فهرست مطالب

مشکوه - پیاپی 109 (زمستان 1389)

فصلنامه مشکوه
پیاپی 109 (زمستان 1389)

  • تاریخ انتشار: 1389/12/10
  • تعداد عناوین: 11
|
  • حسین طاهری وحدتی صفحه 3
    حضور آگاهانه و پرشور مردم مسلمان ایران برای شنیدن سخنان رهبرشان، بسیار غرورآفرین و شادی بخش است؛ به ویژه آنکه در پایگاه بزرگ دینی – سیاسی نماز جمعه باشد. خطبه های نماز جمعه مورخ 15/11/1389 به امامت مقام معظم رهبری حضرت آیه الله خامنه ای مد ظله العالی در حالی ایراد شد که در آستانه سی و سومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی قرار داریم و نیز شاهد تحولات بزرگی در بخشی از جهان اسلام هستیم: حرکت اسلام خواهی و آزادی طلبی مردم تونس و مصر، این روزها، توجه همگان را به خود جلب کرده است. ابعاد دستاوردهای بزرگ انقلاب اسلامی ایران و حادثه در حال وقوع در کشور مصر، دو موضوع اصلی نماز جمعه بود که مقام معظم رهبری در دو خطبه به آنها پرداختند. این نوشتار برگرفته از سخنان معظم له است که در هشت بند تقدیم خوانندگان می شود.
  • علی لطفی صفحه 8
    حالت چهره معنی دارترین قسمت در کل بدن به حساب می آید. با چهره می توان غم و شادی را تشخیص داد. در آموزه های قرآنی، به صراحت یا به اشاره، ارتباطات غیر کلامی مانند خشم، غضب، غیظ و نگاه، مهم تلقی شده است. برای ارتباطات چشمی، نکات قابل ملاحظه ای ذکر شده است که می توان به پاک نظری، نگاه خیره به وقت، ملاحظه پدیده ای شگفت آور و غالبا ترسناک و نگاه تحقیرآمیز اشاره نمود. همچنان که گریستن بیانگر غلبه عواطف و احساسات است که در آموزه های قرآنی، به وقت شوق و عشق، اندوه و حسرت، فریب و خدعه، ندامت و پشیمانی از آن یاد می شود؛ و خندیدن ارتباطی غیر کلامی و بیانگر شادابی و سرور است. لبخند زدن از ملایم ترین و کارآمدترین علایم ارتباط غیرکلامی با دیگران است. از توصیه های دینی به مؤمنان، نمایان سازی شادی و سرور در چهره و پنهان سازی غم و اندوه در قلب است.
    کلیدواژگان: ارتباط، مهارت، غیر کلامی، چهره، خشم، نگریستن، خندیدن، گریستن
  • غلام رضا معروف صفحه 29
    کتاب های مقدس معمولا با یکی از گونه های تسمیه، ستایش و نیایش آغاز می شوند. این کیفیت را آغازیه نام نهاده ایم. آغازیه قرآن با دو نگاه کل نگر و جزءنگر، قابل بررسی است؛ نخست اینکه سوره حمد، که این سه ساختار را به ترتیب در خود جای داده است، زیباترین آغازیه ممکن برای کل قرآن شمرده می شود.
    آغازیه در اجزای قرآن (سوره ها) خود گونه های متعددی دارد که بر ادبیات فارسی و عربی تاثیری انکارناپذیر گذارده است، این گونه ها عبارت اند از:1- حمد و تسبیح خداوند 2- حروف مقطعه 3- توصیف کتاب آسمانی 4- توصیف خداوند 5- بیان آفرینش 6- خطاب خدا به بندگان و پیامبر 7- آغازیه های پرسشی 8- تصویرگری قیامت 9- بیان ویژگی های مؤمنان و کافران 10- سوگند 11- بیان مستقیم از زبان خداوند به عنوان متکلم.
    تنوع آغازیه های قرآن یک بار دیگر بر غنای ساختاری و محتوایی و سرآمدی این کتاب تاکید دارد.
