نشریه مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات
سال شانزدهم شماره 3 (پیاپی 63، پاییز 1384)

در ساختار آموزش از دور تلاش می شود میان یاد گیرنده (فراگیر)، یاددهنده و منابع آموزشی ارتباط برقرار شود. قالبها و فناوری های نوین در کتابداری و اطلاع رسانی، نظیر کتابها و کتابخانه های رقومی، این امکان را فراهم می آورند تا با استفاده از ابزارهای رایانه ای و به کارگیری هوشمندانه ترین الگوریتم های پردازشی، رفتارهای آموزشی را متحول کرد. افزون بر این محتوای آموزشی مورد استفاده خود می تواند به مفاهیم اطلاع رسانی و کتابداری اختصاص داشته باشد؛ به این ترتیب آموزش از دور در دوره های آموزشی یا آموزشی های مستمر در حوزه کتابداری به ویژه در زمینه کتابخانه های رقومی دانشگاهی به کار خواهد رفت...

در عصر شبکه ها، سازماندهی و ارائه اطلاعات در همه جنبه ها دچار تغییرات زیادی شده اند. این تغییرات نه تنها روش ها و فناوری های مورد استفاده را در بردارد، بلکه استانداردهای مورد استفاده برای ارائه و جستجوی اطلاعات را نیز شامل می شود. استاندارد مارک در زمینه های زیادی نتوانسته است با محیط اطلاعاتی جدید همسو شود. اس. جی. ام. ال به دلیل انعطاف پذیری زیاد می تواند از بسیاری جهات نواقص مارک را جبران کند و به مثابه جایگزین و یا مکملی برای مارک به کار رود. مقاله حاضر مارک را به طور خلاصه معرفی می کند و نواقص آن را در محیط جدید اطلاعاتی بر می شمرد...

در این مقاله سعی می شود ضمن معرفی فهرست های پیوسته کتابخانه ها با استفاده از روش تحلیل محتوا، ویژگی های غالب این فهرست در سایتهای وب کتابخانه های دانشگاهی جهان شناسایی و براساس بسامد رتبه بندی شوند. ضمنا با استفاده از نظرات صاحب نظران ایرانی ویژگی های فهرستهای پیوسته کتابخانه های ایران شناسایی شوند و به کمک نتایج این بخش الگویی مناسب برای فهرست پیوسته کتابخانه های دانشگاهی ایران ارائه شود تا سازندگان اپک های ایران با استفاده از آن ویژگی ها، زمینه های یکدستی در ارائه اطلاعات و نیز انتقال و بازیابی اطلاعات را در این فهرست ها فراهم نمایند...

پژوهش حاضر عوامل مرتبط با رفتار اطلاع یابی اعضای هیئت علمی مراکز پژوهشی کشور را بررسی می کند. روش پژوهش پیمایشی - تحلیلی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است. جامعه نمونه پژوهش شامل 530 نفر از اعضای هیئت علمی شاغل در مراکز پژوهشی کشور در شش حوزه علوم انسانی، علوم پایه، پزشکی، فنی و مهندسی، کشاورزی و هنر بود. عوامل مورد نظر در این پژوهش عوامل فردی و محیطی هستند که عوامل محیطی شامل عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ست...

مراجعه به منابع اطلاعاتی در کلیه مراحل تحقیق امری اجتناب ناپذیر است. مشاهدات عینی نشان می دهد که دانشجویان شناخت صحیحی از منابع اطلاعاتی و شیوه استفاده از آنها ندارند. این امر بر رفتار اطلاع یابی دانشجویان تاثیر می گذارد و موجب طولانی شدن مسیر اطلاع یابی و روند تحقیق آنها می شود. برای برطرف کردن چنین مسئله ای باید به آموزش سواد و مهارتهای اطلاع یابی در برنامه های درسی دانشگاه ها توجه شود. با توجه به تحولات شگرفی که طی سالهای اخیر در فناوری اطلاعات ایجاد گردیده، این مقاله ضمن شناخت کارکردهای سواد اطلاعاتی به شش مهارت اصلی اشاره می کند...

انگلیسی امریکایی و بریتانیایی، دو گونه اصلی زبان انگلیسی، افزون بر تشابهات فراوان در مواردی هم با هم اختلاف دارند. در این بین، اختلاف املایی می تواند زمینه ساز کاهش جامعیت به هنگام بازیابی از پایگاه های اطلاع رسانی انگلیسی - فارسی گردد. در مقاله حاضر سعی شده است همراه با ارائه موارد موجود و تاثیر آن بر ضریب جامعیت، راهکارهای احتمالی برای رفع این مسئله پیشنهاد شود...

برون سپاری خدمات، شیوه ای ست که به مدیران کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی امکان می دهد تا از امکانات و خدمات شرکتها و سازمان های بیرون از کتابخانه برای دستیابی به اهداف خود بهره برداری کنند. با اینکه برون سپاری خدمات در کتابخانه های ایران انجام شده اما ابعاد مختلف آن هنوز در متون کتابداری بررسی نشده است. در برون سپاری خدمات، بایدها و نبایدهایی وجود دارد که آگاهی از آنها برای مدیران ضروری به نظر می رسد. در این مقاله، ابتدا متونی که در زمینه مفهوم برون سپاری نوشته شده، مرور خواهد شد، سپس فواید و بایدها و نبایدهای پیش از عقد قرارداد برون سپاری بررسی می شود...

