فهرست مطالب

پژوهش های فلسفی - کلامی - سال هجدهم شماره 1 (پیاپی 69، پاییز 1395)

فصلنامه پژوهش های فلسفی - کلامی
سال هجدهم شماره 1 (پیاپی 69، پاییز 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/06/16
  • تعداد عناوین: 7
|
  • عرفانه محمد زاده حقیقی *، سعید رحیمیان صفحه 5
    یکی از دغدغه های حکمای اسلامی این است که چگونه برخی افراد بوسیله رویای صادقه، الهام و وحی از حقایقی باخبر می شوند که مربوط به آینده است؟ در این جستار سعی شده از منظر سهروردی و ملاصدرا با توجه به جایگاهی که در عرفان اسلامی دارند، به این سوال پاسخ داده شود و در پاسخ گفته شده سالک بعد از طی مراحل سیر و سلوک و تحمل ریاضات، توانایی اتصال به ساحتی غیبی که حقایق در آن ثبت شده را پیدا می کند و در پرتو این اتصال می تواند از اموری که مربوط به آینده است و حقایقی که در دسترس افراد عادی قرار نمی گیرد آگاه گردد. این ساحت غیبی همان عالم مثال است و فرد در حالت خواب یا بیداری می تواند به وسیله قوه خیال به این عالم متصل شده و حقایق بر او مکشوف گردد. با توجه به اینکه رویای صادقه با سلوک نفس در عالم مثال رخ می دهد و جزئیاتی که انبیا و اولیا هنگام وحی از غیب دریافت می کنند همگی مربوط به عالم مثال است در این مقاله تلاش شده این امور بر پایه عالم مثال تبیین شود.
    کلیدواژگان: تجربه عرفانی، عالم مثال، رویای صادقه، وحی، معجزه
  • معصومه رضوانی*، مهدی ذاکری صفحه 47
    در جوامع روایی شیعی، روایاتی وجود دارد، مبنی بر اینکه طینت و یا به عبارتی ماده اولیه آفرینش انسان، در مومن و یا کافر شدن یا سعادت و شقاوت او نقش اساسی دارد. به گونه ای که خداوند انسان های مومن را از ماده ای خوش بو و خوشایند با عنوان طینت علیین و انسان های کافر را از ماده ای بدبو و ناخوشایند با عنوان طینت سجین آفریده است. مسلم است که این روایات با این تعابیر، منافی اختیار انسان و به تبع آن عدل الهی است. از این رو تلاش های زیادی از سوی اندیشمندان مختلف برای رفع تعارض این روایات با اختیار و عدل الهی، صورت گرفته و راه حل های مختلفی پیشنهاد شده است. تحقیق حاضر این راه حل ها را گزارش کرده و مورد بررسی و نقد قرار داده و در نهایت، راه حل و رویکرد جدیدی را در تفسیر و تاویل این روایات پیشنهاد داده است.
    کلیدواژگان: طینت، علیین، سجین، اختیار، عدل
  • مریم ملکوتی خواه، محمدتقی چاوشی صفحه 75
    در اغلب آثاری که راجع به دکارت نگاشته شده، ارائه تصویر ریاضی از جهان در مابعدالطبیعه او، مورد تصریح قرار گرفته است. اما به سبب آن که در محافل فلسفی، آثار علمی و ریاضی دکارت مغفول مانده و بیش تر به آثار مابعدالطبیعی وی پرداخته شده توصیفی تحلیلی از این که دکارت چگونه طبیعت را جامه ریاضیات پوشانید و پای علوم دقیقه را به طبیعیات گشود ارائه نشده است. حتی برخی از اهل نظر، فلسفه ورزی های دکارت را مستقل از آثار علمی او دانسته اند حال آن که ظرایف تفکر ریاضی دکارت در تمام آثار مابعدالطبیعی او منشاء اثر بوده و این ظرایف بدون بررسی آثار ریاضی او پنهان خواهد ماند. این مقاله تلاش می کند مسیر دکارت تا رسیدن به تصویر ریاضی جهان را با عنایت به دقایق آثار علمی و ریاضی او بررسی کرده و نشان دهد که چگونه چنین بینشی به نظام طبیعت، انسان را مسلط بر جهان و متصرف در آن ساخته است.