    کلیدواژگان: قرآن، آغازیه، سوره حمد، تسمیه، ستایش، نیایش
  • امیر سلمانی رحیمی صفحه 50
    اختلاف قرائت حروف مقطعه موضوعی است که در منابع متقد م کمتر به آن پرداخته شده است. مباحثی مانند کاوش در علل اختلاف قراءات، شمار آیات و حتی احکامی فقهی نظیر یک یا دو آیه دانستن برخی حروف مقطعه، از آثار توجه به این مقوله است؛ نیز می توان اختلاف لهجه را اصلی ترین عامل در خواندن حروف مقطعه دانست.
    کلیدواژگان: قرآن، قراءات، حروف مقطعه
  • تعامل علم و دین از دیدگاه علامه طباطبائی
    سید محمد کاظم علوی، نرگس صبور صفحه 60
    سخن درباره علم ودین و تحلیل و بررسی رابطه آنها از دیر باز مورد توجه صاحب نظران، اندیشمندان و به ویژه فلاسفه بوده است؛ در طول تاریخ به ویژه قرون اخیر همواره منازعاتی میان علم ودین درگرفته که سبب شده اهمیت این بحث را دو چندان نماید. علامه طباطبائی از مفسران و متفکران مسلمان است که در قرن معاصر با بیان نظریات ارزشمندی به تبیین این رابطه پرداخته و با رفع تعارض های بیان شده در این دوحوزه، به تعامل آنها اذعان داشته است. ایشان ضمن شناسایی قلمرو علم ودین و تبیین رسالت هر یک از آنها بر این باور است که در دین، شناخت علمی نقش مهمی درفهم وتفسیر دقیق تر آیات قرآن دارد. علم در تحکیم باورهای دینی سهم بسزایی برعهده دارد، و هر دو از یکدیگر اثر می پذیرند. ایشان با انکار تعارض واقعی میان علم و دین معتقد است که امکان تعارض ظاهری میان علم و دین وجود دارد؛ اما قابل رفع است. ایشان چهار راه حل در این زمینه ارائه می کند و بدین شکل به رفع تعارض آیات می پردازد: باتصرف لفظی در آیات قرآن، تعارض مسطح بودن زمین، وبا تصرف معنوی درآیات، تعارض نور دادن کره ماه و همچنین با تضمینی ندانستن یافته های علمی، تعارض نظریه تکامل با اندیشه دینی و با تبیین های فلسفی، شبهه نسبت دادن بیماری روانی و جسمانی به شیطان را رفع نموده است.
    کلیدواژگان: علم ودین، علامه طباطبائی، علم وقرآن، تعامل علم ودین، تعارض علم ودین، تفسیر المیزان
  • سید حسین کنعانی صفحه 81
    نظریه سیاق، دیدگاهی اساسی و جامع در تکوین متون گفتاری و نوشتاری است و بدین سبب در معنا شناسی و تفسیر متن مهم به شمار می رود. از این نظریه در تحلیل و نقد دیدگاه های دیگر حوزه های یاد شده می توان بهره گرفت. در این نوشته، به تحلیل و نقد هرمنوتیک درحوزه های مؤلف محور، متن محور و مفسر محور از دیدگاه نظریه سیاق پرداخته شده و نویسنده به این نتیجه رسیده که: نظریه سیاق دیدگاه جامع هر سه بعد یاد شده می باشد.
    کلیدواژگان: سیاق، مفهوم کلی متن، هرمنوتیک، معنا شناسی، تفسیر متن
  • محمدرضا عطایی صفحه 96
    در این مقاله پس از تعریف لغوی دو کلمه ضحک (به معنای خنده کردن) و بکاء (گریه کردن)، با توجه به آیات قرآن، بخش خنده به عناوین فرعی: 1- تعجب 2- استهزاء 3- شادی در رستاخیز 4- محرومیت از خنده به سبب مجازات و بخش گریه نیز به عناوین فرعی 5- تاسف 6- نفاق 7- فراق 8- شناخت حق 9- شوق و عرفان 10- خوف از عذاب الهی 11- مجازات عمل، تقسیم گشته است. در هر عنوان آیات مربوط به آن با توجه به تفاسیر مختلف آورده و تا حدودی با استفاده از روایات در هر مورد بحث و بررسی شده است.