مقاله حاضر گزارشی ست از مراحل اولیه پژوهشی درباره جنبه های کاربر مدار جستجو و بازیابی اطلاعات در شبکه جهانگستر وب، که طی آن بر تاثیر وب پنهان یا وب نامرئی بر اطلاع یابی در وب که موضوع اصلی پژوهش است توجه شده است. مرور مدلهای موجود اطلاع یابی در محیط وب حاکی از آن است که به رغم اهمیت وب پنهان، تاثیر این پدیده در مدلهای مذکور لحاظ نشده است و تدوین مدلی در این زمینه که مراحل اطلاع یابی در وب پنهان را نیز در نظر گرفته باشد اهمیت زیادی دارد. به همین منظور ابتدا انواع ناپیدایی اطلاعات در وب و انواع منابعی که به طور موقت یا دائم خارج از حوزه کاوش موتورهای جستجو قرار دارند...

علم به طور کلی به نظام ارتباطی و انتشاراتی وابسته است. یکی از مهمترین عوامل در نوشته های علمی، متقن و موثق بودن اطلاعات ارائه شده در آنهاست. متون علمی با سندیت داشتن مطالب آنها اعتبار می یابند. نشان دادن این سندیت از طریق درج استناد و ارجاع دقیق به آنها طی متن است. مراجع مورد استناد در انتشارات علمی نشان دهنده منابع و خاستگاه اندیشه های گنجانده شده در آن آثار هستند. این مقاله در پی آن است که نقش و اهمیت استناند در معرفت بشری، دلایل و ضرورت های استناد، جلوه های نادرست استناد، نظام های استنادی و نظریه های حقیقت، و استناد در سنت تاویل را بررسی کند...

این مقاله با بررسی تعاریف ارائه شده در مقالات مجلات هسته حوزه کتابداری و اطلاع رسانی، دیدگاه های مختلف درباره مفهوم کتابخانه رقومی را بررسی می کند. در تعاریف ارائه شده، چهار دیدگاه را می توان شنانسایی کرد: دیدگاه متخصصان رایانه، دیدگاه متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی، دیدگاه سازمان های مجری و سیاستگذار، و دیدگاه پژوهش مدار. پژوهش در متون نشان می دهد که تعاریف متعدد و متنوعی از کتابخانه رقومی ارائه شده است و این خود افزون بر ایجاد ابهاماتی در خصوص ماهیت اصلی این پدیده، ممکن است فرایند تحقیق و توسعه در این زمینه را با مشکلات روبرو سازد...

هدف اصلی این مقاله مقایسه میزان دقت موتورهای کاوش وب در بازیابی اطلاعات کتابداری و اطلاع رسانی ست. برای این منظور کلید واژه های تخصصی حوزه کتابداری و اطلاع رسانی در 10 موضوع مختلف از مجله Library Trends انتخاب شد. این کلید واژه ها در 7 موتور کاوش جستجو شدند. در هر جستجو 10 نتیجه اول ارزیابی شد. معیارهای تعیین میزان دقت عبارت بودند از: حضور کلید واژه ها در عنوان مدرک بازیابی شده، همجواری کلید واژه های مورد جستجو، حضور کلید واژه ها در بخش ابر نشانه های کلید واژه ای صفحات وب، و بسامد کلید واژه ها در صفحات وب بازیابی شده...

نیازهای اطلاعاتی، رفتار و الگوی اطلاع یابی از مهمترین موضوع های مورد توجه پژوهشگران، برای شناسایی نیازهای واقعی و مسائل و مشکلات استفاده کنندگان در بازیابی و استفاده از اطلاعات است. در تدوین سیاستهای اطلاع رسانی و همچنین ایجاد پایگاه های اطلاع رسانی، شناسایی نیازها و رفتارهای اطلاعاتی کاربران اهمیت ویژه ای دارد. در چند سال اخیر فناوری اطلاعات با تاثیری که بر زیرساخت های اطلاعاتی گذاشته تغییر شگرفی بر نیازها، رفتار و الگوی اطلاع یابی کاربران داشته است و این خود باعث شده مطالعات گسترده ای در این زمینه در ایران و خارج انجام بگیرد...

پیدایش و گسترش سریع فناوری های نوین اطلاعات و ارتباطات، باعث تغییر در چگونگی، چرایی، چیستی، مکان و زمان یادگیری شده و حتی آموزش دهنده نیز از تحول بی نصیب نبوده است. گستردگی تحولات در فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی موجبات پیدایش نوع جدیدی از یادگیری به نام یادگیری الکترونیکی را فراهم آورد. یادگیری الکترونیکی عبارت است از فراهم آوری و استفاده از دانش توزیع شده از طریق رسانه های الکترونیکی و مبتنی بر فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی همانند ماهواره، تلویزیون، تلفن های تصویری، لوح های فشرده و انواع شبکه های رایانه ای...

برنامه کالیس که توسط دانشگاه مجازی سوئیس ارائه شده است، هدف تعلیم مفاهیم و مهارتهای لازم برای شناسایی منابع اطلاعاتی مرتبط و اجرای جستجوهای کارآمد به دانشجویان را دنبال می کند. دانشجویان یاد می گیرند که از منابع اطلاعاتی گردآوری شده توسط کتابخانه های دانشگاهی به طور نظام مند و کارآمد استفاده کنند و همه منابع چاپی و الکترونیکی مشمول این طرح می شوند. در این برنامه یادگیری وجه اصلی ست که در سه بخش: دانش رسمی در خصوص منابع، ابزار و فنون جستجوی اطلاعات؛ دانش عملی راهبردهای بازیابی اطلاعات؛ و طرز استفاده از اطلاعات بازیابی شده و نحوه استناد به آنها، سازمان یافته است...