فهرست مطالب

کتابداری و اطلاع رسانی - سال هفدهم شماره 2 (پیاپی 66، تابستان 1393)

فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی
سال هفدهم شماره 2 (پیاپی 66، تابستان 1393)

  • بهای روی جلد: 20,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1393/06/24
  • تعداد عناوین: 6
|
  • تدوین برنامه راهبردی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علوم پزشکی تهران با استفاده از مدل دیوید
    فاطمه شیخ شعاعی، حسین انتظامی، سید محمد موسوی صفحه 5
    هدف
    پژوهش حاضر با هدف تدوین برنامه راهبردی برای کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علوم پزشکی تهران صورت گرفته است.
    روش
    پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر گردآوری داده ها، توصیفی است که در زمره مطالعات موردی قرار می گیرد. جامعه پژوهش را 21 نفر شامل مدیر، معاون، مسئولان و کارکنان کتابخانه مرکزی تشکیل می دهند. به سبب محدود بودن تعداد اعضای جامعه، تمامی اعضا مورد پیمایش قرار گرفتند. اطلاعات مراحل مختلف این برنامه ریزی شامل ماتریس های ارزیابی عوامل داخلی و خارجی، سیاست های راهبردی، و ماتریس «برنامه ریزی راهبردی کمی»[1] طی دو میزگرد و دو سری پرسشنامه، به دست آمده است. برای تدوین برنامه راهبردی، از الگوی جامع مدیریت راهبردی و مدل دیوید استفاده شده است.
    یافته ها
    نتایج پژوهش نشان داد کتابخانه از نظر نقاط قوت و ضعف در وضعیت متوسط و از نظر فرصت ها و تهدیدها، نزدیک به حد متوسط قرار دارد. در ماتریس QSPM بیشترین نمره یا امتیاز، به راهبردهای SO یا تهاجمی تعلق دارد.
    نتیجه گیری
    با توجه به یافته ها، باید نقاط قوت تقویت و نقاط ضعف برطرف شود. همچنین، از فرصت ها نهایت استفاده صورت گیرد و با بهره گیری از نقاط قوت، تهدیدها از بین برود. امتیاز بالای راهبردهای تهاجمی نشان دهنده آن است که کتابخانه با وجود نقاط ضعف و تهدیدهایی که دارد، دارای نقاط قوت و فرصت های خوبی است که به آن اجازه می دهند رویه راهبردهای تهاجمی را برای تثبیت و توسعه جایگاه خود در سطح ملی و منطقه ای در پیش بگیرد.
    کلیدواژگان: برنامه ریزی راهبردی، کتابخانه دانشگاهی، ماتریس SWOT، ماتریس QSPM، کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علوم پزشکی تهران، مدل دیوید، راهبرد تهاجمی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • بررسی تنوع الگوهای نگارش فارسی و تاثیر آن بر جامعیت بازیابی اطلاعات: مطالعه موردی: پیکره همشهری
    هاجر ستوده، زهره هنرجویان * صفحه 31
    هدف

    در سبک نگارش فارسی، برخی واژه ها را می توان با درج، حذف یا جایگزینی نویسه ای خاص نوشت و به این ترتیب، برای واژه ای واحد دو یا چند الگوی نگارشی متفاوت پدید آورد. این نایکدستی در الگوهای نگارش می تواند بر اثربخشی بازیابی اطلاعات فارسی تاثیر منفی داشته باشد. آشکار است که تلاش در جهت لحاظ کردن همه الگوها در الگوریتم های بازیابی اطلاعات فارسی، بر پیچیدگی آنها می افزاید و کارآیی سامانه های بازیابی اطلاعات را کاهش می دهد. از این رو، ضروری است با بررسی رفتارهای نگارندگان فارسی، میزان چندگانگی الگوها و تاثیر آن بر بازیابی اطلاعات در عمل و در نتیجه، ضرورت لحاظ کردن آنها در الگوریتم های فارسی آشکار گردد.
    روش پژوهش: در پژوهش حاضر که به روش تحلیل محتوای مفهومی انجام گرفته است، 7 چالش از میان 43 چالش نگارشی که با مرور ادبیات مربوط، شناسایی شده بود انتخاب گردید و پس از محاسبه تنوع و فراوانی رویداد آنها در متون پیکره همشهری، میزان انطباق شیوه نگارش آنها با دستور خط مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی بررسی شد.