    کلیدواژگان: دکارت، وضوح و تمایز، هندسه تحلیلی، مابعدالطبیعه، تصویر ریاضی جهان
  • اعظم وفایی* صفحه 97
    ازموضوعات کلامی مسئله شرور است. این پرسش که با وجود علم وقدرت ورحمت گسترده الهی چرا در عالم شرور راه یافته است پرسش این است که قرآن کریم چگونه مسئله شرور را تبیین کرده است ؟ این بحث مبتنی بر فرض وجودی بودن برخی شرورمانند درد وبیماری وفقرو وجودی بودن مبادی شرور مانند شیطان است که چگونه از خداوند متعال که خیر محض است، صادر شده است؟ حکما ومتکلمان در طول تاریخ در صدد پاسخ به آن برآمدند ولی آنچه در این پژوهش خواهد آمد تبیین محتوا ومصداقی شر از منظر لغت شناسان وتطبیق آن برقرآن ،گستره شرور ومبانی آن دروحی الهی ،پاسخ به شبهه شر بر اساس تفکیک بین صفات ذات وصفات فعل وکرانه مندی صفات الهی در قرآن با محوریت مشهور مفسران و دانشمندان مورد تحلیل وبررسی قرارمی گیرد.
    کلیدواژگان: شرور، قرآن، قیومیت، ربوبیت، صفات الهی
  • کاوس روحی برندق* صفحه 117
    حدیث «لیغان» نمونه ای از نصوص دینی است که برداشت ظاهری از آن با مقام اخلاقی و عرفانی رسول اکرم (ص) ناسازگار است. در این حدیث که در جوامع روایی اهل تسنن و شیعه از پیامبر اکرم (ص) نقل شده آمده است: من در هر روز حجابی مانند ابر جلوی قلب مرا می گیرد و من به همین دلیل روزی هفتاد بار استغفار می کنم. این مقاله انواع برون رفت های اخلاقی و عرفانی در زمینه ناسازگاری استغفار رسول خدا (ص) با مقام اخلاقی و عرفانی آن حضرت را گردآوری، تحلیل و رویکرد شناسی و ارزیابی نموده و صحت و سقم احتمال های گوناگون را اعتبارسنجی کرده و به این دیدگاه راه یافته است که از میان بیست و سه تفسیر عرفانی تنها دو برون رفت که عبارت از تفسیر حدیث به استغفار از پایین تر از مقام احدیت که مقام اختصاصی رسول خدا (ص) است و یا تفسیر آن به تمکن و استقامت در مقام احدیت و عدم تلون در آن، می تواند توجیهی مناسب برای استغفار رسول اکرم (ص) باشد که نه تنها با عصمت آن حضرت ناسازگاری ندارد که با منزلت های فراتر از عصمتی که در نبوت شرط است، سازگار می باشد.
    کلیدواژگان: عصمت، توبه، استغفار، معصومان (ع)، رسول خدا (ص)، حدیث لیغان
  • سجاد دهقان زاده *، فاطمه احمدیان صفحه 143
    لذت گرایی به عنوان یک اندیشه، نظریه ای است که بنابر آن شادی، خیر نهایی است و ناخشنودی شر غایی. مکاتب فکری ماده گرا که عموما به اصالت لذت قایل اند، در فرهنگ های مختلف انسانی نمودهای متنوعی داشته اند. فرهنگ هندویی نیز از این قاعده مستثنی نبوده است، زیرا در این فرهنگ ، مکتب متمایزی به نام چارواکه وجود دارد که با برخورداری از مشرب فکری ماتریالیستی، لذت را تنها معنا و غایت حیات می داند. فلسفه اپیکوری در یونان شبیه ترین مکتب فکری به چارواکه است. این فلسفه ها، هر دو مکاتبی را با ماهیت لذت گرایی به وجود آوردند که به رغم معاندان و مخالفت های فراوان توانستند طی قرن ها طرفدارانی را جلب کنند. با مقایسه اصل لذت از منظر این دو فلسفه براساس منابع کتابخانه ای موجود، روشن می شود که آنها هر دو، ظاهرا چون تنها قائل به اعتبار و وجود دنیای مادی اند و هستی انسان را تنها برمبنای بعد مادی او تبیین کرده و نیز هر گونه هستی پس از مرگ را انکار می کنند، بنابراین نتیجه می گیرند که، پس باید شاد بود و از لذات زندگی بهره کامل برد. با وجود این، بین آنها اختلاف نظرهایی نیز وجود دارد: اپیکوریان مخصوصا با دسته خاصی از چارواکه ای ها در معنا و انواع لذت اختلاف تام دارند؛ همچنین اپیکوری ها بر خلاف پیروان چارواکه که لذات جسمانی را معتبر می دانند، شادی و لذت برتر را بیشتر به معنی فقدان الم در نظر می گیرند؛ درحالی که، هدف چارواکه ای ها، تعمیق و گسترش دامنه لذت است، هدف اپیکوری ها، تقلیل حدالامکان درد است.
