فهرست مطالب
فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز
پیاپی 61 (بهار 1387)
- تاریخ انتشار: 1387/03/23
- تعداد عناوین: 7
-
صفحات 1-37این مقاله با هدف بررسی روابط تهران و مسکو در دو دهه کنونی و نگاه دو دولت به یکدیگر، همکاری های آنها را در عرصه های اقتصادی، فنی، نظامی، منطقه ای و بین المللی و سرانجام، سفر پوتین به تهران به عنوان نقطه اوج تعاملات می پردازد. مطالب مورد مطالعه این نوشته نشان می دهد که روابط دو دولت ایران و روسیه در دوره پساهمسایگی، به دلیل درک دو طرف از وضعیت ژئوپلتیک نوین و نیز مجموعه ای از نیازهای داخلی متقابل و فشارهای ناشی از نظام بین المللی، بستر مناسبی برای همکاری پیدا کرده، اما هنوز بخاطر ذهنیت های تاریخی و ناکارآمدی های بوروکراتیک٬ آنچنان که شایسته است،گسترش نیافته است.
کلیدواژگان: ایران، روسیه، همکاری های اقتصادی، روابط سیاسی، آسیای مرکزی، قفقاز، دریای خزر -
صفحات 39-63بررسی رفتار و عملکرد جمهوری های آسیای مرکزی پس از فروپاشی شوروی سابق نشان می دهد این کشورها جهت گیری ها و استراتژی های متفاوت و گاهی از اوقات متضادی را در سیاست خارجی خود اتخاذ نموده اند. از جمله می توان به استراتژی اتحاد و ائتلاف با دیگر کشورها اشاره نمود که با توجه به ضعف بنیادی در بیشتر زمینه های سیاسی، امنیتی، اقتصاد داخلی و نیز با توجه به تهدیدات امنیتی که از ناحیه روسیه متوجه آنها بود، به عنوان یک استراتژی کلی همواره در دستور کار دیپلماسی دولت های منطقه بوده است. با این وجود اتحادها و ائتلاف ها در این منطقه با توجه به تغییرات ناگهانی در جهت گیری های این کشورها از دوام و قوام کافی برخوردار نبوده است. با این توضیح، سوال این مقاله آن است که اصولا دیدگاه و نگرش حکومت های منطقه آسیای مرکزی به اتحادها و ائتلاف ها چگونه است؟ در پاسخ به این سوال باید اشاره داشت علیرغم وجود تهدیدات داخلی و خارجی که متوجه این کشورها می باشد، بدلیل این که در حال حاضر بیشترین تهدیدات از ناحیه داخل و آن هم علیه «حکومت های» جمهوری های آسیای مرکزی است، لذا رهبران منطقه همکاری در قالب اتحادها را براساس میزان کمکی که به حفظ و بقای «حکومت» آنها می نماید، می سنجند. درواقع «امنیت رژیم» مسئله ای است که حکومت های منطقه بیشترین اولویت را در سیاست های داخلی و خارجی خود برای آن قائل هستند. بر این اساس ملاحظه می گردد، توافقات و اتحادها در منطقه آسیای مرکزی زمانی شکل می گیرند و زمانی دیگر دچار رکود می شوند و تنها اتحادهایی که بیشترین کمک را به حفظ حکومت های رهبران منطقه بنمایند از دوام پایدارتری برخوردار خواهند بود.
