نشریه علوم زمین
پیاپی 77 (پاییز 1389)

معدن منگنز ونارچ در حدود 30 کیلومتری جنوب خاور شهرستان قم واقع شده است. بخش چیره رخنمون های منطقه را سنگ های آذرآواری ائوسن میانی تا بالایی تشکیل می دهد. همچنین سنگ های رسوبی با سن اولیگومیوسن روی این تشکیلات آتشفشانی ائوسن قرار می گیرند. به طور کلی در بیشتر معادن منگنز، خاک سرخ به همراه منگنز دیده می شود که از مهم ترین آنها می توان به منطقه ونارچ، معدن دربند و معدن دکتر اشاره کرد. میزان ذخیره احتمالی خاک سرخ (باطله) این معادن به ترتیب 5760 و 1920 هزار تن است. از دو معدن دکتر و دربند نمونه برداری شد و نمونه ها برای شناسایی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی و کانی شناسی، مورد آزمایش های XRF، XRD و مطالعات میکروسکوپی قرار گرفتند. سپس برای بالا بردن عیار ماده خام به ترتیب از آزمایش های تجزیه سرندی خشک، تر و Scrubbingوهمچنین برای طراحی تعداد آزمایش ها از روش تاکوچی استفاده شد. بدین ترتیب عیار ماده معدنی 20 درصد افزایش یافت و رنگدانه ای با عیار 70 درصد به دست آمد. برای تعیین کیفیت رنگدانه حاصل، آزمایش های جذب روغن، قدرت پوشانندگی و فام انجام پذیرفت. نتایج نشان می دهد که رنگدانه حاصل، کیفیت مطلوبی دارد.

رسوبات فلیش کرتاسه آسیاب خرابه (30 متر) در باختر روستای سیه رود در منطقه جلفا، شمال باختر ایران، مرکب از کنگلومرا، ماسه سنگ، سیلت سنگ و گل سنگ یا مارن است که بیشتر مربوط به بخش های A، B، D و E توالی بوما هستند. اثر فسیل های متنوع بر روی سطوح زیرین لایه های ماسه سنگ و سیلت سنگ به صورت برجسته حفظ شده اند که شامل: Bergaueria hemispherica، Bergaueria isp.، Cochlichnus isp.، Granularia isp.، Halopoa imbricate، Helminthoida crassa، Helminthopsis abeli، Imponoglyphus torquendus، Neonereites multiserialis، Paleodictyon latum، Paleodictyon cf. majus، Paleodictyon nodosum، Palaeophycus alternatus، Palaeophycus sulcatus، Phycodes templus، Phycodes isp.، Planolites annularis، Planolites beverleyensis، Protovirgularia longespicata، Squamodictyon isp.، Strobilorhaphe isp.، Thalassinoides isp.، Taphrhelminthopsis recta، Taphrhelminthopsis convolute، Treptichnus pollardi می باشند. این اثر فسیل ها بیشتر آثار خزشی- تغذیه ای یا تغذیه ای رخساره اثرفسیلی نرئیتس هستند و بر پایه مجموعه اثر فسیلی در شش گروه قابل تقسیم اند. این اثر فسیل ها در دوره های پس از حادثه (post event) ایجاد شده اند. به طوری که بر روی رسوبات گلی پس از جریان های آشفته، اثر فعالیت های زیستی باقی مانده اند. فعالیت جانوران اثر ساز هنگام بالا بودن مواد غذایی در دسترس یا اکسیژن محلول افزایش یافته است. در مجموع بر اساس اثر فسیل های یافت شده که متعلق به رخساره اثر فسیلی نرئیتس هستند، رسوبات مورد مطالعه در یک محیط ژرف حوضه رسوبی (Abyssal) نهشته شده اند.

مدل های جعبه ماسه به منظور پژوهش و بررسی چگونگی ایجاد دگرشکلی در خلال کوهزایی است. جسم سخت پیشرونده، به عنوان پوسته قاره ای غیر شکل پذیر در نظرگرفته می شود که از یک طرف به سمت فرادیواره ماسه، که نشانگر پوسته ضعیف تر و شکل پذیر است، حرکت می کند. ستبرای اولیه ماسه و نیز زاویه سطح گوه سخت (rigid indenter) قابل تغییر است. در همه مدل ها در دو طرف سطح گوه بین پیش شکنج ها و پس شکنج ها و در بالای لبه پیشرو گوه پیشرونده، ماسه بالا رانده می شود. سرعت شکل گیری چین های شکنجی وابسته به ستبرای فرادیواره ماسه ای، شکل گوه فرورونده و نرخ ریزش سطحی پشت شیبی است. تغییر ستبرای اولیه فرادیواره ماسه ای، کنترل کننده فاصله و سرعت به وجود آمدن چین های شکنجی است. هدف از انجام این کار آزمایشگاهی، بررسی و پژوهش در مورد کمربندهای رورانده، گوه های پیشرونده و نیز بررسی اثر شیب در زون های برخوردی و ایجاد راندگی ها و چین های مرتبط با آنها است و نیز مقایسه مدل آزمایشگاهی با مدل های طبیعی است

