فهرست مطالب
فصلنامه سیاست خارجی
سال بیست و ششم شماره 4 (پیاپی 104، زمستان 1391)
- تاریخ انتشار: 1392/05/02
- تعداد عناوین: 15
-
- مقالات
-
صفحات 845-864موضوع موازنه قوا در منطقه خاورمیانه از مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر امنیت منطقه ای و بین المللی است. پس از تحولات ناشی از قیام های صورت گرفته در کشورهای عربی، نقش سیاسی کشورها در خاورمیانه با سرعت قابل توجهی در حال تغییر است. تحولات اخیر در کشورهای عربی، فرصت ها و امکانات جدیدی را برای دگرگونی فضای سیاسی و امنیتی و تغییر موازنه قوا در خاورمیانه به وجود آورده است. خیزش های مردمی موجب دگرگونی اساسی در روندها، فرایندها و معادلات قدرت در خاورمیانه شده است. اما هنوز فضای تحولات سیال بوده و نظام جدید موازنه قوا در خاورمیانه شکل نگرفته است. مفروض مقاله حاضر این است که محیط خاورمیانه بحرانی و تحت تاثیر سرنگونی دیکتاتورها در کشورهای عربی است. در این فضای بحرانی دو قالب گفتمانی در برابر یکدیگر وجود دارند که می توان آن ها را در قالب دو جبهه و دو گفتمان «قدرت» و «مقاومت» ترسیم کرد. حوزه قدرت و هژمون با محوریت آمریکا و حوزه مقاومت و ایستادگی با محوریت جمهوری اسلامی ایران شکل گرفته است. این دو گفتمان و همچنین نتایج و پیامدهای جنبش های عربی هستند که معادلات آینده قدرت در خاورمیانه را شکل خواهند داد. این مقاله تغییرات معادلات موازنه قوای منطقه ای در خاورمیانه را بررسی می کند.
کلیدواژگان: موازنه قوا، آینده خاورمیانه، قیام های مردمی، کشورهای عربی، بحران، گفتمان مقاومت -
صفحات 865-882امروزه نقش عوامل ژئوپلتیک در همگرایی و واگرایی کشورها و تحلیل گروه بندی ها و سازمان های منطقه ای بر کسی پوشیده نیست. از این منظر ژئوپلتیک توانسته است الگوهای جدیدی از رقابت، منازعه، همکاری، واگرایی و همگرایی را در سطوح مختلف ترسیم نماید. شورای همکاری خلیج فارس که یک نمونه از این گروه بندی ها می باشد از ابتدای تاسیس در سال 1981 به رغم وجود بسترهای همگرا مانند علائق دینی و فرهنگی مشترک و وابستگی های تمدنی نتوانسته است الگوی موفقی از یک سازه منطقه ای همسان در ژئوپلتیک ارائه دهد. این مقاله کوشیده است موانع همگرایی در این شورا را مورد کنکاش قرار دهد. برای این منظور پس از ذکر تاریخچه ای مختصر از چگونگی شکل گیری این شورا، موانع همگرایی در قالب مباحث ژئوپلتیکی در محورهایی مانند اختلافات مرزی، بحران های هیدروپلتیک، منازعات هژمونیک، نامتوازن بودن سطح توسعه، مناقشات ایدئولوژیک و چالش پولی در کشورهای عضو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
کلیدواژگان: همگرایی، ژئوپلتیک، اختلافات مرزی، تعارضات درونی، واگرایی، هیدروپلتیک -
