فهرست مطالب

نشریه حکومت اسلامی
سال هجدهم شماره 3 (پیاپی 69، پاییز 1392)

  • تاریخ انتشار: 1392/11/28
  • تعداد عناوین: 8
|
  • احمد رهدار، علی فقیهی صفحه 5
    در عصر ما، «مکتب قم» با دوره زعامت دینی آیات عظام حائری یزدی، بروجردی و امام خمینی شناخته می شود و «مکتب نجف» در دوره های زعامت شیخ انصاری، آخوند خراسانی و محقق خوئی، مورد مطالعه قرار می گیرد.
    در دو مکتب مذکور، سه گرایش نظارت، وکالت و ولایت فقیه، وجود دارد که هر یک از این گرایش ها نسبت خاصی با امر سیاست پیدا کرده اند. نویسنده بر این باور است که هر چند هر یک از گرایش های مذکور، فی الجمله از ظرفیت هایی برای تصرف در امر سیاسی برخوردارند، اما در این میان، بیشترین ظرفیت، متعلق به گرایش ولایت فقیه می باشد که واپسین نظریه فراگیر فقه سیاسی شیعه می باشد. بی شک، بررسی تطبیقی گرایش های مذکور می تواند تراث تاریخی تعامل فقه و سیاست در دوره معاصر را در اختیار خواننده بگذارد.
    کلیدواژگان: نظارت فقیه، وکالت فقیه، ولایت فقیه، نظام سیاسی
  • محمد امین فرد، زینب مشکانی صفحه 31
    «انفال»، اموالی مانند قلل کوه ها، جنگل ها، معادن، زمین های موات و... هستند که به دلیل منصب ولایت و رهبری در اختیار رهبر جامعه اسلامی قرار می گیرند تا این اموال را در راه اداره جامعه به مصرف برساند. رهبری جامعه در دوران حضور معصوم7 با امام معصوم است. لذا انفال نیز بر اساس روایات، در اختیار ایشان قرار دارد و هیچ کس نمی تواند بدون اذن ایشان در این اموال تصرف نماید. اما در دوران غیبت کبری، اگر حکومت اسلامی برقرار باشد و به عنوان یک مدل حکومتی برتر اگر ولایت جامعه با فقیه جامع الشرائط باشد، انفال نیز به عنوان یکی از عناصر حکومت سیاسی، در اختیار او قرار می گیرد و مردم در میزان، چگونگی استفاده و مالکیت این اموال، باید قوانین جامعه را در نظر بگیرند. اما در صورتی که در دوران غیبت کبری، حکومت اسلامی، مستقر نباشد به استناد روایات و به دلیل وحدت ملاک، همه مردم می توانند از این اموال استفاده نمایند و آنها را مالک شوند. بدین ترتیب، نقش حکومت سیاسی در تبیین احکام فقهی؛ به ویژه انفال، مشخص می شود.
    کلیدواژگان: انفال، حکومت، شیعه، حق تصرف، دوران غیبت
  • سید رضامهدی نژاد صفحه 57
    بحث از حکومت، شرایط حاکم، حوزه اختیارات و مشروعیت آن از مباحث مهمی است که همواره دغدغه فکری برخی از فقها بوده است. میرزا ابوالقاسم قمی از فقهای برجسته شیعه در اوایل دوره قاجار به شمار می رود که دیدگاه های فقهی سیاسی وی از این منظر، دارای اهمیت است. در این نوشتار، نخست دیدگاه محقق قمی درباره حکومت، ضرورت، مشروعیت و انواع آن بررسی گردیده و سپس دیدگاه ایشان پیرامون ولایت فقیه در عصر غیبت، مورد واکاوی قرار خواهد گرفت. دو نوع تقسیم بندی از حکومت در آثار میرزای قمی، ارائه گردیده که یکی تقسیم حکومت به «استحقاقی و امتحانی» و دیگری تقسیم حکومت به «عدل و جور» است که در واقع، نشانگر دو نوع حکومت مشروع و نامشروع به شمار می رود. در باب ولایت فقیه نیز ایشان معتقد به ولایت انتصابی عامه فقها در عصر غیبت است؛ اگر چه از برخی نوشته های ایشان می توان نیم نگاهی به ولایت سیاسی فقها در عصر غیبت را نیز استنباط نمود، اما به صراحت در این مورد، مطلبی بیان ننموده است.
