فهرست مطالب

فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی
سال هجدهم شماره 2 (پیاپی 70، تابستان 1394)

  • بهای روی جلد: 20,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1394/05/13
  • تعداد عناوین: 6
|
  • فریده عصاره، اسماعیل مصطفوی صفحه 5
    امروزه از علم به عنوان یک شبکه یا مجموعه ای از نقاط مشترک چندگانه و نظامی پویا یاد می شود. حوزه های علمی دارای قدرت میان رشتگی بالا را «کوه یخ شناور» می نامند. این در حالی است که رشته های دیگر، در ارتباط و تعامل با آن حوزه ها عمل می کنند. هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت ورود و صدور دانش در رشته «علم اطلاعات و دانش شناسی» در بین رشته های علمی دیگر به عنوان کوه یخ شناور است. برای این منظور، به تحلیل هم استنادی این حوزه در پایگاه اطلاعاتی JCR پرداخته شده است. ازاین رو، شبکه اجتماعی حوزه های علمی مطرح در این رشته از طریق تحلیل ماتریس هم آیندی استنادهای آنها ترسیم، و حوزه های موضوعی با مرکزیت بالا مشخص شدند. در ادامه، رابطه همبستگی بین شاخص های مرکزیت و فراوانی استنادهای حوزه های موضوعی بررسی شد. نتایج پژوهش نشان داد علم اطلاعات و دانش شناسی به طور مساوی در ورود و صدور دانش از طریق هم استنادی عمل می کند. همچنین، نتایج آزمون آماری نشان داد همبستگی مثبتی بین فراوانی حوزه های موضوعی استناد کننده/گیرنده و سنجه های مرکزیت وجود دارد. به علاوه، بین فراوانی استنادهای حوزه های موضوعی استناد کننده و گیرنده با شاخص های مرکزیت آنها همبستگی مشاهده شد. نتایج نشان داد علم اطلاعات و دانش شناسی دارای روابط میان رشته ای با حوزه های دیگر است که در دوره مورد بررسی می توان به تقویت روابط میان رشته ای آن با حوزه های مطالعاتی «مدیریت»، «علوم میان رشته ای»، «علوم رایانه، نظام های اطلاعاتی»، «علوم رایانه، هوش مصنوعی» و «علوم تربیتی» اشاره کرد.
    کلیدواژگان: صدور دانش، ورود دانش، ماهیت میان رشته ای، علم اطلاعات و دانش شناسی، تحلیل هم استنادی
  • زینت قلی زاده مقدم صفحه 41
    هدف
    هدف این پژوهش تعیین نوع و سطح استفاده از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی و جایگاه هریک در شکل دهی به جریان اطلاعات بین شهروندان جغتائی است تا به عنوان شاخصه هایی، روند حرکت در مسیر توسعه یافتگی این شهر نشان داده شود.
    روش
    این پژوهش از نوع کاربردی است و به روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی کارمندان، کسبه، کشاورزان و دانشجویان شهر جغتای است. برای جمع آوری داده ها حجم نمونه ای به تعداد 357 نفر انتخاب شد که نسبت هر یک از جوامع چهارگانه (کارمند، کشاورز، کاسب، دانشجو) در نمونه به ترتیب برابر با 66، 185، 28 و 75 نفر است. روش نمونه گیری، نمونه گیری در دسترس بوده است. در عین حال، روزها و ساعت هایی که به هر یک از این گروه ها مراجعه شد، به صورت تصادفی انتخاب گردید. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده که روایی آن با نظر استادان راهنما و مشاور و اعضای هیئت علمی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی، تائید و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ محاسبه گردیده است. داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل گردید.
