فصلنامه ره آورد نور
سال نهم شماره 30 (پیاپی 47، بهار 1389)

آغاز سخن را به یاد آرام‌بخش الهی و درود و صلوات بیکران بر محمد و آل طاهرینش - علیهم السلام - زینت می‌بخشم و ضمن تبریک سال نو به خانواده بزرگ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و خوانندگان عزیز ره‌آورد نور، از پیشگاه خداوند برای همگان آرزوی سلامتی و توفیق روزافزون و سالی آکنده از شادکامی و پیشرفت مسالت دارم. امید است که به برکت نام‌گذاری سال جدید از سوی رهبر فرزانه انقلاب به عنوان «همت مضاعف و کار مضاعف»، همگی در پرتو همت و تلاش بیشتر و کار و فعالیت افزون‌تر هر روز به قله‌های موفقیت و کمال نزدیک‌تر شویم و شاهد تعالی و عزت این مرز و بوم باشیم.
برگزاری مراسم باشکوه بیستمین سالگرد تاسیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با نام «محفل نور» در ششم اسفندماه سال 1388 مصادف با ایام ولادت باسعادت پیامبر مکرم اسلام - صلی الله علیه و آله - و هفته مبارک وحدت، نقطه روشنی در پیشینه پرافتخار این مرکز به شمار می‌رود که بحمدالله خاطرات ارزشمند مسیولان و دست‌اندرکاران متعهد و نیز تاریخچه پر فراز و نشیب راه‌اندازی و پیشرفت آن را به‌خوبی ترسیم کرده است. در این‌جا لازم است که از تشریف‌فرمایی همه مسیولان و همکاران سابق این مرکز که دعوت ما را پذیرفتند و با حضور خویش در این مراسم، محفل ما را گرمای بیشتری بخشیدند و نیز از تمامی همکارانی که با تلاش خود این مراسم را به بهترین شکل برگزار نمودند، صادقانه تشکر نمایم.
در این میان، چاپ و انتشار ویژه‌نامه وزین ره آورد نور به جهت بزرگداشت بیستمین سال تاسیس مرکز، بسیار قابل توجه و شایسته تقدیر و سپاس فراوان است. از این رو، بر خود لازم دیدم تا از تمامی مصاحبه‌شوندگان گرامی و دست‌اندرکاران علمی و اجرایی این فصلنامه تخصصی کمال تشکر خویش را ابراز نمایم. بدیهی است که به برکت این کار گرانمایه و اقدام ماندگار، خاطرات و ناگفته‌های بسیار درخور توجهی احیاء شد و پیشینه ارزشمند این مرکز به‌خوبی ثبت و ضبط گردید.
امید است که زحمات و تلاش‌های همه این عزیزان مورد قبول درگاه الهی قرار گیرد و هر روز شاهد رشد و تعالی در عرصه اطلاع‌رسانی علوم و معارف اسلامی و تبلیغ هر چه بیشتر دین و فرهنگ اصیل دینی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات باشیم. إن شاء الله در سالی که پیش رو است نیز همسو با پیشرفت‌ها و فناوری‌های روز، به مدد الهی تولیدات جدیدتر و محصولات کارآمدتری در دسترس کاربران، علاقه‌مندان و محققان علوم اسلامی قرار خواهد گرفت و همکاران و متخصصان سخت‌کوش مرکز در جهت خدمت بی‌شایبه به جامعه علمی و دینی گام‌های بلندتری برخواهند داشت.

آنچه در ذیل می‌خوانید پاسخ مکتوب جناب آقای دکتر محمد سمیعی، محقق و پژوهشگر حوزه و دانشگاه به سوالات ره آورد نور است که به مناسبت بزرگداشت بیستمین سال تاسیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به دفتر نشریه ارسال شده است. از آنجا که این مطلب برای انتشار در ویژه‌نامه ره آورد نور به موقع به دستمان نرسید، در شماره حاضر به خوانندگان عزیز تقدیم می‌شود.

