فصلنامه ره آورد نور
سال دهم شماره 36 (پیاپی 53، پاییز 1390)

نمایشگاه جی‌تکس، هر سال در شهر دبی برگزار می‌شود و شرکت‌های معتبر و متخصصان بسیاری از سراسر جهان در آن گرد هم می‌آیند تا دستاوردهای روز دنیا در حوزه آی. تی در معرض دید علاقه‌مندان قرار ‌گیرد و توسعه مطلوب‌تر فناوری اطلاعات و ارتباطات مراکز و موسسات علمی و تحقیقاتی را نتیجه بخشد.
نظر به اهمیت نمایشگاه جی‌تکس و حضور فعال مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در آن، با سید مهدی هاشمی، مدیر غرفه نور در نمایشگاه جی‌تکس 2011م در دبی گفتگو نمودیم تا خوانندگان عزیز، با این نمایشگاه و دستاوردهای مرکز نور در این حوزه آشنایی بیشتری پیدا کنند. آنچه در ادامه می‌آید، حاصل این گفتگو است.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بیش از بیست سال است که در حوزه عرضه متون اسلامی در قالب دیجیتال و تولید نرم‌افزارها و پایگاه‌های اینترنتی، فعالیت‌های ارزنده‌ای را به ثبت رسانده و همواره کوشیده است تا ضمن توجه به پیشرفت‌های علمی و فنی روز، بر غنای تولیدات خویش بیفزاید.
همچنین این مرکز در عرصه نشر دیجیتال و ارایه خدمات به کاربران و محققان، تلاش‌های درخور توجهی را به ثمر رسانده و در سه بخش کلی: «سیستم‌های مدیریت محتوا»، «مشاوره و اجرا در زمینه تولید نرم‌افزار» و «عرضه دیتا و متون اسلامی و انسانی»، آماده ارایه خدمات لازم به مراکز و موسسات مختلف و افراد حقیقی و حقوقی است.
در این نوشتار، بیشتر به بررسی سیستم‌های مدیریت محتوا که توسط مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ارایه می‌شود، می‌پردازیم و معرفی تفصیلی خدمات دیگر را به وقتی دیگر وا می‌نهیم.

رشد سریع و روزافزون فناوری اطلاعات و ارتباطات، منجر به دگرگونی عرصه‌های مختلف زندگی بشر، از جمله نظام‌های آموزشی، گردیده است. با مطرح‌شدن آموزش الکترونیکی، به عنوان نمودی از نفوذ فناوری اطلاعات و ارتباطات به حوزه آموزش و فرآیند یاددهی - یادگیری، مفهوم تعامل در فرآیند آموزش و یادگیری نیز دچار تحولات گسترده‌ای شده است. تعامل، امر دوسویه‌ای است که حداقل به دو شیء و به دو عمل نیاز دارد. تعامل، زمانی اتفاق می‌افتد که این اشیا و وقایع به صورت متقابل یکدیگر را تحت تاثیر قرار دهند.
ویژگی اصلی و اساسی آموزش الکترونیکی، علاوه بر دسترسی آسان به اطلاعات، ویژگی ارتباطی و تعاملی آن است که از نقطه نظر فلسفی مبتنی بر دیدگاه ساختن‌گرایانه و مشارکتی است. محیط‌های یادگیری ساختن‌گرا، به گونه‌ای سازماندهی می‌شوند که فرصت کافی برای یادگیرندگان برای تعامل با همکلاسی‌ها، معلمان و سایر عوامل آموزشی فراهم آید. بدون برقراری تعامل، نه تنها یادگیرندگان انگیزه‌ای برای ادامه دوره در خود نمی‌بینند، بلکه یادگیری نیز به وقوع نمی‌پیوندد. اما بحث تعامل در محیط آموزش الکترونیکی، بسیار پیچیده‌تر از آموزش سنتی است. همین نکته کافی است تا متخصصان آموزش را وادارد تا بیشتر از پیش به مساله تعامل در محیط آموزش الکترونیکی بیندیشند. در مقاله حاضر انواع تعامل، چگونگی تعامل و ابزارهای تعامل در آموزش الکترونیکی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

