فصلنامه طب و تزکیه
سال سیزدهم شماره 3 (پیاپی 54، پاییز 1383)

شبکه های بهداشتی درمانی یکی از دستاوردهای ارزنده و افتخار آمیزی است که همگان بر موفقیت آن اذعان دارند و در بهبود شاخصهای سلامتی جامعه خصوصا مادران و کودکان نقش تعیین کننده داشته است. اما متاسفانه بنا به دلایل مختلف انتظاری که از مراکز بهداشتی درمانی شهری داشته ایم حاصل نشده و شاهد کاهش روز افزون مراجعین به این مراکز می باشیم. و نیرو و امکانات آن بازدهی لازم را ندارد. لذا بر آن شدیم تا با توصیف دقیق این وضعیت و با تکیه بر تجربیات گذشته نسبت به فعال سازی مراکز بهداشتی درمانی شهری اقدام کنیم. و با تعیین راهکارهای اجرایی لازم، پاسخ مناسبی را برای تغییرات جامعه فراهم نماییم. نتایج اولیه این طرح که با تشکیل تیم اجرایی و بررسی سوابق و اصلاح فرایندهای خدمتی و همچنین طراحی مداخلات و ساماندهی نظام پایش و ارزشیابی در اصفهان شروع شده است، ایجاد باور عمیق نسبت به ضرورت پویا سازی مراکز، افزایش قدرت تصمیم گیری در مدیران استفاده از تجربیات سایر استانها، برقراری ارتباط مناسب با جامعه و بررسی نیاز آنها، افزایش کارایی پرسنل و مشارکت جامعه، تعطیلی مراکز غیر موثر و تقویت سایر مراکز، ادغام بیماری های غیرواگیر و تقویت نگرش جامع نگر در پزشکان را مطرح می کند.
امید است بتوانیم در شرایطی که سهم واقعی بهداشت و درمان از GDP سیر نزولی دارد (با احتساب تورم) و پابرجایی هر سازمان و یا نهاد متناسب با هزینه اثر بخش بودن آن و افزایش رضایت مشتریان داخلی و خارجی آن می باشد، نسبت به موارد فوق اقدامی شایسته صورت پذیرد.

هدف مطالعه حاضر بررسی میزان شادمانی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و عوامل موثر بر آن می باشد. برای نیل به این هدف دو سوال و دو فرضیه مطرح گردید. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در سال تحصیلی 81-82 بود، تعداد دانشجویان پسر 2213 نفر و دانشجویان دختر 3876 نفر و در مجموع 6089 نفر بودند که از این تعداد 161 نفر بر اساس روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم به تفکیک جنسیت و دانشکده به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات در این پژوهش از دو آزمون شادمانی”آکسفورد“و آزمون شادمانی”فوردایس“استفاده شد.
نتایج بدست آمده نشان داد میانگین شادمانی دانشجویان در آزمون آکسفورد 45.83 و در آزمون فوردایس 310.49 می باشد، همچنین نتایج نشان داد در بین عوامل شناختی- رفتاری عامل بیان احساسات بیشترین سهم را در تبیین شادمانی دانشجویان داشته است.

علل گرایش به فعالیت های فوق برنامه و تاثیر آن بر انسان، سوال اساسی مورد نظر بود که در راستای تحقیق آن و برای درک بیشتر موضوع و داشتن نگاه واقع بینانه تری به روش بررسی، لازم بود در ابتدا مطالعه ای آزمایشی طراحی و انجام گیرد. در این مقاله گزارشی از این طرح تحقیقاتی اولیه که بررسی وضعیت فعالیتهای فوق برنامه 1150 نفر دانشجو است ارایه خواهد شد. تمایل دانشجویان دختر و پسر به انواع فعالیتهای فوق برنامه و تاثیر وضعیت خانوادگی آنها (از جمله تحصیلات والدین، روستایی و شهری بودن) و همچنین تاثیر عوامل دیگر (مثل ازدواج، ناکامی ها و غیره) بر نوع این گرایش ها مورد بررسی قرار گرفته است که بطور مشخص بعضی از این عوامل موثر می باشند. برای مثال آنهایی هم که چنین تمایلی دارند در تشکل های موجود دانشجویی نیستند. گزارش این بررسی، تصویری از فعالیت های فوق برنامه دانشجویان ارایه می دهد و هر چند که نمی تواند به سوالات مورد نظر در رابطه با فعالیت های فوق برنامه به طور کلی پاسخ بگوید ولیکن زمینه این سوالات و لزوم تحقیق و پاسخگویی به آنها را تقویت می کند.

