فهرست مطالب

مطالعات عرفانی - پیاپی 1 (تابستان 1384)

نشریه مطالعات عرفانی
پیاپی 1 (تابستان 1384)

  • 192 صفحه،
  • تاریخ انتشار: 1384/07/25
  • تعداد عناوین: 11
|
  • سید محمد راستگو صفحه 4
  • محمدرضا شفیعی کدکنی صفحه 11
    موضوع مقاله، مشکل هجویری درباره طبقه بندی صوفیان است و مقایسه آن با دیگر منابع، گویا هجویری نخستین کسی است که در «کشف المحجوب» صوفیان را تا پایان قرن چهارم به دوازده گروه تقسیم کرده و بر هر گروه نامی نهاده است، پیش از او تنها شیوه معمول در طبقه بندی صوفیان، شیوه «طبقات» بوده که ادامه شیوه کتب رجال حدیث است و مبنای آن رده بندی زمانی نسل ها. هجویری گویا به شیوه ای شخصی، بلکه «من درآوردی» آنچه را درباره مسائلی چون رضا، صحو، سکر، ریاضت و... در ذهن داشته، بر محور وجه غالب قرار دادن یکی از آن ها در ارتباط با یکی از مشایخ، طریقه ای به نام او ابداع کرده است که جایی دیگر از آن ها نشانی نیست و به همین دلیل چندان نمی تواند مورد اعتنا باشد.
    کلیدواژگان: هجویری، کشف المحجوب، طبقه بندی صوفیان
  • علیرضا جلالی صفحه 20
    مقاله حاضر، نخست به پیشینه تفسیرهای تمثیلی شاهنامه، در برخی متون عرفانی اشاره می کند و آنگاه با مقایسه داستان بیژن و منیژه در شاهنامه فردوسی و قصیده عینیه ابن سینا، عناصر مهم جهان بینی گنوسی ها، همچون دوگانگی روح و جسم، هبوط روح از عالم بالا و زندانی شدن آن در تخته بند تن و فراموش کردن اصل خویش، و سرانجام بیداری و بازگشت به جایگاه و موطن اصلی را در هر دو متن نشان می دهد.
    کلیدواژگان: بیژن و منیژه، قصیده عینیه، هبوط، فراموشی، گنوسی، جسم و روح، سرود مروارید
  • منوچهر جوکار صفحه 46
    مقاله حاضر به موضوع شطح که یکی از مسائل مورد بحث در تصوف اسلامی است، می پردازد. نویسنده با کمک کتاب های لغت و مراجع عرفانی، نخست می کوشد تعاریف لغوی و اصطلاحی شطح را تبیین و بررسی کند و سپس، با نگاهی دیگر و مقایسه آن با طامات به تقسیم بندی تازه ای از انواع شطح دست یابد. نویسنده، شطح را با شطح در رفتار، شطح در رویا و پندار و شطح در گفتار منقسم می کند و هر کدام را مختصرا تبیین می کند. مقاله با بحثی اجمالی درباره نسبت شعر و شطح و نیز تبیین نظریات موافقان و مخالفان شطح و شطاحان پایان می پذیرد.
  • حسین حیدری صفحه 66
    بر حسب آیات متعدد قرآن کریم، ابلیس از دستور خداوند مبتنی بر سجده در برابر آدم استکبار ورزید و سرپیچی کرد، در نتیجه، مورد لعنت حق تعالی قرار گرفت، ولی به او اجازه داده شد که تا روز قیامت به اغوا و تسویل بندگان بپردازد. بر اساس آموزه مذکور، جمهور مسلمین او را مجرم شمرده و همواره بر او لعنت فرستاده و از شر او استعاذه جسته اند، ولی تعدادی از پیشروان عرفان مکتب سکر به ویژه حلاج، عین القضاه، احمد غزالی برای ابلیس سیمایی عاشقانه ترسیم کرده اند و سجده نکردنش را ناشی از غیرت عاشقانه توحیدی او دانسته و ابلیس را تا مرتبه سید و سرور موحدان برکشیده اند...