آنچه در پنجمین جشنواره و نمایشگاه بین‌المللی رسانه‌های دیجیتال (14 24 مهرماه 90) رخ داد، نشان از توانمندی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در ارایه نرم‌افزارهای علمی ارزنده و لوح‌های فشرده استاندارد در عرصه‌های گوناگون دارد و به‌راستی برگ زرین دیگری است که کارنامه افتخارات این مرکز را به نیکویی آراسته است. انتخاب چهار عنوان نرم‌افزار به نام‌های: «جامع الاحادیث 3» و «جامع فقه اهل بیت (ع) 2»، «تاریخ ایران اسلامی» و «مثنوی معنوی» در مراسم اختتامیه این نمایشگاه، نشان از وجود ویژگی‌های لازم و قابلیت‌های فنی و محتوای غنی علمی در این برنامه‌ها دارد که البته همگی مرهون تلاش‌های پژوهشگران و دست‌اندرکاران تهیه و تولید آنها در مرکز نور است.
کسب رتبه نخست در بخش بهترین مبلغ و مروج اسلام و معارف اسلامی (جامع الاحادیث 3) و بهترین اثر فرهنگ‌نامه‌ای، دانشنامه‌ای و دایره المعارفی (جامع فقه اهل البیت 2) و همچنین کسب رتبه دوم توسط لوح‌های فشرده «تاریخ ایران اسلامی» در جهت اعتلای فرهنگ عمومی و ایران‌شناسی و نیز «مثنوی معنوی» به منظور حضور پر تلاش در بخش اثر مبلغ و مروج زبان و ادب فارسی، افتخار دیگری است که مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در این نمایشگاه بین المللی از خود به یادگار گذاشته و گواه روشنی بر جایگاه علمی و پژوهشی این مرکز و نقش آن در ترویج علوم و معارف اسلامی در گستره داخلی و خارجی است.
از این رو، در این نوشتار به اختصار به بررسی محتوای علمی و ویژگی‌های فنی پژوهشی نرم‌افزارهای نور که در این جشنواره برگزیده شده‌اند، می‌پردازیم.

در عصر حاضر، دانش جدید و نوظهور فناوری اطلاعات، عرصه‌های مختلف زندگی بشر را در سیطره خود گرفته و کشورهای بسیاری در زمینه فرهنگ و هنر، برای بیان اهداف و مقاصد خود از این ابزار جدید رایانه‌ای استفاده می‌کنند. در این میان، بازی‌های رایانه‌ای به علت جذابیت‌ها و تعاملاتی که در مراحل مختلف آن وجود دارد، وسیله بسیار مناسبی جهت نیل به این اهداف است.
کارکرد ابزار هنری در انتقال مفاهیم و فرهنگ‌ها، بسیار گسترده و موثر است. در این بین، بازی‌های رایانه‌ای به دلیل برخورداری از کارکردهای متفاوت در ایجاد انبساط، نشاط، هیجان و پرکردن ایام فراغت، از اقبال بالاتری برخوردار است. از طرفی، تاثیرات فراوان این بازی‌ها روی قشر کودک و نوجوان به عنوان گروهی که از آموزش‌پذیری و گیرایی بسیار بالایی برخوردارند، بر کسی پوشیده نیست.
بازی‌های رایانه‌ای با توجه به بسط و گسترش در میان اقشار پایه، یعنی کودکان، از جمله ابزارهای بسیار مناسبی جهت القای تفکر خاص و جهت‌‌دهی آینده یک جامعه است. در حال حاضر، این بازی‌ها در میان کودکان جای خود را به عنوان یک سرگرمی باز کرده است؛ ولی در پشت این پرده رنگین، مقاصد و اهداف دیگری از ارایه این بازی‌ها وجود دارد که بیانگر جنبه آموزشی یا فرهنگی در ابعاد مثبت یا منفی است.
در این نوشتار، سعی شده است تا به ویژگی‌ها، معایب و مزیت‌های استفاده از این بازی‌ها و همچنین به الزامات طراحی و تولید آن به صورت مختصر پرداخته شود.