    یافته ها

    نتایج پژوهش نشان داد نگارندگان متون پیکره به طور کلی تمایل به حذف یا جایگزینی نویسه های چالشی دارند. بنابراین، به نظر می رسد دست کم درباره هفت چالش مورد بررسی در این پژوهش، با نادیده گرفتن این چالش ها در سامانه های بازیابی اطلاعات، اثربخشی بازیابی چندان متاثر نمی شود. مقدار کلی شاخص«ضریب درگیری» برابر با 0/033 به دست آمد که بیانگر انطباق نداشتن گسترده الگوی نگارشی نگارندگان با دستور خط مصوب فرهنگستان است. از دلایل این امر می توان به تمایل نگارندگان به ساده نگاری در اثر «اصل کمترین کوشش» و عدم احساس ضرورت رعایت رسم الخط مرسوم عربی توصیه شده در دستور خط مصوب فرهنگستان، اشاره کرد.

    کلیدواژگان: بازیابی اطلاعات، نگارش فارسی، چالش، پیکره همشهری
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • چالش های موجود در ارزیابی درونی (مورد گروه های آموزشی علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه های دولتی ایران)
    محسن نظرزاده زارع، امیر حسین مردانی، حبیبه عباسی، زهرا عباسی صفحه 51
    هدف
    هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی چالش های موجود در ارزیابی درونی گروه های علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه های دولتی ایران از دیدگاه اعضای هیئت علمی بود.
    روش
    روش پژوهش، توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش را 20 گروه آموزشی علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه های دولتی ایران تشکیل می دهد با توجه به تعداد اندک جامعه، همگی آنها مورد پژوهش قرار گرفتند. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته و به منظور تجزیه و تحلیل آنها، از آزمون تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد.
    یافته ها
    یافته های پژوهش نشان داد استقبال کم گروه های آموزشی به دلیل زیاد بودن ملاک ها و نشانگرهای ارزیابی درونی و استفاده کم از نتایج ارزیابی در تصمیم گیری ها، از جمله چالش های ساختاری در ارزیابی درونی این گروه هاست. نداشتن تجربه و تخصص کافی برای اجرا، و نبود ثبات مدیریتی در سطح گروه آموزشی و دانشگاه، از جمله چالش های اجرایی ارزیابی درونی بیان شده اند. همچنین، مهم ترین چالش های انگیزه ای در ارزیابی درونی گروه ها به ترتیب شامل: نبود سازو کارهای تشویقی و پاداش دهنده برای اعضای هیئت علمی و مشغله های اعضای هیئت علمی از قبیل تراکم واحدهای تدریس و فعالیت های اجرایی بود.
    نتیجه گیری
    ارزیابی درونی به عنوان پایه و اساس تضمین کیفیت، در گروه های آموزشی علم اطلاعات و دانش شناسی نظام مند نیست؛ لذا فعالیت های ارزیابی درونی به شائبه ظاهری بودن دچارند.
    کلیدواژگان: ارزیابی درونی، علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه های دولتی، گروه های آموزشی، ایران
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • الگوی بومی مدیریت بحران در کتابخانه های پژوهشگاه های ایران (پژوهش ترکیبی)
    فائزه فرهودی صفحه 75
    هدف
    ارائه الگوی بومی مدیریت بحران در کتابخانه های پژوهشگاه های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
    روش
    روش پژوهش ترکیبی است)نظریه زمینه ای در بخش کیفی و پیمایشی- تحلیلی در بخش کمی(. جامعه پژوهش در بخش کیفی متخصصان مدیریت بحران و مدیران پژوهشگاه های مورد نظر هستند. نمونه گیری انجام شده و جامعه در بخش کمی144 نفر از مدیران پژوهشگاه های مورد نظر و مدیران کتابخانه ها هستند. ابزار گردآوری داده ها، مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته و پرسش نامه است.
