری و مناسب

در سال های اخیر بیش از سال های گذشته واژه کیفیت بر سر زبان هاست این موضوع نشان دهنده جاذبه این واژه برای افراد و سازمان ها اعم از دولتی یا غیر دولتی است. بی تردید سرچشمه این جاذبه از مفهوم و فلسفه مدیریت جامع کیفیت گرفته شده است که امروزه مورد توجه تمامی سازمان ها قرار گرفته است. بنا به تعریف، مدیریت جامع کیفیت (TQM) فرآیندی است متمرکز بر روی مشتری ها، کیفیت محور، مبتنی بر حقایق (سنجش داده ها و روش های آماری) و متکی بر تیم ها، که برای دستیابی به اهداف استراتژیک سازمان از طریق ارتقای مستمر فرآیندها، توسط مدیریت ارشد سازمان رهبری می شود. (مدیریت جامع کیفیت برای آموزش، دکتر ابوالفتح لامعی، 1379) برای نشو و نمای TQM در سازمان باید اجزای کلیدی آن وجود داشته باشد:- تاکید بر مشتری- تاکید بر ارتقای مستمر فرآیندها با رویکرد سیستمی - استفاده از داده ها و روش های آماری- کار تیمی- مشارکت کارکنان - وجود یک دورنمای روشن که توسط همه کارکنان درک شده و بکار گرفته شود- درگیری مدیریت ارشد، هدایت و سرپرستی سازمان در مراحل تغییر توسط مدیران- آموزش در همه سطوح سازمانمشکلات اساسی سازمان های امروزی خصوصا بیمراستان های دولتی ایران دقیقا اشاره به نکات کلیدی TQM دارد. وجود مقررات دست و پا گیر و عدم تفویض اختیار به مسئولان هر قسمت برای توانمند سازی نیروی انسانی، عدم اختیار خرید و فروش مستقل و نیز عدم سهیم بودن کارکنان هر قسمت در سود و ارزش افزوده آن قسمت باعث خلل در قوانین مشتری و بازار درون سازمانی شده است. نامشخص بودن درآمد و هزینه هر یک از بخش های بیمارستان و عدم احساس مسئولیت در قبال دارایی های راکد و غیر مولد از بازدهی بیمارستان ها کاسته و باعث افزایش قیمت تمام شده خدمات شده است. تصمیم گیری مجد در راس هرم سازمانی و القای آن به قاعده هرم باعث تفکر وظیفه گرایی و عمل زدگی در قاعده هرم شده، تفکر وظیفه گرا بجای تفکر فرآیندگرا باعث جلوگیری از ارتقای فرآیندها و کاهش نوآوری شده است. مهمترین عامل در مشکلات فوق را باید در عدم مشارکت کارکنان و عدم ایجاد انگیزه کافی در ایجاد نوآوری و یا اجرای تصمیمات متخذه دانست. این مقاله با تکیه بر اجزای کلیدی TQM الگویی را معرفی می کند که در حوزه مدیری دارایی ها و هزینه ها با ایجاد حساسیت نسبت به شاخص های مالی، حساب پذیری و پاسخگویی در کلیه دارایی های در اختیار هر قسمت را در قالب واحدهای درآمد هزینه (مدول) (3) بالا می برد و با راائه راهکارهایی عملی و گام به گام، کنترل دارایی های راکد و غیر مولد که تهدید جدی برای سازمان می باشد را میسر می سازد.

