فهرست مطالب

فصلنامه روش شناسی علوم انسانی
پیاپی 81 (زمستان 1393)

  • تاریخ انتشار: 1393/12/28
  • تعداد عناوین: 7
|
  • رضا صادقی* صفحات 7-29
    دانش فارغ از ارزش، از آرمان های دوران مدرن بود که در چند دهه اخیر امکان تحقق آن نفی شده است و اکنون بیشتر فیلسوفان علم، دانش را به عنوان هویتی ارزشمدار تعریف می کنند. پرسش مطرح در این خصوص آن است که آیا تاثیر ارزش ها بر دانش، عینیت آن را به چالش می کشد و دلیلی بر نسبیت است؟ در این مقاله با توجه به تعدد شاخه های دانش و تنوع ارزش ها استدلال خواهد شد که ارزش ها در دانش های مختلف نقش یکسانی ندارند. ضمن آنکه حضور ارزش ها در مسیر تولید دانش در صورتی مستلزم نسبی گرایی است که همه ارزش ها نسبی باشند و حضور آنها محتوای دانش را تغییر دهد؛ اما نه نسبیت همه ارزش ها قابل دفاع است و نه نسبیت ارزش ها لزوما به معنای نسبیت محتوای دانش است.
    کلیدواژگان: عینیت، ارزشمداری، نسبی گرایی، واقع گرایی، پوزیتیویسم
  • سید محمد بهروز*، اسماعیل ضرغامی، جلال الدین مهدی نژاد صفحات 31-52
    هستی شناسی، شناخت شناسی و روش شناسی در هم تنیده اند و پرداختن به هر یک، به معنای مفروض داشتن پاسخ به دو دیگری از پیش است؛ از این سه، هستی شناسی در مرتبه نخست واقع می شود که مبنای دو پرسش بعدی واقع می شود. در این مقاله به هستی شناسی های فضا پرداخته می شود که سه انگاشت مطلق، نسبی و رابطه ای را در بر می گیرد. بحث خواهد شد که انگاشت های مطلق و نسبی فضا در محدوده علوم اثباتی باقی می مانند و بر مبنای جدایی فضا از زمینه اجتماعی استوارند. در شناخت شناسی، این دو یا فضا را ابزاری برای اصلاحات اجتماعی می بینند یا عکس آن را اثر پذیر و گیرنده اثر و معنا از سازوکارهای اجتماعی فرض می کنند. روی آوردن به انگاشت سوم یا فضای رابطه ای اما بر تولید هم زمان فضا و جامعه تاکید می کند که گویی صحنه ای است برای نمایش جامعه؛ با هر ترتیب فضایی نمی تواند پذیرای نمایش باشد و هر نمایشی هم در آن مقدور نیست. این انگاشت اخیر شناخت شناسی فضا را به سوی مطالعات بین- و ترا- رشته ای هدایت می کند که نظریه معماری در دهه اخیر به سوی آن خیز برداشته است.
    کلیدواژگان: هستی شناسی، شناخت شناسی، روش شناسی، فضا، نظریه معماری و علوم اجتماعی
  • محمد بهشتی* صفحات 53-71
    بی تردید معرفت و خردورزی همراه و همزاد آدمی، بلکه هویت و حقیقت اوست. آدمی از روز نخست به دنبال شناخت جهان و انسان و مبدا و معاد برآمد و به واکاوی دستگاه فاهمه و ذهن خود نیز پرداخت و تا حدودی به راز و رمز معرفت پی برد. هر چند برای دانش معرفت شناسی پیشینه دیرینی در تاریخ دانش به عنوان شاخه ای مستقل از فلسفه دیده نمی شود؛ اما امروزه معرفت شناسی یا نظریه معرفت به عنوان شاخه ای مستقل از فلسفه رواج دارد.
    سهروردی بنیانگذار فلسفه اشراق نیز شخصیتی است که مسئله علم و معرفت از دغدغه های مهم او بوده و حل فلسفی این مسئله مهم از افتخارات بلکه نقطه عطف زندگی اوست. او در تحقیقات دامنه دار خود به یک انسجام مفهومی درباره علم و معرفت دست یافت و در دیدگاه خود راجع به چیستی معرفت، امکان معرفت، اقسام آن، منابع و ابزار معرفت، و نیز به واقع نمایی معرفت و ملاک معرفت معتبر و راه های دستیابی به آن سخن گفته است. هدف این پژوهش بیان اندیشه معرفت شناسی شیخ اشراق در مباحث یاد شده است.
