فصلنامه مجلس و راهبرد
پیاپی 48 (تابستان 1384)

یکی از نهادهای تاثیرگذار و نقش آفرین در حوزه سیاست خارجی پارلمان ها هستند. قوه قانونگذاری برای تاثیرگذاری بر این حوزه از ابزارهای مختلفی سود می جوید. یکی از ابزارهایی که در چند دهه اخیر نقش برجسته تری یافته است، گروه های دوستی پارلمانی است. جدای از پیشینه تاریخی گروه های مذکور در سطح جهان، گروه های دوستی پارلمانی در ایران از دوره سوم مجلس شورای اسلامی (مهر 1368) فعالیت خود را آغاز کردند. نویسندگان مقاله که به لحاظ متدلوژیک در تهیه و تدوین اثر از روش های تاریخی - اسنادی و پیمایشی به صورت تلفیقی بهره جسته اند به استناد آمار و اطلاعات به دست آمده به این جمعبندی دست یافته اند که...

روابط خارجی ایران و اعراب در نیم قرن اخیر تحت تاثیر فاکتورهای مختلف، با نوسانات فراوانی مواجه بوده است. عمده ترین این تغییراتدر سطح ساختار نظام بین الملل و نخبگان سیاسی است. پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران سیر تحولات منطقه ای، بستر واگرایی را به شدت تقویت کرد. انقلاب اسلامی با تفکرات نوین انقلابی، ضد امپریالیستی و ضد استبدادی خود، رژیم های خودکامه و وابسته منطقه را با خطر بی ثباتی و فروپاشی مواجه ساخت؛ به همین دلیل رویه تقابل با جمهوری اسلامی ایران از سوی اتحادیه عرب از ابتدای انقلاب تا سالهای پایانی دهه اول انقلاب ادامه یافت؛ ...

در نظام های گوناگون حکومتی روسای دولت و حکومت وظایف و جایگاه های متفاوتی را در نظام اجرائی و به تبع آن در سیاست خارجی ایفا می کنند. رئیس دولت در نظام های پارلمانی، سمبل اقتدار، تداوم و تجسم حاکمیت ملی - اما فاقد قدرت اجرائی - است. رئیس حکومت از قدرت فزاینده ای برخوردار است که جهت گیری های نظام را تدوین می کند. در نظام های ریاستی، رئیس دولت در عین داشتن مقام اجرائی، رئیس حکومت نیز هست، بنابراین رئیس حکومت و دولت در این نوع نظام یک نفر است...

ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا از جمله بازیگران مهم و تاثیرگذار نظام بین الملل به حساب می آیند. از اینرو شناخت مواضع و عملکرد این دو بازیگر در قبال روند و رویه های جهانی از جمله شیوه های تبیین پدیدارهای بین المللی محسوب می گردد. توجه به مقولات و مسائل مهمی همچون حقوق بشر، تروریسم، سلاح های کشتار جمعی، مناقشه خاورمیانه و سایر موضوعات مهم جهانی به طور فزاینده ای در دستور کار اروپا و امریکا قرار داشته و حجم قابل توجهی از ظرفیت سیاست خارجی آنها به این موضوعات اختصاص یافته است...

برای تامل و تدبر سنجیده تر درباره سیاست خارجی ایالات متحده امریکا، درک بنیان های تئوریک و زیرساخت های معرفتی آن امری اجتناب ناپذیر است. از این رو در این مقاله نگارنده تلاش نموده است تا با ایجاد پیوند سازنده میان سطح انتزاع (اندیشه) و انضمام (عمل)، سیاست خارجی ایالات متحده در دوران ریاست جمهوری جورج دبلیو بوش را نقد و بررسی کند. خوانندگان محترم این مقاله با تجزیه و تحلیل مباحث مطرح شده در آن به خوبی می توانند تاثیر اندیشه را در ساحت عمل سیاست خارجی امریکا ردیابی کنند و از این رهگذر به نتایج مفیدی دست یابند...