    کلیدواژگان: محقق قمی، حکومت، ولایت فقیه، حکومت استحقاقی، حکومت امتحانی، حکومت عدل، حکومت جور
  • محسن فتاحی اردکانی* صفحه 85
    ظهور دراویش صفوی در ایران و تحولات مذهبی پس از آن، جایگاه ویژه ای در تاریخ این مرز و بوم دارد؛ به طوری که حتی مستشرقین نیز به بررسی جوانب مختلف آن از ظهور تا سقوطش پرداخته اند. مهم ترین ویژگی سلسله صفویه از شاه اسماعیل اول(930-907ق) تا شاه سلطان حسین (1135-1105ق)؛ یعنی آخرین پادشاه این سلسله که در مجموع بیش از 200 سال به طول انجامید را می توان در رسمیت بخشیدن به مذهب تشیع به عنوان مذهب رسمی کشور دانست که تحت فرمانی از جانب شاه اسماعیل اول، اعلام می شود و بعد از آن فصل جدیدی در تاریخ تحولات ایران به وجود می آید.
    نوشتار حاضر، تحقیقی است به روش کتابخانه ای و مطالعه اسنادی که به بررسی علل تعامل و همکاری برخی از علما با دولت صوفی صفویه پرداخته است. مهم ترین یافته این تحقیق، درک موقعیت اجتماعی و شرایط زمانی، ثاثیرپذیری از مشئ علمای گذشته، نیاز به قوانین شرعی، برون رفت از حالت تقیه، ترویج مذهب حقه تشیع و به طور کلی، فضای فرهنگی و اجتماعی حاکم بر جامعه آن روز است که برای تبیین و واکاوی علل همکاری علما با دولت صوفی صفوی، بعد از رسمیت بخشیدن به مذهب تشیع توسط شاه اسماعیل صفوی، باید مورد توجه قرار گیرد.
    کلیدواژگان: شیعه، تشیع، علما، تصوف، صفویه
  • ابوذر مظاهری صفحه 109
    آرمانها، همواره فاصله قابل توجهی با واقعیت های زندگی بشر دارند. کم کردن این فاصله یکی از دغدغه های بزرگ متفکران و اندیشمندان در طول تاریخ بوده است. تاریخ تشیع در ایران، یکی از بهترین نمونه ها برای بررسی این مساله است.
    این پژوهش با هدف بررسی تاریخ ایران اسلامی به ویژه پانصد سال اخیر؛ یعنی از ابتدای ظهور صفویه تا انقلاب اسلامی از زاویه کیفیت تحقق آرمانها صورت گرفته است تا الگویی برای شناخت بهتر آینده و کشف منطق تحول تاریخ تشیع در ایران باشد.
    تحلیل فوق با روش استفاده از یک مدل تمثیلی؛ یعنی مدل «خلع و لبس» صورت می گیرد؛ یعنی زمانی که واقعیت ها همچون لباسی که تنگ شده یا به حال اندراس افتاده، از تن آرمانها خلع می شوند و لباس متناسب تر به کار گرفته می شود.
    آرمانهای شیعه به لحاظ ذات پویا، پیش رونده و متصرف خود در هر تاریخی که جریان پیدا کنند در دل واقعیت ها و با خلع و لبسی که نسبت به واقعیت ها دارند، به نقطه کمال و تحقق کامل خود نزدیک می شوند. در این تحقیق، بیان شده است که این آرمانها با عبور از تاریخ ایران شیعی، ایرانیان را موفق به تحقق نظام سیاسی اجتماعی مطلوب خود؛ یعنی نظام «ولایت فقیه» ساخته اند.