آنچه در ذیل می‌خوانید پاسخ مکتوب جناب آقای دکتر طه هاشمی، مدیر عامل سابق مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به سوالات ره آورد نور است که به مناسبت بزرگداشت بیستمین سال تاسیس این مرکز به دفتر نشریه ارسال شده است. از آنجا که این مطلب برای انتشار در ویژه‌نامه ره آورد نور به موقع به دستمان نرسید، در شماره حاضر به خوانندگان عزیز تقدیم می‌گردد.

در تاریخ 6 اسفندماه 88 هم‌زمان با خجسته میلاد اشرف مخلوقات نبی اکرم اسلام حضرت محمد بن عبدالله (ص) و حضرت امام جعفر صادق (ع) و هفته وحدت مراسم بزرگداشت بیستمین سال تاسیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با حضور جمعی از همکاران قدیم و جدید که شاغل در این مرکز بودند، در ساختمان نور برگزار شد.
در این مراسم پس از تلاوت آیاتی از کلام الله مجید، حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمید شهریاری ریاست مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ضمن تبریک ایام مبارک ربیع و خیر مقدم به همکاران قدیم و جدید، برگزاری این جلسه را فرصت مغتنمی دانست تا همکاران شاغل از خاطرات و ناگفته‌های دوستانی که در سال‌های اول تاسیس این مرکز مشغول به کار بودند، استفاده کافی را ببرند.
در ادامه، ایشان به تشریح چشم‌انداز هفت ساله مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی پرداخت و گفت:...

ترجمه دقیق، معادل‌یابی و معادل‌سازی جهت واژه‌ها و اصطلاحات، از زبانی به زبان دیگر به شکلی که بتوان بار معنایی آن را از زبان مبدا به زبان مقصد به قدر ممکن منتقل کرد، کار ارزشمندی است که باید با صرف وقت کافی و بررسی تمامی ملاحظات معنایی و فرهنگی دو زبان مبدا و مقصد صورت پذیرد. این کار، نیازمند تلاش گروهی با اطلاعات و تخصص‌های متنوع می‌باشد. در حوزه‌های عمومی و امور عادی، کار ترجمه و معادل‌یابی و نیز معادل‌سازی کار چندان دشواری نیست؛ اما وقتی به حوزه‌های تخصصی مانند علوم و فنون و مذاهب و ادیان و سنت‌ها و آداب ملت‌ها می‌رسیم، مساله فرق می‌کند. از این رو، برخی معتقد به ترجمه‌ناپذیری مواردی بسیار در این حوزه‌ها شده‌اند و برخی دیگر معتقدند علاوه بر ترجمه مفهومی واژه و اصطلاح مورد نظر از زبان مبدا به زبان مقصد و توضیح کامل آن، برای درک صحیح آن، باید از حرف به حرف نویسی آن به زبان و الفبای مقصد کمک خواست.
هدف ما در این بررسی، پرداختن به نویسه‌گردانی در متون دینی، آن هم متون اسلامی اعم از قرآن و حدیث می‌باشد و کاری به حوزه‌های تخصصی دیگر نداریم؛ هرچند موارد اشتراک این حوزه‌ها زیاد است. همچنین هدف این مقاله بررسی نویسه‌گردانی متون اسلامی از الفبا و حروف عربی به الفبا و حروف انگلیسی می‌باشد و مثال‌هایی که ذکر می‌شود، مربوط به وضعیت آن در زبان انگلیسی است. در نویسه‌گردانی این پرسش مطرح است که: ملاک در نویسه‌گردانی چیست؟ گویش‌های متعددی در زبان مبدا وجود دارد و مثلا چگونگی تلفظ مردم حجاز و مردم مصر متفاوت است؛ در حالی که هر دو نیز عرب‌زبان هستند. اکنون سوال این است که کدام یک به عنوان معیار در زبان مبدا در نظر گرفته شود؟ در نویسه‌گردانی مواردی یافت می‌شود که امکان نوشتن واژه مورد نظر به صورت‌های گوناگون در آن وجود دارد و چه بسا در جمله‌ها و اصطلاحات حالت تلفظ با شیوه نوشتن فرق کند و یا حروفی مشابه به نظر بیایند؛ اما از نظر تلفظ و مخارج حروف متفاوت باشند. در این مقاله به برخی موارد نویسه‌گردانی و مشکلات آن و نیز برخی راه‌حل‌های کلی اشاره می‌شود.
در پایان، با بیان اینکه استانداردسازی در نویسه‌گردانی متون اسلامی یک ضرورت انکارناپذیر است، مراکز پژوهشی، آموزشی، کتابخانه‌ها، مراکز ترجمه و نشر، موسسات و نهادهای دولتی مرتبط با فرهنگ و اندیشه، حوزه و دانشگاه به همدلی و هم‌فکری در این عرصه فرا خوانده می‌شوند.