صفحات 883-912تعداد پنج هزار قوم در جهان وجود دارد؛ در حالی که کشورهای مستقل و شناخته شده این فضا به حدود کمی بیش از 200 می رسد. تنها اندکی از این کشورها همانند کره، ژاپن و ایسلند از یک قوم تشکیل شده اند و مابقی کشورها چندملیتی هستند که بسیاری از آن ها دارای مشکلات مدیریتی داخلی و خارجی می باشند. جهانی شدن، سرزمین زدایی، افزایش آگاهی ها، تضعیف دولت ملت ها در پاره ای از موارد زمینه احیای ملی گرایی را فراهم ساخته که باعث تعجب نظریه پردازان سیاسی به رغم تبلیغات مربوط به یکی شدن و همانندی مکان ها و فضاها گردیده است. گرچه بیشتر اقوام فرهنگی بوده ولی سیاسی شدن اقوام با رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات، سرزمین زدایی و مرززدایی باعث تقویت فرایند تکثر در نظام بین الملل و افزایش شمار کشورهای موجود در عرصه ژئوپلتیک جهانی خواهد شد. جغرافیای سیاسی با ارائه بینشی صحیح از پیرامون خود می تواند در این زمینه فهم مناسبی را به وجود آورد. این مقاله با رویکرد واقع گرایی و اعتقاد به تقابل فراملی گرایی و ملی گرایی به تحلیل فرایند زایش و تکثر یا تکثیر کشورها در عرصه نظام بین الملل می پردازد. این ارزیابی وجود دارد که طی سالیان آتی با هموار شدن شرایط توسط جهانی شدن و تضعیف کشورهای چندملیتی به شمار کشورهای جهان افزوده می شود و جریان تکثیر دولت ملت ها ادامه خواهد یافت. به علاوه، دولت محوری جای خود را به چندمحوری داده و یکی از گزینه های سیاست در دنیای پیش رو ظهور دولت های جدید با سرزمین های کوچک است.
کلیدواژگان: سرزمین، سیاست خارجی، دولت، ملت، تکثر کشورها، ملی گرایی، قومیت -
صفحات 913-934بیداری اسلامی پدیده ای است که در تاریخ معاصر کشورهای اسلامی به شکل های گوناگون و در زمینه های تاریخی متفاوت و با نتایج خاص پدیدار شده است. این مقاله با بررسی آرای متفکران، جنبش ها و نحله های اسلامی، چهار گفتمان بیداری جهان اسلام را مورد نقد و بررسی قرار می دهد. پژوهش حاضر تلاش مسلمانان برای غلبه بر استبداد، عقب ماندگی، وابستگی و... را در چهار موج بیداری بررسی کرده و علل به وجود آمدن امواج بیداری و نتایج آن ها را مورد واکاوی قرار می دهد. این نوشتار خیزش مسلمانان در تاریخ معاصر خود را در چهار موج اصلاح طلبانه مشروطه خواه، انتقادی، رادیکال و مدنی مورد بررسی و تحلیل قرار می دهد.
کلیدواژگان: بیداری اسلامی، اصلاح طلبی، کشورهای مسلمان، گفتمان، مکتب، دیکتاتوری، لیبرالیسم -
صفحات 935-960در تبیین ناکارآمدی سیاسی تحریم ها و ممنوعیت های تجاری بعد از سال 2006 علیه ایران، غالبا استدلال می شود که سابقه ایران در تحریم و ممنوعیت تجاری بعد از انقلاب اسلامی منجر به کاهش آسیب پذیری های اقتصاد این کشور در برابر محدودیت های اقتصادی شده است و به همین علت تحریم ها و محدودیت های تجاری جدید ناکارآمد هستند. در این مقاله صحت این استدلال بررسی می شود. با تکیه بر آمار اقتصادی نشان داده می شود که آسیب پذیری های اقتصاد ایران در سه حوزه وابستگی به سرمایه گذاری خارجی در بخش انرژی، وابستگی به صادرات نفت و واردات برخی مواد پتروشیمی نه تنها کاهش نیافته بلکه در سال های اخیر تشدید شده اند. از طرف دیگر، با مقایسه تحریم ها و ممنوعیت های تجاری قبل و بعد از سال 2006، نتیجه گرفته می شود که محدودیت های اقتصادی این دو دوره از نظر ماهیتی با هم تفاوت دارند. محدودیت های اقتصادی قبل از سال 2006 غالبا نمادین بودند و نمی توانستند محرکی برای کاهش آسیب پذیری های ایران در برابر تحریم ها و ممنوعیت های تجاری جدید که تنبیهی و بازدارنده هستند، باشند. اما تحریم های بعد از 2006 اراده ملی در پایه گذاری اقتصاد ملی خودکفا را تقویت نموده است.
