فصلنامه بیماریهای گیاهی
سال سی و هشتم شماره 3 (دی 1381)

به منظور مطالعه گروه های آناستموزی ریزوکتونیاهای همراه ریشه و طوقه گندم در استان فارس در سال زراعی 75-1374 از مزارع گندم آبی مهارلو، مرودشت، فیروزآباد، کوار، استهبان، نیریز، فسا، داراب، برازجان، کازرون و باجگاه نمونه برداری به عمل آمد. از قسمت های پوسیده و قهوه ای شده ریشه و طوقه گندم قطعاتی بعد از ضدعفونی روی محیط کشت سیب زمینی - دکستروز آگار (PDA) اسیدی کشت گردید و مجموعا 8 جدایه بدست آمد. این جدایه ها در 3 گروه آناستموزی دو هسته ای AG-I,AG-G,AG-Bb و یک گروه چند هسته ای Rhizoctonia solami قرار گرفته اند. گروه AG-I به عنوان یک گروه آناستموزی جدید برای ایران گزارش می شود و این در حالی است که سایر گروه ها نیز به عنوان گروه های جدید روی گندم در ایران میباشند. بیماریزایی جدایه های ریزوکتونیا روی گیاهچه های گندم در شرایط گلخانه با استفاده از مایه قارچ روی دانه گندم در خاک سترون مورد مطالعه قرار گرفت و تنها R.solani AG-4 باعث قهوه ای و پوسیده شدن ریشه، طوقه و میانگره های پایین ساقه گردید.

تاکسونومی عامل زنگ سیاه Puccinia graminis s.I در سطوح پایین تر از گونه بر اساس اطلاعات حاصل از مطالعات بیومتریک روی 44 نمونه زنگ سیاه بررسی گردید. داده های حاصل از این مطالعات با استفاده از انجام تجزیه کلاستر (Cluster analysis) با روش متوسط همسایگی (Unweighted pair group method using arithmetic averages) یا UPGMA توسط افزار رایانه ای NTSYS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. بر اساس این مطالعات و فنوگرام بدست آمده نمونه های بررسی شده از P.graminis s.I. در ایران به سه تاکسون مشخص در سطح پایین تر از گونه تقسیم گردیدند. تاکسونهای تشخیص داده شده عبارت بودند از: Puccinia graminis subsp. Graminis var. graminis. P.graminis subsp..graminis var. stakmanii, P.graminis subsp. Graminicola که برای اولین بار از ایران گزارش می گردند. طی بررسی های انجام شده همچنین جنبه هایی از اکولوژی عامل زنگ سیاه در ایران نیز مطالعه شد.

در این بررسی آزمونهای سرلوژیکی نشت دو طرفه در آگار و روش غیرمستقیم الیزا جهت شناسایی Xap)) Xanthomonas axonopodis pv. Phaseoli و Var. fuscans(Xapf), Xanthomonas axonopodis pv. Phaseoli و ردیابی آنها در بذور لوبیا مقایسه شدند. آنتی سرمها با استفاده از سلولهای زنده و تثبیت شده با فرمالین جدایه های Xap-14 و Xapf-3 تهیه گردیدند. آنتی سرمهای تهیه شده در هر دو آزمون نشست دو طرفه در آگار و روش غیرمستقیم الیزا دارای واکنشهای اختصاصی بود و با سایر باکتری ها و یا نژادهای متفاوتی از جنس Xanthomonas عکس العملی نداشتند. گرچه روش نشست دوطرفه در آگار روش مناسبی برای شناسایی Xap و Xapf ارزیابی گردید و امکان تفکیک جدایه های Xap و Xapf از همدیگر با استفاده از زانتومونادین استخراجی آنها فراهم شد ولی جهت تشکیل باندهای رسوبی غلظت زیادی از سوسپانسیون باکتریایی (در حدود بالاتر از 8 10 سلول در هر 10 میلی لیتر) لازم بود. در روش غیرمستقیم الیزا جمعیت کمتری از باکتری (حدود 5 10 سلول در هر میلی لیتر) قابل تشخیص بود. کاربرد روش غیرمستقیم الیزا برای تعیین حضور Xap در بذور آلوده طبیعی نشان داد که روش مزبور می تواند به عنوان یک روش مناسب و حساس برای شناسایی و ردیابی عامل بیماری سوختگی باکتریایی لوبیا در بذر بکار گرفته شود.