نتایج حاصل از تفکر منطقی (Critical Thinking) در طیف آموزش عالی از ارزش زیادی برخوردار است. امروزه توجه بین المللی بر قابلیت های تفکر شهروندان و یا قابلیت های آنان برای کار و رقابت در عرصه پیچیدگی های اقتصادی جوامع متمرکز شده است. متخصصین آموزش، دو مقوله جامع بودن محتوای آموزش را در قیاس با آموزش متکی بر تفکر منطقی را بعنوان راهی برای برخورد با تغییر و توسعه بی پایان اطلاعات زیر سوال برده اند. مواردی همچون دغدغه خاطر در مورد توانایی تیم درمان برای همگامی با پیشرفت های سریع و وسیع، توانایی کارکنان بهداشتی، درمانی برای حصول به نتایج درمانی مطلوب، دگرگونی در مراقبت های درمانی، تغییر در فلسفه یادگیری، و نیز دگرگونی های سازمانی و فرهنگی اجتناب ناپذیر و تاثیرگذار بر آموزش پزشکی و حرف وابسته منجر به فراخوان ویژه برای تمرکز بر توسعه مهارت های تفکر منطقی در علوم پزشکی شده است. در حال حاضر آموزش پزشکی نیز تفکر منطقی را به عنوان یک پیامد تحصیلی مطلوب پذیرفته است. برخی از صاحبنظران اهمیت تفکر منطقی را در آموزش علمی و عملی علوم پزشکی بسیار زیاد دانسته و آنرا از اجزا اصلی و مرکزی این حرفه محسوب می نمایند. این مقاله در نظر دارد ضمن تبیین مفهوم تفکر منطقی، زمینه ساختاری آن را نیز مورد بررسی قرار داده، و به برخی از سوالات مهم در مورد تفکر منطقی و ارتباط آن را با آموزش پزشکی بپردازد.

این نوشتار حاصل مطالعه همه گیر شناسی کم شنوایی (Hearing Loss) بر اساس نمونه ای به حجم 59678 نفر و اندازه گیری آستانه شنوایی افراد (توسط کارشناس شنوایی شناسی) در جمعیت بالای 5 سال نمونه مورد بررسی می باشد. اطلاعات مورد استفاده مربوط به طرح جامع سطح نیازهای جامعه به خدمات بهزیستی می باشد که در سطح کشور توسط دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی با همکاری ادارات کل بهزیستی استان ها به روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک و خوشه ای)خوشه های 15 خانواری(جمع آوری گردید.
شیوع کم شنوایی دو طرفه بر اساس متوسط کم شنوایی بیش از 40 dB HL در سطح کشور 2.6 درصد بود که از شیوع 2.1 درصد در سطح جهان که برای کلیه سنین توسط سازمان بهداشت جهانی اعلام شده است بیشتر می باشد. شیوع کم شنوایی در مردان 2.5 درصد، در زنان 2.0 درصد، در مناطق شهری 2.2 درصد و در مناطق روستایی 2.8 درصد بود. شیوع کم شنوایی دو طرفه)بیش از (90 dB HL نیز برابر 2.3 در هزار نفر جمعیت بود. تحلیل چند متغیره داده ها با رگرسیون لجستیک نشان داد که با افزایش سن تعداد افراد دچار کم شنوایی افزایش می یابد. محل سکونت و جنس دارای اثر معنا داری بر کم شنوایی بودند. بطوریکه کم شنوایی در مردان بیش از زنان و در مناطق روستایی بیشتر از مناطق شهری بود (P<0.04) علت بیشتر کم شنوایی ها ناشی از عوامل مادرزادی و بیماری ها در ایجاد آن در رتبه بعدی قرار داشتند. در سنین بالاتر، میزان ابتلا به کم شنوایی بیشتر بود.

