فهرست مطالب

پژوهش های اقتصادی ایران - پیاپی 19 (تابستان 1383)

فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران
پیاپی 19 (تابستان 1383)

  • 200 صفحه،
  • تاریخ انتشار: 1383/05/15
  • تعداد عناوین: 8
|
  • کریم اسلاملوییان صفحه 1
    این مقاله با استفاده از روش خود توضیح با وقفه های توزیعی (ARDL) برای تحلیل هم تجمعی به بررسی تاثیر تکانه های پیش بیتی شده و نشده در نرخ ارز رسمی بر اضافه قیمت نرخ ارز بازار سیاه در ایران در دوره 1358:4 – 1380:1 می پردازد. به این منظور یک الگوی دو مرحله ای برای بررسی رفتار اضافه قیمت بازار سیاه ارز ساخته می شود. در مرحله اول، یک معادله پیش بینی نرخ ارز رسمی براورد و ازمقادیر تخمین زده شده آن به عنوان تکانه های پیش بینی شده و از پسماندهای حاصل از معادله به عنوان تکانه های پیش بینی نشده استفاده می شود. در مرحله دوم، متغیر اضافه قیمت ارز بازار سیاه بر روی دو متغیر تکانه های پیش بینی شده ونشده رگرس شده و بر اساس آن، روابط بلند مدت استخراج می شود. نتایج نشان می دهد که تغییرات پیش بینی شده نرخ ارزرسمی و تکانه های پیش بینی نشده هر دو بر اضافه قیمت بازار سیاه تاثیر منفی ارز داشته اند. البته، تاثیر تکانه پیش بینی نشده در نرخ ارز رسمی به نسبت تکانه های پیش بینی شده بیشتر بوده است. پس از اعمال سیاست یکسان سازی نرخ ارز بین سال های 1372 تا 1374، عرض از مبدا الگوی اضافه قیمت بازار سیاه ارز کاهش و شیب آن افزایش یافته است. بنابراین، اعمال این سیاست باعث ایجاد تغییر ساختاری در الگو طی این سالها شده است. نتایج نشان می دهد که پس از به کارگیری این سیاست افزایش از قبل پیش بینی شده در نرخ ارز رسمی تاثیر مثبت معناداری بر اضافه قیمت ارز بازار سیاه داشته است. در پایان، آزمونهای هم تجمعی بر روی الگوها انجام شده است. نتایج حاکی از وجود روابط تعادلی بلندمدت بین متغیرها است.
    کلیدواژگان: اضافه قیمت ارز، بازار سیاه، تکانه نرخ ارز رسمی، الگوی دو مرحله ای، سیاست یکسان سازی، هم تجمعی
  • احمد مجتهد، سعید جوادی پور صفحه 31
    در این مقاله، ضمن مروری بر ادبیات بهداشت و رشد اقتصادی، با معرفی مفهوم جدید سرمایه بهداشتی و استفاده از الگوی گسترش یافته سولو و داده های آماری 33 کشور در حال توسعه، اثر مخارج بهداشتی بر رشد اقتصادی با استفاده از رهیافت مطالعات بین کشوری تحلیل می شود. نتایج نشان می دهد که علاوه بر سرمایه های فیزیکی و انسانی، سرمایه بهداشتی – که با متغیر مخارج بهداشتی وارد الگو شده است – اثری مثبت و معنی دار بر رشد اقتصادی دارد. افزون بر این، آزمون های همزمانی نشان می دهد که متغیر مخارج بهداشتی نیز از رشد اقتصادی تاثیر می پذیرد.
    کلیدواژگان: مخارج بهداشتی، سرمایه بهداشتی، رشد اقتصادی
  • سعید مشیری، اسفندیار جهانگرد صفحه 55
    بیشتر مطالعات در زمینه تاثیر فن آوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) بر رشد اقتصادی در کشورهای توسعه یافته حاکی از اثر مثبت و معنی دار این فن آوری بر بهره وری و رشد اقتصادی در دهه 1990 است. برخی مطالعات چنین رابطه مثبتی را در کشورهای در حال توسعه نیز تایید می کنند، اما هنوز زمینه بررسی به خصوص در کشورهای در حال توسعه با توجه به ویژگی های نامتوازن و ضعیف زیرساختی شان وجود دارد. مقاله حاضر با استفاده از داده های سرمایه گذاری ارتباطات و روش فضا – حالت (State Space)، به برآورد تاثیر این فن آوری بر رشد اقتصادی ایران طی دوره 1348-1380میپردازد. نتایج براورد حاکی از تاثیر مثبت ومعنی داراین متغیر بر رشد اقتصادی بوده و تاثیر آن پس از یک دوره کاهش در اواخر دهه 1360 و اوایل دهه 1370، با افزایش شاخص های سرمایه گذاری ارتباطات در اواخر دهه 1370 بهبود یافته است. ایجاد فضای مناسب و استفاده بهتر از اطلاعات و ارتباطات، همراه با افزایش سرمایه گذاری داخلی و مستقیم خارجی به دلیل افزایش احتمال تطابق فن آوری های جدید می تواند همچنان در رشد اقتصادی موثر باشد.
