فصلنامه جنگل و مرتع
پیاپی 65 (زمستان 1383)

در برنامه ریزی منابع طبیعی در اختیار داشتن اطلاعات به هنگام از انواع کاربری ها و پوشش گیاهی الزام است. در این راستا دفتر فنی مهندسی سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری از سال 1378 پروژه تهیه نقشه پوشش گیاهی را با به کارگیری تصاویر ماهواره لندست (سجنده TM) که تقریبا به طور همزمان از سراسر کشور اخذ گردیده آغاز نمود. هر چند طبقه بندی رقومی تصاویر ماهواره (classification) سریع ترین و معمولی ترین روش استخراج اطلاعات از این گونه داده ها به شمار می آید ولی با توجه به تعداد طبقات مدنظر (22 طبقه) و تشابه بازتاب طیفی بعضی پدیده ها و یا اختلاف بازتاب یک پدیده در موقعیت های مکانی متفاوت هک در پروژه های آزمایشی تجربه گردید روش تفسیر چشمی (Visual interpretation) مناسب تشخیص داده شد.

مراتع، اراضی با پوشش گیاهی بومی و پتانسیل طبیعی بوده و به عنوان یک بوم سازه طبیعی مدیریت می شوند. در علم اکولوژی شناخت مفاهیم پایه و نیز ارزیابی بوم سازه، نقش مهمی در شناخت هر چه بهتر ساختار و عملکرد بوم سازه دارد. با تغیین مفاهیم و نظریه های اکولوژی در نتیجه ای علم ارزیابی مرتع نیز تغییر می کند. انجمن مرتع داران و نیز انجمن ملی تحقیقات آمریکا بر مبنای دو مفهوم متفاوت شامل: حال، انتقال، آستانه و شاخص های اکولوژیک، سلامت مرتع را تعریف کرد و این تعریف را جایگزین تئوری های سنتی تعیین وضعیت مرتع نموده و به طور گسترده ای از آن در مطالعات اخیر ارزیابی مرتع استفاده نمود.

به منظور بهینه سازی رابطه ی دبی آب و دبی رسوب در حوزه ی معرف امامه، ابتدا اقدام به آزمون همگنی داده ها با استفاده از روش اسمیرنف - کلمو گروف گردید. پس از اطمینان از صحت و همگن بودن داده ها، با استفاده از آمار دبی متوسط روزانه ای جریان و به کمک نرم افزار Technical Hydrology هیدروگراف ماهانه ی جریان برای کل دوره ی آماری (81-1384) در ایستگاه کمرخانی واقع در خروجی حوزه ی امامه ترسیم و با استفاده از معادله ی انتقال رسوب و با در نظر گرفتن معیارهای هیدرولوژیکی، اقلیمی و بیولوژیکی از قبیل وضعیت هیدروگراف جریان، کلاسه بندی مقادیر دبی و زمان اندازه گیری جریان اقدام به آزمون مدل های مختلف گردید.

این تحقیق به منظور شناسایی تعداد گیاهان دارویی موجود در استان تهران انجام گرفته تا به این وسیله، نشان داده شود این همه سازه ها و آلودگی های خارج از توان زیست محیطی استان، هنوز غنای فلورستیک بسیار بالایی وجود دارد که از 82 خانواده ی گیاهی شناسایی شده در این استان، حداقل 69 خانواده (1/84 درصد) آن ها دارای خاصیت دارویی است و این در حالی است که تقریبا 97/16 درصد از فلور ایران در مساحتی کمتر از 7/1 درصد سطح کشور رویش یافته که بیشترین تعداد گیاهان دارویی متعلق به زیر رده ی جدا گل برگ هاست مشخص شد که بیشترین تعداد مصرف کنندگان گیاهان دارویی در تهران را بانوان تشکیل می دهند.

هدف از این تحقیق، بررسی نقش سازمان های غیردولتی در حفظ و احیای منابع طبیعی استان مازندران است. منابع طبیعی، بستر توسعه ی پایدار و پشتوانه ی حیات طبیعی و میراث فرهنگی جامعه ی انسانی به شمار می رود. رشد فزاینده ی جمعیت، ضرورت دسترسی به فرصت های شغلی جایگزین، کمبود منابع و فقدان الگوی کارآمد توسعه، موجبات فشار بیش از حد بر منابع طبیعی تجدید شونده را فراهم نموده و امروزه تخریب منابع طبیعی به عنوان یک معضل جهانی، فکر برنامه ریزان و سیاست گذاران را به خود معطوف داشته است.

ما در دنیایی از مواد شیمیایی زندگی می کنیم که این مواد، تامین کننده ی نیازهای اصلی و اساس راحتی زندگی انسان هستند. ادامه ی زندگی موجودات بر روی کره زمین رابطه ی مستقیمی با حفظ منابع طبیعی دارد که صدمه زدن به آن، مشکلات فراوانی را برای ادامه ی حیات انسان به وجود می آورد. جهت دست یابی به توسعه ی پایدار در نظر گرفتن مسائل مدیریت صحیح زیست محیطی مواد شیمیایی و آلاینده های محیط زیست، امری ضروری است. طبق نظر کمیسیون ملی تحقیقات اروپا اطلاعات در این زمینه می باشد.