مطالعات انجام شده در جهان حاکی از آن بوده است که بالاترین نرخ رشد جمعیت مربوط به فقیرترین کشورهاست. در حالی که بیش از %90 افزایش جمعیت جهان مربوط به کشورهای در حال توسعه می باشد، این کشورها بدلیل محدودیت منابع اقتصادی و طبیعی قادر به تامین نیازهای مربوط به مسکن، آموزش، اشتغال و خدمات بهداشتی و درمانی جامعه نخواهند بود. در کشورهایی که دارای میزان موالید بالا هستند، میزان مرگ و میر مادران، شیرخواران و اطفال در سطح بالا، امید به زندگی کوتاه، اقدام به سقط جنین های غیر بهداشتی در سطح وسیع و نهایتا وضعیت بهداشتی نامناسب می باشد. تحقیق سراسری اداره کل بهداشت خانواده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال 1378 میزان حاملگی های ناخواسته را 22.6 درصد کل بارداری ها گزارش نموده است که با توجه به جوان بودن جمعیت و استعداد بالقوه آن جهت افزایش باروری، کنترل بارداری های ناخواسته امری اجتناب ناپذیر می باشد. این تحقیق به روش مداخله ای می باشد. در این بررسی مدل اعتقاد بهداشتی HealthBelif model جهت آموزش پیشگیری از حاملگی های ناخواسته به زنان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی دولتی تحت پوشش منطقه بهداشت جنوب تهران بکار گرفته شد. فلسفه مدل اعتقاد بهداشتی مبتنی بر این است که، آموزشهایی منجر به ایجاد رفتار و یا تغییر در رفتار فراگیران می گردند که دارای چهار ویژگی باشند اولا انجام رفتار بهداشتی مورد نظر برای آنان دارای فایده یا فوایدی از جنبه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی باشد، ثانیا آموزش دهندگان باید موانع موجود برای فراگیران اعم از فردی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و خانوادگی جهت اتخاذ رفتارهای بهداشتی را شناسایی و بر طبق آن برنامه ریزی کنند، ثالثا برنامه های آموزشی بایستی قادر باشند در مورد عوارض و خطرات ناشی از عدم انجام رفتارهای بهداشتی اعم از اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی، در فراگیران حساسیت لازم را ایجاد کنند و رابعا جهت اتخاذ رفتارهای بهداشتی لازمست علاوه بر سایر موارد مذکور، از راهنماهایی برای عمل شامل توصیه های کارکنان مراکز بهداشتی- درمانی، پزشک معالج، وسایل ارتباط جمعی، پوستر، پمفلت و کارتهای بخاطر آورنده نیز استفاده شود.