    کلیدواژگان: معرفت شناسی، فلسفه اشراق، شیخ اشراق، اضافه اشراقی و صفای باطن
  • محمد مهدی شاه آبادی*، علی اصغر پور عزت، حسن دانایی فرد، رحمت الله قلی پور صفحات 73-109
    حکومت ها برای مدیریت مسائل عمومی فرارو، دستگاهی با عنوان «خط مشی گذاری عمومی» طراحی کرده اند که برای طراحی خط مشی های عمومی از شیوه ها و فنون بسیاری بهره می گیرد. استفاده از تجربه های خط مشی ای حکومت های پیشین داخلی و همچنین سایر کشورها از جمله روش های متداول چنین رویکردی است. اما پژوهشگران عرصه خط مشی عمومی، به ندرت «تاریخ» را به منزله ابزاری برای کمک به حل مسائل عمومی مد نظر قرار داده اند. این مقاله با تمرکز بر نقش تجربه در مدیریت و همین طور در خط مشی گذاری عمومی، مبانی و چارچوب اجرایی روش شناسی تاریخی در خط مشی گذاری عمومی را تحلیل و تبیین می کند و تاریخ را به منزله «تجربه تاریخی» در مقام ابزار تحلیل مسائل عمومی واکاوی می کند. موضوع «تعمیم پذیری» نتایج تحقیق تاریخی برای پژوهش های علوم اجتماعی نیز از دو دیدگاه مورخان و دانشمندان علوم اجتماعی تحلیل و مدلی ترکیبی برای چگونگی تعمیم نتایج این گونه پژوهش ها ارائه می شود. در نهایت، به عنوان نمونه، این روش بر روی یک مورد تاریخی (بررسی الگوی تحول دانش در حوزه تمدن اسلامی؛ نهضت ترجمه) اجرا می شود.
    کلیدواژگان: خط مشی گذاری عمومی، تاریخ، تعمیم پذیری و تحول دانش
  • مهدی همازاده ابیانه* صفحات 111-128
    این مقاله یک دسته از اساسی ترین نظریات فیلسوفان تحلیلی در تبیین «آگاهی پدیداری» را بررسی می کند. نویسنده ابتدا مفهوم «آگاهی پدیداری» را تبیین و چند دسته بندی از نظریاتی که در تحلیل و تبیین آگاهی پدیداری ارائه شده، نقل می نماید.
    مقاله در ادامه با توضیح چرایی دشواری تبیین آگاهی پدیداری در سنت فلسفه فیزیکالیستی، به سراغ نقل و نقد یک دسته از مهم ترین این نظریات می رود که به «نظریات بازنمودی» معروف هستند. نویسنده، هر یک از سه نظریه شناخته شده در نظریات بازنمودی («بازنمایی درجه اول» (FOR)، «تفکر درجه دوم» (HOT)، و «تجربه درجه دوم» (HOE)) را مطرح و اشکالات وارد بر هرکدام را بررسی می کند.
    مقاله در پایان به این نتیجه می رسد که دسته نظریات بازنمایی، در ظاهر توانایی و کارآیی لازم برای تبیین «آگاهی پدیداری» را ندارند و در برابر برخی اشکالات مشترک یا اختصاصی، متزلزل به نظر می رسند.
    کلیدواژگان: آگاهی پدیداری، بازنمایی، نظریه FOR، نظریه HOT، نظریه HOE
  • غلامحسین مقدم حیدری* صفحات 129-149
    توماس کوهن در کتاب ساختار انقلاب های علمی پیشرفت علم به معنای رشد انباشتی و تقرب به واقعیت نظریه های علمی را مورد نقادی جدی قرار می دهد و الگوی پیشرفت تکاملی داروین را برای بیان سیر تکامل علم پیشنهاد می کند. اما الگوی داروینی مورد پیشنهاد او در زمان انتشار کتابش مورد توجه جدی قرار نگرفت. این مقاله سعی دارد چگونگی به کارگیری استعاره های انتخاب طبیعی، درخت حیات و پیشرفت تکاملی داروین را در نظریه پارادایمی بررسی کند و به ارزیابی این پرسش ها بپردازد: آیا این استعاره ها به طور کامل قابل به کارگیری در تحول نظریه های علمی هستند؟ و آیا به کارگیری این استعاره ها می توانند هدف اصلی کوهن یعنی کنار گذاشتن پیشرفت علم-به معنای رشد انباشتی و تقرب به واقعیت- را برآورند؟
    کلیدواژگان: تکامل داروین، انتخاب طبیعی، سازگاری، درخت حیات، پیشرفت تکاملی، نظریه پارادایمی، مقبولیت اجتماعی
  • حسن آقا نظری صفحات 142-151
    علت و دلیل دو مفهوم متفاوت اند نه مترادف. تحویل دلائل به علل ادعایی بدون دلیل است. با توجه به این تفاوت نگاه علت گرایانه در علوم اجتماعی به دنبال شناخت مشابهت های بیرونی و نظم حاکم بر آنهاست. واقعیت این است که در پدیده های طبیعی مشابهت های بیرونی و نظم حاکم بر آنها را می توان مشاهده و آنگاه آن را در قالب رابطه قانونی بیان کرد. از این رو تعقل، اندیشه، اختیار، اعتبارات در این رابطه قانونی تاثیری ندارد ولکن در واقعیت ها و اعمال اجتماعی صرف مشابهت های بیرونی نمی تواند راهبرد منطقی برای درک آنها باشد. زیرا در شکل گیری این نوع اعمال و واقعیت هایی حیات اجتماعی، عنصر آگاهی انسان، اختیار، اعتبارات مورد پذیرش او، به عنوان دلیل تاثیر تمام دارد. با توجه به تفاوت واقعیت های طبیعی و اجتماعی، آثار و نتایجی نسبت به روش شناسی، کارکرد روش تجربه، جنس ادراکات تئوری و نظریه علمی، در دو حوزه علوم طبیعی و اجتماعی شکل می گیرد.