    در پایان نیز بعد از بررسی بیشتر آیاتی که خنده و گریه در آنها به کار رفته، این نتیجه به دست آمده که در اسلام تنها تبسم در دنیا و خنده شادی مؤمنان در روز قیامت پسندیده است و گریه زمانی که از روی شناخت حق باشد، دارای ارزش فراوانی است.
  • ابوطالب سلطانیان صفحه 111
    بیگمان یکی از آرمان های بنیادین اسلام از همان روزگاران آغازین حاکمیت اسلامی اجرای عدالت در جامعه بوده است. لذا در همین راستا به تدریج هسته اولیه نهادی به نام دیوان قضا در حوزه حکومت اسلامی شکل گرفت، و با توسعه تمدن اسلامی تکامل یافت. اما این نهاد به لحاظ ساختاری و ملاحظات نظری، و اینکه در مسیرتکاملی خویش چه دگرگونی هایی را به خود دیده، و کارکرد آن چگونه بوده، چندان مورد بررسی قرار نگرفته است. این مقاله می کوشد تا روند تحولات ساختاری و تئوریکی این نهاد را در قرون نخستین اسلامی وارسی نموده، و چگونگی کارکرد آن را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. بدین منظور، و برای مطالعه دقیقتر و همهجانبه، هر یک از مؤلفه های تشکیلدهنده این نهاد به طور جداگانه بررسی خواهند شد.
    کلیدواژگان: دیوان قضا، شرایط داوری، معاش قاضی، محاکم قضایی، قضات، دادرسی
  • آسیه ذبیح نیا عمران، حسین بردخونی صفحه 133
    زیر ساخت فکری یک اثر ادبی، مبین دانش و بینش طراح آن است. یکی از آثار برگزیده ادبی، شاهنامه است که ابعاد ایدئولوژیکی شخصیت فردوسی، به عنوان یک شاعر شیعی مذهب، در آن به خوبی نمایان است. بسیاری ازآموزه های دینی به کاررفته در شاهنامه، مستقیما از آیات قرآن سرچشمه گرفته است. این مؤلفه ها، هم در بعد اصول دین مانند: خدا پرستی، توحید، معاد و عدل و هم در فروع دین، مانند: نماز، جهاد و امر به معروف، شایان توجه است. حیطه بررسی این مقاله، هفت خوان رستم، از منظر ایدئولوژیکی و دینی است. این مقاله به شیوه کتابخانه ای نوشته شده ویافته های پژوهش به شکل توصیفی ارائه شده اند. هفت خوان رستم ازجنبه های مختلف ادبی بارها پرداخته و تحلیل شده، اما آموزه های دینی در آن نادیده گرفته شده است؛ لذا مقاله از این دیدگاه می تواند مفید و مؤثر واقع گردد.
    کلیدواژگان: جهاد، قرآن، توحید، مذهب، عدل، شاهنامه، هفت خوان
  • غلامعلی عرفانیان صفحه 150
|
  • Dr. Ali Lutfi Page 8
    In the Qur’ânic doctrines the nonverbal communications, such as anger, fury, indignation, and look are explicitly or implicitly regarded asimportant. Remarkable points have been mentioned for eye contacts,including chaste look, gazing while noticing an astonishing andsometimes frightening phenomenon, and humiliating look. As weepingrepresents overwhelming emotions and sentiments which are mentionedin the Qur‘ân at the time of love and passion, sorrow and grief,deception and trick, and repentance, laughing also represents delightand joy in nonverbal communication. Laughing is one of the mostefficient signs of nonverbal communications with others. Among therecommendations to the believers is to show your joy and delight onyour face, and hide your sorrow and grief in your heart.