داده های زمین شناسی دارای زمینه های کاربردی بسیار گسترده اعم از اکتشاف معادن، سنگ شناسی، بررسی لایه های زیر دریا، بررسی زمین ساخت‎ها و گسل ها، محیط زیست و... هستند. این داده های مکانی دارای ماهیتی سه بعدی بوده و بنابراین مدل سازی، ارائه و نمایش سه بعدی داده های زمین شناسی، فهم ماهیت آنها و ارتباط لایه های مختلف اطلاعاتی با یکدیگر را آسان تر و سریع تر می کند که این مهم، به نوبه خود، دقت و سرعت تصمیم گیری هایی را که به این داده ها وابسته اند را بالا می برد. سیستم های اطلاعات مکانی (GIS) تحت وب، ابزارهای بسیار مناسبی برای مدیریت و به اشتراک گذاری داده های زمین شناسی هستند. اما تاکنون در طراحی و پیا ده سازی این سیستم ها توجه کمی به ماهیت سه بعدی داده های زمین شناسی شده و بنابراین بیشتر سیستم های اطلاعات مکانی زمین شناسی تحت وب بر مبنای داده های دو بعدی ایجاد شده اند. یکی از چالش های مهم در ارائه اطلاعات سه بعدی زمین شناسی در وب، به کارگیری فرمتی مناسب برای تبدیل اطلاعات از محیط تولید به محیط وب است. چنین فرمتی باید دارای ویژگی هایی باشد که عبارتند از 1- امکان حمل داده های زمین شناسی به صورت سه بعدی را در محیط وب داشته باشد. 2- قابلیت نمایش توسط مرورگرهای وب (Web Browser) را داشته باشد. 3- استاندارد بوده و استاندارد آن برای تولید‎کنندگان اطلاعات مشخص باشد، به گونه ای که امکان تبدیل از هر محیط نرم افزاری سه بعدی به این فرمت استاندارد وجود داشته باشد. 4- باید قابلیت حمل اطلاعات توصیفی را داشته باشد. 5- امکان پرسش و پاسخ و تحلیل روی داده ها را فراهم سازد. به این ترتیب با توجه به این که تاکنون هیچ نرم افزاری که قادر باشد اطلاعات سه بعدی زمین شناسی را با تمامی ویژگی های آن به محیط وب منتقل و نمایش دهد موجود نبوده است، در این نوشتار طراحی یک نرم افزار واسط با استفاده از X3D پیشنهاد شده است. X3D به عنوان یک فرمت استاندارد متن مبنا، برای نمایش گرافیک های سه بعدی، توسط کنسرسیوم بین المللی Web 3D ارائه شده است. اگرچه این فرمت برای اهداف GISای طراحی و استاندارد نشده است، اما در این نوشتار کاربرد آن برای مدل سازی انواع عوارض و اطلاعات سه بعدی زمین‎شناسی و نمایش آنان در محیط GIS سه بعدی بررسی می شود.

به منظور شناسایی گونه های مختلف اربیتولینای موجود در سازند داریان و تعیین سن آنها، از آهک های بخش بالایی سازند داریان در برش دشتک نمونه برداری شد. بر اساس اندازه، شکل و پیچیدگی حجره جنینی اربیتولینا، پنج گونه متعلق به زیر جنس Mesorbitolina شامل Orbitolina (Mesorbitolina) lotzei، Orbitolina (M.) parva، Orbitolina (M.) texana، Orbitolina (M.) subconcava، Orbitolina (M.) sp. cf. M. pervia شناسایی و توصیف شد. با توجه به گونه های شناسایی شده و بررسی های انجام شده بخش بالایی سازند داریان انتهای آپتین پیشین-آپتین پسین late early Aptian-late Aptian)) تعیین سن شد. در این بررسی مرز آپتین پیشین و پسین (early/late Aptian) بر اساس پیدایش O. (M.) parva مشخص می شود.

جدایش مناطق دگرسانی یکی از مراحل مهم در ارزیابی و شناسایی کارهای معدنی به شمار می رود که به داشتن دید بهتری از منطقه و شناخت نواحی کانی ساز کمک شایانی می کند. بیشتر روش های جدایش دگرسانی ها بر اساس مشاهدات سنگ شناسی است و کمتر، از روش های دیگری استفاده شده است. در این نوشتار، سعی شده است با استفاده از شبکه های عصبی نوعRBPNN (Radial Basis Probabilistic Neural Network) این مناطق را جدا نمود. این شبکه ها به علت ساختار منحصر به فرد و طراحی آسان آنها، بیشتر در مسائل طبقه بندی مورد استفاده قرار می گیرند. داده های ورودی مورد استفاده در این مطالعه، تجزیه های شیمیایی 12 اکسید و 16 عنصر (28 متغیر) عنصر مربوط به 45 نمونه ژئوشیمیایی بودند که خروجی آن نیز مناطق دگرسانی (پتاسیک، انتقالی و فیلیک) هستند که برای هرکدام از داده های ورودی کدگذاری شده اند. پس از انتخاب داده های آموزشی و تست، شبکه برای آموزش آماده، و داده ها همراه با خروجی آنها به شبکه داده شد. بر اساس نتایج به دست آمده از این بررسی، شبکه توانست رابطه فضایی پیچیده مابین ورودی ها که یک فضای 28 متغیره است را تشخیص داده و همچنین توانست دگرسانی ها را به درستی طبقه بندی نماید. به صورتی که مقدار MSE (میانگین مربعات خطا) 0163/0 به دست آمد که خود حاکی از کارکرد مطلوب شبکه در این امر است.