به دنبال تولید نرم‌افزار «جامع الاحادیث 5/3» و انتخاب آن در مراسم اختتامیه پنجمین جشنواره و نمایشگاه بین المللی رسانه‌های دیجیتال امسال به عنوان «رتبه نخست در بخش بهترین مبلغ و مروج اسلام و معارف اسلامی»، بر آن شدیم تا نگاهی به محتوا علمی و قابلیت‌های فنی و پژوهشی این کتابخانه روایی داشته باشیم و خوانندگان عزیز را با توانمندی‌ها و محتوای آن آشنا سازیم. گفتنی است که نگارنده در تنظیم و ارایه مباحث این نوشتار، از مطالب موجود در قسمت «درباره برنامه» نرم‌افزار جامع الاحادیث بهره برده است. امید است که این تلاش کوچک، مورد قبول درگاه بزرگ رحمانی قرار گیرد.

در پنجمین جشنواره و نمایشگاه بین‌المللی رسانه‌های دیجیتال، نرم‌افزار «تاریخ ایران اسلامی» به کسب رتبه دوم در زمینه فرهنگ عمومی و ایران‌شناسی نایل آمد. از این رو، گفتگویی را با ناظر طرح این برنامه و مسیول بخش تاریخ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ترتیب دادیم تا با محتوای علمی و امکانات این برنامه بیشتر آشنا شویم. آنچه در این گفتگوی کوتاه آمده، شما را با روند تولید و ویژگی‌های نرم‌افزار «تاریخ ایران اسلامی» آشنا می‌سازد.

با وجود گسترش روزافزون تعداد مجله‌های علمی و استفاده گسترده جامعه از آن در اغلب کشورهای دنیا، از جمله ایران، مساله انتخاب نشریات ادواری، مدت‌ها فاقد راه‌حل صحیح بوده است. عواملی چون: افزایش هزینه اشتراک مجله‌ها، عدم تخصیص بودجه کافی کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی برای خرید، اختلال‌هایی در جریان انتخاب منظم و با قاعده مجله‌ها ایجاد نموده‌اند. در کشورهای پیشرفته برای دسترسی به بهترین مجله و انتخاب مجله‌های دلخواه که متناسب با علایق جامعه استفاده‌کنندگان از کتابخانه‌ها باشد، روش‌های گوناگونی وجود دارد که نه تنها باعث آشنایی با مجله‌های متناسب با علایق استفاده‌کنندگان می‌شود، بلکه می‌تواند از نظر رتبه‌بندی مجله‌ها نقش بسیار مهمی ایفا نماید. یکی از این روش‌ها، بررسی استنادی نشریات ادواری است که استفاده از آن در میان موسسات بین‌المللی از جمله، موسسه علمی تامسون رویترز (1) رایج است و سابقه نسبتا طولانی دارد؛ اما به لحاظ سوگیری نسبت به زبان انگلیسی، مورد انتقاد بوده و توانایی تحت پوشش قراردادن همه نشریات داوری‌شده جهان را ندارد. (صمدی، محمد اسماعیل، 1388)
تا چند سال اخیر، نمایه‌سازی استنادی نشریات علمی، تنها در موسسه تامسون رویترز انجام می‌گرفت. سپس پایگاه اسکاپوس نیز نسبت به نمایه‌سازی استنادی نشریات اقدام کرد. گوگل‌اسکولار نیز ابزار علم‌سنجی دیگری است که خروجی‌های پژوهشی را بر مبنای معیارهای علم‌سنجی ارزیابی می‌کند. محدودیت‌های موسسات مذکور باعث شده است تا در کشورهای مختلف مجلات غیرانگلیسی زبان فرصت نمایه‌شدن در پایگاه‌های استنادی نشریات را نداشته باشند. بنابراین، موسسه تامسون رویترز همواره کشورها را به تولید داده‌های استنادی برای نشریات بومی خود در زمینه ارزیابی و رتبه‌‌بندی آن‌ها تشویق کرده است. در کشور ما نیز مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری از سال 1381 و جهاد دانشگاهی از سال 1383، پایگاه گزارش‌های استنادی نشریات فارسی را عرضه کرده و در زمینه محاسبه و انتشار شاخص‌های مهم استنادی برای نشریات داخلی اقدام کرده‌اند. (عطاپور، نوروزی چاکلی، حسن‌زاده، 1388)...