    کلیدواژگان: فن آوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)، الگوی رشد درون زا، روش فضا حالت (State Space)
  • محمد علی فلاحی، علی چشمی صفحه 79
    در علم اقتصاد نظریات بسیاری پیرامون رفتار سرمایه گذاری شرکت ها در سطوح خرد و کلان اقتصادی مطرح شده است. الگوی q توبین یکی از مهمترین نظریه های نئوکلاسیکی سرمایه گذاری است که درمطالعات بیشماری مورد استفاده قرار گرفته است. در مقاله حاضر سعی شده تا با استفاده از این نظریه و با داده های تلفیقی سری زمانی و مقطعی برخی از عوامل موثر بر سرمایه گذاری شرکت های ایرانی با توجه به نقش مالیات بر شرکت ها شناسایی و معرفی شوند.
    کلیدواژگان: q نهایی و Q متوسط توبین، مالیات بر شرکت ها، سرمایه گذاری شرکت ها، سود تقسیم شده و تقسیم نشده
  • مهندس مهرداد باقری، بهاء الدین نجفی صفحه 97
    هدف ازانجام این پژوهش، بررسی عوامل موثر بر بازپرداخت اعتبارات کشاورزی در استان فارس است. آمار و اطلاعات مورد نیاز این پژوهش از بانک کشاورزی و تکمیل 163 پرسشنامه از زارعین در استان فارس جمع آوری شد. به منظور دستیابی به هدف پژوهش با تفکیک کشاورزان به دو گروه بازپرداخت کننده و قصورکننده،از تابع تجزیه و تحلیل تشخیصی با متغیر وابسته نرخ بازپرداخت استفاده شد.
    نتایج تابع تجزیه و تحلیل تشخیصی در سطح استان نشان داد که به ترتیب اهمیت نسبی، متغیرهای خسارات طبیعی، نسبت درآمد مزرعه ای به درآمد کل، درآمد مزرعه، بیمه محصولات، میزان پس انداز، فاصله انتظاری برای دریافت وام، نظارت و سرپرستی کارشناسان بانک، طول دوره بازپرداخت وام، نوع فعالیت به کارگیری وام، شاخص تنوع، کثرت خریداران، درآمد خارج از مزرعه، سطح زیرکشت، تحصیلات و متغیر مجازی شهرستان سبب تمایز دو گروه بازپرداخت کننده و قصورکننده شده اند.
    ازبین متغیرهای با اهمیت تابع تشخیصی، متغیرهای خسارات طبیعی و فاصله انتظاری برای دریافت وام سبب کاهش احتمال بازپرداخت وام شده و سایر متغیرها موجب افزایش احتمال بازپرداخت وام شده اند.
    کلیدواژگان: تابع تشخیصی، اعتبارات، بازپرداخت، کشاورزی، فارس
  • منصور زراء نژاد، مهران لرکی بختیاری صفحه 117
  • بیژن صفوی صفحه 143
    در این مقاله، به بررسی توان نفر – شغل ایجاد شده صنعت و پتانسیل اشتغال زایی غیرمستقیم هر یک از زیر بخش های صنعتی کشور مطابق طبقه بندی ISIC پرداخته می شود.