شهر تهران مرکز و پرجمعیت ترین شهر ایران است که در سال های گذشته، از دیدگاه مدیریت بحران و خسارات مالی و جانی احتمالی در زلزله ای مخرب مورد توجه قرار گرفته است. وقوع پدیده روانگرایی در زمان رخداد زلزله، یکی از مخاطراتی است که می تواند منشا خسارات یاد شده باشد. در دو دهه گذشته، مطالعات متعددی درباره روانگرایی تهران بویژه بخش جنوبی آن که می تواند مستعد این پدیده باشد، در مقیاس های مختلف و با روش های متفاوت انجام شده است. در این مقاله نخست، مهم ترین مطالعات انجام یافته در این زمینه بررسی و سپس با ارائه یک شبکه بندی برای جنوب شهر تهران، پتانسیل خطر روانگرایی در هر شبکه براساس این مطالعات جمع بندی و در نهایت، نقشه ای برای ارزیابی پتانسیل خطر روانگرایی ارائه شده است.

سازند آب دراز (تورونین - سانتونین) یک توالی مارنی- کربناتی با سه واحد سنگ آهک گل سفیدی- مارن آهکی است. این سازند در حوضه رسوبی کپه داغ ازگسترش چشمگیری برخوردار است. چرخه های آهک گل سفیدی - مارن آهکی یکی از اشکال ویژه رخساره کربناتی در این سازند است که به شکل ریتمیک در مقیاس دسی متر تا متر واحدهای گل سفیدی را تشکیل می دهند. طبقات آهک گل سفیدی حاوی 80-95 درصد و طبقات مارن آهکی دارای 65-80 درصدکربنات هستند و در صحرا به صورت تناوبی از لایه های تیره و روشن رخنمون دارند. واحدهای آهک گل سفیدی و مارن آهکی سازند آب دراز در دو برش سطح الارضی حمام قلعه و پادها و چاه شماره 56 خانگیران مورد مطالعه قرارگرفته است. در بررسی های تحت الارضی سه بسامد چیره بر اساس نمودار پرتو گاما شناسایی شده است که بر اساس سه چرخه 21-23 هزار ساله (Precession)، 100 هزار ساله (Eccentricity) و 413 هزار ساله (Long Eccentricity) میلانکوویچ است. سن سنجی مداری بر اساس شمارش چرخه های Eccentricity با سن به دست آمده از داده های زیست چینه نگاری همخوانی دارد. این چرخه ها با نمودار تغییرات درصدکربنات در نمونه های سطح الارضی حمام قلعه و پادها نیز قابل تطبیق است.

رودیست های سازند تاربور در km7 جنوب باختری سمیرم و km 10 شمال خرم آباد مورد مطالعه قرار گرفته اند. داده های دیرینه شناسی نشان می دهد که سن سازند تاربور در هر دو برش ماستریشتین بوده و شامل مجموعه فراوانی از رودیست ها متعلق به گونه هایی از تیره رادیو لیتیده، هیپوریتیده و کاپرینیده است. این مجموعه فسیلی شباهت زیادی به مجمو عه های گزارش شده از جنوب ترکیه، مدیترانه خاوری، عربستان و عمان دارد.