افراد در همکاری با یکدیگر می توانند سلامت فردی را بهبود بخشیده و جوامع سلام تری را خلق کنند. سلامت جوامع نه فقط به سلامت افراد بلکه به این مساله بستگی دارد که جنبه های فیزیکی و اجتماعی جوامع، مردم را قادر سازد که سالم زندگی کنند. سلامت و کیفیت زندگی به بسیاری از عوامل و کیفیت زندگی به بسیاری از عوامل و سیستم های اجتماعی وابسته است و فقط به یک سیستم مراقبت پزشکی و بهداشتی مناسب وابسته نیست. ایجاد تغییرات در برخی سیستم های بیرون از بخش سلامت (نظیر مدارس)، می تواند به طور موثر و کارآمدی منجر به بهبود سلامت بخش عظیمی از جامعه گردد. جوامعی که «مشتاق بهبود سلامت گروه های خاص در معرض خطر» هستتند. متوجه شده اند که با توسعه همکاری ها در جوامع خود و افزایش حمایت محیط های اجتماعی و فیزیکی از تغییرات سلامت، موفق تر خواهند بود. اکثر مشکلات سلامت با بیش از یک عامل پر خطر رفتاری روبرو بوده و بطور همزمان با عوامل محیطی و اجتماعی نیز مرتبط می باشند. جوامع برخوردار از برنامه های موثر بهبود سلامت باید برای مقابله با تعیین کننده های متعدد هر یک از مشکلات سلامت آماده شوند. توسعه درگیری سایر سیستم های اجتماعی در تغییرات سلامت نیازمند اجرای مداخلات جامع با راه کارهای متعدد مداخله ای مانند مداخله های آموزشی، سیاسی و محیطی در موقعیت های مختلف مانند جامعه. مراکز ارایه خدمات بهداشتی درمانی، مدارس، دانشگاه ها و در محیط های کار می باشد. راه کارهای آموزشی شامل تلاش هایی برای افزایش آگاهی بهداشتی، برقراری ارتباط و ایجاد مهارت می باشد. راه کارهای سیاسی شامل ایجاد قوانین، مقررات، آیین نامه های رسمی و غیر رسمی هستند که به عنوان راهنمای رفتاری فردی و گروهی، اتخاذ و پذیرفته می شوند. راه کارهای محیطی نیز بیانگر معیارهایی برای حساس سازی یا کنترل محیط قانونی، اجتماعی، اقتصادی و فیزیکی می باشد که محیطی حمایتی تر برای سلامت و تندرستی فراهم می سازند. راه کارهای آموزشی، سیاسی و محیطی هنگجامی موثرند که در اکثر موقعیت های مربوطه بکار روند. «موقعیت ها»، «کانال هایی» برای دسترسی به مخاطبین مورد نظر و هم «راه کارهایی» برای پوشش بیشترین جمعیت ممکن هستند. چنین موقعیت هایی، عمده ترین ساختار های مداخله در سطوح سیاسی برای تسهیل، انتخاب های سلامت بخش هستند. «خروج از دایره بسته بخش سلامت» برای «توسعه موقعیت های تسهیل کننده انتخاب های سلامت بخش»، دیر زمانی است که آغاز شده و بسیاری از مدیران متعهد و با تجربه بخش سلامت کشور، تشنه توسعه مشارکت پویای سایر بخش های توسعه در تامین و ارتقای سلامت و کیفیت زندگی مردم هستند.