    یافته ها
    الگوی مدیریت بحران از 3 عامل تشکیل شده که متوسط امتیاز جامعه آماری در عامل مدیریت بحران محیط عملیات درون سازمانی 149، محیط عملیات برون سازمانی 70 و برون سازمانی 49 است. در الگوی اول 75% از تغییرات مدیریت بحران برون سازمانی و در الگوی دوم 81% تغییرات به وسیله شاخص های مدیریت بحران درون سازمانی، پوشش داده شده است.
    نتیجه گیری
    کتابخانه های پژوهشگاه ها نقش حیاتی در روند توسعه پژوهش دارند. از این رو، باید الگوی بومی مدیریت بحران را در اساسنامه خود بگنجانند و بحران های طبیعی و سازمانی را کنترل کنند. اولویت اول، مدیریت بحران های برون سازمانی، سپس بحران های محیط عملیات برون سازمانی و در آخر بحران های درون سازمانی است.
    کلیدواژگان: الگوی بومی، مدیریت بحران، بحران درون سازمانی، بحران محیط عملیات برون سازمانی، بحران برون سازمانی، کتابخانه های پژوهشگاه ها
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • مطالعه ارتباط بین سنجه های هم نویسندگی و فراوانی مشارکت اعضای هیئت علمی علم اطلاعات و دانش شناسی ایران در مقالات مجلات علمی فارسی
    محمد توکلی زاده راوری، عاطفه گل محمدی، فرامرز سهیلی صفحه 99
    هدف
    همکاری در نوشتن متون علمی یکی از متغیرهای تاثیرگذار بر میزان تولید علم است. با این پیش فرض، هدف پژوهش حاضر مطالعه ارتباط بین سنجه های هم نویسندگی و فراوانی مشارکت اعضای هیئت علمی علم اطلاعات و دانش شناسی ایران در نوشتن مقاله برای مجلات علمی فارسی مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی است.
    روش شناسی: پژوهش حاضر از نظر ماهیت، توصیفی و از نظر نحوه گردآوری داده، تحلیل اسنادی است. برای مطالعه هم نویسندگی، از سنجه های تحلیل شبکه اجتماعی بهره گرفته شده است. در آبان 1392، با جستجوی نام 192 عضو هیئت علمی علم اطلاعات و دانش شناسی در مطالب مجلات علمی مصوب در بانک اطلاعات نشریات کشور (مگ ایران)، 1469 مقاله متمایز بازیابی شد. نویسندگان آنها با امکانات موجود در مجموعه مایکروسافت آفیس استخراج و با استفاده از امکانات نرم افزار راور ماتریس، یکدست سازی شدند. همچنین، از طریق راور ماتریس، ماتریس هم رخدادی و فراوانی مقالات هر نویسنده استخراج گردید. سنجه های مرکزیت از طریق یوسی آی نت اندازه گیری و نقشه مربوط به نرم افزار با نت دراو ترسم شد.
    یافته ها
    یافته های پژوهش نشان داد رابطه ای لگاریتمی بین فراوانی مشارکت یک نویسنده و رتبه او در شبکه هم نویسندگی اعضای هیئت علمی علم اطلاعات و دانش شناسی ایران وجود دارد. یافته ها همچنین نشان داد بین تراکم شبکه خصوصی هر نویسنده در شبکه اعضای هیئت علمی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی ایران با فراوانی مشارکت وی در تولید مقاله، یک رابطه توانی منفی وجود دارد؛ به این معنا که با بالارفتن فراوانی مقاالات هر فرد، تراکم شبکه خصوصی وی کاهش می یابد. یافته ها همچنین نشان داد بین مرکزیت رتبه هر فرد در شبکه نویسندگان و فراوانی مقالات وی، یک رابطه خطی وجود دارد، به گونه ای که با افزوده شدن یک فرد به شبکه خصوصی وی، 0/9 مقاله به آثار او افزوده می شود.
    نتیجه گیری
    هر فرد که شبکه خصوصی اش بزرگتر، انسجام شبکه او کمتر و با نویسندگان دارای مرکزیت رتبه ای پایین تری هم نویسنده شده است، مقاله بیشتری دارد.
    کلیدواژگان: همکاری علمی، هم نویسندگی، سنجه های مرکزیت، فراوانی مقالات