نمونه مورد پژوهش شامل تعداد 1600 نفر زنان شوهردار تحت پوشش 15 مرکز بهداشتی درمانی جنوب تهران بود که بطور تصادفی از میان 42195 نفر کل زنان تحت پوشش انتخاب گردیدند. ابزار گردآوری یافته ها، پرسشنامه ای حاوی 67 سوال بود که در دو بخش شامل اطلاعات فردی و سوالات مربوط به اطلاعات، نگرشها و رفتارهای بهداشتی آنان بود. به منظور دستیابی به اهداف پژوهش، اطلاعات بدست آمده مورد ارزیابی آماری قرار گرفت. بر مبنای یافته های بدست آمده، یک برنامه آموزشی بر مبنای مدل اعتقاد بهداشت طراحی گردید. نمونه های مورد بررسی به دو گروه آزمایشی و شاهد تقسیم گردیدند. افراد گروه آزمایشی توسط برنامه آموزشی تهیه شده تحت آموزش قرار گرفتند و پس از سپری شدن مدت 6 ماه از اتمام آموزش به گروه آزمایشی، میزان وقوع حاملگی در دو گروه آزمایشی و شاهد تعیین و مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نهایی حاکی از آن بود که میزان کل حاملگی های صورت گرفته در افراد گروه آزمایشی 30 درصد کمتر از گروه شاهد بود، همچنین میزان حاملگی ناخواسته در زنان گروه آزمایشی بمیزان 11.5 درصد در مقایسه با گروه شاهد کاهش داشت که نشان دهنده تاثیر مدل آموزشی اعتقاد بهداشتی بوده است.

نیاز فوری به اقدامات پزشک هر طبیبی را بر آن می دارد که اورژانس را بطور علمی بشناسد تا آسایش در طبابت و اطمینان در بهبودی بیمار مهیا گردد دستگاه ادراری فوقانی که شامل کلیه و حالب میباشد اورژانسهای شایع و نادری دارد که در این مقاله سعی شده است روش برخورد با اورژانسهای شایع مورد توجه کاربردی قرار گیرد. در پارگی خفیف حالب 6 هفته دبل جی گذاشته و در نوع شدید آن یورترویورتروستومی انجام میدهیم در کندگی حالب با گذاشتن نفروستومی به مدت 6 هفته ترمیم انجام می گیرد. اگر سنگ حالب فوقانی و میانی در بچه ها و بالغین کمتر از 2 سانتی متر باشد سنگ شکنی برون اندامی (Eswl) و بیشتر از دو سانتی متر سنگ شکنی درون اندامی (Tul) می کنیم و سنگ حالب تحتانی کمتر از یک سانتی متر را کاندید Eswl و بیشتر از یک سانتی متر را کاندید Tul می نماییم و در خانمهای باردار کمتر دستکاری توصیه می شود که گذاشتن دایورژن (استنت، نفروستومی) از انتخابهای درست تلقی می شود در بیمارانیکه upj-o دو طرفه دارند و بیمار دچار عفونت و ازوتمی شدید است، در ناژ قبل از عمل، سپس عمل جراحی توصیه می شود. در پیلونفریت حاد در صورت سپسیس بیمار بستری می شود و 6-4 هفته طول درمان با آنتی بیوتیک ادامه می یابد و در صورت عدم سپسیس بیمار 10 روز تحت درمان با آنتی بیوتیک قرار می گیرد. آبسه کلیه کمتر از 3 سانتی متر با آنتی بیوتیک و آبسه بیشتر از 3 سانتی متر در ناژ آبسه و آنتی بیوتیک و در صورت عدم کارکرد کلیه نفرکتومی توصیه می شود و در پیونفروز دایورژن ادراری و آنتی بیوتیک درمان پیشنهادی خواهد بود. در پیلونفریت آمفیزماتو آنتی بیوتیک مناسب کنترل قند بیمار و رفع انسداد سه اصل مهم درمان تلقی می شود و در ترومای کلیه در صورت ترومای سوراخ شونده لاپاراتومی انجام می شود و در بیشتر موارد تروما Blunt را می توان تحت نظر گرفت.

