فهرست مطالب
فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی
سال بیستم شماره 3 (پیاپی 79، پاییز 1396)
- تاریخ انتشار: 1396/09/29
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحات 3-22حاشیه ها از بخشهای مهم محتوایی نسخه های خطی شمرده می شوند. بررسی مطالب آنها، اطلاعات ارزشمندی را در اختیار محققان ونسخه شناسان قرار می دهد چنانکه می تواند به شناسایی و ارزشگذاری بهتر وشرح و بسط بیشتر این متون کمک شایانی کند.
مسئله وضرورت پژوهش: مسئله این تحقیق، بررسی وتجزیهوتحلیل محتوای حواشی نسخه های خطی اهدایی مقام معظم رهبری به کتابخانه آستان قدس رضوی است.تاکنون پژوهشی در زمینه محتوای حاشیه های نسخه های خطی با استناد به تعداد قابل توجهی از نسخه های خطی صورت نگرفته است. انجام تحقیقی گسترده، که حاشیه های نسخه های خطی را از جنبه های مختلف در تعدادی از نسخه های خطی بررسی کند، میتواند جایگاه و ارزش علمی این قبیل حاشیه ها را تبیین کند.
روش پژوهش: پیمایشی با رویکرد توصیفیتحلیلی با استفاده از ابزار سیاهه وارسی(چکلیست).
جامعه آماری: 18 هزار نسخه خطی اهدایی مقام معظم رهبری به کتابخانه آستان قدس رضوی است که با مراجعه به فهرست این نسخه ها در موضوعات مختلف، 100 نسخه حاشیه دار برای انجام تحقیق به روش نمونهگیری سهمیه ای انتخاب شده است.
یافته های پژوهش: 1) میزان و نحوه ارتباط موضوعی حاشیه ها با متن کتاب به ترتیب فراوانی عبارتند از: تصحیح متن در حاشیه 5/45%، توضیح ونقد وشرح عبارتهای متن 2/35%، معنی لغات واصطلاحات 5/12%، فهرست مطالب 8/6 %. 2) درخصوص درج رقم محشی و تاریخ در انتهای حاشیه ها: بیشتر حاشیه ها (با فراوانی81%) فاقد رقم محشی و بخش کمتری از حواشی (با فراوانی 19%) دارای رقم محشی بوده است، همچنانکه بیشتر حواشی (با فراوانی 79%) فاقد تاریخ و 21% دارای تاریخ بوده است.کلیدواژگان: نسخه های خطی، حاشیه ها، حاشیه نویسی، مجموعه مقام معظم رهبری، کتابخانه آستان قدس رضوی -
صفحات 23-49هدف پژوهش: این پژوهش با هدف بررسی تذهیب های قرآنی عصر تیموری محفوظ در موزه آستان قدس رضوی انجام شده است و ضمن شناسایی آرایه های قرآنی همچون: شمسه، دعای افتتاح، سرلوح، صفحات متن (حاشیه صفحات)، نشان آیات (جزء، سجده، حزب)، گلآیه ها، فهرست سوره ها و صفحات ختم، بهنحوه صفحه آرایی و ساختارشناسی فرم نقوش و رنگ می پردازد. از طرفی، مطالعه در این زمینه بهمنظور دستیابی به آرمان والایی است که در اطلاعات کتابهای آموزشی رشته هنر تذهیب و ارتقای نظام آموزش هنری ایران کمتر به آن توجه شده است.
روش پژوهش و جامعه آماری: پژوهش پیش رو به روش پیمایشی و با رویکرد توصیفی _ تحلیلی صورت گرفته و اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای و گردآوری تصاویر بهصورت میدانی از موزه های موردنظر جمع آوری شدهاست. با مطالعه آثار قرآنی موزه آستان قدس رضوی و مشورت با کارشناسان خبره این بخش، هفت نسخه نفیس سنددار مرتبط با عصر مذکور و زمینه مطالعه پژوهش حاضر به روش هدفمند انتخاب شد. با مشاهده این نسخه ها، ویژگی های آرایه های آن مشخص شده است.