کلیدواژگان: امنیت، آسیای مرکزی، همکاری های منطقه ای، منافع ملی و استراتژی اتحاد و ائتلاف -
صفحات 65-90به دلیل تجزیه بخشی از خاک ایران توسط روسیه در قرن نوزدهم و اساسا روابط استعماری ایران با قدرت های بزرگ در قرن نوزدهم و اشغال ایران در دو جنگ جهانی اول و دوم، دیدگاه ایرانیان به قدرت های بزرگ، خصوصا نسبت به روسیه منفی است. اما این ذهنیت منفی صرفا ناشی از رویدادهای تاریخی نیست، بلکه یکی از دلایل چنین ایستار ذهنی متاثر از فرهنگ سیاسی و سبک تاریخ نگاری در ایران است که پدیده های سیاسی و تاریخی به صورت تک عاملی و با صبغه فرهنگی ایرانیان مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و بخش زیادی از قصورات داخلی و کاستی های فرهنگی فرافکنی می گردد. با توجه به روانشناسی انسان ها که همیشه حوادث منفی را برجسته تر از حوادث مثبت ارزیابی می کنند، این قضیه در روابط ایران و روسیه نیز صدق می کند و تاریخ نگاری غالب در ایران سعی در اغماض و در حاشیه قرار دادن حوادث مثبت روابط دو کشور دارد. در شکل گیری ذهنیت یک ملت نسبت به دیگران، فقط رویدادها نقش ندارند، بلکه نوع روایت نیز بسیار حایز اهمیت است. ذهنیت ایرانیان به روسیه هر چه که باشد، این کشور یک واقعیت ژئوپلیتیک برای ایران است و داشتن رابطه اصولی و دراز مدت با این همسایه اجتناب ناپذیر است. برای رسیدن به این هدف، بستر سازی فرهنگی و تجدید نظر در سبک تاریخ نگاری اجتناب ناپذیر است. در این پژوهش از طریق تحلیل محتوای کتاب تاریخ دبیرستان، نقل قول نخبگان و نظرسنجی از دانشجویان، اولا دیدگاه کلی ایرانیان نسبت به روسیه ارزیابی می گردد؛ ثانیا در تبیین چرایی این دیدگاه، یکی از علل آن فرهنگ سیاسی غالب و سبک تاریخ نگاری جستجو می شود.
کلیدواژگان: روسیه، تاریخ نگاری، فرهنگ سیاسی، توطئه، ایران، سیاست خارجی -
صفحات 91-123پوتین از ابتدای به دست گرفتن قدرت دستیابی به جایگاهی بایسته در معادلات جهانی و بازیابی موقعیت «قدرت بزرگ» روسیه را هدف اصلی دولت خود اعلام و با اتکاء به رویکردی واقع بینانه توانست روند صعودی منزلت یابی این کشور در سلسله ترتیبات نظام جهانی را به طور نسبی تا پایان ریاست جمهوری خود حفظ کند. تاکید روسیه در این دوره بر ضرورت بازتوزیع قدرت و تلاش آن برای مکان یابی مناسب تر در ساختار نظام بین الملل، باعث انگیخته شدن نگرانی امریکا از امکان تغییر ساختار نظام بین الملل و تضعیف موقعیت برتر خود در آن شد و این مسئله با ایجاد بستر بروز رفتارهای سلبی از سوی امریکا دور جدیدی از تنش در روابط روسیه و این کشور را سبب شد که در نوشتار حاضر در حد توان به عللو چگونگی بروز این تنش ها پرداخته خواهد شد.
کلیدواژگان: روسیه، امریکا، نظام بین الملل، موقعیت قدرت بزرگ، چندجانبه گرایی -
صفحات 125-154آنچه در جهان امروز از اهمیت بسزایی برخوردار شده است، وجود منابع نفت و گاز در کشورها است که نه تنها دغدغه دولتمردان را برای توسعه نفت و گاز افزایش می دهد؛ بلکه توجه کشورهای مصرف کننده را نیز به خود معطوف می سازد. رشد و توسعه اقتصادی همواره یکی از شعارهای دولت ها بوده و استفاده از منابع خدادادی نفت و گاز یکی از راه های رسیدن به رشد و توسعه است.
بحث وجود نفت و گاز در منطقه خزر در چند سال اخیر به یکی از مسایل مهم منطقه ای و فرامنطقه ای تبدیل شده، به گونه ای که حضور شرکت های بزرگ نفتی در منطقه و تاثیر آن ها بر منطقه را نمی توان نادیده گرفت. موقعیت ویژه و خاص ژئوپلیتیکی ایران و قرار گرفتن سومین حوزه بزرگ انرژی خیز در شمال کشور فرصت هایی جهت تحقق منافع ملی ایران در منطقه مطرح کرده است. از این رو همواره این سئوالات مطرح است که ذخایر نفت و گاز خزر چگونه می تواند موجبات بهبود و تاثیر گذاری بر منافع ملی ایران را فراهم کند؟ و فرصت های قابل بهره برداری در این زمینه کدامند؟
در این مقاله سعی بر آن است تا چشم اندازی از توسعه نفت و گاز منطقه خزر از نظر ایران و تاثیر آن بر منافع کشور در این منطقه پرداخته شود.