    یافته ها
    تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد بیشتر افراد نمونه مورد مطالعه (1/97%) تلویزیون و درصد کمی از آنان (2/4%) ماهواره در اختیار دارند. بیشترین میزان دسترسی افراد، به تلفن ثابت (4/77%) و کم ترین میزان دسترسی آنها به ماهواره (6/10%) است. بیشتر افراد برای کسب اطلاعات روزمره خود از تلویزیون (64/2) استفاده می کنند و از ماهواره (15/0) کم ترین میزان استفاده را دارند. پاسخگویان بر این باورند که اینترنت (45/4) بیشترین و ماهواره (42/0) کمترین میزان را از جهات مختلف (فردی، اجتماعی و اقتصادی) در زندگی فردی شهروندان جغتائی و یا توسعه شهر جغتای دارد.
    مهم ترین منبع نمونه مورد مطالعه برای دریافت اطلاعات درون شهری، گفتگوی حضوری (16/6) است و فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی نسبتا سنتی بر جریان اطلاعات درون شهری غلبه دارد. تلویزیون و گفتگوی حضوری (15/8 و 41/4) و نیز اینترنت، به ترتیب سه منبع مهم برای دسترسی به اطلاعات در زمینه های مختلف اقتصادی، سیاسی، بهداشتی و... (فرا شهری) هستند. اطلاعات درون شهری بیشتر از طریق گفتگوی حضوری (با میانگین سودمندی 84/2 و میانگین استفاده 16/6) و اطلاعات فرا شهری بیشتر از طریق تلویزیون (با میانگین سودمندی 91/2 و میانگین استفاده 15/8) در شهر جغتای جریان دارد. اینترنت و گفتگوی حضوری به ترتیب دو مولفه مهم دیگر در جریان اطلاعات فراشهری هستند و کتابخانه و ماهواره در آخرین رده قرار دارند و کمترین نقش را در این جریان دارند. همچنین، نتایج به دست آمده بیانگر آن است که گروه های مورد مطالعه (کارمند، کاسب، کشاورز، دانشجو) در این پژوهش در چهار حوزه مالکیت، دسترسی، استفاده و سودمندی منابع و کانال های اطلاعاتی، نظرهای متفاوتی اعلام کرده اند. به بیان دیگر، نوع شغل در مالکیت، دسترسی، سودمندی و استفاده از منابع اطلاعاتی و ارتباطی تاثیرگذار است.
    نتیجه گیری
    اگرچه جغتای شهری نسبتا کوچک و قرار گرفته در دوردست است، فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی هم در ارتباط های درون شهری و هم در ارتباط های فراشهری آن حضوری قابل توجه دارند. این حضور بیشتر در گروه های کارکنان و کسبه و تا حدودی دانشجویان قابل مشاهده است.
    کلیدواژگان: جریان اطلاعات، اطلاعات درون شهری، اطلاعات فراشهری، شهرستان جغتای، فناوری اطلاعاتی و ارتباطی
  • مهدی شقاقی، محمدرضا وصفی صفحه 69
    هدف
    هدف پژوهش حاضر، مطالعه تاریخ اجتماعی مفهوم «اخلاق اطلاعات» است. قصد بر آن است تا نشان داده شود که چگونه مفهوم «اخلاق اطلاعات» در جریان تحولات اجتماعی حاکم بر حرفه کتابداری و اطلاع رسانی برساخته شده و به شکل آنچه ما امروز به عنوان حوزه «اخلاق اطلاعات» می شناسیم، درآمده است.
    روش
    پژوهش حاضر به روش سندی یا کتابخانه ای انجام شده است. روش سندی یا کتابخانه ای، بهترین روش برای ردگیری تاریخ تطور مفاهیم و اندیشه ها در مناسبات اجتماعی است.
    یافته ها
    جریان های اجتماعی حاکم بر فضای حرفه ای کتابداری و اطلاع رسانی از اواخر قرن نوزده تا اوایل دهه 70 قرن بیستم آمریکا، سه اتفاق بارز به نام های درخواست کتاب های زرد و مسئله سانسور، کمک به ثبات جامعه و مسئله خدمت به پروپاگاندا در قالب خدمات جنگی کتابخانه، و جنبش مسئولیت اجتماعی را رقم زد که این سه رویداد، خود را در سه جهت گیری مهم در اخلاق اطلاعات متجلی نمود: اخلاق اطلاعات اصول گرا، اخلاق اطلاعات فردگرا، روانشناختی و تکنوکراتیک، و اخلاق اطلاعات جامعه گرا و انتقادی.
