فهرست مطالب

نشریه فقه و حقوق خانواده
پیاپی 48 (زمستان 1387)

  • تاریخ انتشار: 1386/10/11
  • تعداد عناوین: 8
|
  • فائزه عظیم زاده اردبیلی صفحه 1
    قرآن کریم اصل حسن معاشرت را اصل حاکم بر روابط زوجین می داند و 39 آیه در قرآن لفظ «معروف» را که نماد معاشرت زوجین در کانون خانواده می باشد، تکرار می نماید. اصل معروف موازنه ای را در نظام خانوادگی برقرار می سازد و معاشرت به معروف، معاضدت و تشیید همان چیزی است که قوانین جمهوری اسلامی ایران زوجین را ملزم به رعایت آن می نماید. اساسی ترین سؤال در طرح حسن معاشرت زوجین این است که جایگاه و مصادیق اصل حسن معاشرت در قرآن کریم چگونه تبیین شده و چه آثار حقوقی دارد؟ حسن معاشرت تبلور حاکمیت اصل معروف در زندگی است که مایه استحکام بنیان خانواده می باشد. عمل به معروف در تمامی ارتباطات زوجین و حتی نحوه ارتباط والدین با کودک سایه انداخته است. از مصادیق اصل معروف در نظام حقوقی خانواده می توان تامین نفقه زوجه و طفل، رعایت معروف در حین طلاق و پرداخت حقوق زوجه بعد از طلاق، عمل به معروف و رعایت حسن معاشرت از سوی زوج و زوجه را که در تحکیم مبانی خانواده نقش بسزایی دارد، نام برد و از آنجا که خانواده مهم ترین تجلی گاه اصل معروف می باشد، خداوند متعال زوجین را به رعایت این اصل توصیه می نماید و همواره ایشان را به کسب فضایل در روابط مشترک دعوت می نماید.
    کلیدواژگان: حسن معاشرت، معاضدت، تشیید، اصل معروف، زوجین، عرف، احسان
  • مریم ابن تراب صفحه 2
    برخورداری از سلامت جسمانی، در شمار خواسته های بحق هر انسان و از نعمت های خداوند متعال است. اما هر فرد در طول حیات خویش دچار بیماری هایی می شود، که نیاز به پزشک و دارو پیدا می کند. گرچه در جهان کنونی هزینه دارو و درمان در بسیاری از کشورها از هزینه های عمومی محسوب می شود، اما هنوز در کشور ما، همه یا بخشی از این هزینه ها به عهده اشخاص است.
    امروزه هزینه دارو و درمان افزایش چشم گیری یافته است و به ویژه با پیشرفت علم و به بازار آمدن دستگاه هایی که به تشخیص بیماری ها کمک شایانی می کند، این هزینه ها رو به افزایش نیز هست.
    در حقوق اسلامی پرداخت هزینه زندگی بعضی افراد بر عهده بعضی دیگر قرار داده شده است که از آن به نفقه تعبیر می شود. مقاله حاضر در پی پاسخ دادن به این پرسش است که از نظر فقه اسلامی هزینه دارو و درمان جزو نفقه محسوب می شود یا خیر؟
    بدین منظور، نویسنده به بازبینی و دوباره خوانی ادله فقهی پرداخته و با توجه ویژه به عرف که یکی از مهم ترین دلایل استنباط احکام در امور اجتماعی است، به پرسش مزبور پاسخ داده است.
    کلیدواژگان: حقوق اسلامی، فقه، عرف، نفقه، دارو و درمان
  • لیلا سادات اسدی صفحه 3
    مطابق ماده 1130 قانون مدنی، زوجه می تواند در مواردی که ادامه زندگی زناشویی، وی را در وضعیت عسروحرج قرار می دهد، با مراجعه به حاکم و اثبات حالت عسروحرج، درخواست طلاق نماید. از ویژگی های مثبت این ماده نسبت به مواد دیگری که به زن حق درخواست طلاق می دهد، عام بودن آن است که به موجب آن زن می تواند بدون توجه به مبنای عسروحرج، با اثبات علت موجد سختی و تنگی، خود را از علقه زوجیت رها سازد. اما عدم توجه به مبنای عسروحرج موجب شده است که این ویژگی مثبت، منتج به سلیقه ای شدن کاربرد آن در محاکم خانواده گردد. نگارنده معتقد است تلاش برای ایجاد و توسعه رویه قضایی صحیح در اجرای این ماده، آموزش مفاهیم، مبانی و روش تشخیص عسروحرج به قضات و همچنین الزام قانونی به حضور قضات زن در دادگاه های خانواده، می تواند تا حدی موجب رفع مشکلات اجرایی این ماده گردد.
