فهرست مطالب

مطالعات راهبردی - سال پنجم شماره 2 (پیاپی 16، تابستان 1381)

فصلنامه مطالعات راهبردی
سال پنجم شماره 2 (پیاپی 16، تابستان 1381)

  • 328 صفحه، بهای روی جلد: 11,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1381/09/19
  • تعداد عناوین: 19
|
  • مطالعات پایه
  • امیرحسین علینقی صفحات 319-335
    هدف از این مقاله بررسی جایگاه مفهوم امنیت و مباحث امنیتی در استراتژی ملی است. برخی رویکردها مباحث استراتژی را همان مطالعات امنیتی می دانند و عملا تفاوتی میان این دو مفهوم قایل نیستند. این مقاله تلاش می کند تا ادعای فوق را به نقد گذاشته و نقاط ضعف آن را نشان دهد.به نظر می رسد که گستره مفهومی استراتژی وسیع تر از مفهوم امنیت و مطالعات امنیتی باشد.همچنین به نظر می رسد که امنیتی دیدن فضای استراتژی ملی در کشور، چه به عنوان یک عقیده وچه به عنوان یک انتخاب سیاسی، بیش از آنکه به نفع امنیت ملی باشد، مستهلک کننده آن است.
  • اصغر افتخاری صفحات 337-357
    ادعای «ویرجیناولف» در اوایل قرن بیستم نوعی آینده نگری علمی به حساب می آمد که ازسوی اندیشه گران بسیاری جدی گرفته نشد. با این حال سیر تحول جوامع بشری حکایت ازصحت تحلیل وی داشت. طرح نگرش انتقادی و تاسیس مکتب فرانکفورت در سومین دهه ازقرن بیستم، نشان داد که «ولف» در تفسیر تحولات بسیار توفیق داشته است. تغییر بنیادینی که «ولف» از آن سخن می گفت البته تنها به عرصه های مورد نظر وی محدود نماند و تمام زندگی انسان قرن بیستمی و از آن جمله حوزه مطالعات امنیت ملی را دربرگرفت. به عبارت دیگر در پرتوظهور مکتب انتقادی، حیات علمی تحولی چشم گیر را تجربه کرد. «ولف» به «تفسیر» و«آینده نگری» بیشتر از «علل» و «ریشه ها» توجه و اهتمام داشت و به همین دلیل در خصوص «چرایی» این تحول بنیادین در روابط انسان ها کمتر سخن گفته است.
  • استوارت گرافت، تری تریف ترجمه: علیرضا طیب صفحات 359-382
    پست پوزیتویسم نامی است برای رویکردهایی که درصدد ترویج بینشی متفاوت درباره علوم اجتماعی و به تبع آن درباره روابط بین الملل و مسایل امنیتی هستند. پوزیتویست ها، ریشه نابرابری ها را در قدرت می بینند و آن را واقعیتی مسلم و بدیهی می انگارند. پست پوزیتویست هانابرابری ها را ساخته و پرداخته جامعه می دانند و از همین رو، درباره آن پرسش می کنند. رشته پیوند دهنده میان پست پوزیتویست ها، اعتقاد همگی آنان به این است که شناخت و آگاهی محصولی اجتماعی است.
  • مصطفی کامل السعید ترجمه: قدیر نصری صفحات 383-408
    این مقاله به تبیین کمی چهار موضوع می پردازد؛ 1) مفهوم امنیت و مشروعیت در منطقه خاورمیانه. 2) ارایه روش های کمی جهت ارزیابی مشروعیت و امنیت، 3) اندازه گیری میزان مشروعیت و امنیت در برخی کشورهای عربی و 4) اثرات مشروعیت بر امنیت دولت و جامعه درکشورهای عربی طی دهه 1990. به طور کلی مقاله حاضر می کوشد برخی مفاهیم پایه ای جامعه شناسی امنیت یعنی امنیت و مشروعیت را مورد مطالعه کمی قرار دهد. بحث را با تعریف این دو مفهوم آغاز می کنیم.
  • مطالعات ایران
  • سید رضاشاکری صفحات 409-422
    یکی از مسایل مهم کشورهای در حال توسعه، بومی کردن الگوهای توسعه است. پژوهشگران دراین باره همواره به استعدادها و ظرفیت ها در کنار موانع و مشکلات خاص و بومی کشورهای درحال توسعه توجه داشته اند. از این منظر نهادهای عمومی یک جامعه شایسته مطالعه و پژوهش هستند، زیرا آنها در پرتو شرایط و نیازهای جدید، می توانند بخشی از بار توسعه را بر عهده بگیرند.
  • رضا خلیلی صفحات 423-441
    مهاجرت نخبگان یکی از عارضه های جدی کشورهای در حال توسعه است که درباره آن بحث های زیادی شده و می شود. آنچه بیشتر در این نوشته ها دیده می شود، مهاجرت را تنها درحوزه های اجتماعی، اقتصادی یا حداکثر سیاسی محصور می کند. اما نویسنده معتقد است با تغییرو تحول در مفهوم امنیت، مهاجرت نخبگان، بر کشورهای در حال توسعه اثرات امنیتی نیز خواهدداشت. اگر تا قبل از این، دست اندرکاران مسایل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی به مهاجرت نخبگان می پرداختند، امروز این مساله توجه کارگزاران امنیتی کشور را نیز می طلبد. این مقاله به بررسی کم و کیف و تعامل جنبه های غیرامنیتی مهاجرت نخبگان با ابعاد امنیتی آن می پردازد.