    اصالت/ارزش: ارزش این مقاله، در یافتن و ارائه شواهدی تاریخی برای اثبات این مطلب است که حوزه «اخلاق اطلاعات» باوجود ادعای بسیاری از افرادی که در حوزه علوم کامپیوتر، فناوری اطلاعات و ارتباطات، و هوش مصنوعی فعالیت می کنند، ریشه در اخلاق کتابداری و اطلاع رسانی دارد و از بن مایه های فکری این حوزه نضج یافته است و مسائل جدیدی که ورود رایانه و شبکه به دنیای اطلاعات ایجاب کرده است، باعث شده این حوزه ابعاد تازه تری به خود بگیرد و این تصور حاصل شود که این مفهوم، برخاسته از تحولات نیم قرن اخیر است.
    کلیدواژگان: اخلاق کتابداری و اطلاع رسانی، اخلاق اطلاعات، تاریخ اجتماعی کتابداری، کتابخانه های عمومی، سانسور
  • رحیم شهبازی، فاطمه فهیم نیا، رضوان حکیم زاده، غلامرضا فدایی صفحه 103
    هدف
    تحلیل محتوای سرفصل های آخرین برنامه های درسی مصوب موجود در ایران با توجه به نیازهای بازار کار، هدف اساسی پژوهش حاضر محسوب می شود.
    روش شناسی: در پژوهش حاضر از روش تحلیل محتوا استفاده شده و از لحاظ معیار کاربرد نیز از نوع کاربردی است. جامعه آماری پژوهش آخرین سرفصل های مصوب مقاطع کارشناسی ارشد و کارشناسی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران بوده است. ابزار تحقیق برای گردآوری داده ها، سازه تحلیل محتوا (دانش، مهارت و نگرش) با 222 آیتم )در قالب ده مولفه اصلی( بوده است.
    یافته ها
    یافته ها نشان داد برای تصدی 4 گروه شغلی نوظهور کتابداری مبتنی بر فناوری اطلاعات، سرفصل های برنامه های آموزشی کارشناسی ارشد و کارشناسی مصوب وزارت علوم، حدود یک سوم (فراوانی= 71) از دانش، مهارت و نگرش مورد نیاز بازار کار را پوشش نمی دهند که با توجه به رکود و رقابت شدید در بازار، رقم قابل ملاحظه ای به شمار می رود. بر اساس یافته ها، کاستی های اساسی برنامه آموزشی رشته علم اطلاعات در ایران را می توان ذیل مقولات «مبانی شبکه های کامپیوتری»، «مبانی برنامه نویسی و طراحی پایگاه های اطلاعاتی»، «مبانی کامپیوتر» و نگرش (خصوصیات فردی و ویژگی های رفتاری) دسته بندی نمود.
    کلیدواژگان: تحلیل سرفصل ها، دانش و مهارت، تحلیل محتوا، بازار کار، شایستگی
  • زهره غلامحسین زاده، نصرت ریاحی نیا صفحه 141
    هدف
    پژوهش حاضر با هدف به کارگیری ممیزی اطلاعات بر اساس مدل هنزل در یکی از طرح های پژوهشگاه صنعت نفت انجام شده است.
    روش
    پژوهش از نوع پیمایشی بوده و برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شده است. بیشتر سوال های پرسشنامه به صورت بازطراحی شده و مبنای طراحی سوال ها نیز پرسشنامه استاندارد هنزل است که با توجه به طرح، بومی سازی شده است. جامعه آماری پژوهش شامل 42 نفر از اعضای طرح است که به روش نمونه گیری هدفمند توسط مسئول طرح انتخاب شده اند. برای تحلیل داده های گردآوری شده، از نرم افزار اکسل استفاده شده است.