    کلیدواژگان: دادگاه خانواده، طلاق، زوجه، عسروحرج، رویه قضایی، شرط ضمن عقد
  • سید ابوالقاسم نقیبی صفحه 4
    فقهای امامیه درباره میراث زوجه از زوج معتقدند که زوجه اگر فرزند داشته باشد، یک هشتم و چنانچه فرزند نداشته باشد، یک چهارم را به فرض ارث می برد؛ اما در صورتی که زوج وارثی غیر از زوجه نداشته باشد. اختلاف نظر دارند؛ برخی بر این باورند که مازاد فرض زوجه از آن امام معصوم است و بعضی معتقدند به فقرای محل زندگی زوج متوفی داده می شود. برخی آن را در عصر حضور از آن امام معصوم و در عصر غیبت از آن زوجه می دانند.
    فقهای امامیه برای نظریات خویش به روایات استناد نموده اند؛ بنابراین مهم ترین مستند آرای مذکور روایات می باشد. در این نوشتار، نظریه تفصیل (رد مازاد فرض به امام در عصر حضور و رد آن به زوجه در عصرغیبت) محصول جمع مقبول بین روایات به شمار آمده است.
    پذیرش این نظریه به توسعه حقوق مالی زوجه در فرض فوت زوج می انجامد و به عنوان سیاست حمایتی اسلام در نظام حقوق زن و خانواده قابل شناسایی است.
    کلیدواژگان: میراث، زوج، زوجه، فرض، رد، ربع، ثمن، ماترک
  • فهیمه ملک زاده صفحه 5
    یکی از رخدادهایی که در مورد آن نص خاصی وجود ندارد و امروزه درباره مسائل و احکام آن اختلاف نظر فراوانی وجود دارد، تلقیح مصنوعی است؛ در حالی که حکم آن از نصوص عام و اصول کلی خارج نیست و پیشوایان دینی علیهم السلام فرموده اند: «بیان اصول و قواعد بر ماست و استخراج جزئیات بر عهده شماست». از این رو، فقها در جهت امتثال امر ایشان، تلاش خود را برای استنباط حکم مساله تلقیح مصنوعی از منابع شرعی به کار گرفته اند؛ گرچه بعضا حکم مشخص و روشنی در این خصوص نداده اند. در این مقاله سعی بر این است که مساله باروری مصنوعی عنوان و از جهات مختلف بررسی شود و نظرات و احکام فقهی مطرح شده، ادله فقهی در این مورد بیان گردد تا نتیجه پژوهشی به دست آید.
    کلیدواژگان: تلقیح مصنوعی، نطفه، لقاح، طفل، نسب، مشروع، نامشروع
  • اعظم غیاثی ثانی، آیت الله سید محمد موسوی بجنوردی صفحه 6
    یکی از مهم ترین مراحل زندگی انسان، ازدواج است و از مسائل مهم ازدواج، سن مناسب برای این امر است. سؤال اساسی در پژوهش حاضر این است که سن مناسب برای ازدواج چه سنی است و آیا می توان سن خاصی را برای همه افراد به عنوان حداقل سن ازدواج ذکر نمود.
    مشهور فقها قائلند که دختر در سن بلوغ آماده ازدواج است و از آنجا که سن بلوغ دختر را 9 سال می دانند، بنابراین حداقل سن تصمیم گیری وی برای این امر سرنوشت ساز را 9 سالگی برمی شمرند.
    نوشتار حاضر با تتبع در میان منابع فقهی و تحلیل اقوال مختلف در زمینه سن ازدواج، در صدد یافتن حداقل سن مناسب برای ازدواج دختران است، سنی که با دلایل شرع و هم با عرف و سیره عقلا سازگار باشد. با بررسی دلایل عقلی و نقلی به این نتیجه می رسیم که مناسب ترین سن برای ازدواج، زمانی است که فرد از لحاظ فیزیکی و روانی قابلیت دستیابی به اهدافی را که برای ازدواج متعین است، داشته باشد؛ لاجرم به دلیل تفاوت افراد در این دو بعد، سن ازدواج نیز در افراد متفاوت خواهد بود.
    کلیدواژگان: دختر، سن ازدواج، رشد، بلوغ، حیض، مصلحت
  • فتح الله یاوری صفحه 7
    دادگاه اختصاصی خانواده در اجرای بند 3 از اصل بیست و یکم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و بر طبق قانون مصوب 14 مهر ماه 1376 مجلس شورای اسلامی برای حفظ کیان و بقای خانواده، رسیدگی به دعاوی خانوادگی و اختلافات زناشویی، استفاده از نظر مشورتی زنان حقوقدان، داوری و حکمیت و برای جلوگیری از تزلزل خانواده ها تشکیل شده و در تمام شهرها به تناسب تعداد جمعیت، شعبه دارد و به طور اختصاصی به اموری رسیدگی می کند که در قانون تصریح شده است که سایر دادگاه های عمومی حق رسیدگی به این امور را ندارند. مقاله حاضر جایگاه دادگاه ویژه دعاوی خانوادگی را در نظام قضایی جمهوری اسلامی ایران نشان داده، تشکیل دادگاه های اختصاصی خانواده و تشکیلات آن را بررسی می کند و صلاحیت دادگاه های مزبور، آیین دادرسی و آراء صادر شده از سوی آنها را بیان می دارد. علاوه بر این نظارت دیوان عالی کشور بر دادگاه های خانواده و نمونه هایی از آرا وحدت رویه را در این زمینه می آورد.
