فصلنامه روش شناسی علوم انسانی
پیاپی 41 (زمستان 1383)

یکی از تحریفات شناختی که نقش اساسی در ایجاد افسردگی و اضطراب دارد، تفکر تساوی گونه است. این تحریف که همواره در فرآیند نتیجه گیری ظاهر می شود، ذهن فرد را در موقعیت انعطاف ناپذیری قرار می دهد، به گونه ای که شخص را از تفسیرهای متنوع درباره ی حوادث و امور باز میدارد. این تفکر تساوی گونه مادر تحریفات است، زیرا سایر تحریفات توسط آن شکل می گیرند. در این مقاله نحوه ی پدید آیی تفکر تساوی گونه و نقش آن در ایجاد اختلالات روانی توضیح داده می شود؛ هم چنین به عنوان شناخت درمانی، روش های آزمون واقعیت برای چالش این تحریف شناختی تشریح می شود و دو نمونه ی بالینی که توسط این روش ها درمان شده اند، ارائه می گردند.

نتایج تحقیقات گوناگون نشان دهنده آن است که تنیدگی یا استرس تاثیر زیان باری بر سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی افراد می گذارد. این امر متخصصات را بر آن داشته است که به دنبال راهبردهای مقابله ای مناسب برای سازش فرد با محیط باشند. صاحب نظران بر این عقیده اند که بافت فرهنگی و مذهبی جوامع بر شیوه های مقابله افراد آن جامعه اثر می گذارد. نظر به تفاوت قابل ملاحظه ی فرهنگی و مذهبی بین جامعه ی اسلامی ایران و جوامع اروپایی و آمریکایی، پژوهش حاضر به دنبال تهیه و توسعه ی مقدماتی مقیاس سنجش راهبردهای مقابله در جامعه ی ایران است...

هویت یافتگی نسل جوان در یک جامعه می تواند آن ها را در تصمیم گیری ها و چالش های مهم زندگی، یاری کند و در کاهش مشکلات روحی و روانی نقش بسزایی داشته باشد. به نظر می رسد مفاهیم دینی با پرداختن به پرسش های اساسی زندگی در شکل گیری این پدیده و جهت دادن به ابعاد مختلف آن موثر است. با توجه به این که رشد شناختی نوجوانان و بهره مندی او از مهارت تفکر انتقادی یک عامل بسیار مهم در ارزیابی افکار و باورهای مختلف عرضه شده توسط اطرافیان، رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی است، این سوال مطرح می شود که داشتن این مهارت چگونه می تواند به نوجوان در پذیرش باورها و نیز شکل گیری هویت دینی کمک کند و آیا صرف بهره مندی از تفکر انتقادی برای این امر مهم کافی است؟ ...

بررسی تعیین کننده ها و پیامدهای شادمانی تبدیل به یک کانون توجه عمده در روان شناسی بالینی و شخصیت گردیده است. مطالعات، بر خلاف باورداشت های اولیه، نشان می دهد تفاوت در میزان درآمد، تحصیلات، اشتغال و سایر ویژگی های جمعیت شناختی، به طور شگفت انگیزی میزان اندکی از واریانس شادمانی افراد را تعیین می نماید و در عوض، تماس اجتماعی و مذهب از همبسته های این سازه هستند. بنابر این، یک دستورالعمل جدید که روان شناسان می توانند فعالیت های خود را در قالب آن گسترش دهند، کمک به فهم زیرساخت ها و تعیین کننده های اساسی (و نه موقعیتی) شادمانی است، تا بر اساس آن بتوانند برای داشتن کار مناسب، ازدواج موفق، تفریحات سالم و روابط اجتماعی بهتر به مردم کمک کنند.

پارادیم، هسته ی اصلی و زیرساخت نظریه های علمی است. هر اندازه که یک نظریه از پارادیم متقن و جامع تری برخوردار باشد، می تواند در عمل به موفقیت های بیشتری دست یابد. این مطلب در تمامی علوم قابل بررسی و تایید است و در علوم انسانی و به خصوص در علوم رفتاری و روان شناسی، از وضوح بیشتری برخوردار است. برای تبیین چگونگی ارتباط مفاهیم پایه و مفروضات متافیزیکی با تغییر و تحولات انجام شده در نظریه های روان شناختی و مدل های سلامت روانی، مناسب است مدل های سلامت روانی را از منظر مبانی نظری شان بازبینی کنیم...