    کلیدواژگان: آرمانهای شیعه، مدینه فاضله، خلع و لبس واقعیت ها، تاریخ تشیع، تاریخ معاصر ایران، هویت ایرانی، تکامل تاریخی
  • محمدرضا کریمی والا صفحه 135
    بی تردید، معیار معرفت و شناخت که تحلیل و ارزیابی آگاهی های انسان، مبتنی بر آن است در سامان یابی نگرش انسان به هستی و ترسیم نظام فکری خاص و پردازش ایده ها و الگوها، سیره ها و خط مشی ها، هنجارها و بینش ها، نقش محوری دارد. ازاین رو، ردیابی و کشف ملاک معرفت و شناخت در نظریه های ارائه شده برای ساحت های گوناگون بشری در تحلیل و ارزیابی آنها بسیار ضروری و در احراز وجه تمایز، امتیاز و قضاوت در سودمندی نظامهای حقوقی و سیاسی، بالاترین رتبه را داراست.
    در این تحقیق، مساله اصلی، تنقیح جایگاه حقیقی مردم از طریق نمایاندن معیار واقعی معرفت است تا ضمن ارزیابی و نقد معیار معرفت در اندیشه سیاسی غرب، محک معرفت حقیقی و راه های وصول به آن با محوریت آموزه های قرآن احراز شده، جایگاه سیاسی مردم، متاثر از این دو نظام فکری، تحلیل گردد.
    کلیدواژگان: معرفت، اسلام، تفکر سیاسی غرب، حقیقت ازلی، مالکیت بالذات، سوفیسم
  • نظریه «استخدام» و خاستگاه ارزشی «عدالت» از دیدگاه علامه طباطبایی / (بر اساس تفسیر شهید مطهری، استاد مصباح یزدی و استاد جوادی آملی)
    علی رمضانی صفحه 161
    بحث «عدالت» از مباحث بنیادین فلسفه سیاسی اسلامی است و در این میان، مقوله ارزش و خاستگاه عدالت، یکی از مباحث چالشی و بحث برانگیز بوده است. پرسش اصلی این پژوهش این است که دیدگاه علامه طباطبایی در این زمینه چیست؟ علی رغم اختلافات موجود در میان مفسرین کلام علامه، این تحقیق نشان می دهد که سخن علامه در زمینه ریشه داشتن اصل عدالت در خوی استخدام گری و سودجویی انسان، ارزیابی ارزشی از سوی ایشان نیست؛ بلکه علامه در صدد است تا مقتضای طبیعت اولیه انسانها منهای دین و فطرت را بیان کند. ازاین رو، معتقد است این طبیعت باید به وسیله دین تربیت شود. با این بیان، دیدگاه های شهید مطهری، استاد مصباح یزدی و استاد جوادی آملی، با دیدگاه علامه قابل جمع خواهند بود و تنها زاویه نگاه به مساله، متفاوت است.
    کلیدواژگان: عدالت، اعتباریات، اصل استخدام، علامه طباطبایی، شهید مطهری، استاد مصباح یزدی، استاد جوادی آملی
  • صفحه 190
|
  • Ahmad Rahdar, Ali Faqihi Page 5
    In our present time, the ‘School of Qom’ is known as a Fiqhi School concomitant with the religious authority of grand Ayatollah Hāerī Yazdi, Ayatollāh Brujerdi and Ayatollāh Khomeini. On the other hand, the ‘School of Najaf ’ is studied in periods of the religious authority of Sheikh Ansāri, Akhund Khorāsāni and Muhaqeq Khuyi.In the two aforementioned schools, there are the three trends of the supervision, agency and authority of religious jurist, each of which has come to establish a particular relation with political affairs. The writer of the article holds the belief that though each of the above trends, on the whole, has a capacity to involve in politics, but the trend of the authority of religious jurist is of the highest capacity which is the last of the widespread theory of Shi‘ī political jurisprudence (fiqh). There is no doubt that the comparative study of the trends mentioned above can provide readers with a historical legacy of interaction between jurisprudence and politics in the contemporary era.