تولید کتاب، از قرون وسطا آغاز شد و با اختراع چاپ در دوره 1450 میلادی وارد مرحله تازه‏ای به نام "انقلاب گوتنبرگ" گردید. از آن زمان تا کنون، پیشرفت‏ها و تحولات فناورانه بسیاری در زمینه تولید کتاب به وقوع پیوسته است. ظهور شبکه جهانی اینترنت، یکی از مهم‏ترین آنها است که تاثیر فراوانی بر فرایند نشر کتاب‏های الکترونیکی گذاشته است؛ به طوری که هم‌اینک برخی ناشران از این محیط چندرسانه‌ای و فرامتنی برای انتشار و دسترس‏پذیری انتشارات خود استفاده می‏کنند و برخی دیگر در حال برنامه‏ریزی برای استفاده از این بستر الکترونیکی پویا هستند. با وجود اینکه بسیاری از صاحب‏نظران معتقدند کتاب‏های چاپی همواره جایگاه خود را در میان خوانندگان و کتابخانه‏ها حفظ می‏کنند و ناشران همچنان فعالیت‏های خود را به نشر کتاب‏های چاپی معطوف خواهند کرد، شواهدی نیز مبتنی بر تمایل روزافزون ناشران برای عرضه کتاب‏های خود در قالب الکترونیکی از طریق محیط وب دیده می‏شود. از یک سو، هزینه نسبتا کمتر انتشار کتاب‏های الکترونیکی نسبت به شکل چاپی، انعطاف‏پذیری و سرعت بیشتر برای روزآمدسازی و انتشار ویرایش‏های جدید، سهولت فروش، توزیع و خرید کتاب‏های الکترونیکی از طریق اینترنت، و از سوی دیگر، افزایش روزافزون تعداد استفاده ‏کنندگان از اینترنت و خوانندگانی که تمایل دارند از طریق رایانه، کتاب مورد نظر خود را پیدا و آن را مطالعه کنند، از مهم‏ترین عوامل انتخاب سیاست نشر اینترنتی از سوی برخی ناشران به شمار می‏آیند.
گسترش اینترنت و فناوری نوین، تبادل اطلاعات به صورت نیازی دایمی درآمده است. در آینده‏ای نه چندان دور، علم و دانش سرمایه هر کشوری خواهد بود. بنابراین، کشورها سعی می‏کنند خود را برای ورود به این جامعه آماده کنند؛ ضمن اینکه جهانی‌شدن نیز این امر را تشدید می‏کند. جامعه اطلاعاتی در ایران نیز لاجرم شکل می‏گیرد و به موازات مشکلاتی که برای نشریات چاپی وجود دارد، بر تعداد کاربران اینترنت افزوده می‏شود. گسترش پایگاه‌ها و وبلاگ‏ها در اینترنت باعث شده تا محتوای فارسی در رده چهارم زبان‏های دنیا قرار گیرد؛ اما این موقعیت باعث نشده که ایران در جامعه اطلاعاتی حضوری چشمگیر داشته باشد.
در عصر دیجیتال مساله اصلی این نیست که کتابخانه چه منابعی در اختیار دارد؛ بلکه بحث بر سر این است که چه منابعی را می‏تواند به‌سرعت به دست آورد و در اختیار مراجعه‏کنندگان قرار دهد. برای همه کتابخانه‏ها مهم است که خط مشی فراهم‏آوری مجموعه خود را با توجه به موضوعات جدید و با درک مسایل مربوط به مواد دیجیتالی اصلاح کنند.