تحولات شتابان نظام بین الملل در چند دهه اخیر فرایند تدوین و اجرای تصمیمات سیاست خارجی را به مقوله ای پیچیده و دشوار تبدیل کرده است. نخستین گام، شناخت دقیق پدیدارها و مسائل متنوع جهانی و منطقه ای برای تدوین یک سیاست خارجی مناسب، موثر و کارآمد است. این مساله اهمیت نقش نیروها و نهادهایی که وظیفه تامین پشتوانه های نظری و شناختی تصمیمات سیاست خارجی بر عهده آنان است را دو چندان کرده است. به همین دلیل امروزه در بسیاری از کشورها نقش نیروهای کارشناسی در تعیین سیاست خارجی بسیار خارجی بسیار برجسته و چشمگیر است...

پس از فروپاشی شوروی همکاری های جمهوری اسلامی ایران و روسیه تحت تاثیر عوامل مختلف داخلی، منطقه ای و بین المللی توسعه چشمگیری پیدا کرد. عمده ترین عامل این همکاری ها، منافع مشترک دو کشور در مناطق آسیای مرکزی دو قفقاز است؛ پس از فروپاشی شوروی، تلاش قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای برای نفوذ در این مناطق، تهدید منافع مشترک ایران و روسیه را در پی داشت. در این زمینه می توان به اقدامات ترکیه، اسرائیل و ایالات متحده در آسیای مرکزی و قفقاز و همکاری های آنان در این مناطق اشاره کرد...

قوای قانونگذاری در سیر تطور و تحول خود فراز و نشیب های فراوانی را شاهد بوده اند. به موازات تغییرات تدریجی ولی بنیادین زندگی بشری، کیفیت و کارکردهای این نهاد سیاسی نیز دستخوش تغییر گردیده است. با این همه این نهاد همچنان اهمیت و نقش اساسی خود را حفظ نموده است. کثرت و نیز تداوم حضور این نهاد در جوامع سیاسی گوناگون حکایت از بی بدیل بودن جایگاه آن دارد. در این مقاله نویسنده با اشاره به نقش پارلمان در عصر حاضر و تحولات تاریخی آن به ویژه در دموکراسی های غربی کارکردهای آن را مورد بررسی قرار داده است...

لایحه بودجه 1385 کل کشور در تاریخ 25/10/1384 توسط رئیس جمهور به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد و پس از حدود دو ماه بررسی مستمر نمایندگان و کمیسیون های تخصصی تصویب شد و بالاخره روز 28/12/1384 قانون بودجه 1385 کل کشور به دولت ابلاغ گردید. میزان استفاده از درآمد نفت، تعیین میزان اعتبارات طرح های تملک دارایی های سرمایه ای (عمرانی)، اولویت بندی طرح های عمرانی، سیاستگذاری جهت ساماندهی حمل و نقل عمومی به طور عام و اعتبار مورد نیاز برای واردات بنزین به طور خاص و حمایت از اقشار آسیب پذیر از جمله بازنشستگان و روستائیان از جمله مباحث مهمی بودند که...

بحث خصوصی سازی مردمی که گاهی از آن با عنوان توزیع کوپن سهام هم یاد شده است از ابتدای مجلس هفتم توسط برخی از اقتصاددانان مطرح شد و مطالعاتی حول آن در مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی نیز به عمل آمد که نتایج آن نیز به صورت کتاب انتشار یافت. مع ذلک این ایده که هدف توزیع ثروت و خصوصی سازی را دنبال می کرد با واکنش های متفاوتی روبه رو شد. برخی آن را تجربه شکست خورده کشورهای بلوک شرق می دانستند و برخی نیز آن را غیر ممکن تلقی می کردند. در هر حال مرکز پژوهش ها ضمن استقبال از نقدهای مختلف در این حوزه اعتقاد دارد که نقدهای جدی می تواند در شفاف سازی و تبیین ابعاد مختلف آن کمک کند...