زمین لغزش و سیل از جمله بلایای طبیعی هستند که هر یک به نوبه خود باعث بروز خسارت و تلفات جانی و مالی فراوان می شوند. رخداد همزمان این دو پدیده می تواند منجر به جریان های واریزه ای شود. با توجه به تکرار وقوع سیلاب های واریزه ای در مناطق مختلف بویژه نواحی شمال کشور(نکا 1378، گلستان 1380، 1381، 1384) و قدرت تخریبی فوق العاده و خسارات جانی و مالی فراوان، بررسی علل رخداد و عوامل مؤثر در تشکیل جریان واریزه ای برای کاهش خسارات آن، ضروری و مفید به نظر می رسد. در این مقاله شرایط تشکیل جریان واریزه ای مورد بحث قرار گرفته است. به دنبال یک رگبار شدید و به نسبت کوتاه، در شهر ماسوله سیلاب عظیمی جاری و به همراه خود مقادیر بسیار زیادی گل و لای و قطعات بزرگ سنگ موجود در مسیر را حمل و با انسداد پل ابتدای شهر، سیلاب به سوی خیابان اصلی منحرف و خسارات قابل توجهی به تاسیسات شهر و خودروهای موجود در مسیر وارد نمود. به طور کلی مناطق ناپایدار موجود در حوضه، حدود 40 درصد کل زیرحوضه را تشکیل می دهند. حرکات توده ای به صورت ریزش، لغزش و جریان نمودار می شوند. لغزش های سنگی در بخش خروجی حوضه (جنوب حوضه) به تنهایی حدود 7/25 درصد از کل مساحت حوزه را در بر می گیرند. به منظور تعیین دبی به لحاظ حمل مصالح از روش های مختلف استفاده شد. پس از تجزیه و تحلیل روش ها و انطباق آن با شرایط منطقه و اندازه گیری های صحرایی، بهترین روش برای محاسبه مقدار دبی جریان واریزه ای انتخاب شد. نتایج بررسی های صحرایی نشان می دهد که مقاطع رودخانه در بالادست، برای عبور قطعات بزرگ سنگ مناسب نبوده و قطعه سنگ بزرگی که دهانه پل ابتدای شهر را مسدود و باعث انحراف جریان سیلاب به داخل شهر شد، از مصالح زمین لغزش بزرگ پایین دست تامین شده است.

پدیده گل فشان از جمله پدیده های بسیار جالب و بدیع است که امروزه مورد توجه بسیاری از پژوهشگران منابع نفتی، زمین ساخت صفحه ای و زمین گردشگری قرار گرفته است. در این راستا، پژوهش های فراوانی در کشورهای مختلف، بویژه در کشورهایی که دارای این پدیده هستند؛ صورت گرفته و مقالات گوناگونی به رشته تحریر درآمده است. این مقاله، در راستای نتایج به دست آمده، در مورد روند تکاملی گل فشان های فعال و غیر فعال و دیاپیر پنهان منطقه، تهیه شده است. بر اثر فرورانش بستر دریای خزر به زیر پوسته قاره ای، در حاشیه جنوبی دریای خزر یک سری تاقدیس و ناودیس به وجود آمده که محور آنها در بخش باختر؛ شمال باختری- جنوب خاوری، در بخش میانی حاشیه؛ باختری- خاوری و در بخش خاور تا کشور ترکمنستان، امتداد آنها شمال خاوری - جنوب باختری می شود. به دلیل افزایش ستبرای سازندهای چلکن، آقچاگیل و اشکوب آپشرون و سری های کواترنری به سمت باختر (که از آهک، مارن، رس و ماسه ریز حاوی بقایای دوکفه ای و شکم پایان هستند و به طور همشیب روی یکدیگر قرار گرفته اند)، تعداد گل فشان های حاشیه باختری و جنوب باختری دریای خزر بیشتر است. در بخش جنوب خاوری حاشیه دریای خزر، سه گل فشان فعال و نیمه فعال و چند گل فشان غیرفعال و یک دیاپیر پنهان در کنار گل‎فشان قارنیاریق تپه وجود دارد. گل فشان های فعال؛ نیمه فعال و دیاپیر پنهان حاشیه جنوب خاوری دریای خزر کم و بیش در یک راستا و به موازات گسل خزر قرار گرفته اند. بررسی های لرزه نگاری که در منطقه صورت گرفته، نشان می دهد که بر اثر نیروهای فشارشی از سمت شمال بستر دریا و فرونشینی رسوبات پلیو- کواترنر حاشیه جنوبی دریای خزر، در ژرفای پوسته قاره ای منطقه، دیاپیرهایی همراه با مواد هیدروکربن در حال رشد هستند که در آینده گل فشان های جدید به وجود خواهد آمد. روند تکاملی گل فشان های منطقه مورد مطالعه نشان از آن دارد که قدمت گل فشان های منطقه به پیش از پلیوسن پسین می رسد وبر اساس شواهد علمی خاستگاه آنها زمین ساختی- رسوبی است.

توده شاه آشان داغ در شمال باختری ایران و در حدود 20 کیلومتری شمال خاوری شهرستان خوی واقع شده و بخشی از پهنه ماکو- تبریز است. این توده با مساحتی حدود 60 کیلومتر مربع سنگ های مربوط به پرمین را قطع کرده است و خود توسط رسوبات سخت شده الیگو- میوسن (سازند قم) پوشیده می شود. توده شاه آشان داغ از سنگ های گابرو و آلکالی- فلدسپار گرانیت پدید آمده است. وجود بافت های پورفیری و گرانوفیری نشانگر ژرفای کم و بافت پرتیتی نشانگر شرایط هیپرسولووس در زمان تشکیل این گرانیت است. سنگ های مافیک غنی شدگی نسبی از LREEs نسبت به HREEs دارند. همچنین غنی شدگی نسبی از LILEs و تهی شدگی از عناصر HFSEs (بجز (Nb، Ta، Hf را دارند. بی هنجاری های مثبت Nb، Ta که ویژگی بازالت های میان اقیانوسی نوع پلوم است نیز در سنگ های مافیک منطقه دیده می شود. توده های مافیک ماهیت تولئیتی داشته و از یک منشا گوشته ای غنی شده و در ارتباط با پلوم گوشته ای حاصل شده اند. سنگ های گرانیتی شاه آشان داغ ماهیت نیمه قلیایی با پتاسیم بالا، متاآلومینیوس تا پرآلومینیوس و پرآلکالن ضعیف دارد و به طور نسبی از LILEs بویژه Rb و Th غنی هستند. این سنگ های گرانیتی از عناصر Eu، Sr، Nb، Ba و Ti فقیرند که این ویژگی ها می تواند نشانگر منشا گرفتن آنها از مذاب های پوسته ای باشد.

