دو ماهنامه چشم انداز ایران
شماره 74 (تیر و امرداد 1391)

مهدی بصیری اصفهانی در سال 1322 در اصفهان متولد شد. او مدرک کارشناسی خود را از دانشکده کشاورزی کرج گرفت و فوق لیسانس را در رشته درختان میوه و دکترای خود را در رشته اکولوژی مرتع در امریکا خواند. سال 1358 به ایران بازگشت و در دانشگاه صنعتی اصفهان در دانشکده کشاورزی مشغول تدریس شد. او از سال 1372 در دانشکده منابع طبیعی مشغول کار شد، در این سال با تعدادی از همفکران جمعیت حمایت از منابع طبیعی و محیط زیست «پیام سبز» را تاسیس نمود و در پایان سال 1389 بازنشسته شد. مهدی بصیری پس از بازنشستگی ضمن ارتباط با دانشگاه به کار کشاورزی مشغول شده و همکاری هایی با تشکل های کشاورزی اصفهان مانند صنف کشاورزی و خبرگان کشاورزی دارد. ایشان در 15 سال اخیر درباره زاینده رود مطالعات میدانی و تاریخی انجام داده و از تغییرات وضع رودخانه مشاهداتی داشته و هنوز درگیر این مسائل است و مقاله هایی در این زمینه نوشته و در سمینارهایی شرکت کرده است.

از آنجا که یکی از توصیه های قرآن در راستای توسعه هر ملتی، توجه به انباشت تجربه نسل های گذشته است تا دوباره هزینه های اجتماعی آنها را نپردازیم و چون خدا هم در قرآن تجربه قوم نوح، بنی اسراییل، عیسی و مسلما ن ها را آورده است، چشم انداز ایران بر آن بوده و هست تا وقایعی که در ایران اتفاق افتاده و هزینه های اجتماعی زیادی را دربرداشته ریشه یابی کند؛ باشد که این هزینه ها کاهش یافته و حتی به صفر برسد. یکی از این وقایع، وقایع دردناک در کردستان ایران در اوایل انقلاب است که آقای احسان هوشمند کاری کاملا مستند و پژوهشی و پرزحمت و بدون جهت گیری در این زمینه انجام داده اند. امید است گامی باشد برای نسل حاضر و آینده برای بهره برداری از آن.

نوشته زیر، بخش های برگزیده ای از دو سخنرانی دکتر محسن رنانی استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان است که یکی با عنوان «آیا اقتصاد ایران به کهولت رسیده است؟» در بهمن ماه سال گذشته در انجمن اقتصاددانان ایران و دیگری نیز با عنوان «کهولت اقتصاد ایران: مانع تحرک تولید و اشتغال ملی» در 19 تیرماه 1391 در همایشی در اتاق بازرگانی تهران ایراد شده است. از آنجا که این دو سخنرانی پیرامون یک موضوع بود و یکدیگر را تکمیل می کرد بخش های برگزیده آنها را به صورت یک نوشته واحد درآورده و به رویت و تایید سخنران رسانده ایم.
دکتر رنانی در این سخنرانی ها به علایمی اشاره می کند که نشان می دهد اقتصاد ایران وارد مرحله کهولت شده و از این رو برای گذار از وضعیت موجود سیاست های خاصی لازم است، در غیر این صورت ممکن است سیستم اقتصادی دچار فروپاشی شود.

حکایت زیر گزارشی مستند است از ماجرای گرفتن تسهیلات یک تولیدکننده کوچک(بنگاه زودبازده) به عنوان مشت نمونه خروار که برخی مشکلات و موانع تولید را نشان می دهد. شاید این حکایت موجب عبرت تولیدگران و بیداری مسئولانی شود که دلشان هنوز برای این سرزمین می سوزد و می خواهند در برابر تحریم های خارجی، به تقویت تولید ملی بپردازند.

طلاق به عنوان یک پدیده فراگیر اجتماعی را می توان از مناظر گوناگونی مورد بررسی قرار داد. زمینه ها و تبعات اجتماعی، روانشناختی و اقتصادی بسیاری که این پدیده دارد، آن را گاهی در پیوند با آسیب های اجتماعی قرار می دهد. همچنین فراگیری طلاق، خانواده را به عنوان یک نهاد دچار فرسودگی می کند. چشم اندازایران قصد دارد به این پدیده از منظرهای مختلفی بنگرد. دکترحسین آقاجانی، استاد جامعه شناسی و رئیس گروه جامعه شناسی دانشگاه آزاد تهران مرکز، در این حوزه نظراتی خاص دارد. او تز دکترای خود را در زمینه طلاق انجام داده و در مورد مسائل زنان تحقیقات گسترده ای داشته است.

