فصلنامه روانشناسی
سال هشتم شماره 2 (پیاپی 30، تابستان 1383)

پژوهش حاضر در مرحله اول به بررسی ساخت خانواده دختران فراری و نیز چگونگی عملکرد آنها در سه سازه "نقش های خانوادگی"، "حل مشکل" و "ابراز عواطف" می پردازد. بدین منظور 50 نفر از دختران فراری در مجتمع قضایی ارشاد، مداخله در بحران بهزیستی، خانه ریحانه، کانون اصلاح و تربیت و آموزش و پرورش منطقه یک شهر تهران انتخاب شدند. در مرحله دوم جهت کاربرد مداخلات درمانی (خانواده درمانی سیستمی و روان درمانگری حمایتی) پانزده نفر از آنان که بر اساس نمره کل مقیاس سنجش خانواده مک مستر که دارای هنجار ایرانی است، دارای ساخت خانوادگی ناکار آمد بودند، به همراه خانواده های خود در ده جلسه درمانی شرکت کردند. نتایج براساس آزمون های آماری Z برای مقایسه نسبت ها و مقایسه میانگین های همبسته (پیش آزمون، پس آزمون ها) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان می دهد که: ساخت خانواده دختران فراری ناکار آمد است. دختران فراری و خانواده هایشان در سازه های "نقش های خانوادگی"، "حل مشکل"، "ابراز عواطف" عملکردی پائین تر از هنجار جامعه دارند. کاربرد خانواده درمانی سیستمی به همراه درمانگری حمایتی منجر به بهبود ساخت خانواده دختران فراری و عملکرد آنان می گردد.

هدف از پژوهش حاضر، مقایسه رفتارهای خودگردان مردم پسند در کودکان تیزهوش، عادی و نابینا بود. گروه نمونه، مشتمل بر 184 کودک در مقطع ابتدایی (32 کودک نابینا، 75 کودک تیزهوش و 77 کودک عادی) با میانگین سنی 11 سال و 8 ماه بود که از مدارس ابتدایی ناحیه یک آموزش و پرورش شهرستان شیراز به طور تصادفی انتخاب شدند. به منظور بررسی استدلالهای کودکان در رفتارهای جامعه پسند، از پرسشنامه استدلال رفتارهای خودگردان جامعه پسند استفاده گردید. از طریق این پرسشنامه انگیزه کودکان در رفتارهای جامعه پسند مقایسه می گردد. روایی سازه ای پرسشنامه، از طریق همبستگی آن با پرسشنامه روابط دوستانه خودگردان 0.65 بدست آمد و اعتبار آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0.84 و با استفاده از روش دوباره سنجی 0.8 بدست آمد. نتایج نشان داد که هر سه گروه از کودکان در رفتارهای جامعه پسند انگیزه بیرونی دارند. به عبارت دیگر، کودکان در بروز این گونه رفتارها تحت تاثیر عوامل محیطی و بیرونی می باشند و هنوز بر اساس انگیزه همانندسازی شده عمل نمی کنند. لیکن از لحاظ میزان انگیزه بیرونی بین کودکان براساس شرایط تحصیلی (تیزهوش، عادی و نابینا) تفاوت معناداری وجود دارد. بدین ترتیب که کودکان عادی، بیرونی تر از کودکان نابینا و کودکان نابینا، بیرونی تر از کودکان تیزهوش بودند. استفاده از آزمون تی تفاوت معناداری بین دختران و پسران بدست نداد. نتایج تجزیه و تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که از بین متغیرهای شغل پدر، تحصیلات پدر، شغل مادر و تحصیلات مادر، سن و جنس، تنها تحصیلات مادر و پدر پیش بینی کننده رفتار جامعه پسند در کودکان می باشند.

به منظور بررسی تاثیر میزان دانش فراشناختی، نحوه کلامی کردن تفکر، و نیز اثر تعاملی این دو بر عملکرد حل مسئله کودکان، با استفاده از یک طرح عاملی 4×2 (نحوه کلامی کردن تفکر دارای 4 سطح × میزان دانش فراشناختی دارای 2 سطح) 64 دانش آموز پایه دوم راهنمایی از دو سطح دانش فراشناختی زیاد و کم به هنگام حل مسایل هندسه ملزم به انجام 3 نوع کلامی کردن تفکر (خودپرسشگری هدایت شده، خودپرسشگری هدایت نشده، و خودگویی) شدند، که نتایج در مقایسه با یک گروه کنترل (بدون بیان کلامی افکار) مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از اجرای این آزمایش سه یافته اساسی را آشکار ساخت: 1) صرفنظر از نحوه کلامی کردن تفکر، کودکان دارای دانش فراشناختی زیاد در حل مسئله بهتر از کودکان دارای دانش فراشناختی کم عمل کردند؛ 2) کودکانی که ملزم به انجام خودپرسشگری هدایت شده بودند در حل مسئله بهتر از آزمودنی های ملزم به خودگویی صرف و گروه کنترل عمل کردند؛ و 3) معلوم شد که تاثیر مثبت کلامی کردن فکر بر عملکرد حل مسئله بستگی به میزان دانش فراشناختی فرد دارد؛ یعنی، کودکان دارای دانش فرا شناختی زیاد، در مقایسه با کودکان دارای دانش فراشناختی کم، به هنگام حل مسئله می توانند بهره بیشتری از به کلام در آوردن افکار خود ببرند. یافته اخیر مؤید این فرضیه است که بیان کلامی فکر فی نفسه تاثیری بر عملکرد حل مسئله ندارد، بلکه از طریق متمرکز نمودن توجه فرد بر روند پردازش مسئله و در نتیجه راه اندازی فرایندهای فراشناختی است که باعث ارتقاء عملکرد می گردد.