به منظور بررسی تنوع احتمالی در بین جمعیتهای Rhizoctonia solani AG-I-IA عامل بیماری سوختگی غلاف برنج در شمال ایران 216 نمونه غلاف، برگ و خوشه آلوده به بیماری از مناطق مختلف استانهای گیلان، مازندران و گیلان در سالهای 79 و 80 جمع آوری شد. جدایه ها توسط الکتروفورز پروتئینهای محلول بر روی ژل پلی اکریل آمید با یکدیگر مقایسه شدند. بر این اساس در بین جدایه های جمع آوری شده 16 گروه الکتروفورزی تشخیص داده شد که جدایه استاندارد با دومین گروه بزرگ الکتروفورزی همگروه بود. چربی های تام استخراج شده از اسکلرتها توسط کروماتوگرافی لایه نازک یک بعدی بر روی صفحات ژل سیلیکا از یکدیگر تفکیک و توسط مولیبدو فسفریک اسید رنگ آمیزی شدند. بر اساس پروفیل چربی های تفکیک شده 38 گروه چربی در بین جدایه ها شناخته شد که جدایه استاندارد با اعضای پنجمین گروه بزرگ گروماتوگرافی در یک گروه قرار گرفتند. نشانگرهای پروتئین و چربی هر یک نمای متفاوتی از جمعیت مورد مطالعه را به نمایش گذاشتند. ارزیابی نهایی نشانگرها وجود تنوع قابل توجهی را در بین جمعیتهای R. solani AG-I-IA شالیزارهای نواحی شمالی ایران نشان می دهد.

طی سالهای 80-1378 در مزارع لوبیای مناطق مختلف استان مازندران علائم سوختگی برگ، ساقه و غلاف روی ارقام مختلف لوبیا مشاهده گردید. از کشت بخشهای دارای علائم بیماری روی محیط آگار غذائی حاوی سوکروز باکتری هائی با کلنی های روشن جدا و ویژگی های فنوتیپی و نقوش الکتروفورزی پروتئین های سلولی آنها تعیین گردید. بر اساس این خصوصیات باکتری عامل بیماری Pseudomonas marginalis pv. marginalis شناسائی گردید. بیماریزائی جدایه های جمع آوری شده از ساری، قائم شهر، جویبار، بابل، رامسر و تنکابن ثابت شد. عامل بیماری همچنین از بذور حاصل از بوته های آلوده جدا شد. جدایه های مناطق مختلف در آزمونهای فنوتیپی و پروفیل پروتئینی با هم و با جدایه استاندارد مشابه بودند.

دامنه میزبانی طبیعی و گلخانه ای ویروس کوتولگی پیسه ای بادنجان طی سال های 1379-1377 مورد بررسی قرار گرفت. گیاهان دارای علایم رگبرگ زردی، کوتولگی و بد شکلی برگ از مزارع سیب زمینی، بادنجام، تنباکو، گوجه فرنگی و خیار در استانهای فارس، اصفهان و چهارمحال و بختیاری جمع آوری شدند و با استفاده از آنتی سرم اختصاصی EMDV با آزمون ELISA مورد بررسی قرار گرفتند. از گیاهان آلوده در شرایط گلخانه به گیاهان محک مایه زنی شد و علائم ایجاد شده مورد بررسی قرار گرفت. آلودگی طبیعی ویروس در استان فارس در بادنجان در مناطق مختلف استان، در سیب زمینی در منطقه مهارلو و در فلفل در باجگاه مشاهده شد. در اصفهان ویروس در بادنجان و سیب زمینی و در استان چهارمحال و بختیاری در سیب زمینی، بادنجان، گوجه فرنگی، تنباکو، خیارچنبر (Cucumis melo var.flexuos) و خیار مشاهده شد. میزان آلودگی در اصفهان و شهرکرد بیشتر از استان فارس بود. جدایه اصفهان EMDV نسبت به جدایه فارس در بادنجان علایم شدیدتری ایجاد کرد. مقایسه سرولوژیکی با استفاده از آزمون نشت دوطرفه در آگار با آنتی سرم تهیه شده علیه نوکلئوکپسید جدایه اصفهان نشان داد که جدایه های اصفهان و چهارمحل و بختیاری با جدایه های مختلف در فارس ایجاد مهمیزک می کنند.میان جدایه های مختلف اصفهان و شهرکرد و میان جدایه های مختلف فارس تفاوت سرولوژیکی تشخیص داده نشد. 5 گونه شته، 13 گونه زنجرک و دو گونه کنه جمع آوری شده از مزارع بادنجان نتوانست ویروس را انتقال دهند. این اولین گزارش از وجود سروتیپ های EMDV و آلودگی این ویروس در فلفل، تنباکو، خیار و تاجریزی در ایران و اولین گزارش آلودگی خیار چنبر در دنیا می باشد.