شعری است منسوب به حضرت علی (ع) که طی آن چنین می فرماید:دوائک فیک و لاتبصر ودائک منک و لاتشعراتزعم انک جرم صغیر و فیک انطوی العالم الاکبرو انت الکتاب المبین الذی با حرفه تظهر المضمرفلاحاجه لک فی خارج یخبر عنک بما یسطرهمانطور که ملاحظه می شود در این شعر امام علی (ع) درد انسان را از خود او دانسته و معتقد است که انسان باید درمان را نیز در درون خود جستجو کند، چرا که این جرم صغیر یعنی انسان در درون خود عالم اکبر را نهان دارد و لذا آن چه را که در خارج از خود می جوید در درون خود او تعبیه کرده اند. وقتی به سایر منابع دینی و عرفانی خود نگاه می کنیم می بینیم که دیدگاه هایی از این دست در مورد انسان فراوان است و آبشخور همه آن ها کتاب مبین ماست. از دیدگاه اسلام بدن علی رغم مغایرتی که در اصل وجود با روح دارد، اما در این نشاه دنیا به خوبی با آن اتحاد پیدا کرده است که می توان حمل «هو هو» برای آن آورد.
این موضوع از نظر علمی نیز ثابت شده است؛ چون حالات احساسی می تواند سبب تغییرات فیزیولوژیک محیطی و مرکزی شوند. ایراد هر گونه تحریک به ناحیه زیر قشر مغز موجب ایجاد حالات احساسی و عکس العمل مربوطه می شود که نحوه فعالیت آن با شخصیت فرد، فرهنگ، و شیوه نگرش او بستگی دارد.
در طی این تحریک احساسی مواد واسطه ای آزاد می شود که سبب تحریک هیپوتالاموس و ایجاد عوامل آزاد کننده (Releasing Hormone) شده که به بخش قدامی هیپوفیز رفته و موجب آزاد شدن هورمون های اختصاصی می شوند و فعل و انفعال این ها سبب تغییراتی در میزان قندخون و مواد شیمیایی درون سلولی و نهایتا فعالیت فیزیولژیک سلول ها می گردد. لذا هر چند نمی توان نقش عوامل محیطی و ژنتیک و سایر عوامل را در بروز بیماری ها نادیده گرفت اما در مجموع انسان های پریشان روزگار بیشتر دچار بیماری جسمی می شوند. به طور مثال فرد دچار استرس و اضطراب بیشتر در معرض قندخون، چربی خون، بیماری های خود ایمنی و غیره می باشد، اما انسان های با اراده و صاحب معرفت امکان مهار فیزیولژی بدن را از طریق حالات احساسی و نگرشی خود به هستی دارا می باشند. لذا کراماتی که از اولیا و مسایل ظاهرا خارق العاده ای که از مرتاضان در مورد تسلط بر جسم صادر می شود، امور عجیب و به دور از مکانیسم های علمی نیست. از طرف دیگر امروزه ثابت شده است که اکثر سلول های بدن از جمله سلول های ایمنی موجوداتی بی شعور نیستند. بلکه همه دارای شعور و درک نسبت به مسایل از جمله ادراک حالات احساسی بدن هستند و زبان گفتگو و مفاهمه ای بین این سلول ها برقرار است که همه در تقابل با حالات روحی و احساسی فرد می باشند. بر همین اساس است که امروزه جهت معالجه بسیاری از بیماری های صعب العلاج مانند سرطان و بیماری های خود ایمنی مراجعه به خود بدن و استفاده از واکنش هایی مانند تسریع و یا ایجاد توقف در تولید سیتوکاین ها، هدایت بعضی از مواد واسطه ای جهت انتقال بیشتر به گیرنده های سطح سلول و یا برعکس ممانعت از این واکنش ها با پوشاندن آن گیرنده و غیره مطرح است و در بسیاری از موارد نیز تحقیقات انجام شده در معالجه بیماری ها موفقیت آمیز بوده است.
تمام یافته های بالا موید شعر مذکور از سرسلسله خیل عشاق و امام عارفان علی (ع) است که صاحب معرفت شهودی بود و معرفت را برای انسانیت انسان ضروری می دانست. و از کمترین تبعات این معرفت احاطه انسان نسبت به جسم خود است.