    کلیدواژگان: ابلیس، شیطان، سنایی، اشاعره، مرجثه، معتزله
  • سید محمد راستگو صفحه 90
    گفتار زیر پژوهشی است درباره تفسیر و تاویل های بازخوانده به امام صادق (ع) از پاره ای آیات قرآن، این تفسیرها بخشی از گفتارهای تفسیری امام است که عبدالرحمن سلمی به گونه ای پراکنده همراه با گفتارهای تفسیری دیگران در حقایق التفسیر خویش درآورده و پل نویا آن ها را بیرون آورده و جداگانه چاپ کرده است. در این پژوهش، نخست درباره پیوند امام با تصوف و عرفان به کوتاهی سخن گفته ایم، و سپس، گفتارهای تفسیری آن بزرگ را هم از دیدگاه سندی و هم از دیدگاه معنایی بر رسیده ایم و به اینجا رسیده ایم...
    کلیدواژگان: امام صادق، سلمی، تفسیر عرفانی، حقایق التفسیر
  • رضا روحانی صفحه 114
    جلال الدین محمد مولوی، عارف بزرگ فرهنگ ما، در آثار خود، متعرض مباحث و مفاهیم بسیاری شده که یکی از آنها مفهوم آزادی است. او به شیوه های متعددی به مبحث آزادی اشاره یا تصریح کرده است. آشنایی و شناخت نظریات و اندیشه های آن جناب ما را با اهم و اغلب اندیشه های عارفان و اخلاقیون مسلمان در این زمینه آشنا می کند. نویسنده در گفتار پیش رو، بعد از بیان مقدمه ای درباره مفهوم از دیدگاه مولوی و عارفان دیگر، اندیشه های مولانا درباره مقوله آزادی را تحت سه عنوان دسته بندی و تبیین می کند...
    کلیدواژگان: آزادی، عارفان، مولوی، آزادی درونی، مثنوی
  • مجتبی زروانی صفحه 134
    در این مقاله، «خلوت» به عنوان یکی از آداب و رسوم صوفیه بررسی و معرفی شده است. نویسنده با توجه به منابع و منقولات صوفیه کوشیده است علاوه بر تعریف و بیان تاریخچه و منشاء نظری و عملی خلوت، نسبت خلوت نشینی و عزلت، فواید خلوت، شرایط خلوت، مکان خلوت، تعداد و دفعات خلوت را نیز تبیین کند، آخرین مبحث مقاله نیز معرفی اجمالی خلوت نزد ابن عربی و پیروان اوست.
  • محسن قاسم پور صفحه 148
    درباره عارفان مرموزاتی از قبیل زلف، رخ، می و معشوق فراوان به کار رفته است. قصد آنان از به کارگیری چنین رمزهایی، تشبیه معقول به محسوس و نیل به حقیقت از طریق پل مجاز است. آن ها بر این باورند که در قصه یوسف نیز، تطبیق معانی قصه با مراتب سلوک یا تطبیق عالم صغیر و کبیر که از کلام الهی استخراج می شود، درحکم تفسیر به رای نیست. زیرا در معانی واژه ها دخل و تصرفی صورت نگرفته بلکه ذهن از این واژه به آن معانی متعالی انتقال یافته است. هدف از این مقاله، بعد از معرفی تفسیر و مفسر، بررسی و معرفی برخی تاویل ها و نمادهای عرفانی این قصه، به ویژه در تفسیر الستین الجامع اثر زید طوسی است...
    کلیدواژگان: تاویل، تفسیر الستین الجامع، قصه یوسف، نمادهای عرفانی
  • عبدالله موحدی صفحه 168
    غایت اصلی عرفان، تخلق به اخلاق الهی، اثر آن حصول ولایت و فرا رفتن عارف تا مرز خداگونگی و فناء فی الله و بقاء ب الله است. مبنای این اندیشه در فرهنگ اسلامی حدیثی قدسی است که به لحاظ سند، صحیح و به لحاظ مضمون بسیار مشهور است. حدیث یادشده به ملاحظه بخشی از مضمون آن به حدیث «قرب نوافل» و به ملاحظه بخشی دیگر از آن، به حدیث «تردد» شهره گشته است. نوشته حاضر ضمن ارائه متنی از ده ها متن حدیث که در عبارات آن ها اندکی اختلاف وجود دارد، به همراه بررسی سند، به نقل و نقد عباراتی از آن پرداخته که متناسب با مبحث یاد شده در فوق است...