بدیهی است که شناخت قابلیت‌های مشترکی که در معمول نرم‌افزارهای مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی قابل دسترسی است، کمک شایانی به کاربران و پژوهشگران در استفاده بهتر از محصولات نور می‌نماید. این مرکز با بهره‌مندی از قابلیت‌های متنوع پژوهشی و امکانات ارزشمند در حوزه تحقیق در متون اسلامی، راه محققان و کاربران عزیز را در این مسیر به‌خوبی هموار نموده است. این قابلیت‌ها در معمول برنامه‌های نور ارایه شده و در شمار امکانات مشترک نرم‌افزارهای آن به شمار می‌روند.
جستجوی ساده و پیشرفته در متن و فهرست کتب، نمایش متن، دامنه تحقیق، فهرست درختی و گزینشی عناوین مباحث و سرفصل‌های کتب، محیط‌های مستقل کاربری، لغت‌نامه، یادداشت‌برداری، چاپ، حاشیه‌نویسی، رنگی کردن و رابط کاربری سه‌زبانه، از جمله امکانات مشترک برنامه‌های نور می‌باشند. شناخت این امکانات کارآمد موجب می‌شود که کاربران در کمترین زمان ممکن بتوانند پژوهش خود را به گونه‌ای شایسته سامان دهند و از محتوای علمی و امکانات فنی برنامه‌های تولیدی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی کمال بهره را ببرند. در این نوشتار، با این قابلیت‌های مشترک آشنا می‌شوید.
با توجه به آمار گرفته‌شده از بخش امور کاربران مرکز در بهمن‌ماه سال 88، بیشترین کاربران نور از نرم‌افزارهای ذیل استفاده می‌کنند و برنامه‌های زیر بالاترین تعداد فعال‌سازی را به خود اختصاص داده‌اند. از این رو، برای شفاف‌سازی مباحث، مثال‌های ارایه شده را از میان برخی از این برنامه‌ها انتخاب کرده‌ایم: جامع تفاسیر نور، گنجینه روایات نور، نور 2 جامع الاحادیث، مثنوی معنوی، نور الجنان، شاهنامه فردوسی، موسوعه نهج البلاغه، جامع فقه اهل بیت، نور السیره 2، درایه النور، معجم موضوعی بحارالانوار، نور الولایه و نور عرفان.

پایگاه موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع) با هدف نشر معارف حقه مذهب تشیع در فضای مجازی  پا به عرصه اینترنت گذاشته و خدمات ارزنده ای را در این زمینه ارایه نموده است. در این نوشتار، بخش‌های مختلف و قابلیت‌های پژوهشی این پایگاه مورد بررسی و معرفی قرار می‌گیرد.

در مرداد 1388 در شبکه جهانی اینترنت، خبرگزاری‌های اینترنتی از راه‌اندازی پایگاهی به عنوان گوگل اسلامی خبر دادند. این خبر در بیشتر خبرگزاری‌ها، پایگاه‌ها و وبلاگ‌ها منتشر شد. آنچه در غالب پایگاه‌ها در مورد این پایگاه جدید گفته شده بود، چنین است:«موتور جستجوی مطالب اسلامی با لوگوی شرکت گوگل و با عنوان گوگل اسلامی راه‌اندازی شده است. این موتور جستجو برای استفاده کاربران مسلمان طراحی شده و مطالب مربوط به مبانی و احکام اسلامی، غذای حلال، پایگاه‌های خبری و آموزش قرآنی را در اولویت قرار می‌دهد که به‌راحتی می‌توان به این مطالب دسترسی پیدا کرد. همچنین این موتور در هنگام جستجو عکس‌ها و تصاویر مبتذل و نامناسب را به صورت اتوماتیک حذف می‌کند.» (1) در مورد این پایگاه چند نکته قابل توجه است.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در جهت اهداف بلند خود در عرصه ارایه منابع و تسهیل دسترسی پژوهشگران به آثار تحقیقاتی، گامی نو برداشته و هم‌زمان با ایام مبارک عید غدیر، پایگاه کتابخانه دیجیتال نور را رونمایی کرده است. آنچه در پی می‌آید، متن گزارش و سخنرانی متکفل این طرح، حجت الاسلام محمدحسین بهرامی است که از نظر خوانندگان محترم می‌گذرد.