سازندآب تلخ با سن کامپانین - ماستریشتین یکی از واحدهای سنگ چینه ای حوضه رسوبی کپه داغ به شمار می رود. تاکنون مطالعه چینه نگاری سکانسی به طور دقیق بر روی این سازند صورت نگرفته است به همین دلیل در طی این مطالعه سعی شده است تا با بررسی شواهد فسیلی، واحد های سکانسی موجود در این سازند تفکیک شود. برای این منظور پس از انجام بررسی های صحرایی 39 نمونه سنگی برداشت و برای بررسی های پالینولوژی و پالینوفاسیس آماده سازی و مطالعه شد. براین اساس سه رخساره پالینولوژیکی شاخص محیط های shelf، Π: Marginal basin Proximal:Ш، Distal shelf:V تفکیک شد. همچنین بر اساس تغییرات سه گروه عمده مواد آلی، پالینوفاسیس و با تلفیق داده های به دست آمده، سه سکانس رسوبی رده سه با مرزهای سکانسی نوع دوم تعیین شد. فراوانی داینوسیست های آب گرم، حضور ریف های قارچی و افزایش نسبت داینوسیست های پریدینیویید به گونیالاکویید (P/G) نشانگر شرایط آب و هوایی گرم حاکم بر زمان رسوبگذاری سازند آب تلخ هستند.

سامانه گسل درونه با سازوکار راستالغز چپ بر همراه با مؤلفه شیب لغز معکوس در شمال خرد قاره ایران مرکزی قرار دارد و با توجه به هندسه خمیده آن می توان آن را به 3 بخش خاوری، میانی و باختری تقسیم کرد. بخش میانی گسل از شهرستان تربت حیدریه در خاور تا روستای انابد در باختر کشیده شده است و در تمام طول خود از میان نهشته های سست و جدا از هم آبرفتی کواترنری می گذرد. سامانه گسل درونه در این ناحیه از پاره های متعددی تشکیل شده است. هندسه خم و فراگام راست پله گسل در سطح و جنبش راستالغز چپ بر آن سبب شده است تا در این نواحی ترافشارش محلی ایجاد شده و چین خوردگی های بسیار جوانی دیده می شود. هسته این چین خوردگی ها بیشتر مارن، سنگ ماسه و سنگ فورش نئوژن و یال ها از نهشته های سست گراولی پلیستوسن تشکیل شده اند. چین های یاد شده طی دو سازوکار متفاوت شکل گرفته اند: دسته نخست طاقدیس های شکل گرفته در خم راست پله سامانه گسل درونه اند در حالی که دسته دوم پشته های فشاری محصور بین شاخه های موازی و همپوشان گسل هستند. برآورد نرخ نسبی فرایش بر روی چین های یاد شده نشان می دهد که مناطق با بیشترین فرایش همراه است با بیشترین رویداد زمین لرزه بر روی سامانه گسل درونه.

رخساره های آواری سازند کهر در برش های مورد مطالعه مربوط به محیط های رودخانه ای، دلتایی و ساحلی و رخساره های کربناتی، وابسته به محیط دریایی کم ژرفا شناسایی شده اند. تغییرات عمودی سازند کهر در هر دو برش مورد مطالعه نشان دهنده یک چرخه بزرگ به سوی بالا پیشرونده است. سنگ نگاری سنگ های آذرین نیم ژرف - ژرف نواحی مورد بررسی، آنها را در حد مونزوگابرو- دیوریت وگاه سینیت با گرایش قلیایی نشان داده است. بررسی رخساره ها و سنگ نگاری سنگ های آذرین یاد شده نشان می دهند که حوضه رسوبی سازند کهر یک کافت درون قاره ای بوده است.