    کلیدواژگان: چارواکه، اپیکوری، اصل لذت، ماتریالیسم، غایت زندگی
|
  • Erfane Mohamadzadehaghighi *, Saeed Rahimiyan Page 5
    One of the concerns of Muslim philosophers is how some people take cognizance of several facts about the future via veridical dream, inspiration and revelation. This paper aims to answer such a question from the viewpoint of Suhrvardi and Mullasadra regarding their position Islamic mysticism. Accordingly, it is argued that the Wayfarer, after passing various stages of Progression and bearing ascetic practices, is able to connect to the hidden realm in which the truths have been recorded and, through such connection, he can take cognizance of the matters related to the future as well as the facts to which lay people have no access. This hidden realm is the same as the Imaginal World and a person, whether awake or asleep, can connect this world and the Divine Tablet through imagination, and some truths are revealed to him. Since the veridical dream happens by the Progression of the soul in the Imaginal World and the details received from the hidden world by prophets and saints at the moment of revelation are all related to such a world, this paper aims to explicate these matters on the basis of this world.
    Keywords: Intuitional perception, Imaginal World, Veridical Dream, Revelation, miracle
  • Masume Rezvani *, Mehdi Zakeri Page 47
    According to Some traditions in Shia’s hadith collections, the origin of human being or the very clay from which human being is created, and it is called‘Tinat’ in Shia texts, has a great role in man’s happiness or misery or becoming a man a believer or nonbeliever. According to the traditions God has created the believers from a pleasant and good quality clay which is called ‘Tinat Elleen’ while He has created the nonbelievers from an unpleasant clay which is called ‘Tinat Sejjin’. At first sight these traditions are totally contrary to the beliefs of free will of human being and the justice of God. Therefore different types of solutions has been suggested by the Islamic scholars to eliminate this contradiction. At this essay those solutions are reported, studied and criticized, and at the end a new attitude and solution has been suggested to interpret and explicate this traditions.
    Keywords: Tinat, Elleen, Sejjin. Free will. justice
  • Maryam Malakotikhah*, Zahra Khazaei, Mohamadtaghi Chavoshi Page 75
  • Azam Vafaei * Page 97
    The problem of evil at first seems to belie divine wisdom and what was said concerning the purposiveness of god,s actions and the fact that god means to benefit his creatures rather than deriving any benefit for himself. The evils that occur in the world are detrimental and harmful to all creatures and especially humankind.
    On the one hand we know based on definitive rational reasoning that god,s actions are purposive and that the ends of his actions are to the benefit of the creatures. On the other hand however we cannot deny the existence of such evils that inflict pain and death on thousands of people and innumerous numbers of other creatures every year.
    Keywords: evils, Quran, Divine attributes, omniscienc, omnipresent
  • Sajad Dehganzadeh*, Fateme Ahmadian Page 143
    Hedonism as an idea is a theory, according to which happiness is ultimate good and unhappiness is the ultimate evil. Materialist schools of thought that generally have given to hedonism, in the human different cultures have various expressions. Hindu culture is no exception to this rule, because in Hindu culture there is a distinctive school of philosophy called Charvaka that having intellectual disposition of materialism, consider only pleasure as meaning and the aim of life. Epicurean philosophy in Greece is the closest school to Charvaka. By this comparative study of hedonism in Charvaka and Epicurism through available library resources, it becames clear that both these philosophies, created schools with nature of hedonism that in spite of great opposition, managed to attract adherents over centuries. The two schools of thought, since believe in the existence of only material world and consider human existence only on the material dimension, as well as deny any existence after death, so conclude that there must be pleasure and should get to pleasures of life completely. However, there are also some differences: Epicureans have completely differed with a sect of Charvakas in the meaning and kinds of pleasure. Also, for Epicureans, unlike followers of Charvaka that are attached to the sensual pleasure, happiness more and more means the absence of pain. While, the main aim of Charvakas is to deepen and to extend the measure of pleasure, Epicurus’s end is to reduce the pain as well as possible.
    Keywords: Charvaka, Epicurean, the pleasure, Materialism, Aim of life