    Keywords: the supervision of religious jurist, the agency of religious jurist, the authority of religious jurist, political system
  • Muhammad Aminfard, Zeynab Mushkani Page 31
    Anfāl or ‘the Spoils’ is a religious term applied to such properties as the top parts of the mountains, jungles, mines, dead lands, etc. which are at the disposal of the leader of Islamic society after being appointed to the position, to spend it on administering Islamic community. The leadership of Islamic community, when one of the infallible Imams is present, is taken over by the infallible Imam himself. For the same reason, and according to the traditions, the Spoils are at his disposal and nobody is entitled to take possession of them without his prior consent. However, in the period of Major Occultation, if there exists an Islamic government, and if, for example, as a superior system of government, the authority of community is taken over by a qualified religious jurist, the Spoils, as a constituent of a political government, are also at his disposal and the people, in deciding how to use these properties and to what extent they can take possessions of them, have to observe the laws and regulations of the Muslim community in which they live. However, in case there exists no Islamic society in the period of Major Occultation, according to the traditions, and as the unity of criterion requires, all people can make use of these properties and take possessions of them. In this way, the role a political government plays in explaining the jurisprudential judgments, especially the ones on the Spoils, becomes clear.
    Keywords: Spoils, government, Shiah, the right to take possession of, periods of Occultation
  • Seyyed Riza Mahdinezhad Page 57
    Discussions on government, the qualification of a ruler, his jurisdiction and the legitimacy of a government, are important issues which have been a matter of concern for some religious jurists. Mirzā Abulqāsim Qomi, ranks very high among Shi‘ī faqihs in the early Qājār Dynasty whose political and jurisprudential views and opinions are significant in this regard. This article, at the outset, seeks to study Muhaqeq Qomi’s view of the government, its necessity as well as various systems of government and goes on to explore his opinions about the authority of religious jurist in the periods of Occultation. In his works, one can see that he has offered two systems of government, one is what he terms Istihqāqi, or just government by the prophets and infallible Imams and the other Imtehāni or arrogant or unjust government. In his further division, these two systems of government represent legitimate and illegitimate governments respectively. As for the authority of religious jurist, he holds that all jurists or faqihs have appointed authority in the periods of Occultation. Though one can deduce the political authority of religious jurists in the periods of Occultation in some of his works, he has not made a clear statement about it.
    Keywords: Muhaqeq Qomi, government, the authority of religious jurist, Istihqāqi government, Imtehāni government, just government unjust government (autocracy)
  • Mohsen Fattahi Ardakani Page 85
    The emergence of Sufis (the dervish) in the early Safavid Dynasty with its subsequent religious changes has occupied a remarkable position in the history of Iran. This incident is so important that even the orientalists have made a careful study of its various aspects, from its coming to power to its downfall. The most important characteristic of the Safavid Dynasty, from Shah Ismail I (907-930 A. H.) to Shah Sultan Hussein(1105-1135 A.H.), the last of the kings in this dynasty, whose rule lasted over 200 years, can be taken as making Shi‘ism be recognized as the official religion of the country. This official recognition was proclaimed to the public by Shah Ismail I which in turn opens a new chapter to the history of Iran’s developments.The present article is, in fact, a research work which seeks to study the causes for interaction and co-operation between certain religious scholars and the authorities in the Safavid government, drawing upon library sources and available documents as its method of research. The most important finding of this research makes it possible to have a good understanding of the social and temporal conditions, the influence of the past scholars over the successors, the need to legal laws, the way out of dissimulation, the dissemination of the rightful Shi‘ī school of thought, and, in general, the prevailing cultural and social atmosphere of society under the rule of the Safavid. These issues have to be carefully studied if one seeks to explore and explain the causes for the interaction between religious scholars and the authorities of Safavid Dynasty, after Shi‘ism being recognized by Shah Ismail as the official religion of the country.