مطالعات افزایشی تحت شرایط مزرعه انجام گرفت تا اثر رقابتی یولاف وحشی به روی گندم، رقم قدس تعیین گردد. نتایج هر سه سال نشان داد که طول سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه گندم در تمامی تراکم های متفاوت یولاف وحشی با شاهد تفاوت معنی دار داشت. تعداد پنجه های گندم و وزن عملکرد نیز تحت تاثیر رقابت تراکم های متفاوت یولاف وحشی قرار گرفت و این تاثیر در این دو فاکتور بسیار مشهودتر از بقیه مشاهده گردید. نتایج نشان داد کاهش عملکرد بیشتر در اثر کاهش تعداد پنجه ها و نهایتا تعداد سنبله ها بود. تراکم 10 بوته یولاف وحشی در مترمربع که تراکم حداقل در این بررسی بود در کاهش عملکرد تاثیری معنی دار داشت به طوری که این تراکم موجب 21.60 درصد کاهش عملکرد در مقایسه با شاهد گردید. تراکم 200 بوته یولاف وحشی در مترمربع نیز 43.21 درصد در مقایسه با شاهد موجب کاهش عملکرد گردید. با رسم مدل کاهش عملکرد، تراکم 8 بوته یولاف وحشی در متر مربع به عنوان حداقل تراکم موثر در کاهش عملکرد معرفی گردید.

ویروس کوتولگی پیسه ای بادنجان از گیاهان بادنجان آلوده در اصفهان جداسازی و به طور مکانیکی به گیاهان Nicotianna glutinosa و N. tabacum var. Turkish منتقل شد. خالص سازی پیکره کامل ویروس با همگن سازی بافت آلوده گیاهان Nicotianna glutinosaو N. tabacum var. Turkish در بافر سیترات و اسیدی کردن عصاره تا 5.4 pH، سانتریفوژ کردن افتراقی و سانتریفوژ کردن در ستون های دارای شیب پله ای سوکروز انجام شد. خالص سازی نوکلئوکپسید ویروس با اضافه کردن Triton X-100 به میزان 2% به عصاره سانتریفوژ کردن افتراقی و سانتریفوژ کردن در ستون های دارای شیب چگالی سوکروز انجام گرفت. هم آموده کامل ویروس و هم آموده نوکلئوکپسید برای تهیه آنتی سرم به خرگوش تزریق شد. آنتی سرم تولید شده علیه پیکره کامل در مقابل عصاره گیاه آلوده تولید دو خط رسوبی مشخص کرد ولی آنتی سرم علیه نوکلئوکپسید تنها یک خطر رسوب قوی در مقابل عصاره بادنجان آلوده داشت. در الکتروفورز پروتئین در ژل پلی اکریل آمید دارای SDS، آموده خالص شده ویروس ایجاد پنج باند مشخص کرد که در بافت سالم تحت تیمار خالص سازی قرار گرفته وجود نداشت. وزن مولکولی این باندها به ترتیب بر حسب کیلودالتون برابر 83.5-82.5، 63-62، 57، 32-31.5 و 20.5-20 بود. این پروتئین ها به ترتیب با پروتئین های M2,M1,NS,N,G در رابدر ویروس ها قابل مقایسه هستند. وزن مولکولی نوکلئیک اسید ویروس کوتولگی پیسه ای بادنجان در ژل آگار 106 x 4.028 دالتون تخمین زده شد.