یافته های تحقیق: یافته ها نشان داد ساختار عناصر بصری شامل انواع نقوش تزئینی اسلیمی، ختایی، هندسی و خوشنویسی است. نقوش اسلیمی با 38.8% بیش ترین نقوش تزئینی را دربردارد، گل های ختایی22.4% و 3.4% نقوش هندسی و 27.3% توزیع خوشنویسی در صفحه است. صفحه آرایی به صورت 3کتیبه ای، 5کتیبه ای و 6کتیبه ای ساختاربندی شده است. صفحات بهطور میانگین با تقسیمهای طلایی آراسته و تدوین شده اند. لاجورد و طلا غالب ترین رنگ های بهکاررفته در این آثار است.نتیجه گیریموزه آستان قدس رضوی از جمله کلکسیون های عظیم در جهان است و قرآن های مذهب فاخر و نفیسی را در خود گنجانده است. نسخه های قرآنی عصر تیموری در آن از ویژگی های خاصی برخوردار است؛ از جمله آن استحکام، منطق، نظم و ریتم، تقارن، ترکیب بندی های سامان دهیشده، صفحه آرایی هایی بر مبنای تناسبهای طلایی از جمله مولفه های برجسته نسخه های مورد مطالعه هستند. از اینرو، شناختن ساختار فرمی عناصر تزئینی _ بصری و عناصر نوشتاری و بهکارگیری آنها در قرآن آرایی، لازمه فهم دقیق از اصالت نقوش است. از نقوش تزئینی اصیل مانند اسلیمی، ختایی، هندسی و خطوطی همچون نسخ، محقق و... در آراستن قرآن های تیموری مورد مطالعه بهره برده شده است که بیانگر مشخصه های اصلی تذهیب های قرآنی عصر تیموری است و استفاده از این عناصر، در تثبیت و تحکیم مبانی فکری نظام آموزشی هنری کشور نقش بسزایی دارد.کلیدواژگان: عصر تیموری، تذهیب های قرآنی، موزه آستان قدس رضوی، ساختارشناسی تذهیب -
صفحات 50-74هدفهدف این پژوهش بررسی رابطه بین نفوذ اجتماعی و بهره وری و کارآیی پژوهشگران حوزه علوم قرآن و حدیث ایران است.
روش شناسی: این پژوهش با استفاده از روش های رایج در مطالعات علمسنجی و با فن هم نویسندگی و روش تحلیل شبکه انجام شده است. جامعه آماری پژوهش را کلیه مقاله های چاپشده در مجله های حوزه علوم قرآن و حدیث تشکیل می دهند که در بازه زمانی دهساله (1385-1394) در پایگاه استنادی جهان اسلام نمایه شده اند. برای تهیه ماتریس از نرمافزار بیباکسل و برای ترسیم نقشه علمی از نرم افزارهای یو.سی.آی.نت استفاده شده است.
یافته ها: بر اساس تجزیهوتحلیل داده ها، میانگین تعداد نویسنده در مقاله های حوزه علوم قرآن و حدیث 6/1 نفر بوده است. همچنین میانگین دریافت استناد به ازای هر مقاله 1/0 است که نشان میدهد پژوهشگران این حوزه چندان به مقاله های یکدیگر ارجاع نمی دهند. یافته های پژوهش همچنین نشان داد بین نفوذ اجتماعی و بهره وری و همچنین نفوذ اجتماعی و کارآیی رابطه وجود دارد. علاوه بر این، نتایج نشان داد شبکه اجتماعی این پژوهشگران سست و کمتراکم است.
نتیجه گیری: نتایج این پژوهش حاکی از آن است که پژوهشگران حوزه علوم قرآنی از همکاری گروهی پایینی برخوردارند. همچنین، کمتر به آثار همکاران خود استناد می کنند. نتایج آزمون رگرسیون نشان داد 10% واریانس مربوط به کارآیی توسط نفوذ اجتماعی (109/0 = R2) و 22% واریانس مربوط به بهره وری توسط نفوذ اجتماعی تبیین می شود (218/0 = R2). پس پژوهشگران این حوزه باید به سمت تشکیل تیم های پژوهشی و داشتن راهبرد همنویسندگی پیش بروند.کلیدواژگان: نفوذ اجتماعی، بهره وری پژوهشی، کارآیی پژوهشی، مرکزیت، حوزه علوم قرآن و حدیث ایران -
صفحات 75-94هدفهدف اصلی از انجام این پژوهش معرفی و رده بندی صنایع همکار با دانشگاه ها در انتشارات مشترک صنعت و دانشگاه است.
روش پژوهش: بهمنظور گردآوری داده های هم انتشاری دانشگاه و صنعت ایران در بازه زمانی2010- 2015 در پایگاه وب آوساینس از برچسب های آدرس سازمانی نویسندگان استفاده شد که با حذف موارد نامرتبط 1280 مورد هم انتشاری بازیابی گردید. تحلیل همنویسندگی در این پژوهش در سطح سازمانی و میان سازمان های صنعتی و دانشگاه ها صورت گرفت و بهمنظور رده بندی صنایع همکار با دانشگاه های ایران، از دسته بندی صنایع بر اساس «ردهبندی بین المللی استاندارد صنعتی در تمام فعالیت های اقتصادی»[1] استفاده شد.یافته هادر هم انتشاری دانشگاه و صنعت، بیشترین همکاری میان صنایع تولیدی با دانشگاه ها بوده است. در این رده «تولید مواد دارویی، محصولات دارویی شیمیایی» و «تولید کک و فرآورده های نفتی تصفیهشده» بیشترین هم انتشاری ها را به خود اختصاص داده اند. «معدنکاری و استخراج معادن» در رده دوم هم انتشاری با دانشگاه قرار دارد که در این طبقه «استخراج نفت خام و گاز طبیعی» رتبه اول را دارد.نتیجه گیریصنایع دانشبنیان و صنایع فرایندهای بنیادی در هم انتشاری های صنعت و دانشگاه بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده اند که بهدلیل متکیبودن این صنایع به دانش دانشگاهی و فناوری های جدید است. از سوی دیگر، وفور معادن و ذخایر نفتوگاز در ایران و متکیبودن ایران به اقتصاد نفتی نیز دلیل دیگری است که در ایران صنایع رده «معدنکاری و استخراج معادن» هم انتشاری های زیادی با دانشگاه ها داشته باشند. نتایج این پژوهش می تواند در سیاست گذاری های پژوهشی مورد استفاده قرار گیرد.