هر ساله، سیل موجب خسارات فراوانی به مزارع، زمین های کشاورزی، راه ها، سدها، پل ها و جاده ها شده و در برخی موارد باعث مرگ بسیاری از انسان ها ودم ها می شود و در نتیجه باعث تخریب ساختار اجتماعی جوامع و خسارات مالی و جانی فراوانی می گردد. با توجه به تشدید و تعدد سیلاب ها در کشور و متعاقب آن افزایش خسارت، بخش عظیمی از مطالعات آبخیزداری مختص طرح های کنترل سیل می شود از این رو می توان با اولویت بندی کردن عوامل موثر بر سیل خیزی و ارایه ی مدل های کمی، جهت برآورد دبی حداکثر لحظه ایی (دبی سیلابی) علاوه بر موضوع به گزینی روش های کنترل سیل در پروژه ها، موضوع به گزینی مکانی مطالعات یا عملیات اجرایی نیز مدنظر قرار می گیرد.

اطلاعات ماهواره ای در بخش منابع طبیعی، موجب سهولت بسیاری از سنجش ها و بهبود مدیریت می گردد در بررسی تراکم تاج پوشش تاغ زارهای دست کاشت در شمال غرب یزد با استفاده از اطلاعات سنجنده TM ماهواره ی لندست در سطح 7121 هکتار از تاع زارهای منطقه، نقشه ی پوشش گیاهی (NDVI) تهیه شده است در این تصویر، تغییرات شدت تراکم، موجب تغییر بازتاب ها شده و در نهایت تصویری با رنگ های متنوع به دست می آید، در مرحله ی اول با توجه به تفاوت رنگ ها در نقشه و با یک نوبت بازدید میدانی نقشه به 6طبقه تقسیم و به صورت توصیفی این عرصه به مناطق با پوشش سرسبز تعداد 6 پلات 900 مترمربعی، میزان تراکم تاغ زارها و تاج پوشش آن در هر طبقه، محاسبه گردید.

استان سیستان و بلوچستان با توجه به شرایط اقلیمی خاص دارای گیاهان و ذخایر ژنتیکی منحصر به فردی است. از این گیاهان می توان به گز روغن اشاره نمود. این گیاه در مناطقی از بلوچستان غربی (نیک شهر) و بشاگرد در استان هرمزگان انتشار دارد و متعلق به خانواده ی ringaceae Mo می باشد، سه گونه از این خانواده به نام های M. Peregrina, M. oleifera, M. concacensis در دنیا شناخته شده است. این درخت از نظر ویژگی های گیاه شناسی و اکولوژیکی، درختی بی نظیر است و گاهی در چنان شرایط سختی رشد کرده که می توان آن را یک معجزه در عالم گیاهی دانست.

در اثر گرم شدن کره زمین و ازدیاد گاز کربنیک، این احتمال وجود دارد، که بین سال های 2030 تا 2050 میلادی 5/1 تا 3 درجه سانتی گراد بر دمای کره خاکی اضافه شود. البته پیش بینی این پدیده، تا اندازه ای مشکل به نظر می رسد. با ازدیاد جمعیت در جهان با ضریب 8/2 درصد، در قرن بیست و یکم ما شاهد دگرگونی هایی در بوم سازگان طبیعی خواهیم بود. نابودی جنگل ها، بیابانی شدن بعضی مناطق، و فرسایش خاک از اثرات منفی دگرگونی بوم سازگان است. شواهد و اثرات این تغییرات حتی در کشورهای اروپایی مشاهده می شود.

از آن جا که مسایل اقتصادی - اجتماعی بر رفتار بهره برداران منابع طبیعی مؤثر است و این تاثیر در نهایت موجب توسعه یا تخریب مرتع می گردد، لذا شناخت و معرفی میزان تاثیر هر کدام از آن مسایل می تواند به بهبود مدیریت مرتع مفید باشد. در این تحقیق بهره برداران مرتع در استان یزد به عنوان جامعه ی آماری انتخاب، سپس به تعداد لازم منطقه ی نمونه، گزینش و در هر منطقه ی نمونه 3 روستا یا مرکز تجمع دامداران انتخاب شد. به صورت تصادفی حداقل 10 درصد خانوارها در هر روستا به عنوان نمونه ی آماری، انتخاب و جمعا به وسیله ی 262 پرسش نامه، داده های اقتصادی - اجتماعی مورد نیاز از قبیل میزان سواد، بعد خانوار، میزان درآمد، سن، تعداد دام، سطح زیر کشت، نوع سوخت، وضعیت مرتع، درآمد مشاغل جنبی و غیره در مناطق مختلف جمع آوری و به عنوان متغیرهای مستقل منظور گردید.