    کلیدواژگان: دادگاه خانواده، صلاحیت، تاسیس، تشکیلات، آیین دادرسی
|
  • Dr. Faezeh Azimzadeh Ardebili Page 1
    According to The Holy Quran having proper etiquette is one of the basic criteria in the relationship between the spouses. Etiquette is the symbol of amicability between the spouses, which is repeated in 39 verses of The Holy Quran. Thoughtfulness and the special bond which a husband and wife cherish creates a balance in the family system. In the Civil Law of The Islamic Republic of Iran there is a special bond, which spouses are suppose to observe. Now a question arises, how it is defined in The Holy Quran and how it can be followed up legally. Kindness and a good rapport between the spouses is the symbol of good morals in life which strengthens the family foundation, it also has a good effect on the attitude of the spouses with the children. Being civil with each other even during and after the divorce are emphasised in The Holy Quran. Providing alimony and support for the wife and child are good examples of the mutual respect which should continue even after the divorce. Since the family is a symbol of love and affection God advices the spouses to observe moral values in their relationship and develop a mutual understanding throughout their lifes.
  • Dr. Maryam Ibntorab Page 2
    Good health is a blessing we enjoy from God and everyone yearns for this blessing. It is a natural occurance that everyone becomes sick some time during their life time, which causes them to consult a physician and to have access to medicine. Although in most countries medical aid is provided through public assistance, but in our country it is still the responsibility of every individual. These days medical expenses are increasing day by day specially due to the advanced technology and invention of some machines which help diagnose disease. In Islamic Law the husband or his family are responsible for the expenses of the wife after divorce which is defined as alimony. In this article the question regarding whether medical expenses should be included in alimony or not is discussed. Therefore the writer having studied and read the Theological reasoning, and taking it into consideration the Sharia law (religious rules), which is one of the most important principle to formulate social law, tried to find an answer to the above mention question.
  • Dr. Leila Saadaat Asadi Page 3
    According to Article 1130 of Civil Law, when the continuation of married life is difficult due to different kinds of abuse, the spouse can ask for a divorce by referring to the court of law. Comparing to other articles, one of the advantages of this article is that the wife, regardless of the kind of abuse, can get the marriage dissolved by proving the hardship she goes through. On the other hand as there is no specific procedure for each kind of abuse, it has been misused by the judges. The writer believes by teaching the concept and the way of distinguishing the kind of abuse and having women jurist in the family court of law can help the correct way of implementing Article 1130.
  • Dr. Seyyed Abo Alghasem Naghibi Page 4
    Shia jurists believe that if the wife has a child, she will inherit one eighth and if not, one quarter of her husband's inheritance. There are different opinions when the wife is the only one who inherits.Some believe that the remaining portion belongs to the Imam but giving to the less fortunate in another option. Another group of jurists think that it belongs to the Imam if he is available and if not, it remains with the wife.Some jurists opine that traditions are valid documents to refer to in order to support their idea.In this article, the dogma of (giving the remaining portion of the wife's inheritance to the Imam if available and if not, it should remain with the wife) is the most reasonable.Implementing and applying the above mention theory may lead to the improvement of the wife's financial rights and can be considered as Islam's supporting policy of women and family rights.
  • Azam Ghiyasi Page 6
    Marriage is one of the most important periods in a person's life. But to set A fixed age for marriage is a serious issue which is discussed in this article. The question is whether it is possible to have a minium fixed age for marriage. The majority of Theologians believe that the age of nine which is the age that puberty begins is a proper age for a girl to get married. Therefore this is the minium age set for marriage. Thus this is the time that marital status starts which is considered a major event in our lives. After studying the Theological sources and the differences of opinions, the author tries to reach a concensus regarding the proper age for marriage which would be compatible with Islamic laws. Taking into consideration the legal reasoning and the opinions of the knowledgeable, we come to the conclusion that the proper age for marriage is when a girl is physically and mentally mature enough to be conscious of the objectives of marriage. As there are individual differences among young girls, a certain age for marriage cannot be determined.
  • Dr. Fath Allah Yavari Page 7
    The special family court of law which studies family cases and spouse problems, was established to perform Article 3 of the principle of the 21st law. In accordance to the above law which was ratified on the 14th of Mehr 1376, in the Islamic consultative assembly, it intends to arbitrate the family cases with the help of women jurist to prevent family break up. There are different branches of special family court in different cities in proportion of its population. According to the ratified law it studies the cases which other courts are not allowed to do so as it is stipulated in the law. In this article it gives a clear picture of the special family court in the judiciary system of the Islamic Republic of Iran. The writer also talks about all of its duties and procedures of ratifying a law, the jurisdiction of the special family court of law, judiciary rule and how the verdict is issued by them as well as how the high court observes the procedure of special family court of law and gives some examples of the unanimous practice in their cases.