کلیدواژگان: تحریم، ممنوعیت تجاری، آسیپ پذیری های اقتصاد ایران، قانون تحریم ایران، تاریخ تحریم ایران -
صفحات 961-984تردیدی وجود ندارد جامعه بین المللی در راه رسیدن به قانونمندی و عدالت محتاج قواعدی است که خارج از چارچوب تعهدات دو یا چندجانبه نسبت به تمامی اعضای جامعه بین المللی قابلیت اجرا و استناد داشته باشد. این قابلیت اجرا مستلزم این است که نسبت به نقض تعهدات این چنینی حقوق مسئولیت بین المللی لحاظ شود. طرح کمیسیون حقوق بین الملل درخصوص مسئولیت بین المللی دولت ها برای اعمال متخلفانه بین المللی گرچه هنوز به هیات یک معاهده بین المللی در نیامده است، کامل ترین سندی است که تاکنون به مسئولیت بین المللی درخصوص تعهدات در مقابل جامعه بین المللی در کنار مسئولیت بین المللی نسبت به سایرتعهدات پرداخته است. در این نوشتار جایگاه تعهدات در مقابل جامعه بین المللی در حقوق مسئولیت بین المللی دولت مورد مطالعه قرار می گیرد.
کلیدواژگان: مسئولیت بین المللی، جامعه بین المللی، اعمال متخلفانه بین المللی، تعهدات عام الشمول، قواعد آمره -
صفحات 985-1000اروپای جدید و ایالات متحده هر دو زاده عصر روشنگری و دارای مبانی مشترک تمدنی و ارزشی هستند. البته عمق تاریخی تمدنی روابط فراآتلانتیکی به این معنا نیست که اروپا و آمریکا از جهان بینی کاملا یکسانی هم برخوردارند. تحولات سیاسی و ژئوپلتیک که در قرون اخیر رخ نموده است، هریک به سهم خود تاثیراتی بر روحیات و نیز «فرهنگ استراتژیک» در دو سوی آتلانتیک نهاده است. روابط آمریکا و اروپا دارای لایه های متعددی است که چشم اندازی از اشتراکات تمدنی و ارزشی، تفاوت های وزن استراتژیک و پیوندهای دوجانبه و چندجانبه مختلف را پیش روی ما می گذارد. این چشم انداز در کنار عدم نقش آفرینی به عنوان یک بازیگر استراتژیک و مستقل جهانی باعث شده است تا با جابجایی قدرت در عرصه جهانی و بحران های مالی و هویتی فعلی اتحادیه اروپا بیش از پیش نگران سقوط، بی اعتباری و انتقال از مرکز به پیرامون باشد و به همین دلیل تا آینده ای نه چندان نزدیک به مدیریت سیاست و روابط خارجی اش در چارچوب روابط نابرابر فراآتلانتیکی ادامه دهد. در این مقاله با تحلیل ریشه های واگرایی در دو سوی آتلانتیک و بررسی سیر تحولات این منطقه مهم و استراتژیک جهانی از دوران پس از جنگ سرد تا به امروز، به ترسیم چشم انداز روابط فراآتلانتیکی در قرنی که در ابتدای آن به سر می بریم؛ خواهیم پرداخت.