شما سال ها با آیت الله طالقانی مانوس بوده و عضو فعال خانواده بودید. مرحوم طالقانی تفسیری داشتند که پیش از هرکس دیگر منبع آموزشی سازمان مجاهدین قرار گرفت. افرادی که در جلسات مسجد هدایت بوده اند (و من نام آن را «جریان قرآن در صحنه» گذاشته ام) در همه طیف ها حضور دارند. تفسیر ایشان با تفسیرهای سنتی و کلاسیک هم تفاوت هایی دارد و ایشان نوآوری های زیادی داشتند. از نظر شما نوآوری های تفسیری مرحوم طالقانی چه بود؟ افزون بر این به نکات ظریفی هم اشاره بکنید که احتمالا گاهی به شما می گفتند، اما جایی ثبت نشده است؟

آنچه در پی می آید متن سخنرانی مهندس لطف الله میثمی با موضوع اخلاق است که در منزل دکتر حبیب الله پیمان در تاریخ 15 شهریور 1387 (چهارم رمضان 1429) ایراد شده است.

مقاله ای که در پی می آید را به همراه چند پرسش برای برخی از صاحب نظران فرستاده و آنها نیز ضمن پاسخ به پرسش های نشریه نظر خود را در ارتباط با این مقاله مطرح کرده اند.

انقلاب مشروطه یکی از نقاط عطف تاریخ کشور ماست. اهمیت آن در مطالبات انباشته تاریخی مردم، یعنی تغییرات بنیادین در ساختار فرهنگی و سیاسی کشور نهفته است، ضمن این که این انتظار همواره وجود داشت که تغییراتی نیز در ساختار اقتصادی نظام مشروطه ایجاد شود. از آنجا که این مطالبات با موانع و محدودیت های نظام استبدادی حاکم در ایران عصر قاجار و زیاد ه خواهی ها و رقابت های استعماری کشورهای قدرتمند اروپایی از خارج روبه رو شد. روند تغییرات یادشده به مسیرهای مختلفی کشانده شد که از اهداف بنیادینش بازماند. در این بررسی به یکی از موانع عمده داخلی انقلاب مشروطه، یعنی استبداد دیرپای حکومت قاجار که در شمایل استبداد محمدعلی شاهی قامت کشیده و استبداد صغیرش (خرداد 1287 تیر 1288 ش/ ژوئین 1907 ژوئیه 1908م) خوانده اند می پردازیم.
هرچند مطالعات فراوانی از اندیشمندان داخلی و خارجی در این زمینه وجود دارد و نظرات مختلفی نیز در این بررسی ها ارائه شده است و هریک از دیدگاهی به این موضوع پرداخته اند، اما نظر به این که دوره کوتاه استبداد محمدعلی شاه منظور نظر این نوشتار است، از این رو از بررسی دیدگاه های مختلف در مورد این انقلاب صرف نظر کرده و تنها به دوره مورد نظر این بررسی، یعنی دوره استبداد صغیر بسنده می کنیم.

پس از فروپاشی اتحاد سوسیالیستی شوروی و پایان جنگ سرد، رژیم هایی که جزو شوروی بودند سعی کردند روند دموکراتیک را طی کنند و به صورت نظام های جمهوری درآیند. کتاب حاضر(1) تلاش دارد نشان دهد رهبران کمونیست این کشورها هستند که به این روند جهت می دهند و بنابراین با ویژگی هایی که در کارنامه شخصی آنها وجود دارد اجازه نمی دهند کشور آنها به دموکراسی کامل دست پیدا کند، بنابراین نویسنده، این رژیم ها را شبه اقتدارگرا می داند. شاید بتوان این کشورها را در مرحله گذار از کمونیسم به دموکراسی دانست که هنوز به دموکراسی کامل دست پیدا نکرده اند. نویسنده افزون بر این کشورها، مصر (پیش از خیزش مردم) در آفریقا و ونزوئلا در امریکای لاتین را هم شبه اقتدارگرا می نامد. البته در این کتاب دموکراسی از منظر اتاق های فکر امریکا در نظر گرفته شده است.