فصلنامه مشکوه
پیاپی 100 (پاییز 1387)

در مقاله حاضر، نخست اهمیت موضوع محکم و متشابه به مثابه یکی از اساسی ترین مسائل علوم قرآنی از سه زاویه عملی و تربیتی، علمی و نظری و چالش های مبنایی در تفسیر مطرح شده و سپس از پیشینه تحقیق پیرامون آن یاد شده است. در پیشینه شناسی موضوع، مهم ترین آثار دو حوزه تشابه لفظی و تشابه معنایی به تفکیک معرفی شده و از آثار معاصر نیز سخن به میان آمده است.

این نوشتار در سه مرحله سامان یافته است: اول: حدیث حصن. ناقلان آن دوران تا حال حاضر، کاتبان روایت، گزارش مورخان، طرق روایت حصن، تاییدات اهل سنت درباره این حدیث و سایر مباحث مربوط به آن نقل و بررسی شده است. دوم: حدیث ایمان. ناقلان آن، تاییدات بزرگان اهل سنت درباره حدیث و مباحث مربوط به آن بحث و بررسی شده است. سوم: سایر احادیث که به صورت روایه الابناء عن الآباء و به صورت سلسله الذهب در کتب اهل سنت منعکس شده به آن ها اشاره شده است.
گفتنی است همه مطالب این نوشتار بر اساس منابع معتبر اهل سنت می باشد.

مستدرک نگاری در فرهنگ مکتوب اسلامی، پژوهشی است نکته سنجانه که از دیرباز نویسندگان مسلمان پرداختن به آن را به هدف تکمیل، اصلاح و نقد آثار پیشینیان ضروری یافتند و گونه های مختلف از مستدرک را در حوزه های گوناگون علوم اسلامی به قلم آوردند. به تدریج مستدرکات در فهرستگان آثار اسلامی، به نوعی از کتاب دینی تبدیل شد و تالیف آن ضوابط و معیارهایی یافت. پژوهه حاضر، با رویکردی تحلیلی به بازشناسی ماهیت کتاب شناختی مستدرک و گونه های مشابه آن، همانند تکمله پرداخته است. پیشینه تاریخی استدراک نگاری و اقسام مختلف آن، بیانگر تلاش های ژرف مستدرک نگاران در پالایش علمی میراث اسلامی است که به آرامی، به بالندگی هر چه بیشتر کتاب دینی در تاریخ فرهنگ اسلامی انجامیده است. وجود رویکرد انتقادی در نگارش برخی از مستدرکات، نشان از روحیه سنجش و نقدنگری مولفان مسلمان نسبت به آثار پیشینیان دارد. بررسی جایگاه مستدرک در کتاب دینی، انواع گوناگون و فواید آن، به همراه گونه شناسی نمونه های برتر آن در دانش های حدیثی، از دیگر مطالب بحث شده نویسنده در این مقاله است که نخستین پژوهه کتاب شناسی در این موضوع می باشد و امید است هم سنگ دیگر پژوهش های کتاب شناسی باشد.

مختار از آغاز نهضت خویش ایرانیان کوفه را به خونخواهی امام حسین علیه السلام فرا خواند. ایرانیان با شوقی وصف ناپذیر به وی پیوستند. آنان در آغاز این نهضت، فداکاری و شجاعت فراوان از خود نشان دادند. شکست سپاه شام و کشته شدن عبیدالله بن زیاد، فرمانده این سپاه و همچنین دستگیری و مجازات بسیاری از به وجود آورندگان فجایع کربلا با همت و تلاش ایرانیان حاصل گردید. آنان به دور از هرگونه طایفه گرایی و فرصت طلبی - که در کوفه رواج داشت - صادقانه در کنار رهبری نهضت تا آخرین لحظه وفادار ماندند.
مخالفان این نهضت - که بیشتر اشراف کوفه و وابستگان به آن ها بودند - از همان آغاز، تنفر خویش را از ایرانیان کوفه ابراز نمودند. آنان در درگیری های کوفه به اسرای ایرانی رحم نکردند. در مذاکره با مختار نیز یکی از علت های اساسی مخالفت خود را با وی در میدان دادن به این افراد دانستند. با وجود این ایرانیان با دادن هزاران نفر تلفات تا لحظه قتل مختار در کنار وی ماندند و این حضور مطلعی بر ورود فعال تر آنان در حوزه سیاسی جهان اسلام گردید.