  • هومن صدری، حسین علیپور صفحات 443-462
    «جهت گیری سیاست خارجی ایران» نگاه ایرانیان به جهان طی دودهه پس از انقلاب اسلامی را به بحث و تحلیل گذاشته است. جمع بندی کلی نویسنده از سیاست خارجی ایران طی دودهه اخیر نشان می دهد که معضل اصلی مشکلات ایران با کشورهای غربی، در تصمیمات آنان نهفته است. چرا که آنان شرایط انقلابی ایران را ادراک نکرده و برخورد خصمانه ای با انقلاب در پیش گرفتند. هرچند نمی توان با همه تحلیل ها و داوری های نویسنده، موافق بود اماجمع بندی رویکردهای ایران به جهان خارج می تواند محققان این حوزه را یاور باشد.
  • مطالعات بین الملل
  • توماس جی. مانکن ترجمه: ابوالفضل حری صفحات 463-473
    هیچ بعید نیست تا چند دهه آینده، یکپارچگی اطلاعات و فن آوری های مربوط به دکترین وسازمان های نظامی چهره جنگ را تغییر داده و جنگ زمینی، دریایی، هوایی و نوع کشمکش برسر هرم اطلاعاتی و حتی جنگ فضایی را از بیخ و بن دچار تحول کند. همچنین یکپارچگی اطلاعات منجر به شکل گیری مجدد سازمان هایی خواهد شد که رهبری جنگ را برعهده می گیرند.درست همان گونه که دگرگونی جنگ افزارها در ایام گذشته بر فرهنگ نظامی تاثیرگذار بوده است، انقلاب اطلاعاتی در عصر حاضر، نقش نیروهای نظامی در جامعه، ساخت و ساز نیروهای مسلح و شکل و شمایل هر یک از سربازان نظامی را تغییر خواهد داد.
  • جاناتان بی. تاکر رابرت پی. کادلک ترجمه: سید مجتبی عزیزی صفحات 475-488
    مقاله حاضر به بررسی شیوه عمل سلاحهای بیولوژیک و روش های مقابله با آن می پردازد.چنین بحث هایی رونق چندانی نداشت اما پس از حادثه 11 سپتامبر یکباره بر زبانها افتاد.این مقاله به تبیین معنایی جدید از امنیت ملی می پردازد که تاکنون در کشور ما بدان توجه نشده است. با رشد چشمگیر ارتباطات و در عصری که مردم نقاط گوناگون جهان به طورفزاینده با یکدیگر در تماس هستند بحث سلاحهای بیولوژیک، بیماری های مسری و خطر آن برای امنیت ملی یک کشور اهمیت بیشتری نسبت به گذشته پیدا می کند و ظهور تروریسم بیولوژیک و استفاده از عناصر بیماری زا برای اعمال تروریستی نیز بر اهمیت این مساله می افزاید. از این رو بررسی مساله بیماری های مسری و پژوهش در جزئیات روند مبارزه و یاپیشگیری از این بیماری ها و مقابله با تروریسم بیولوژیک اهمیت خاصی پیدا کرده است.
  • محمود عسگری صفحات 489-502
    شاید هیچ گاه بشر گمان نمی کرد جهانی که بیش از دو سوم مساحت آن را آب فراگرفته روزی گرفتار «بحران آب» شود. واقعیت آن است که از این حجم فراوان آب، تنها 5/2 درصد شیرین وقابل استفاده است. سه چهارم از این مقدار نیز به صورت یخ و برف در یخچال های قطبی وکوهستانی انباشته شده و فقط یک چهارم برای استفاده موجودات زنده باقی می ماند. ذخایر آب شیرین شاید ارزشمندترین منبع تجدید شونده در کره زمین باشد. آب که تصفیه و انتقال آن دشوارو پرهزینه و جایگزینی آن غیرممکن است، تنها عنصری است که برای شرب، تولید محصولات غذایی، توسعه اقتصادی، احیای محیط زیست و تداوم نسل موجودات زنده و گیاهان اهمیتی حیاتی دارد. از این رو بایستی آب را به مثابه کالایی طبیعی و محدود با ارزش فراوان در نظرگرفت. کمیابی آب باعث امنیتی شدن آن شده است. مقاله حاضر می کوشد صبغه و تبعات امنیتی آب را تبیین نماید.
  • محمد ایوب، احمد محمودی صفحات 503-511
    امنیت در جهان سوم را می توان یک کیک چندلایه دانست که طعم های گوناگون دارد اگرچه هر لایه کیک مزه خاص خودش را دارد، اما در ترکیب با دیگر طعم ها، مزه ثابت خود را از دست می دهد. سه لایه اصلی این کیک، ابعاد محلی، منطقه ای و جهانی امنیت هستند. اگرچه این سه بعدمشکل آفرین امنیت در جهان سوم، متاثر از یکدیگرند، بعد محلی، دیگر ابعاد را بیشتر تحت تاثیرخود قرار داده است.
  • نظر خواهی از دانشوران
  • سخنرانی علمی
  • عماد افروغ صفحات 551-560
  • میرقاسم بنی هاشمی صفحات 568-581
  • محمدصادق کوشکی صفحات 582-560
  • سید عبدالامیر میرنبوی صفحات 588-590
  • بررسی کتاب
  • مرتضی بحرانی صفحات 601-603