مدیران پایگاه‌ها همواره رفتار بازدیدکنندگان در برخورد با محتوا و چگونگی برقراری ارتباط با آن را کشف می‌کنند. در این مقاله سعی می‌‌شود تا ابزارهای مختلف جهت تحلیل یک وب‌سایت مورد بررسی قرار گیرد تا علاوه بر روشن شدن نقاط قوت و کاستی هر کدام، کاربرد آن‌ها به‌ویژه برای مدیران پایگاه‌های اسلامی بیان گردد.

راهنماهای نرم‌افزاری، به صورت‌های مختلفی در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. یکی از شیوه‌های نوشتن راهنمای کاربری، نوشتن راهنمای سوال و جواب است. راهنمای سوال و جواب، به کاربران کمک می‌کند تا بتوانند پاسخی برای پرسش‌هایی که از پیش در ذهنشان است، پیدا کنند. این نوع راهنما، استفاده از نرم‌افزار را برای کاربران و خریداران نرم‌افزار آسان می‌کند تا آن‌ها در زمان کمتری با نرم‌افزار آشنا شوند و بتوانند از امکانات آن استفاده کنند.

عناوین مطالب بخش تازه‌های اطلاع رسانی اسلامی36:

·        راه‌اندازی سایت تخصصی «ولایت فقیه»
·        نرم‌افزار «جلوه‌های اعجاز معصومین (ع)» تولید شد
·        نرم‌افزار «آموزش روخوانی نسیم رضوان»  تولید شد
·        نرم‌افزار «نمایه از ذره تا آفتاب» رونمایی شد
·        مجتمع فرهنگی دیجیتالی هدی افتتاح شد
·        نرم‌افزار جامع صرف با عنوان «صرف‌نامه» رونمایی شد
·        سامانه اطلاع‌رسانی مرکز خدمات حوزه راه‌اندازی شد
·        راه‌اندازی تالار سرویس‌دهی کتابخانه‌های مجازی حضرت معصومه (س)
·        «روایت همراه» با محوریت دفاع مقدس تولید شد
·        نرم‌افزار «همای ولایت 2» با محوریت نهج‌البلاغه تولید شد
·        لوح فشرده «کتابخانه زایر» تولید شد
·        نرم‌افزار «ازدواج، پیوند آسمانی» تولید شد
·        صفحه ویدیو پورتال اسراء راه‌اندازی شد
·        پایگاه علمی «متن‌کاوی نور» راه‌اندازی شد
·        دانشنامه «جهاداقتصادی» در شبکه جهانی حوزه عرضه شد
·        لوح فشرده «مجموعه رهنمودهای مقام معظم رهبری» تولید شد
·        تولید نرم‌افزار «کریمه اهل بیت» در قمT
·        نرم‌افزار «بانک جامع امام‌زادگان ایران» تولید شد
·        دانش‌نامه امام جواد (ع) در پایگاه اینترنتی حوزه‌نت قرار گرفت
·        لوح فشرده «جامع الاحادیث 5/3» تولید شد
·        نرم‌افزارهای ویژه تلفن همراه در پایگاه مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
·        نرم‌افزار «نمایه زن و دفاع مقدس» تولید شد
·        سامانه «نجما» افتتاح شد
·        کتابخانه مجازی تقریب مذاهب اسلامی راه‌اندازی شد
·        نرم‌افزار «مصباح الهدی» تولید شد
·        نرم‌افزار «بانک جامع امام حسین (ع)» تولید شد

عناوین مطالب بخش دانستنی های فناوری36:نخستین هارداکسترنال سونی
نسل جدید از فناوری انحصاری Ultra Durable گیگابایت
HP ابزار امنیتی جدیدی برای سازمان‌ها عرضه کرد
رایانه‌های سری E ایسوس برای میز کار
آینده را از میان باتری‌های شفاف ببینید!
Windows 8 سازگار با NFC