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • ماده 8 قانون حمایت از مولفان و مصنفان و هنرمردان 1348: پاسخی به نگرانی حقوقی موسسان کتابخانه های دیجیتال عمومی- آموزشی
    زهره افشار، محمد قائمی زاده صفحه 123
    هدف
    شناسایی امکان ایجاد کتابخانه دیجیتال بدون اخذ مجوز از دارنده کپی رایت.
    روش/ رویکرد پژوهش: تحلیل محتوا؛ ابزار گردآوری اطلاعات، سیاهه وارسی.
    یافته ها
    با کنار هم قرار گرفتن دو رکن اساسی، به استناد ماده 8 قانون حمایت حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان 1348، ایجادکننده از اخذ مجوز از دارنده کپی رایت معاف خواهد بود:1- کتابخانه دیجیتال از سوی نهاد عمومی- آموزشی با مقاصد غیرانتفاعی ایجاد شده باشد 2- کاربران قادر به ذخیره سازی منابع ارائه شده نباشند. لذا در کتابخانه های خصوصی- انتفاعی یا کتابخانه های عمومی که برای کاربران امکان دانلود منابع را فراهم می آورند، موسس مکلف به جلب رضایت شخصی صاحب حق است.
    کلیدواژگان: کتابخانه دیجیتال، کپی رایت، پدیدآورنده، ناشر
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
|
  • Strategic planning for the Central Library and Documentation Center of Tehran University of Medical Sciences based on David's Model
    Fatemeh Shekh Soaei, H. Entezami, M. Mosavei Page 5
    Purpose
    This study was conducted to develop a strategic planning for the Central Library and Documentation Center of Tehran University of Medical Sciences.
    Methodology
    This research is of descriptive type which used a case study method. Research population includes the manager, the deputy and staffs of the Central Library who all were surveyed. Information in various stages of planning including matrix to evaluate internal and external factors, strategic policies, and "Quantitative Strategic Planning Matrix" (QSPM) were obtained through two sets of questionnaires and two panel discussions. The David's model was used for strategic planning.
    Finding
    -The Library's status of strengths and weaknesses was moderate. The opportunities and threats in the libraries were close to average. The highest score regarding QSPM matrix belonged to SO or aggressive strategies.
    Conclusions
    According to the findings, the library should reinforce its strengths so that the weaknesses can be overcome. Also with the advantage of the opportunities and strengths it can eliminate weaknesses and threats. The high score of SO strategies show that despite the library's threats and weaknesses, it has good opportunities and strengths that allow the library pursues the aggressive procedures to consolidate and expand its position at the national and regional level.
    Keywords: strategic planning, academic libraries, SWOT matrix, QSPM matrix, Central Library, Documentation Center of Tehran University of Medical Sciences, David's model, SO Straregies
    Abstract View Paper Original: Persian
  • The Study of Persian Writing Style Variations and their Impacts on Information Retrieval: The case of Hamshahri Corpus
    Dr. Hajar Sotudeh, Zohreh Honarjooyan Page 31
    Purpose