[1]. International Standard Industrial Classification of All Economic Activities (ISIC)کلیدواژگان: ارتباط میان دانشگاه و صنعت، هم انتشاری دانشگاه و صنعت، رده بندی بین المللی استاندارد صنعتی در تمام فعالیت های اقتصادی -
صفحات 95-121هدفشناسایی چگونگی تشخیص چرخه حیات فناوری در حوزه آندوسکوپی با استفاده از داده های پروانه های ثبت اختراع و مدل مخفی مارکوف.
روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر نوع اکتشافی است. جامعه این پژوهش را همه پروانه های ثبت اختراع در حوزه آندوسکوپی که از سال 1976 تا 2015 در پایگاه پروانه های ثبت اختراع آمریکا منتشر شدهاند، تشکیل میدهد که با استفاده از نرمافزارهای Uspto1 و Ravar Premap استخراج شدند. تعداد این پروانه های ثبت اختراع 4915 عنوان بود که با استفاده از مدل آماری پنهان مارکوف بررسی گردید.
یافته ها: یافته های پژوهش حاضر نشان داد فناوری آندوسکوپی در مرحله اشباع چرخه حیات فناوری خود قرار دارد و میزان نوآوری های این حوزه نسبت به دیگر حوزه ها بهدلیل اشباعشدن بازار کمتر است.
نتیجه گیری: انتقال فناوری از یک مرحله به مرحله دیگر چرخه حیات فناوری بر اساس تغییر قابل توجه میانگینهای شاخصهای پروانه های ثبت اختراع قابل تشخیص است و با استفاده از مدل مخفی مارکوف، بررسی احتمال اینکه فناوری در یک مرحله خاص از چرخه حیات فناوری خود است نیز امکانپذیر است. ضمنا ادغام شاخصهای پروانه های ثبت اختراع در مدل مخفی مارکوف دیدگاه جامع و متوازنی از چرخه حیات فناوری را فراهم و تصمیمگیری بنگاه ها را با توجه به مراحل چرخه حیات فناوری تسهیل میکند.کلیدواژگان: چرخه حیات فناوری، فناوری سنجی، شاخص تعیین نوآوری، مدل مخفی مارکوف، پروانه های ثبت اختراع -
صفحات 122-142هدفهدف از انجام این پژوهش تبیین مدل پارادایم نظری وفادارسازی[1] مراجعه کنندگان به کتابخانه های عمومی کرمان است.روشاین پژوهش با رویکرد کیفی و با روش نظریه زمینه ای[2] انجام گرفت. شیوه گردآوری اطلاعات مصاحبه عمیق است که پس از گفتگو با 18 نفر از اعضای کتابخانه های عمومی شهر کرمان، اشباع نظری تحقق یافت. برای تحلیل داده ها از روش کدگذاری نظری و تحلیل محتوای مصاحبه ها استفاده شد.یافته هاحاصل یافته های این پژوهش مدل پارادایم نظریه ای مشتمل بر شش بخش شامل پدیده اصلی، شرایط علی، زمینه ها، راهبرد ها، مداخله گرها و پیامدهاست. هر یک از این بخش ها شامل مقوله ها و زمینه هایی است که از مصاحبه عمیق با جامعه پژوهش بهدست آمده و شامل موارد مختلف است. در مدل حاصل مقوله اصلی، پدیده وفادارسازی مراجعه کنندگان به کتابخانه های عمومی شهر کرمان است و از شرایط علی بهسمت پدیده اصلی پژوهش ارتباط داده شده است. این بدان معناست که شرایط گوناگونی در شکل گیری این پدیده نقش دارد.نتیجه گیریکتابخانه ها همانند سایر سازمان های خدماتی باید به اجرای برنامه های وفاداری بپردازند. برخی از کاربران ممکن است پس از چندبار استفاده از خدمات یک کتابخانه نسبت به آن وفادار شوند و یا هرگز برای استفاده از خدمات کتابخانه به آن رجوع نکنند. نتایج این پژوهش نشان داد «رعایت اصول اخلاقی و انسانی در مواجهه با مراجعه کننده» نقش اساسی در فرایند وفادارسازی دارد و عامل اساسی در جذب مشتری است. همچنین عواملی مانند کیفیت خدمات، طراحی های داخلی مناسب، تامین منابع اطلاعاتی متنوع و به روز، بهره گیری از فضاهای مجازی باید مدنظر قرار گیرد.
[1]. Building Loyalty
[2]. Grounded Theoryکلیدواژگان: وفادارسازی، کتابخانه های عمومی، نظریه زمینه ای