دو ماهنامه چشم انداز ایران
شماره 43 (اردیبهشت و خرداد 1386)

با اینکه نزدیک به سه دهه از عمر حکومت انقلابی ایران میگذرد، فقر و نابرابری همچنان در ایران موضوع اصلی منازعات سیاسی به شمار میرود. نارضایتی های اقتصادی که منجر به نتایج غیرمنتظره انتخابات ریاست جمهوری سال(1384) 2005 شد، غالبا به گسترش فقر و نابرابری نسبت داده میشوند. با استفاده از داده های حاصل از پیمایش خانوار، روند تغییرات فقر و نابرابری در طول سه دهه گذشته بررسی و نشان داده می شود که این عقیده ریشه در واقعیت ندارد. شواهد نشان میدهند که فقر در طول سالیان اخیر به طور قابل توجهی کاهش یافته و در مقایسه با استانداردهای جهانی و شرایط پیش از انقلاب در سطح پایین تری قرار دارد. درست پس از پیروزی انقلاب، نابرابری به طور معناداری کاهش یافت، ولی در طول 15 سال گذشته تقریبا ثابت مانده است. قابل توجه آن که در طول 5 سال منتهی به انتخابات سال 84 میزان فقر در جامعه به شدت پایین آمد و همین طور کاهش محسوسی در نابرابری به وقوع پیوست. افزایش رفاه طبقه فقیر در طول این دوره در بهبود دستیابی به خدمات اساسی همچون برق و آب سالم و همچنین لوازم خانگی، مشهود است. شکاف بزرگ میان شواهد ارائه شده که نشان از بهبود سطح رفاه فقیران داشته، در مقایسه با اظهارنظرهای رایج حاکی از افزایش فقر و نابرابری، پرسش های مهمی درباره اقتصاد سیاسی بازتوزیع، در ایران مطرح میکند. به نظر میرسد در اقتصادهای توزیعی مثل ایران کسب ثروت بیش از آن که ناشی از مولد بودن خود فرد باشد، نتیجه نزدیکی به قدرت سیاسی است و از همین رو بیش از آن که نشانه هایی عینی از فقر و نابرابری وجود داشته باشد، احساس بی عدالتی و نارضایتی عمومی در جامعه متبلور می شود.