دشت جیرفت در فاصله 230 کیلومتری جنوب شهرستان کرمان و در جنوب خاوری ایران قرار گرفته است و شامل دو آبخوان است: یک آبخوان تحت فشار و یک آبخوان آزاد، اما آبخوان تحت فشار به سمت حواشی دشت محدود شده و به آبخوان آزاد تبدیل می شود. آب نفوذیافته از مخروط افکنه های بخش شمالی نقش بسیار مهمی در تغذیه آبخوان دارد، اما نقش رودخانه هلیل رود نیز قابل ملاحظه است. به دلیل این که آب زیرزمینی مهم ترین منبع جهت مصارف کشاورزی، شرب و صنعت در این منطقه است، بنابراین ارزیابی کیفی آن اهمیت ویژه ای دارد. هدف از این تحقیق ارزیابی کیفی آب زیرزمینی در دشت جیرفت است و شامل بررسی تغییرات مکانی کیفیت آب زیرزمینی در بخش های مختلف و تعیین عوامل مؤثر بر آن است. در این مطالعه برای ارزیابی کیفیت شیمیایی آب زیرزمینی از تلفیقی از روش های آماری مانند تجزیه خوشه ایو ضرایب همبستگی و روش های هیدروشیمیایی مانند نسبت های یونی و نمودار های ترکیبی استفاده شده است. نمونه های آب زیرزمینی با استفاده از روش تجزیه خوشه ایگروه بندی شده و نمونه های مشابه شناسایی شدند. بر اساس نتایج تجزیه خوشه ای، نمونه های آب زیرزمینی در چهار گروه قرار می گیرند (آبخوان از لحاظ کیفی به چهار زون تقسیم شده است) که هر گروه دارای ترکیب شیمیایی متفاوتی است. در این نوشتار، از نسبت های یونی مانند (Na+K-Cl)/ (Na+K-Cl+Ca)،Mg/(Ca+Mg)، Ca/(Ca+SO4)، Na/ (Na+Cl)، HCO3/ (sum anions) و Cl/ (sum anions) و نمودار های ترکیبی برای تعیین عوامل مؤثر بر کیفیت آب زیرزمینی استفاده شده است. بر اساس نتایج حاصل، فرایندهایی مانند انحلال ژیپس، هالیت، سولفات های سدیم دار، هوازدگی پلاژیوکلازهای غنی از سدیم و تبادل یونی کیفیت شیمیایی آب زیرزمینی را تحت تاثیر قرار می دهند.

کانسارهای آهن باباعلی و گلالی در باختر همدان و در میان توالی آتشفشانی- رسوبی سری سنقر در زون زمین شناسی- ساختاری سنندج- سیرجان قرار دارند. بررسی های کانه نگاری و تجزیه های SEM-EDAX بر روی کانسنگ آهن مگنتیتی این دو کانسار در راستای شناخت بهتر ترکیب کانی شناسی و شیمی بلور کانسنگ، نتایج جالب توجهی را نشان داده است. با بررسی میزان تمرکز برخی از عناصر کمیاب نظیر وانادیم، کبالت، نیکل، مس، کروم، تیتان، طلا، عناصر گروه پلاتین و برخی ناخالصی های سولفور و فسفر در کانسنگ، مشخص شد تنها بخشی از پیریت اولیه دارای تمرکزهای جالب توجهی از عنصر پلاتین است. به نظر می رسد دیگر نسل های پیریت و مگنتیت از نظر عناصر کمیاب یادشده تهی شده اند. سیالات گرمابی تاخیری که باعث کانی سازی پیریت در باطله (گانگ) کلسیت- کوارتز شده اند، از نظر کانی سازی طلا نیز با اهمیت بوده و در واقع، کانی پیریت به عنوان حامل خوبی برای طلا عمل نموده است. شناسایی مقادیر قابل توجهی از فلوگوپیت و الگوی تمرکز عناصر کمیاب در کانسنگ آهن گلالی، نظریه اسکارن نوع منیزیم آتشفشان زاد را قوت داده است.

مجموعه افیولیتی سیه چشمه ادامه بخش شمال- شمال باختری افیولیت های خوی است که شامل واحدهای دگرگونی، توالی گوشته ای، گدازه های بازالتی و آندزیتی به همراه سنگ آهک های پلاژیک و چرت های کرتاسه بالایی هستند. گدازه های بازالتی-آندزیتی این مجموعه افیولیتی را می توان به دو دسته گدازه های قلیایی و گدازه های کلسیمی- قلیایی تقسیم بندی کرد. وجود منشورهایی از آمفیبول های غنی از تیتان به همراه کلینوپیروکسن های تیتان دار خاص گدازه های قلیایی موجود در افیولیت های سیه چشمه است. گدازه های کلسیمی- قلیایی با غنی شدگی در LREE و تهی شدگی در HFSE و گدازه های قلیایی با غنی شدگی در LREE و HFSE مشخص می شوند. واکنش یک پلوم گوشته ای با پشته میان اقیانوسی می تواند برای منشا بازالت های قلیایی در نظر گرفته شود در حالی که عملکرد یک زون فرورانش می تواند مسئول پیدایش بازالت های کلسیمی- قلیایی باشد.