کلیدواژگان: روابط فراآتلانتیکی، فرهنگ استراتژیک، استانداردهای دوگانه، قرن اقیانوسیه، ارزش های مشترک -
صفحات 1001-1024به طور کلی در بسیاری از نظام های سیاسی معاصر، اصل تفکیک قوا به عنوان یکی از شیوه های کارآمد برای اداره امور جامعه سیاسی و یکی از اصول بنیادی در قوانین اساسی کشورها پذیرفته شده است و در اهمیت این اصل بیان داشته اند که تفکیک قوا تضمینی برای امنیت و جلوگیری از استبداد می باشد. درخصوص جایگاه این اصل مهم در ساختار سازمان ملل متحد، با بررسی رابطه هر یک از سه رکن مجمع عمومی، شورای امنیت و دیوان بین المللی دادگستری به این نتیجه می رسیم که هر چند «تقسیم صلاحیت ها» در بین این سه رکن می تواند از سوء استفاده از قدرت و اختیارات اعطا شده به هر یک از این ارکان جلوگیری نماید، لکن این مهم مورد نظر موسسین منشور نبوده است لذا به سختی بتوان صحبت از وجود تفکیک قوا در بین ارکان سازمان ملل نمود.
کلیدواژگان: تفکیک قوا، منشور سازمان ملل متحد، ارکان سازمان ملل متحد، ارتباط ارکان سازمان ملل متحد با یکدیگر -
صفحات 1025-1052امروزه جهانی شدن اقتصاد در بردارنده فرصت ها و چالش های عمده برای کشورها و بنگاه های اقتصادی است. در واقع جهانی شدن اقتصاد با توجه به ماهیت غالب آن در روابط بین الملل سرنوشت اقتصادی و سیاسی واحدهای سیاسی را تحت تاثیر قرار داده است. از این رو بسیاری از کشورها با درک و شناخت دقیق روند جهانی شدن و شناسایی فرصت ها و چالش های آن به خوبی از شرایط آن در جهت تقویت روند توسعه اقتصادی و ارتقای جایگاه خود در اقتصاد جهانی بهره برداری کرده و به توسعه اقتصادی دست یافتند. مقاله پیش رو، بررسی عوامل تبدیل برزیل به یک قدرت نوظهور اقتصادی را با توجه به توسعه برون نگر در عصر جهانی شدن و ظهور کشورهای نوظهور مورد مطالعه قرار می دهد. به علاوه، این مقاله با عنایت به موضوع مذکور درصدد پاسخ گویی به این پرسش محوری است که: چگونه برزیل در طول بیست سال گذشته توانسته از یک کشور بدهکار و بحران زده به یک کشور نوظهور و موثر در اقتصاد جهانی تبدیل شود؟
همچنین، باتوجه به متغیرهای پژوهش و برای پردازش مطالب مرتبط با سئوال اصلی و با توجه به رویکرد توسعه برون نگر در عصر جهانی شدن و ظهور قدرت های نوظهور، این گزاره به عنوان فرضیه محوری، مورد سنجش و آزمون قرار می گیرد که: برزیل در طول دو دهه گذشته با حمایت های بین المللی و برنامه ریزی اقتصادی و همچنین گام گذاشتن در مسیر دموکراسی، از یک کشور بحران زده به کشوری موثر و نوظهور در اقتصاد جهانی تبدیل شده است.
کلیدواژگان: توسعه برون نگر، جهانی شدن اقتصاد، توسعه اقتصادی، برزیل، قدرت نوظهور -
صفحات 1053-1074خاورمیانه محدوده جغرافیایی پیچیده ای دارد و وقایع آن در صد سال گذشته جهان را متاثر کرده است. هر چند موضوعات مختلفی در حوزه های سرزمینی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خاورمیانه را به سمت منازعات گسترده پیش می برد، اما امروزه منازعه در مقیاس استراتژیک و مبتنی بر منافع قدرت ها در این منطقه جریان دارد. از زمان وقایع یازده سپتامبر، عوامل جدید مانند تروریسم القاعده ای، بحران های منطقه ای در افغانستان، عراق، سوریه و لبنان، همراه با افزایش نقش شیعیان در ساختار قدرت منطقه و البته ایران هسته ای، سیاست و امنیت خاورمیانه را به امنیت بین المللی پیوند داده و مسائل خاورمیانه را بین المللی و عمومی کرده است. این پژوهش به تجزیه و تحلیل مناقشات و چالش های موجود در منطقه خاورمیانه با مطالعه موردی عراق و نقش جمهوری اسلامی ایران پرداخته و به موضوعات امنیتی مرتبط میان کشورهای منطقه می پردازد. همچنین، این که ایران چگونه می تواند با بهره گیری از فرصت ها و مواجهه مدبرانه با تهدیدها، موقعیت و جایگاه منطقه ای و بین المللی خود را ارتقا بخشد بررسی می گردد.