    کلیدواژگان: قرب نوافل، حدیث تخلق به اخلاق الهی، هستی، دریا، آینه
|
  • M. Shafie Kadkani Page 11
    This article discusses Hojviri’s problems in classifying Sufis and compares his work with other texts. Hojvivi is ap parantly the first person to classify Sufis in to twelve groups in kash-al-Mahjoub. Before him, the common method of classification has been Tabaqat based on chronology, a method which has been in use since Rejal Hadith bools. Hojviri’s classification is seemingly based on his personal perceptions about individual sheikhs, which has not been cited elsewhere and is not so dependable.
    Keywords: Hojvir, kash, al, Mahjoub, Sufis classifying
  • A. Jalali Page 20
    The present paper first discusses interpretations of Ferdawsi’s Shahnameh in Sufi text. It then compares tow odes to show that both share discussions of Ganoosi ideologies, duality of soul and the mprisonment of soul in the body.
    Keywords: Ode, Bizhan, Manizheh, eynie, Soul, Body
  • M. Jokar Page 46
    The Present article discusses Shath (Ecstatic Phrase Or Paradox) or circumlocution as a concept in Islamic Sufism. The author has Consulted Sufism sources and dictionaries to define the word and to classify it Kinds. Shath may relate to behavior, to dreams, or to speech, each of which has been briefly described in this paper.
    Keywords: Shath, Ecstatic Phrase, Paradox
  • H. Heydari Page 66
    According to numerus Quranic Verses¡ Iblis(satan) snobbed and disobeyed God¡ s order of prostrating before Adam.Consequently¡ he was cursed by the Exalted God; nonetheless¡ he was given permission to template and seduce God¡s servants until the Judgment Day. In accordance with this principle¡ the mass of Muslims found him guilty¡ cursed him continually¡ and sought refuge to God from his evil.But some outstrippers of the Sufi School of Intoxication¡ Specially Hallaj¡ Eyn al-Ghozat¡ Ahmad Ghazali drew an amorous visage for Iblis and considered his refusal to prostrate as a result of his monotheistic amorous zeal.They also promoted him to the high position of the lord of monotheists. This article describes the twofold face of Iblis in Hakim Sanaei¡s speeches¡ and compares them with Quranic Verses¡ prophetic traditions¡ and the remarks of mystics and the pioneers of important theological sects.It tries to prove the claim that Hakim Sanaei¡s view regarding Iblis¡s faith or disbelief¡ compulsion or choice is too different from the view points of Asharites and Mutazilites; rather it is more similar to Murji¡ ites¡ view.
    Keywords: Iblis, Satan, Sanaei, Quran, Islamic Mutazilites, murji, ites
  • M. Rastgoo Page 90
    This paper reports an investigation on Imam Sadeq’s (P.B.U.H) interpretations. It is part of Imam’s interpretive speeches cited in Abdol-Rahman Solami’s Haghayegh-al – Tafsir and also compiled by Paul Noya. The paper first mentions Imam’s relation to Sufism. It them discusses his interpretive works reported in the literature and shows many of them to be valid and acceptable.
    Keywords: Imam Sadeq, Quranic Interpretation, Solami, Haqayeqal, Tafsir
  • Reza Rouhani Page 114
    Jalal Aldin M u hammad Movlavi, the great Sufi in our culture, has discussed many points, one of which is the concept of freedom. Understanding his views and thoughts in this respect familiarizes us with most major lines of Sufi and Muslim thoughts on freedom. This paper categorises Movlana’s thoughts on freedom in to three groups and elaborates on them. First, the paper discusses blocks that Movland has enumerated for achieving freedom. Such blocks include external forces such as destiny and fate as well as internal forces like ignorance, sense, wisdom, imitation and so on. Second, the paper discusses ways of achieving freedom in movland’s view. Such ways include love, obedience, following prophets, death, and so on. Finally, the paper discusses the most importand purposes that he consider for freedom such as relief from agony, love, Cerlainty, and eternality.
    Keywords: Sufi, Freedom, Masnavi
  • M. Zarvani Page 134
    This paper elaborates on solitude as one of the common Practices in Sufism. The concept of solitude and its history have been discussed in the light of sufi source books. The paper also discusses the benefits, the Conditions, the frequency, and the place of Solitude. It ends with an evalution of Ibn Arabi’s and his followers concept of solitude.
    Keywords: Solitude, Sufism