امروزه تجهیزات پزشکی به یکی از اجزاء لاینفک بیمارستان های مدرن تبدیل شده اند و یک سوم تا نیمی از کل هزینه های پروژه ای بیمارستان ها را به خود اختصاص داده اند. در این میان تجهیزات غیر فعال عامل عمده ایجاد هزینه های بیهوده است. این مساله در کشورهای در حال توسعه نمود بیشتری دارد. طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت، در حدود 60 درصد تجهیزات پزشکی این کشورها در بیشتر مواقع آماده بهره برداری نیستند. برای رفع این معضلات راه های گوناگونی پیشنهاد شده است اما بهترین راهکار ممکن، به بکارگیری مدیریت اثر بخش در استفاده از تجهیزات پزشکی است. در این مقاله ابتدا اصول انتخاب و خرید تجهیزات مورد بحث قرار می گیرد و سپس سیستم های مدیریت تجهیزات بررسی می شود. در پایان نیز به نگهداری تجهیزات اشاره شده است. بهره مندی از تکنولوژی وارداتی در خدمات پزشکی کشورهای رو به توسعه به مفهوم پیشرفت واقعی دانشو تکنولوژی در این کشور نیست. استفاده از روش های مبتنی بر تکنولوژی پیشرفته و تجهیزات نوین در این کشورها به نحو بی رویه ای گسترش یافته است. به طور کلی اطلاعات موجود نمایانگر آن است که در یک کشور رو به توسعه به ندرت در حدود 40 درصد از تجهیزات پزشکی بطور مطلوب مورد استفاده قرار می گیرند، و به سبب سوء مدیریت و فقدان زیر بنای لازم جهت تهیه، نگهداری و بهره برداری از تکنولوژی پزشکی وارداتی اتلاف منابع بهداشت ملی کماکان تداوم می یابد به طور که برخی از صاحبنظران اشاره می کنند که بیمارستان های جهان سوم به گورستان تجهیزات نوین تبدیل شده اند. در این میان، تجهیزات غیر فعال عامل عمده ایجاد هزینه های بیهوده و اتلاف منابع به شمار می روند. آیساکو (2)، کارشناس برجسته تکنولوژی پزشکی، مهمترین عواملی را که به این اتلاف منابع دامن می زنند، به این شرح ذکر می کنند:1- خریداری تجهیزات پیچیده که به سبب فقدان متخصص لازم جهت نگهداری و بهره برداری، کمتر از معمول مورد استفاده قرار گرفته و یا هرگز استفاده نمی شود - میزان اتلاف مروبوط به اطن مورد حدود 20 تا 40 درصد برآورد می گردد.
2- کاهش عمر مفید تجهیزات به سبب استفاده نادرست و عدم تعمیر و نگهداری - میزان اتلاف حدود 50 تا 80 درصد 3- فقدان تبحر در انتخاب و خرید تجهیزات مناسب و عدم پیش بینی خرید وساطل و قطعات یدکی و مواد مصرفی - میزان اتلاف در حدود 1 تا 30 درصد ارزش تجهیزات برآورد می شود.
4- غیر استاندارد بودن وساطل و تجهیزات، بار کاری کارکنان را افزایش داده و از سوی دیگر موجب بالا رفتن هزینه خریداری قطعات یدکی می گردد - افزایش هزینه به میزان 20 تا 30 درصد 5- افزایش مدت زمان بلا استفاده مانده دستگاه به سبب فقدان نگهداری پیشگیرانه، بی دقتی در تعمیرات و کمبود قطعات - میزان اتلاف حدود 25 تا 30 درصد ارزش تجهیزات برآورد می شود.
6- کمبود ذخایر ارزی در عقد قراردادهای خرید تاثیر گذاشته و قراردادهای غیر منصفانه را باعث می شود- هزینه ها به میزان 10 تا 30 درصد افزایش تجهیزات و قطعات یدکی برآورد می شود.

با توجه به گسترش مراقبتهای در منزل در کشورهای غربی، سیاستگزاران، ارائه کنندگان و مدیران مالی بدنبال علل و عوامل این گسترش و اینکه آیا مراقبتهای در منزل می تواند یک جانشین برای مراقبتهای بیمارستانی بدون افزایش هزینه ها و با حفظ کیفیت باشد، هستند. این مقاله به توصیف مراقبت در منزل و عوامل موثر بر توسعه و گسترش این خدمت می پردازد. دلیل گسترش روز افزون خدمات مراقبت در منزل فقط عامل اقتصادی نیست، بلکه با تعدادی از عوامل در ارتباط است: افزایش تعداد سالمندان و بیماری های مزمن، فقدان دسترسی به خدمات بستری حاد و تحت حاد، پیشرفتهای تکنولوژیکی، بهبود استانداردهای زندگی و ترجیحات شخصی برخی از بیماران، خدمات مراقبت در منزل باید به عنوان قسمتی از زنجیره ارائه مراقبتهای بهداشتی و درمانی مورد بررسی قرار گیرد و نه بطور مستقل. تحقیقات آینده به تعیین جایگاه مطلوب خدمات در منزل در سیستم ارائه مراقبتهای بهداشتی و درمانی کمک خواهد کرد.