برداشت داده های الکترومغناطیس حوزه بسامد هلیکوپتری (HEM) امروزه جایگاه ویژه ای در به نقشه درآوردن ساختارهای زمینی سه بعدی مقاومت ویژه با قدرت تفکیک بالا و سریع در مناطق وسیع یافته است. رویه استاندارد در تفسیر این داده ها نیز غالبا فرایند وارون سازی زمین لایه ای است که امروزه بهره مندی از آن عمومیت یافته است. به دلیل متحرک بودن سیستم برداشت در زمان اندازه گیری، همراهی نوفه با داده ها نیز اجتناب ناپذیر است. از آنجا که بخشی از این اطلاعات هنگام به کارگیری فیلترهای متعدد بر روی داده ها به منظور آماده سازی آنها برای ورود به فرایند مدل سازی از بین می روند؛ لازم است از روش هایی در مدل سازی استفاده شود که با کمترین خطا و با بیشترین دقت به مدلی از آنچه در زیر زمین وجود دارد؛ نزدیک شوند. در این نوشتار، ابتدا با سه روش مختلف و با استفاده از تبدیل سریع هنکل، به مدل سازی پیشرو داده های مربوط به سه مدل مصنوعی دو، سه و چهار لایه پرداخته؛ سپس مدل سازی معکوس بر روی نتایج مدل های پیشرو انجام گرفت. نتایج حاصل گویای آن است که روش گوپتاسارما- سینگ بهبودیافته به پاسخ بهتری در هر سه مثال می رسد.

به منظور مطالعه توالی های پرمین در برش چینه شناسی هرزند، توالی از سنگ های رسوبی پرمین به ستبرای 448 متر مورد نمونه برداری و بررسی دقیق سنگ شناسی و چینه شناسی قرار گرفته است،که 82 متر قاعده آن شامل سازند دورود، 258 متر شامل سازند سورمق و 108 متر شامل سازند جلفا است. سنگ شناسی عمده شامل ماسه سنگ های سفید تا سرخ رنگ، سنگ آهک زیستی تیره تا خاکستری رنگ، آهک مارنی تا آهک های نازک لایه است. مرز زیرین توالی به طور ناپیوستگی آذرین پی، بر روی مجموعه ای از سنگ های خروجی قرار گرفته و مرز بالای آن با ناپیوستگی فرسایشی توسط نهشته های سرخ رنگ میوسن پوشیده می شود. در این مطالعه 52 گونه از 37جنس روزن بران و 8 گونه از 9 جنس جلبک مورد شناسایی قرار گرفته است. بر اساس محتوای فسیلی سن سازند سورمق کوبرگندین تا مورگابین و سازند جلفا میدین تا جلفین پیشین تشخیص داده شده است. بر مبنای پراکندگی روزن بران، چهار زیست زون تجمعی در سازند های سورمق و جلفا تشخیص داده شده است.

در باختر و شمال باختر روستای حسن آباد یزد دایک های بزرگی از آندزیت های نیمه قلیایی در دیوریت ها، گرانودیوریت ها و کوارتز دیوریت ها دیده می شود. بلورهای کلینوپیروکسن درشت این سنگ ها منطقه بندی تقریبا«واضحی را نشان می دهند. ترکیب کلینوپیروکسن های دانه ریز زمینه در این سنگ ها مشابه حاشیه کلینوپیروکسن های زونینگ دار است. نتایج حاصل از تجزیه های نقطه ای کلینوپیروکسن ها توسط میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) از مرکز به سمت حاشیه نشان داد که کلینوپیروکسن ها دارای ترکیبی از دیوپسید کروم دار، سالیت-فروسالیت و تیتان اوژیت هستند. منطقه بندی این بلورها در هنگام رشد کانی به وجود آمده است. اعتقاد بر این است که در منطقه بندی این کلینوپیروکسن ها تاریخچه پیچیده ای از شروع و خاتمه تفریق، آمیختن به وسیله اختلاط ماگمایی، وجود و نبود ته نشست های فشار بالا ثبت شده است. منشا بلور های سالیت و فروسالیت در دایک های آندزیتی حسن آباد احتمالا» از سنگ های دیواره گوشته بالایی در نظر گرفته می شود.

به طور معمول خسارت های ناشی از فرونشست ها و شکاف های زمین، همچون تخریب سیستم های آبیاری و خاک های حاصلخیز کشاورزی، رشد چاه ها، آسیب به سازه ها و ایجاد اختلال در خطوط آبرسانی، گاز و فاضلاب، ترمیم ناپذیر، پر هزینه و مخرب هستند. یکی از مناطقی که در ایران با سرعت فرونشست قابل توجهی روبروست، محدوده دشت یزد- اردکان است که بر اساس مشاهدات تصاویر راداری، نرخ بیشینه فرونشست در این منطقه حدود 12 سانتی متر در سال است. بررسی های صورت گرفته حاکی از آن است که این فرونشست در اثر استخراج آب های زیرزمینی است که این بهره برداری از منابع زیرزمینی، بیش از مقداری است که با بارندگی های منطقه جبران شود. با توجه به نرخ قابل توجه فرونشست و آسیب هایی که این فرونشست در سازه های محل ایجاد می کند، مدیریت صحیح استخراج آب زیرزمینی امری ضروری به نظر می رسد.