تحقیق حاضر به بررسی رابطه کیفیت دلبستگی و هوش هیجانی در دانش آموزان تیزهوش و عادی می پردازد. در این بررسی 245 آزمودنی پسر و 255 آزمودنی دختر پس از تعیین میزان بهره هوشی به وسیله آزمون "و- ام- ت- ای" (اژه ای، 1980) به پرسشنامه کیفیت دلبستگی (گرین برگ، 1995) و سیاهه هوش هیجانی (بار- ان، 1997) پاسخ دادند. نتایج تحلیل رگرسیون در دو گروه نشان می دهد که بین کیفیت دلبستگی و هوش هیجانی رابطه معناداری وجود دارد. ترتیب ورود متغیرها به معادله رگرسیون گام به گام در مورد گروه تیزهوش (بیگانگی از همسالان- اعتماد به مادر- بیگانگی از پدر- ارتباط با همسالان- سن) و در مورد گروه عادی (اعتماد به پدر، بیگانگی از مادر- اعتماد به همسالان- سن مادر) است. تحلیل واریانس (ANOVA) موید معناداری اثر جنس در هوش هیجانی بود. تحلیل واریانس چند عاملی (MANOVA) نشان از معناداری اثر گروه بر جنس در زیر مقیاسهای مقابله، حرمت خودپایدار، روابط بین فردی، خودآگاهی هیجانی و خودشکوفایی داشت. همینطور نتایج نشان از دلبستگی بیشتر تیزهوشان به همسالان و دلبستگی بیشتر گروه عادی به خانواده داشت. افزون بر این، دختران دارای هوش هیجانی بیشتری از پسران بودند و کیفیت دلبستگی پیش بینی کننده خوبی برای میزان هوش هیجانی بود.

هدف از پژوهش حاضر بررسی مقایسه ای میزان سلامت روانی در سه گروه معتادان، قاچاقچیان مواد مخدر و افراد عادی می باشد. در هر کدام از گروه ها 100 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردید. ابزار پژوهش شامل فهرست(SCL-90-R (1980 و "مقیاس افسردگی، اضطراب و تنیدگی" (DASS) (1995) بود. نتایج این پژوهش نشان داد که معتادان نسبت به دو گروه دیگر از کمترین میزان سلامت روانی برخوردارند. به علاوه نتایج نشان داد که گروه معتاد بیشترین تنیدگی را تحمل می کنند. در کل نتایج این پژوهش، نشان دهنده آن است که معتادان در بدترین شرایط روانی به سر می برند و نیازمند بیشترین کمک و حمایت می باشند.

"رویکرد لغوی برای طبقه بندی صفات شخصیت" در دامنه وسیعی در زبانهای دیگر انجام شده است. نتیجه این پژوهشها مدارک تکرار پذیری ساختار پنج عاملی را فراهم آورده است. پژوهشگران با توجه به نتایج مطالعات انجام شده بر آن شدند که این مهم را در زبان فارسی بررسی کنند. برای تحقیق این هدف، از بررسی چهار فرهنگ فارسی و چهل کتاب داستان از نویسندگان معروف و صاحب سبک حدود 12000 صفت گردآوری شد. پس از حذف داده های تکراری، مترادف، متضاد و... سرانجام یک فهرست 74 واژه ای از صفات، در زبان فارسی فراهم آمد. برای هر یک از واژه ها یک عبارت به صورت اول شخص مفرد نوشته و پرسشنامه ای تنظیم شد. 360 نفر از دانشجویان دانشگاه های تهران به عنوان نمونه انتخاب و پرسشنامه روی آنان اجرا گردید. داده ها با روش تحلیل مؤلفه های اصلی و چرخش وریمکس عاملی شد. نتیجه این تحلیل استخراج پنج عامل با بار عاملی 0.4 و بیشتر روی متغیر بود. عامل ها با عنایت به محتوای ماده های آنها به ترتیب: "وجدان" (وظیفه شناسی) "گشودگی"، "روان رنجور خویی"، "درونگرایی" و "دینداری" نامگذاری شدند.