کلیدواژگان: خاورمیانه، چالش های اجتماعی، هویتی و ساختاری، عراق، دولت سازی و ملت سازی، جمهوری اسلامی ایران - نقد و بررسی کتاب
-
جهان سیاسی زنان: فعالیت، حمایت و حکومت در قرن بیست ویکمصفحه 1075
-
سیاست ها و مسائل مالزی در توسعه اقتصادیصفحه 1085
-
افول امپراطوری در خاورمیانه: بریتانیا، ایالات متحده و استعمارزدایی پس از جنگ دوم (1973-1945)صفحه 1091
-
اقتصاد سیاسی امنیت جهانی (جنگ و بحران های آینده و تغییر در حکومت جهانی)صفحه 1101
-
راهبرد مدیریت وجهه حزب اللهصفحه 1113
-
Pages 845-864After uprisings in Arab countries, the political role and weight of the States in the Middle East is changing. Recent developments in the Arab countries created new opportunities and chances for transformation of the political and security atmosphere and balance of power in the Middle East. The people uprising has dramatically changed trends, processes and power calculations in the Middle East. Meanwhile, the new atmosphere is quite dynamic and the new balance of power in the region has not fully shaped yet. The hypothesis of the present article is that the Middle Eastern environment is crisis-torn and influenced by overthrow of dictators in the Arab countries. In such a tense environment, there are two conflicting discourses named as the discourse of power versus the discourse of resistance. It is evident that the second one is going to prevail. In that case the ramification for the balance of power in the region will be decisive and far-reaching.
-
Pages 865-882Geopolitics is of great importance in integration and divergence of States and regional groupings and organizations. The Persian Gulf Cooperation Council as a regional organization, from the beginning of establishment was not a successful pattern of regional integration regardless of integrative grounds; such as religious believes, cultural similarities, and civilizational dependencies. From a geopolitical approach, the aim of this article is to analyze the obstacles for integration in the Persian Gulf Cooperation Council. These obstacles include border disputes, hydropolitics crises, hegemonic struggles, different levels of development, ideological differences and monetary challenges.
-
Pages 883-912There are five thousand ethnic groups in the world while the number of independent recognized States is about two hundred twelve. There are only few countries like Korea, Japan and Island with one ethnicity while other countries are multi-ethnic States, most of them facing domestic and foreign challenges. Globalization, deterritorialization, expansion of knowledge and decline of nation-states has in some cases contributed to revival of ethnic-oriented nationalism which is a matter of surprise in time of unification and integration. While most of the ethnic societies fault lines are cultural, politicization of ethnicity along with the growth and development of information and communication technologies, de-territorialization and decline of borders resulted in strengthening the trend of diversity in international system and increase in number of States in global political geography. The present article adopting realism and believing in confrontation of trans-nationalism and nationalism, aims to analyze the trend of emergence and rise of ethnic-oriented tendencies and proliferation of States within the international system.
-
Pages 913-934The Islamic awakening is an emerging and developing phenomenon in the Islamic countries with different historical grounds and implications. The aim of this article is to review and analyze four discourses of Islamic awakening with a critical approach to scholars, movements, Islamic schools and history of the Islamic countries. Accordingly, the article focuses on the efforts of the Muslims to tackle despotism, underdevelopment, and dependency within four waves of awakening and the breeding grounds of these waves and its implications. The authors study contemporary muslin awakening in the framework of four waves of reformist constitutionalist, critical, radical and civil.