کلیدواژگان: دریای خزر، نفت و گاز، منابع انرژی، رژیم حقوقی، خطوط لوله -
صفحات 155-186با انحلال پیمان ورشو و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق، موضوع گسترش ناتو به شرق به یک موضوع مهم بین المللی تبدیل گردید و نگرانی عمده ای را برای برخی از کشورها نظیر روسیه، چین و ایران ایجاد نمود. اما ناتو در آستانه ورود به قرن21، با تعریف مجدد از نقش بین المللی و فلسفه وجودی خود؛ همچنین تجدید ساختار، تعیین وظایف، راهبردها وماموریت های جدید متناسب با شرایط نظام بین الملل، منافع خود را در گسترش به این منطقه و دیگر مناطق از جمله اروپای شرقی دید.کشورهای اروپای شرقی و منطقه قفقاز جنوبی نیز با نگاهی مثبت، به منظور تضمین امنیت و ثبات خود، از گسترش ناتو استقبال نموده و عضویت در ناتو را در اولویت خود قراردادند در میان کشورهای منطقه قفقاز جنوبی، گرجستان تمایل به مراتب بیشتری از سایر کشورهای منطقه جهت، عضویت در ناتو نشان دادهاست و در این راستا گام های عملی تری نیز برداشته است و انتظار داشت در نشست سران ناتو در بخارست در آوریل 2008 برای عضویت در ناتو دعوت گردد و حتی تایید عضویت خود به ناتو را تا سال 2009 کسب کند که این مهم محقق نگردید. بازیگران دیگر نظیر روسیه و جمهوری اسلامی ایران نیز با توجه به تهدیداتی که گسترش ناتو به منطقه قفقاز جنوبی متوجه آنها است، همواره با حساسیت خاص تحولات مربوطه را دنبال نموده و همچنان از آن بعنوان تهدید بر منافع و امنیت ملی خود نگریسته و با این مهم مخالفت نموده اند. مقاله حاضر چشم انداز الحاق گرجستان به ناتو و تبعات گسترش آن به منطقه قفقاز جنوبی برای کشورهای منطقه بویژه روسیه و جمهوری اسلامی ایران را مورد مطالعه قرار می دهد.
کلیدواژگان: گرجستان، ناتو، الحاق، روسیه، نظام بین الملل -
صفحات 187-205تسلط روسیه تزاری، اتحاد شوروی و بعد فروپاشی اتحاد شوروی تاثیرات عمیقی بر اقتصاد منطقه آسیای مرکزی داشته است. بطوری که کشورهای این حوزه ابتدا از یک اقتصاد شبانی به اقتصاد متمرکز و برنامه ریزی شده و سپس طی یک دوره انتقالی به طرف یک اقتصاد بازار آزاد حرکت کردند. در راستای این تحولات شبکه های مافیایی که از حمایت های دولتی نیز استفاده می کردند جهت کسب سود به انواع تجارتهای غیر قانونی و پر سود مانند مواد مخدر و فحشاء روی آوردند.
از سوی دیگر ضعف داخلی دولت های آسیای مرکزی در کنترل مرزها، فقر فزآینده و مجاورت با افغانستان به عنوان بزرگترین تولید کننده مواد مخدر باعث گردید علاوه بر اینکه این کشورها به عنوان یک مسیر امن جهت انتقال مواد مخدر قرارگیرند، اقتصاد آنان بشدت تحت تاثیر این تجارت غیر قانونی ولی پرسود واقع شود.
مقاله زیر سعی دارد ابعاد و اثرات این بحران را بر اقتصاد کشورهای آسیای مرکزی بررسی نماید.
کلیدواژگان: مواد مخدر، آسیای مرکزی، اقتصاد، قاچاق، مافیا
-
Pages 1-37This article deals with Tehran-Moscow relations in two past decades, investigating Iran and Russia attitudes towards one another, their cooperation in economic, military, regional, international fields and, finally putin's visit to Tehran as the turning point of these interactions. It is shown that Iran and Russia have found a proper ground for their cooperation in the post-neighborhood period, because of mutual understanding regarding new geopolitical conditions, a sense of domestic needs and pressures from international system. But these relations have not reached a satisfactory level due to historical schemas and beaurocratic inefficiencies.