ورود اندیشه های نو و فن آوری های جدید در قرن 19 و 20 میلادی به ایران، زمینه تغییرات مادی و معنوی در حیات اجتماعی و فرهنگی ایرانیان را فراهم آورد که برخی از این تغییرات از سوی ایشان با استقبال و پذیرش مواجه شد و برخی دیگر به دلایل مختلف فرصت جلوه گری نیافت. در پاسخ به این سوال که چرا برخی از نوآوری ها و نوگرایی ها در جامعه ایران فرصت ظهور نیافت؛ علل و عوامل متعددی را می توان برشمرد که از آن جمله: رویکرد فرهنگی - ارزشی موجود در جامعه ایران بود که به راحتی تغییر در ساختار و شالوده خود را برنمی تافت بلکه با احتیاط و رعایت حساسیت های خاص به چینش و جذب عناصر مطلوب می پرداخت. در این میان نقش علما در پذیرش و عدم پذیرش پدیده های نوی وارداتی، نقش تاثیرگذار و قابل تاملی است که نیاز به دقت بیشتری دارد چگونه ورود اندیشه ها و پدیده های نوین به ایران، حامیان نوگرایی و تجدد در ایران، موضعگیری علما نسبت به پدیده های نو و بازتاب نظر علما در جامعه و تحلیل دلایل ایشان از جمله نکاتی است که در این نوشتار بدان پرداخته می شود.

روز نوزدهم آبان ماه به دعوت رایزنی جمهوری اسلامی ایران در ترکمنستان برای شرکت در همایش بین المللی امام رضاعلیه السلام همراه با اعضای دیگر هیات از سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی عازم مرز باجگیران شدیم. ساعت هفت شب برای شرکت در مراسم میلاد حضرت رضاعلیه السلام در عشق آباد به مسجد امام رضا (مسجد آذری ها) رفتیم و گروه تواشیح طوبی که از تبریز آمده بودند سه سرود به زبان های ترکی، فارسی و عربی خواندند. آذری هایی که از رمضان دو سال پیش می شناختم و نیز چند نفر از قاینی های ساکن عشق آباد همراه با خانواده هایشان و نوعروسانی که مایل بودند درباره امام رضاعلیه السلام سخنی بشنوند یا مادرانی که مشتاق بودند فرزندانشان با افکار علی بن موسی الرضاعلیه السلام آشنا شوند در مسجد حضور داشتند. تعدادی از دیپلمات های ایرانی و تجار نیز آمده بودند.
ساعت شش صبح روز بیستم آبان 1387 برابر با 10/11/2008 به وقت محلی از سفارت جمهوری اسلامی ایران عازم فرودگاه شدیم و پس از بازرسی ها با یک هواپیمای خطوط هوایی ترکمنستان به سمت مرو پرواز کردیم

بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی در دهه میلاد رضوی، همایش یک روزه علمی - پژوهشی حدیث شریف سلسله الذهب را روز شنبه 18/8/1387 در محل تالار شیخ طبرسی بنیاد برگزار کرد.
بیش از 30 مقاله تحقیقی از استادان برجسته عرصه فرهنگ و دین و پژوهشگران و محققان حوزه و دانشگاه، به گروه مطالعات فرهنگی زائر در بنیاد پژوهشهای اسلامی ارسال گردید.از آن میان، پنج مقاله توسط کارشناسان برگزیده شد تا در روز همایش توسط صاحبان اثر با حضور فرهیختگان، دانش پژوهان و تشنگان معرفت رضوی قرائت گردد.
اعضای هیات رئیسه عبارت بودند از: آیه الله استاد محمد واعظزاده خراسانی ریاست محترم هیات مدیره بنیاد پژوهشهای اسلامی، دکتر محمد مهدی رکنی مدیر محترم مجله مشکوه، آیه الله علی اصغر معصومی نماینده مردم خراسان در مجلس خبرگان رهبری و غلامرضا جلالی مدیر محترم گروه تراجم و انساب.