    کلیدواژگان: علوم اجتماعی، علوم طبیعی، علت، دلیل، تفهم، کارکرد روش تجربی، ادراکات اعتباری، قاعده رفتاری
|
  • Reza Sadeghi* Pages 7-29
    The value-free science is one of the basic dreams of modern period that its possibility has been challenged in the last decades and now most of the philosophers of science regard science as avalue-ladenness. Now the question is that would the influence of values in the method of science undermine its objectivity and support relativism. this article with regard of plurality of branches of science and variety of values will argue that values in the different sciences have not the same role. In adition that the presence of values in the way of science production is involved relativism if all values were subjective and if their presence makes a change in the contant of science. But not all values are subjective nor the relativity of values necessitate the relativity of sciences.
    Keywords: Objectivity, value, ladenness, rlativism, realism, positivism Rezasadeqi, assistant professor of Isfahan University
  • Seyed Mohammad Behrooz*, Esmaeil Zarghami, Jalalodin Mahdi Jejad Pages 31-52
    Ontology cannot be separated from epistemology and also from methodology; Engaging any of them will be completed through answering the two others، ontology being the first and the base of the further questions. Through the lenses of three conceptions of space (absolute، relative and relational)، ontologies of space will be investigated in this article; It will be argued that without explicit reference to the social context، the absolute and relative conceptions remain within the scope of positive science. In epistemology these two، either consider space as an instrument for social reforms or passive and as the receptor of the meaning from social mechanisms. The third conception، the relative space، however focuses on the simultaneous production of space and the society، as if it is a scene for the society’s play: not every social order is suitable for a play، nor every play is possible on a scene. This conception leads the epistemology of space and architectural theory towards inter- & trans-disciplinary research.
  • Mohammad Mehdi Shah Abadi*, Ali Asghar Pourezzat, Hassan Danaee Fard, Rahmat Gholi Pour Pages 73-109
    Governments use public policy making as a tool to solve their public problems. Applying policy experiments from other countries and past sates is a popular method in this approach. But policy researches seldom use «history» as an instrument to help them to solve public problems. This paper focuses on a role of experiment in management، public administration and public policy making، and then analyses and explains «historical methodology» in public policy making. Historical-comparative method is a path to farther history contribution in policy making. «Generalization» is a notable subject for history application in social sciences. Then we discuss diverse perspectives in this issue and synthesize historian and policy researches perspectives. Finally، we demonstrate history application in policy making in a case study: «Knowledge Transfer and Evolution Model in Islamic Civilization to Revise the Policies of Human Sciences Evolution.
    Keywords: public policy making, history, generalization, knowledge evolution
  • Mahdi Homa Zadeh* Pages 111-128
    This paper deals with a group of basical theories about «phenomenal consciousness» in analytic philosophy. The author، after definition of «phenomenal consciousness»، quotes different theories of it،s analysis and explanates The difficulty of this analysis in physicalism. After this introduction، the paper goes to deliberates and criticizes a main group of these theories; well-khown with the title: «representational theories». The author casts three famous theory under representational theories: First Order Representation (FOR)، Higher Order experience (HOE)، Higher Order Thought (HOT)، and deals with the difficulties and disadvantages of these theories. The paper، at the end، illustrates the disability and deficiency of representational theories in explanation of phenomenal consciousness; For they don،t have needful backbone encounter the objections.
    Keywords: phenomenal consciousness, representation, Qualia, FOR, HOE, HOT