-
Pages 39-63A study of the Central Asian republics’ actions and behavior after their independence shows that these countries have had different and sometime opposite orientation and strategy in foreign policy. Since 1991 the newly independent republics have been seeking to develop regional cooperation and unification. This has been central in the republics foreign policy, because of their weakness in political, economic and security aspects. Yet, due to sudden changes in their orientation they have not been able to move towards coalition and unification. This paper aims to answer this question: “What is the regional governments’ view about cooperation and unification between the republics?” The paper discuses that despite internal and external threats, since most of the threats come from inside and against the republics’ governments, any cooperation and unification process in the region are evaluated by the leaders based on how they can safeguard their governments through such coalition. In fact, regime security is an essential issue in the republics domestic and foreign policies.
-
Pages 65-90Annexation of part of Iranian territory by Russia in 19th century and occupation and intervention of great powers in Iran's internal affairs brought about a kind of negative attitude of Iranians toward great powers, including Russia. But the negative mentality of Iranians toward Russia is not just of historical realities, but the Iranian political culture and special cultural-based in narration of history exaggerated this negative mentality. Iranian political culture interprets political events by a few factors. Iranian historians ignore the positive events between Iran and Russia, while there are a lot such events. It is an eternal fact that Russia is Iran's permanent neighbor and this requires a correction in the mentality of both side in general terms. This article tries by content analysis of Iranian school book and survey analysis; explore the cultural elements of Iranian approach toward foreign policy and Russia.
-
Pages 91-123From the beginning of his presidency, Vladimir Putin announced that reaching to an appropriate position in global equations and regaining position of a “Great Power” of Russia is the main goal of his government. Considering a realistic approach, he could approximately keep the ascending movement of dignifying of his country in the global hierarchy. Emphasizes of Russia in this period was on the necessity of redistribution of power and its attempts for a more appropriate position in the world order structure, which leads to worries of U.S. form possibility of changes in this structure and loosing its superior position in it. Theses developments lead to preventive reactions from U.S, which results in new period of tensions between U.S. and Russia. This paper tries to deal with the quality of these tensions and their underling reasons.
-
Pages 125-154Energy resources in the world are very important for all the countries and governments around the world, which makes a strong motivation for government to increase their activities for developing their energy reserves. Either producer countries or consumers pay attention to this important matter. Economic growth and development of have been always one of the mottos of governments and has played a prominent role in different stage of development. Caspian oil and gas is an important regional and international issue in recent decades so we cannot ignore the presence of oil companies and their effect in this region. Geopolitical situation of Iran and its huge energy resources provides opportunities to improve its national interest. Accordingly the question is weather Caspian oil and gas resources can affect Iranian national interest? In this paper author has attempt to review the prospect of development of oil and gas in Caspian Sea from the Iranian government viewpoint and its effects on Iran's national interest.
-
Pages 155-186With the collapse of the former Soviet Union and dissolution of Warsaw pact, the idea of NATO expansion to the East became an important international issue and posed a major concern for some countries such as Iran, Russia and even China. On the threshold of 21 century, NATO with redefinition, restructuring and determining new international role and it's new strategies and missions related to the international system, found out it's interest in expansion towards East. Eastern Europe and South Caucuses countries welcomed the NATO's expansion in order to get their security and stabilization guaranteed and their membership to NATO became the main priority. Among the South Caucuses countries, Georgia is more interested toward NATO comparing to other countries in the region and in this connection it has taken more practical steps. As a matter of fact, Georgia expected to be invited in NATO summit in Bucharest in April 2008 to be granted full membership, but it didn’t take place. The present article studies and considers Georgia's accession to NATO and it's consequences for other regional actors such as Iran and Russia.
-
Pages 187-205Narcotics and its international smuggling is a problem for the world. This phenomenon has slowed down, and in cases has stopped the pace of development. The end of the cold war and collapse of the Soviets Union is one of the most important events at the end of 20th century, which has kept a strong impact on all aspects of the region. The drug trafficking could pose some consequences in the economies of the regional governments such as the instability in the capital market, the shadow economy, weakening the government and to boost terrorism financing. This paper aims at describing the role of drug trafficking in economy of Central Asia and steps taken to fight against.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.