پایگاه کتابخانه دیجیتال نور، طی مراسمی در آستانه عید سعید غدیر خم در آذرماه 1388 در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی رونمایی شد.
در شروع این مراسم پس از تلاوت آیاتی چند از کلام الله قرآن مجید، حجت الاسلام خاموشی رییس سازمان تبلیغات اسلامی به عنوان میهمان این جلسه به ایراد سخن پرداختند. ایشان ارایه پایگاه کتابخانه دیجیتال نور را نه تنها بهترین، بلکه بزرگ‌ترین کار در عرصه جهانی ارتباطات دانستند. وی با اشاره به  برخی از نرم‌افزارهای ارایه شده که قابلیت استفاده عام را دارد، خاطر نشان کردند که این‌گونه محصولات فرهنگی مانند نرم‌افزار قرآن یا مفاتیح موبایل که عده‌ای در ابتداء خرید دستگاه موبایل به امکانات پخش آن دستگاه توجه دارند، نباید به صورت رایگان در اختیار مصرف‌کننده قرار گیرد؛ به عبارتی ارایه مجانی تولیدات فاخر فرهنگی ارزش آن‌ها را زیر سوال می‌برد.
ایشان همچنین با اشاره به حقوق معنوی اظهار داشتند که ارایه رایگان مقالات علمی در دسترس عام کار صحیحی نیست...

عناوین مطالب بخش تازه‌های اطلاع‌رسانی اسلامی 30:

·        سایت نقد مقالات و عقاید وهابیت، راه‌اندازی شد 
·        راه‌اندازی پایگاه «دایره المعارف شهید سید محمدباقر صدر» 
·        نرم‌افزار چندرسانه‌ای ویژه موبایل با موضوع محرم‌شناسی تولید شد 
·        پایگاه جامع عاشورا راه‌اندازی شد 
·        شبکه ماهواره‌ای امام حسین (ع) راه‌اندازی شد 
·        وبلاگ «انتظار و عاشورا» راه‌اندازی شد
·        نرم‌افزار امام رضا (ع) تولید شد 
·        مسنجر پاسخ‌گویی به سوالات دینی راه‌اندازی شد
·        نرم‌افزار «سرچشمه خورشید» تولید شد
·        وب‌سایت «حریم یاس» راه‌اندازی شد
·        تولید نرم‌افزار «گل‌های زندگی» ویژه کودکان
·        دروس حوزوی از شبکه مترواترنت قابل پخش است
·        نرم‌افزار «ستارگان بقیع» به بازار آمد 
·        مجموعه آثار آیت الله سید علی حسینی میلانی تولید شد
·        دانشنامه امام جواد (ع) بر روی شبکه جهانی اینترنت قرار گرفت
·        کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی، به عضویت پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران در آمد
·        12 هزار جلد کتاب در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور ارایه خواهد شد

عناوین مطالب بخش دانستنی‌های فناوری 30:

·        طراحی فلش مجهز به صفحه‌نمایش
·        دوربین عکاسی با قابلیت‌های یک دستگاه مکان‌یاب
·        ساخت ماوس بی‌سیم سه‌بعدی
·        فلش 32 گیگابایتی ضدآب و ضربه روانه بازار شد
·        نمایشگر استوانه‌ای ساخته شد