  • Ghulam Reza Maruf Page 29
    Sacred scriptures usually begin with one type of such phrasings as tasmiya (pronouncing the Divine names), praise, or supplication. This beginning is called âghâziyya (exordium). The Qur’ân’s exordium can be examined from two holistic and atomistic perspectives: first of all, Sûrat al-Fâtiḥa, which incorporates these three structures respectively, is regarded as the most beautiful exordium for the whole Qur’ân.The exordiums at the beginning of the chapters of the Qur’ân are varied and have had an undeniable impact on Persian and Arabic literature.
  • Amir Salamani Rahimi Page 50
    Difference in readings of the disconnected letters (al-ḥurûf al-muqaṭṭa‘a) is an issue unattended to except in the sources of the early scholars. Among the outcomes of paying attention to this category are discourses such as exploring into the causes of difference in readings, the number of the verses, and even legal rulings such as regarding some disconnected letters as comprising one or two verses. Also, the difference in dialects can be the main factor in reading the disconnected letters in different ways.
  • Interaction of Science and Religion from the Viewpoint
    Mohammadkazem Alavi, Narges Sabor Page 60
    Talking about science and religion has since long ago been of much interest to the learned scholars, especially the philosophers. ‘Allâma Ṭabâṭabâ’î, from among the Muslim interpreters and thinkers in the present century, has elaborated on the relation between this relationship in his precious remarks and admitted to their interaction by removing theconflicts stated in these two areas. Denying the existence of a real conflict between science and religion, he believes that an apparent conflict may exist between science and religion, but it is removable. He proposes four solutions in this regard: he resolved the conflict of the flatness of the earth by literal elaboration (taṣarruf) on the Qur’ânic verses, the moon’s luminosity by spiritual elaboration on the verses; the conflict of theevolution theory with religious thought by not regarding scientific findings as warranted; and the attribution of mental and physical diseases to Satan by philosophical elucidations.
  • Sayyid Ḥ, Usayn Kanani Page 81
    The context (siyâq) theory is a fundamental and comprehensive viewpoint in the formation of spoken and written texts. For this reason, it is regarded as important in the semantics and interpretation of texts. This theory may be used in analysis and criticizing the viewpoints of other fields. This article analyzes and critically reviews hermeneutics inauthor-oriented, text-oriented, and interpreter-oriented fields from the viewpoint of context theory and draws the conclusion that: context (siyâq) is the comprehensive viewpoint of all the above three fields.
  • Mohammadreza Ataee Page 96
  • Abotaleb Soltanian Page 111
    One of the basic ideals of Islam has been to implement justice in the society. Therefore, the initial core of an institution called dîvân-i qaḍâ (judiciary council) was gradually formed in the field of Islamic rule, and developed with the expansion of Islamic civilization. However, this institution has not been sufficiently examined in view of its structureand theoretical considerations and as to what changes it has undergone in its development course. In this article, the process of the structural and theoretical developments of this institution in early centuries of Islam is examined and the way it functions is analyzed. To make a more accurate and comprehensive study, each of this institution’s constituent
  • Asie Zabih Nia, Hosein Bardkhoni Page 133
    Intellectual infrastructures of a literary work represent the planner’sknowledge and intuition. Shâhnâma is one of the selected literary worksin which the ideological dimensions of the author’s personality, as aShî‘a poet, is quite manifest. Many of the religious teachings offered inShâhnâma are directly originated from the Qur’ân. These componentsare noteworthy both in roots of religion such as: theism, monotheism,return to God, and justice and in branches of religion such as: prayer,jihâd (holy strive), and enjoining the good. This article mainly includesa research on haft khân-i Rustam (seven exploits of Rustam) from theideological and religious point of view and is written in the librarianstyle (based on sources and references), with the research findingspresented in a descriptive form. The haft khân-i Rustam has frequentlybeen dealt with and analyzed from different literary perspectives, but itsreligious teachings have been neglected; thus, this article can be helpfulfrom this viewpoint.