سازند کنگان با ستبرای 115 متر شامل یک توالی کربناتی- تبخیری است که به عنوان بخشی از بزرگ ترین مخزن کربناتی در میدان پارس جنوبی در خلیج فارس به شمار می رود. بررسی سنگ نگاری دولومیت های سازند کنگان منجر به شناسایی 5 نوع دولومیت شامل دولومیکرایت، دولومیکرواسپار، دولواسپار، سیمان دولومیتی و دولومیت زین اسبی شده است. همچنین مطالعات عنصری دولومیکرایت ها و دولومیکرواسپارها نشان دهنده افزایش نسبی مقادیر استرانسیم و سدیم و کاهش نسبی مقادیر آهن و منگنز در نمونه های دولومیکرایتی نسبت به نمونه های دولومیکرواسپارایتی است. یادآوری می شود که روند ایزوتوپی اکسیژن- کربن در این دولومیت ها نشان دهنده تاثیر اندک دیاژنز جوی (در دولومیت های نوع اول، دوم و سوم) و دیا‍ژنز تدفینی (در دولومیت های نوع چهارم و پنجم) است. یادآوری این نکته ضروری است که اگرچه دولومیکرایت ها در محیط سبخایی تشکیل شده اند، دیا‍ژنز جوی اندکی را تحمل کرده اند. همچنین منشا منیزیم برای دولومیکرایت ها، منیزیم آب دریا و یا آب های میان دانه ای در حال تعادل با آب دریا و برای دولومیت های دانه درشت تر در سازند کنگان احتمالا آب های محبوس میان دانه ای و یا شورابه های حوضه ای است. دمای ته نشستی کربنات های سازند کنگان با استفاده از سنگین ترین ایزوتوپ اکسیژن در نمونه های دولومیکرایتی، 5/44 درجه سانتی گراد محاسبه شده است.

برش های مورد بررسی در جنوب باختری ایران مرکزی، در ناحیه آباده واقع شده است. سنگ شناسی اصلی رسوبات در این بخش شامل شیل، ماسه سنگ و سنگ آهک است. بررسی کنودونت های این برش منجر به شناسایی چهار زیست زون شد که شامل: Idiognathodus delicates Zone (باشکرین- موسکوین)، Zone Streptognathodus oppletus (کازیموین تا ژلین آغازین) و Sweetognathus whitei Zone، Neostreptognathodus pequopensis Zone (آرتینسکین) است. بر مبنای کنودونت های شناسایی شده سن باشکرین- ژلین آغازین برای سازند سردر و آرتینسکین برای نهشته های پرمین (معادل سنی سازند خان) در این ناحیه در نظر گرفته شده است. بر این اساس، مرز کربنیفر- پرمین در این ناحیه به صورت ناپیوستگی فرسایشی (Paraconformity) است. مقایسه این ناحیه با مناطق هم جوار نشان داد که که این مناطق همانند دیگر نقاط ایران پس از اشکوب کازیموین از آب خارج شده و فرسایش شدیدی در ناحیه حاکم شده است. سپس با آغاز ذوب یخچال ها و در پرمین زیرین بر اثر پیشروی دوباره دریا، منطقه به زیر آب می رود البته حوضه رسوبی در این بخش از ایران مرکزی نسبت به مناطق هم جوار از ژرفای بسیار کمتری برخوردار بوده است.

زمین لرزه بجنورد در منطقه کوهستانی در استان خراسان شمالی به وقوع پیوست. زمین لرزه اصلی تخریب گسترده ای را ایجاد نمود. بررسی های صحرایی و توزیع پسلرزه ها، گسلشی با راستای شمال باختری - جنوب خاوری را برآورد می کند. توزیع پس لرزه های ثبت شده در محل، طولی حدود 50-40 کیلومتر و ژرفای 30 کیلومتر را نشان می دهد. فعالیت پس لرزه ها پراکنده بوده و گسلش پیچیده ای را نشان می دهد. نتیجه برگردان شکل موج نشان می دهد که زمین لرزه اصلی سازوکاری به طور عمده امتداد لغز و فرایندی شامل دست کم دو گسلش دارد. تابع زمانی چشمه نشان می دهد که عمده انرژی آزاد شده در ده ثانیه اول بوده است. با توجه به مشاهدات صحرایی، توزیع پس لرزه ها و سازوکار زمین لرزه، طول گسلش حدود 45 کیلومتر و امتداد شمال باختری - جنوب خاوری و شیب جنوب خاوری برای گسل مسبب برآورد می شود. سازوکار چشمه (178، 89، 323)(زاویه، امتداد، شیب) به این ترتیب است. ممان لرزه ای کل 1025*7/6 M0= دین- سانتی متر برآورد می شود. بیشترین جابه جایی حدود 50 سانتی متر محاسبه شده است و بزرگی گشتاوری Mw = 6.5 است. افت تنش متوسط حدود 25 بار و جابه جایی متوسط 25 سانتی متر برآورد می شود.