    یافته های پژوهش: در این پژوهش مقالات «ساینس دایرکت» و «ای سی اس» سهم بیشتری از منابع را در تمامی حوزه های اطلاعاتی به خود اختصاص داده اند. همچنین درصد استفاده از منابع الکترونیکی با توجه به دسترس پذیری آسان و هزینه کمتر نسبت به منابع چاپی، بیشتر بوده است. در بررسی جریان اطلاعات در طرح می توان واحد تبدیلات گاز طبیعی و کتابخانه را دو واحد کلیدی معرفی نمود که بیشترین سهم را در تامین منابع اطلاعاتی و گزارش های مورد نیاز مسئولان و کارشناسان گروه های درگیر در طرح داشته اند.
    نتیجه گیری
    برای جلوگیری از دوباره کاری در تهیه منابع اطلاعاتی و صرفه جویی در هزینه ها و کنترل منابع دریافتی و ارسالی، تشکیل یک گروه کنترل کننده (گروه مهندسی شیمی) قبل از اجرای طرح ها و پروژه ها ضروری است.
    کلیدواژگان: ممیزی اطلاعات، مدیریت اطلاعات، پژوهشگاه صنعت نفت، مدل هنزل، جریان اطلاعات
  • مریم سلامی، انیس میری صفحه 167
    هدف
    هدف این پژوهش، مطالعه تاثیر کیفیت محتوایی و ساختاری وب سایت های کتابخانه های عمومی بر رضایت، وفاداری و در نتیجه تبلیغات توصیه ای الکترونیکی است.
    روش پژوهش: پژوهش در دو بخش انجام شده است: در بخش نخست، برای شناسایی عوامل موثر بر کیفیت ساختاری و محتوایی وب سایت های کتابخانه ای، تحلیل محتوای پژوهش های صورت گرفته در زمینه طراحی وب سایت، در 10سال اخیر، به منظور ارائه مدل صورت گرفت. در بخش دوم، برای تعیین میزان اهمیت ابعاد و برازش مدل، از نظر تعداد 190 نفر از مراجعه کنندگان کتابخانه های عمومی شهر مشهد، استفاده شد. روش پژوهش در بخش اول، تحلیل محتوا و در بخش دوم، از نوع پیمایشی با استفاده از تحلیل عاملی و پرسشنامه محقق ساخته بود. در ادامه، عوامل، بر اساس میزان اهمیت به دست آمده ارزش گذاری گردید. از متوسط ارزش های رتبه بندی شده، که هربعد از مراحل اول و دوم به دست آورد، برای طراحی مدل استفاده شد.
    یافته ها
    نتایج حاصل از تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد 25 متغیر شناسایی شده برای ابعاد مختلف پژوهش را می توان بر روی شش عامل بارگذاری نمود که در مجموع قادر به تبیین بیش از 72 % واریانس شاخص ها، هستند. شاخص KMO برابر با 794/0 و مقدار معنا داری آزمون بارتلت 000/0 شده است. بنابراین، مدل تحلیل عاملی تاییدی در برازش به داده ها مناسب تشخیص داده شد و شاخص های ارائه شده و مقایسه آن با مقدار مطلوب برای یک مدل برازش یافته، نشان از برازش مناسب مدل دارد.
    کلیدواژگان: وب سایت های کتابخانه ای، وفاداری الکترونیکی، رضایت الکترونیکی، تبلیغات توصیه ای الکترونیکی، کیفیت ساختاری و محتوایی سایت
|
  • Dr. Farideh Osareh, Smaeil Mostafavi Page 5
    Purpose
    The capacity to attract citations from other disciplines – i.e., knowledge export – has always been taken into account in evaluating the quality of scientific papers or journals. This was named “Iceberg hypothesis”. This article aims to explore the use of cocitation network as indicator of interdisciplinarity in “Information and Knowledge Sciences” (IKS) journals. Specifically, this work seeks to utilize the disciplinary background of Subject Categories (SCs) in IKS outputs indexed in Journal Citation Reports (JCR) as an indicator of interdisciplinarity.