عناوین مطالب بخش آموزش 30:·        نکته‌هایی برای استفاده بهتر از ویندوز
·        افزودن متن دلخواه در کنار ساعت ویندوز
·        چگونگی قراردادن کلیپ‌های فلش در اسلایدهای پاورپوینت   
·        ویندوز را زیباتر از همیشه کنید
·        مشاهده پایگاه‌های مورد علاقه (Favorites) روی دسکتاپ
·        ترفندی در فتوشاپ
·        حذف Windows Messenger در ویندوز XP
·        غلط‌یابی در Outlook 2010
·        اکس‌پی در ویستا و 7
·        ویروسی که Folder option را حذف می‌کند
·        تفاوت GPS با GPRS در چیست؟
·        دانلود و آپلود کنترل شده!
·        صفحه‌کلید با شماره!
·        چگونه CMOS مادربورد را ری‌ست کنیم؟
·        ترفندهای Windows Media Player
·        اضافه‌کردن پسوند DAT به Windows Media Player
·        افزایش سرعت Maximize و Minimize نمودن پنجره‌ها
·        وقتی نرم‌افزار جای سخت‌افزار را می‌گیرد
·        دزدگیر ویندوز
·        قراردادن یک تصویر در هنگام بالا آمدن ویندوز xp
·        محافظت از تنظیمات پیکربندی رایانه با System restore
·        سطل حرف‌گوش‌کن!

عناوین پرسش‌های بخش پرسش و پاسخ 30:t وقتی سیستم را روشن می‌کنم، صفحه نمایشگر رایانه‌ام سیاه است و چند دقیقه طول می‌کشد تا سیاهی از بین برود. می‌خواستم بدانم اشکال از کارت گرافیک است یا نمایشگر؟
t هنگام نصب آنتی ویروس Nod32 نسخه4 با پیغام زیر مواجه می‌شوم:Could not open key:HKEY_Local_Machine\Software\ESET\ESET\Security
\Currentversion\Scheduler\1. verify that you have
sufficient access to that key,or contact your support personnel.
برای پاک‌کردن این کلید وارد رجیستری می‌شوم و کلید ESET را در همین مسیر پیدا می‌کنم و زمانی که می‌خواهم این کلید را پاک کنم، با پیغام خطای زیر ظاهر می‌شود:Can not delete ESET: error while deleting key.
برای پاک‌کردن این کلید از طریق داس نیز با این پیغام مواجه می‌شوم: Access is Denied
البته این آنتی‌ویروس را روی سیستم پاک کرده‌ام و دوباره می‌خواهم نصب کنم. به نظر شما مشکل از چیست؟
سوال دوم اینکه هنگامی که رایانه را روشن می‌کنم، پیغام ذیل ظاهر می‌گردد. لطفا مرا راهنمایی کنید.
memory runs at single channel
t وقتی می‌خواهم device manager را باز کنم، پیغامی به شکل زیر ظاهر می‌شود:MMC cannot open fole C\WINDOWS\system32\devmgmt.msc.
This may be because the file deos not exist...
این خطا زمانی رخ می‌دهد که یکی از فایل‌های زیر که مورد استفاده Microsoft Management Console (MMc) هستند، از بین رفته باشند یا اشکال داشته باشند:Msxml.dll ، Msxml2.dll یا Msxml3.dll.
t در مورد پسوند tif توضیح دهید و بگویید با کدام نرم‌افزار می‌توان آن را اجرا کرد؟
t آیا می‌توان با فرمت کردن درایو Flash به حالت NTFS، سرعت آن را افزایش داد؟
t اگر ویندوز قادر به تشخیص درایو USB نباشد، چه باید کرد؟
t مدتی است که بعد از نصب ویندوز جدید (3 xp) برای اجرای عکس‌ها با نرم‌افزار خود ویندوز با پیغام خطای زیر مواجه می‌شوم:‌/shimgvw.dll32Error loading C://windows/system
‌.invalid access to memory location
t لطفا درباره برنامه ‌Silverlight مایکروسافت به‌اختصار توضیح دهید.