عناوین مطالب بخش آموزش36:فعال کردن یک امکان جالب در نرم‌افزار Yahoo Messenger
فعال نمودن حساب کاربری Administrator در ویندوز 7
حذف و نصب مجدد نرم‌افزارها در ویندوز7
افزایش سرعت بالا آمدن ویندوز ویستا و 7 با انجام یک تنظیم ساده
حالت نمایش آیکون‌های Taskbar خود را در ویندوز 7 عوض کنید
چطور دیسک سخت اکسترنال یا حافظه فلش را رمزگذاری کنیم
ویندوز 8 را بیشتر بشناسید!
نکات کلیدی جهت افزایش امنیت در اینترنت
از پنجره‌های‌تان عکس بگیرید
استفاده از کلید میانبر برای باز کردن  Snipping Too
IPTV  چیست؟

عناوین پرسش های بخش پرسش و پاسخ 36:وقتی کلیدهای  Alt+Ctrl+Del را می‌فشارم و می‌خواهم از Task Manager استفاده کنم‌، با خطای زیر روبه‌رو می‌‌شوم: Task Manager has been disabled by your administraror.
یک فلش سونی 16 GB دارم که به جز عکس، نمی‌توانم آهنگ‌ها و فیلم‌های ریخته شده در آن را باز کنم. علت چیست؟
حافظه رم رایانه‌ام 4 گیگابایت است؛ اما در مشخصات ویندوز مقدار حافظه را44/3 نمایش می‌دهد. چند بار ویندوز را عوض کرده‌ام، ولی باز هم همان‌طور است. چگونه و به وسیله چه برنامه‌ای می‌توان برای فیلم‌هایی با فرمت Mkv زیرنویس گذاشت؟ من اینترنت adsl با سرعت 128 از مخابرات گرفته‌ام؛ اما سرعت دانلود 5 کیلوبایت است. با مخابرات هم تماس گرفته‌ام، اما به من گفته‌اند: مشکل از مخابرات نیست. شما بگویید باید چکار کنم؟
لطفا طریقه هارد به ‌هارد را توضیح دهید.
یک نرم‌افزار خوب وبلاگ‌نویسی معرفی کنید که از بلاگفا هم پشتیبانی کند. برای ایجاد یک شبکه اجتماعی خوب و کاربردی در وبلاگم باید چه کار کنم؟
آیا نرم‌افزاری برای افزایش کیفیت فیلم‌های ویدیویی وجود دارد که بتوان بدون تبدیل فرمت کلیپ، وضوح آن را بالا برد؟
چند وقتی است که 2 فایل و یک فولدر در رایانه‌ام به نمایش در می‌آید که نمی‌دانم چیست؛ فایل Text، u99j.exe و فولدر rwww که داخل این فولدر چند فایل دیگر وجود دارد. حتی وقتی آن را پاک می‌کنم، باز برمی‌گردد. با آنتی‌ویروس نود32 آپدیت‌شده هم ویروس‌یابی کردم، اما چیزی پیدا نمی‌کند. آیا فایل‌ها ویروس هستند؟
چرا زیرنویس فیلم‌ها هنگامی که کیفیت آن‌ها تغییر می‌کند، ناهماهنگ می‌شود؛ در صورتی که زمان فیلم یکسان است؟ برای هماهنگی از چه نرم‌افزاری می‌توان استفاده کرد؟
برای ساختن کلید میان‌بر جهت درج نیم‌فاصله در محیط Word چه روشی را توصیه می‌کنید؟ چرا فارسی‌سازهایی را که در سیستم نصب می‌کنم، همیشه عمل نمی‌کنند و به صورت رندوم در هر چند بار فقط یک بار عمل می‌کند؟ در ضمن، ویندوز من 64 بیتی است. باز هم یادآور می‌شوم که هر بار نیز که عمل می‌کند، در برنامه‌‌های 32 بیتی فارسی‌ساز فعال می‌شود و در برنامه‌‌هایی که خودشان 64 بیتی هستند، عمل نمی‌کند.