    Methodology
    The methodology adopts a bibliometric innovative approach based on keywords of SCs advocated to IS journals. These measures are first analyzed entire set of 83 IKS journals indexed in the JCR database 2013 (Thomson ISI, Philadelphia, PA), in relation to SCs citing and cited of journal references. We use import and export of knowledge formula, Centrality indicators and citation frequencies utilized to compute the interdisciplinarity of SCs by Excel, Ravarmatrix and SPSS software.
    Findings: findings showed that the IKS has a knowledge import rate of 71% and knowledge export rate of 70%. The Correlation of citing and cited frequency and centrality of SCs is significant at the 0.01 level (2-tailed). The IKS has interdisciplinarty features of “iceberg hypothesis”. This paper adds to the limited research by emphasizing on SCs citations relations of Web of Science database that potentially enhances study of interdisciplinarity indicators in IKS outputs using centrality indicators. The “management”, “multidisciplinary studies”, “computer science, information systems”, “computer science, artificial intelligence”, and “education” categories have most interdisciplinaty features in IKS.
    Keywords: Disciplinarity, Interdisciplinarity, Iceberg hypothesis, Co-citation analysis, Information, Knowledge Sciences, Journal Citation Reports (JCR) database
  • Zinab Gholizadeh Moqhadam Page 41
    Purpose
    The present study aims to determine the type and level of utilizing information and communication technologies and their effects on constructing Joghatai citizens‟ information flow in order to classify them as city development indicators (CDI).
    Methodology
    The current study is an applied survey whose target population covered all employees, businessmen, farmers and university students in Joghatai City. A sample of 357 people (66 employees, 185 farmers, 28 businessmen, and 75 university students) was selected in order to collect needed data. Convenience sampling was applied and the participants were randomly referred to. A researcher-developed questionnaire, whose validity was confirmed by the supervisor, the advisor and the faculty members of the Department of Information and Knowledge Sciences and whose reliability was approved through the application of Cronbach‟s alpha, was used for data collection. The collected data were analyzed using SPSS software.
    Findings: The findings indicated that %97.1 of sample size had TV, while only %4.2 had satellite receivers. The highest accessibility to the phone was %77.4, and the lowest was %10.6. People used TV at most 64/2 to obtain their needed information and used satellite receivers at least (%0.15). Participants believed that getting access to the Internet had the most (%4.45) and satellite receivers had the least efficiency (%0.42) from individual, social and economic dimensions in city development of Joghata i . The most significant studied samples for gathering intracity information were face-to-face dialogue (%6.16) and traditional information and communication technologies, while the most significant ones for collecting extracity information were TV (%8.15), face-to-face dialogue (%4.41) respectively. The Internet was used in various economic, political, health and so forth fields. Intracity information flow in Joghatai was mostly associated with face-to-face dialogue (efficiency mean: %2.84; utilization mean: %6.16), while extracity information flow was related to TV (efficiency mean: %2.91; utilization mean: %8.15). Internet and face-to-face dialogue are two other significant factors in extracity information flow. Library and satellite receivers were rarely taken into account. Furthermore, the obtained findings demonstrated that the studied groups (employees, businessmen, farmers, and university students) in this research expressed different opinions in four aspects of ownership, accessibility, utilization, and efficiency of information and communication resources and channels. In other words, the type of job had impact in ownership, access, efficiency and utilization of information and communication resources.
    Conclusion
    Although Joghatai is a relatively small city located in a remote area, information and communication technologies are of considerable importance in both intracity and extracity connections, especially among employees, businessmen and university students.
    Keywords: information flow, intracity information, extracity information, Joghatai City, information, communication technologies
  • Mahdi Shaghaghi, Mohammad Reza Vasfi Page 69
    Purpose
    This paper aimed to study the social history of the concept of “Information Ethics”. We wanted to show the social construction of the concept of “Information Ethics” in the historical transitions of LIS profession in the United States and how this concept is developed as what we see as the current condition.
    Methodology
    Documentary Research method was used as the research methodology. This research method is best suited for the exploration of socio-historical transitions of scientific concepts .