    Keywords: Shiah, Shiism, religious scholars, Sufism, the Safavid
  • Abuzar Mazaheri Page 109
    Ideals have always been significantly far away from realities of human life. To get as much nearer to these realities as possible has been a matter of major concern for thinkers and scientists throughout history. The history of Shi‘ism in Iran provides a ground for the study of the issue at hand.This research is intended to study and analyze the history of Iran (formerly Persia), especially in the last five centuries, from the beginning of Safavid Dynasty to the advent of the Islamic Revolution, in order to detect whether the intended ideals have been fulfilled. This provide us with a paradigm that makes it possible to have a better understanding of the forthcoming future events and to discover what the logic of changes in the history of Shi‘ism in Iran (after the Muslim conquest of Persia) would be.The analysis has been made here draws upon an allegorical model, i.e. the model of khal‘ and lubs,. In this allegory, two concepts are involved: realities and ideals. Realities have to be taken as identical to some tightened or shabby clothes that are stripped of the body of ideals (khal‘) and fine good clothes are put on (lubs) instead.Shi‘ī ideals are, in essence, dynamic, progressive and self-correcting when they occur in every historical process and approach their points of perfection and self-realization in the heart of realities in terms of their relations to the khal‘ and lubs of realities.The research seeks to cast light on the fact that, having exposed to the ideals, the history of Shi‘ī Iran makes it possible for the Iranian to establish their own desired political and social system, which is nothing but a system based on the ‘authority of religious jurist’.
    Keywords: Shiī ideals, Utopia, khal, lubs of realities, history of Shiism, the contemporary history of Iran, Iranian identity, historical evolution
  • Muhammad Reza Karimi Wala Page 135
    No doubt, knowledge or cognition serving as a criterion on which the analysis and evaluation of human consciousness are based has a pivotal role in forming man’s view of the existence, in illustrating man’s particular system of thought as well as in processing ideas, paradigms, policies and strategies, norms, and insights. Hence, it seems very essential to trace and discover the criterion of knowledge in the proposed theories about various human realms, a criterion that occupies a highest position when it is used as a yardstick for making a distinction between legal and political systems, and a judgment on their efficiency.In this article, the main issue is to make clear the real position of people by showing the real criterion of knowledge. This, in turn, makes it possible to evaluate and criticize the criterion of knowledge in the political thought of the West, thus providing us with a test of true knowledge and the ways to attain it in accordance with the Qur’anic teachings, on the one hand, and to analyze the political position of people influenced by these two systems of thought on the other.
    Keywords: knowledge, Islam, western political thought, eternal truth, possession by, itself, Sufism
  • Ali Ramazani Page 161
    The discussion on ‘justice’ is one of the fundamental issues in the Islamic political philosophy. The discussion on the idea of value and the origin of justice has been a challenging and controversial one. The main question of this research is “What is ‘Allāmeh Ðabāðabāī’s view of the subject in question?” Despite the fact that there have been differences of opinion among interpreters about ‘Allāmeh’s view in this regard, the findings of the present research show that ‘Allāmeh’s words that the principle of justice has its roots in man’s disposition of exploiting people and of making profits is not a value judgment by ‘Allāmeh himself. In fact, ‘Allāmeh intended to cast light on the fact that it is a requirement of man’s original nature or disposition devoid of religion to act that way. Therefore, he maintains that man’s nature has to be cultivated by religion. If that is the case, the views of Shahid Ayatollah Muðahhari, Ayatollah Misbāh Yazdi, and Ayatollah Jawādi Amuli converge with that of ‘Allāmeh Ðabāðabāī. The only difference is that each of these figures looks at the subject in question from a different angle.
    Keywords: justice, mentally, posited, mental constructs, the principle of exploiting others, Allāmeh Ðabāðabāī Shahid Ayatollah Muðahhari, Ayatollah Misbāh Yazdi, Ayatollah Jawādi Amuli