    In its interactions with the digital environment, Persian language faces a variety of challenges, especially regarding its writing style, which can affect the effectiveness of Persian information retrieval (IR).Persian writers may either ignore some characters or replace them with other ones.

    Methodology

    Using a conceptual content analysis method, the present research investigated seven challenging characters to explore the writing behaviors as reflected in the Hamshahri Corpus during 1996-2007. The degree of the writing behavior conformity to the standard Persian writing style was also investigated using "Engagement Index" (i.e. the arithmetic ratio of the words conformed to the standard writing style.

    Findings

    Results showed that the Corpus typists generally tend to omit the challenging characters or replace them with simplified characters. It seems, therefore, that ignoring the challenges in Persian IR systems would not largely affect IR effectiveness. The engagement index equals 0.033 demonstrating the least conformity of the writing behavior to the standard. This may have roots in the fact that Persian writers tend to simplify the writing style due to the “least effort” principle and feel no needs to adhere to the traditional Arabic writing style, as prescribed by the standard.

    Keywords: Information Retrieval, Persian writing style, Hamshahri corpus, Persian character set
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Investigating the Challenges of Internal Evaluation (Case: Departments of Knowledge and Information Science Study of Iran Universities)
    Mohsen Nazarzadeh Zare, Amir Hosein Mardani, Habibeh Abbasi, Zahra Abbasi Page 51
    Purpose
    The main aim of the present survey was to study the current challenge of internal evaluation in Departments of Information Science and Knowledge Study of Iran State Universities from the faculty members` point of view.
    Methodology
    The present survey method was descriptive-survey. The statistical population of this survey included all (20) departments of Information Science and Knowledge Study of Iran State Universities. As a few numbers of statistical populations, almost all of them were surveyed. Questionnaires were used to collect data. To analyze data, exploratory factor analysis test was used.
    Findings
    The results of the survey showed that the high number of criteria and indicators was the reason for the low interest in the departments to carry out internal evaluation. Also the extent of usage of the results of such evaluations in decision-making within these departments was low. Lack of sufficient expertise to run and lack of managerial stability of departments and universities were among some of the executive challenges of the internal evaluation. The most motivational factors were the persuasive ways to faculty members, lack of incentive mechanism for rewarding the faculty, faculty members` involvements like the enforcement activities and courses.
    Conclusion
    Internal evaluation as the basis for quality assurance in the departments of Information Science and Knowledge Studies is not well-established and the internal evaluation` activities seem to be only a formality.
    Keywords: Internal Evaluation, Information Science, Knowledge Study, State Universities, Educational Departments, Iran
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Local Model for Crisis Management in Libraries of Research Institutes in Iran (a Mixed Method Approach)
    Faezeh Farhoodi Page 75
    Purpose
    The main purpose of this research was to design a local model for crisis management in libraries of research institutes in Iran.
    Methodology
    A mixed method was used (grounded theory for the qualitative section and Survey analytics for the quantitative section). Statistical population of this research in the qualitative section included crisis managers and experts and heads of targeted institutes. Snowball method was used for sampling. Statistical population in the quantitative section included 144 heads of the institutes and libraries directors. Data were collected through semi-structured interviews for the qualitative section and through a questionnaire for the quantitative section.
    Findings
    The crisis management consists of 3 factors. The average score of the statistical society on intra-organizational crisis management, extra-organizational operations environment, and extra-organization would be 149, 70, and 49 respectively. In the first and second model, 75% of extra-organizational crisis management changes and 81% of extra-organizational operation environment changes have been covered by intra-organizational crisis management indices.
    Conclusion
    Institute's libraries need to include the local model of crisis management in their statute and control natural/organizational crises with regard to their vital role in research development trend. The priorities are managing intra-organizational crises, extra-organizational operations environment crises, and finally, intra-organizational crises.
    Keywords: crisis management, intra, organizational crisis, the crisis of extra, organizational operations environment, extra, organizational crisis, institute's libraries
    Abstract View Paper Original: Persian
  • The relationship between the co-authorship metrics and the share frequency of Iranian's Library and Information Science faculty members in writing Persian journal papers
    Dr. Mohammad Tavakolizadeh, Ravari, Atefeh Golmohammadi, Dr. Faramarz Soheili Page 99
    Purpose
    Collaboration for producing scientific works is an effective factor in individuals’ research outputs. Based on this hypothesis, current research aims at determining the relationship between the co-authorship metrics and the share frequency of Iranian Library and Information Science faculty members in writing Persian journal papers.Methodolog: The type of the research is descriptive and uses document analysis method for data collection and analysis. The study on the co-authorship is based on metrics for social network analysis. In October 2013 the search for the names of 192 Iranian Library and Information Science faculty members in MAGIRAN database resulted in 1469 distinct papers. The share frequency and the co-authorship matrix were also determined by RavarMatirx. The network metrics were obtained through UCINET. The collaboration map was draw by NetDraw.
    Findings
    Findings show a logarithmic correlation between the authors’ share frequency and their ranks among the members of the co-authorship network. Findings also show that there is a negative log-log relationship between the density of the authors’ ego networks and their share frequency in producing Persian journal papers. This means that increasing in the number of individuals’ papers leads to decreasing the density. The other finding revealed a positive Pearson relationship between the authors’ degree centralities and their share in producing papers, so that adding one person to an ego network statistically increases 0.9 papers in his/her share frequency. Authors with more shares in papers’ authorship have big and low density ego networks and collaborate with persons who have small ego networks.
    Keywords: Scientific Collaboration, Co, Authorship, Network Centrality Metrics, Paper Frequency
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Copyright article no.8: an answer to the concerns of digital library creators
    Zohre Afshar Quchani, Mahmood Ghaemizade Page 123
    Purpose
    This research aimed at recognizing the possibility of creating digital library without permission of copyright holders.
    Methodology
    We used content analysis.; The information gathering tool was checklist for this research.
    Findings
    With gathering two essential parts, according to article no. 8 of the copyright law approved in 1348, creators are be exempted from the permission of copyright holder if: 1- the digital library was created by a public-educational agency with nonprofit intentions2- users cant download and save resources. So in private libraries with profit intentions or public libraries that provide downloading possibilities, the founder should have permission of the copyright owner.
    Keywords: Digital library, Copyright, Digital creator, Publishers
    Abstract View Paper Original: Persian