    Findings: Socio-historical circumstances that dominated the professional practice of LIS and Public Librarianship in United States caused three outstanding events namely “fiction question problem”, “Library War Services” as being an active instrument for propaganda, and “Social Responsibility movement”. These three events represented itself in the three research programs in the “Information Ethics” field namely principle-based Information Ethics, technocentric and behavioral Information Ethics, and social and critical Information Ethics . Originality/Value: This research is valuable for its contribution to demonstrate the fact that the concept of “Information Ethics” roots in the professional practice of LIS in its evolution, not in newly emerged technological representations that just quickened, sensitized and criticized this concept .
    Keywords: Information Ethics, Library, Information Science Ethics, Social History of Librarianship, Public Librarianship, Censorship
  • Rahim Shahbazi, Fatmeh Fahimnia, Rezvan Hakimzadeh, Gholamreza Fadaei Page 103
    Purpose
    This aim of this research was to analyze the latest approved syllabuses in LIS, according to the needs of the job market.
    Methodology
    Content analysis method was applied. The statistical population of this research included the latest approved syllabus topics covered in the bachelor‟s and the master‟s degree programs in Information and Knowledge Sciences in Iran. The data collection instrument for this research was a content analysis checklist with 222 items (under 10 major categories).
    Findings: Findings revealed that , regarding employment in 4 categories of the newly-emerging IT-based jobs, the programs approved by the Ministry of Science, Research and Technology did not cover almost one-third (frequency = 71) of the competency factors required by the job market, which, considering the high recession and competition in the job market, is a huge rate. Based on the findings, the most important shortcomings in the LIS approved programs are Computer networking, Computer Programming and Database designing, Fundamentals of Computing, and Librarians‟ perception about their personal and behavioral characteristics.
    Keywords: Knowledge, Skills, Content Analysis, Job Market, Competency, LIS Programs
  • Zohreh Gholamhosseinzadeh, Dr. Nosrat Riahinia Page 141
    Purpose
    The aim of this study, which was based on Henzel model, was to apply information Audit at one of the plans directed by the Research Institute of Petroleum .
    Methodology
    Survey study was applied using questionnaire for data acquisition. Most of questions were open-ended which were designed and localized based on Henzel standard questionnaire. The statistical population covered 42 persons of all members of the plan who were selected through a systematic sampling method.
    Findings: The articles indexed by Science Direct and ACS had been more referenced by the plan. In comparison with printed references the plan tended to use electronic resources due to easier access and lower expenses. Results showed that the two units of “Natural Gas Transmission” and “library” had provided most of the information resources for the plan.
    Conclusion
    Prior to performing plans and projects, it is necessary to set up a control group –the Chemical Engineering group- aiming at avoiding repetition in provision of information resources, managing expenses, and controlling the delivery & reception of resources.
    Keywords: Information Audit, Information Management, Research Institute of Petroleum, Henzel Model
  • Maryam Salami Anis Miri Page 167
    Purpose
    The purpose of this study was to investigate the effect of content and structural quality of public libraries Web sites on the satisfaction and loyalty of their users.
    Methodology
    This research was carried out in two parts. For the first part, which attempted to identify factors affecting the quality of the content and structure of library websites, we used a content analysis method of the research papers regarding website designing in the late10 years in order to provide a model. The second part attempted to determine the extent to which the importance of the dimensions and the fitting model . This was done through a questionnaire distributed aming 190 individuals visiting public library Websites in the city of Mashhad.
    Findings: the results of an exploratory factor analysis showed 25 variables identified for different aspects of the study which can be loaded on six factors able to explain in more than 72 % of the variance indicators . The KMO indicator was 0.794 and a significant amount of Bartlett test was 0.000. Therefore, the confirmatory factor analysis model fits to the data. Aslo the presented indicator and their comparison to the optimum model shows the fitness of the model.
    Keywords: library websites, electronic loyalty, electronic satisfaction, electronic advice, the quality of the Website content, the quality of Wbsite structure