-
Pages 935-960To explain the political deficiencies of sanctions against Iran after the victory of the Islamic Revolution, it is always debated that the experience of Iran in addressing the challenge of the sanctions resulted in self-sufficiency and decrease of vulnerabilities against economic restrictions. The new sanctions failed on the same ground. The present article aims to examine this process. Based on economic statistics, the author emphasizes that Iran’s economic vulnerabilities in three areas of dependency to foreign investment in energy sector, dependency to oil exports and imports of oil products including gasoline not only diminished but it turned to be a point of strength if the current circumstance compared with previous years. It is also explained that the nature of sanctions before and after 2006 are quite different evolving from symbolic sanctions to more punishing and deterrent one. This process for itself is a clear indication that the sanction policy is defective in nature.
-
Pages 961-984To reach to a society based on the rule of law and justice, the international community needs regulations that would be applicable to all members of international community, regardless of their bilateral or multilateral obligations and alliances. This applicability requires benign codification of the law of international responsibility. The draft of the United Nations International Law Commission (ILC) on "Responsibility of States for internationally wrongful acts", though is not yet an international treaty, is the most comprehensive document that concerns the international responsibility and the commitments of States toward international community as a whole. The present article aims to study the status of obligations toward international community within the framework of international law on responsibility of the State.
-
Pages 985-1000The new Europe and the United States are both the result of enlightenment era having common civilization and value foundations. The historical-civilizational depth of the transatlantic relations, however, does not mean that both sides have quite similar ontological bases. The political, social and geopolitical developments in recent centuries have had implications on strategic culture in both sides of the Atlantic. The US-Europe relations bear several layers which provide us with a prospect of civilization and value commonalities, the difference in the strategic weight and complexities of bilateral and multilateral connections. The present article analyzing the roots of divergence in two sides of the Atlantic and assessing the historical developments in this strategic part of the world from the Cold War era up to now, aims to draw the prospect of Transatlantic relations in the new century.
-
Pages 1001-1024In most of the contemporary political systems, the principle of separation of powers is recognized as an effective way for management of political and social affairs and as a fundamental principle in State constitutions. For explaining the significance of this principle, it is emphasized that the separation of powers is a guarantee for social security and preventing despotism. Regarding the role of this principle in the UN structure, assessing the relation between three pillars of the UN, i.e. the General Assembly, the Security Council and the International Court of Justice, it will be understood that although enforcement of this principle among these three organs can prevent the misuse of power dedicated to these organs, but this was not meant by those who established the UN charter and it is hard to speak about the existence of separation of powers in the UN system.
-
Pages 1025-1052Economic globalization introduces major opportunities and challenges for States and economic firms. Several countries have benefited from the opportunities provided by globalization, have upgraded their status in global economy and reached to a high level of economic development. The present article aims to make an assessment of the factors which have contributed to emergence of Brazil as a rising economic power, considering export-oriented development in the era of globalization. The author will try to answer the question how Brazil turned into an emerging economic power from an indebted and crisis-torn country? The hypothesis of the article is that with international support, economic planning and adopting an efficient diplomacy, Brazil has become a rising major economy.
-
Pages 1053-1074The Middle East is a complex geographical zone whose developments have always influenced the whole world in the last hundred years. Apart from ideological challenges, the oil and the Arab-Israeli conflict are among the factors in the Middle East influencing global political developments. Today, the current struggle in this region is based on strategic and self-interest considerations. The present article aims to study the challenges and conflicts in the Middle East adopting Iraq as a case study. The role of the Islamic Republic of Iran, the security issues and geopolitical considerations between the regional countries will be under special focus. It will also look at the regional challenges and opportunities which could enhance Iran’s regional footing and international role.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.