    به منظور تعیین توان اشتغال زایی و کاهش نرخ بیکاری، برآوردی از تقاضای کار در بخش ها صورت می پذیرد. این هدف، با استفاده از برآورد تابع تقاضای نیروی کار و ماتریس رشد تقاضای کار به روش خطی و لگاریتمی به کمک روش داده های ادغام شده در بخش های صنعتی کشور دنبال شده است. سپس، به بررسی رابطه بلندمدت اشتغال و موجودی سرمایه در بخش های صنعت از طریق آزمون هم انباشتگی ARDL و آزمون یوهانس می پردازیم. در نهایت، برای رتبه بندی پتانسیل اشتغال زایی و توان اشتغال زایی غیرمستقیم رشته فعالیت های صنعتی از نظام حسابداری داده – ستانده متعارف و نظام شبه ماتریسی حسابداری اجتماعی استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که زیر بخش صنایع پوشاک و چرم و سپس، زیر بخش نساجی به ترتیب، با 13 و 12 نفر – شغل، بیشترین ضریب اشتغال و بالاترین توان اشتغال زایی را داشته و بیشترین شغل را به ازای ارزش یک میلیون ریال تولید ناخالص خود ایجاد می کنند. ضرایب اشتغال مستقیم آنها نیز از سایر بخش ها بزرگتر است، لذا، صنایع نساجی، پوشاک و چرم بیشترین ظرفیت بالقوه ایجاد اشتغال را دارا بوده و فرآورده های نفتی نیز با 1.5 میلیون نفر – شغل کمترین نفر – شغل را در جامعه به وجود می آورد، بنابراین، کمترین توان بالقوه اشتغال زایی را دارد.
    با سرمایه گذاری و تدوین سیاست های تشویقی در جهت گسترش صنایعی از قبیل ساخت سایر فلزات و ساخت وسایل نقلیه موتوری و فرآورده های نفتی نمی توان انتظار به وجود آمدن مشاغل غیرمستقیم قابل توجهی درارتباط با این گروه صنایع که عمدتا صنایع بزرگ و دولتی هستند، داشت.
    صنایع نساجی، پوشاک، چرم، صنایع غذایی و صنایع تولید محصولات چوبی به خوبی می توانند با رشد و گسترش در خور، بحران بیکاری در کشور را متاثر ساخته و با ایجاد مشاغل مستقیم و غیرمستقیم، نیروی بیکار جامعه را جذب کنند. بنابراین، توسعه، تجهیز و گسترش آنها به منظور مبارزه با بیکاری توصیه می شود.
    کلیدواژگان: استخدام، اشتغال مستقیم و غیر مستقیم
  • محمد زورار پرمه صفحه 169
    از آنجا که تورم یکی از عوامل تاثیرگذار بر پس انداز خانوارها است، بنابراین در این مقاله، با استفاده از سیستم مخارج خطی به برآورد کشش های قیمتی خودی و متقاطع کالاهای 16 گانه و کشش پس انداز نسبت به قیمت و درآمد پرداخته شده است. نتایج گویای آن است که میل نهایی به مصرف کل 0.72 و میل نهایی به مصرف نوشابه ها و غذاهای آماده و دخانیات 0.098 و پس از آن مسکن 0.08 است. کمترین میل نهایی به مصرف را گروه آرد، غلات، نان و فرآورده های آن 0.0028 تشکیل می دهند (گروه هایی که دارای میل نهایی به مصرف بزرگی هستند، نشان دهنده درجه اهمیت آنها در بودجه خانوارها است). محاسبه کشش های درآمدی کالاها و و خدمات مورد مطالعه نشان می دهد که کالاهای خوراکی به جز نوشابه ها و غذاهای آماده در گروه کالاهای ضروری قرار می گیرند. بر همین اساس، مسکن، حمل و نقل و ارتباطات و گروه تفریحات و سرگرمی ها جز کالاهای لوکس محسوب می شوند. افزون بر این، محاسبه کشش قیمتی پس انداز گویای آن است که افزایش قیمت گروه های شش گانه آرد، غلات، نان و فرآورده های آن، گوشت، شیر و فرآورده های آن، روغن و چربی ها، میوه ها و سبزی ها، پوشاک و کفش بیشترین تاثیر را بر کاهش پس انداز خانوارها دارد، به طوری که دامنه کشش قیمتی پس انداز آنها در دامنه 0.2015- تا 0.3477- قرار دارد. افزون بر این، کشش درآمدی پس انداز خانوارها برابر 2.45 و بدین معنی است که اگر درآمد خانوارهای روستایی 10 درصد افزایش یابد، میزان پس انداز 24.5 درصد افزایش خواهد یافت.
    کلیدواژگان: تورم، پس انداز، سیستم مخارج خطی، کشش های قیمتی خودی و متقاطع، کشش پس انداز نسبت به قیمت و درآمد، استان فارس، خانوارهای روستایی
|
  • Karim Eslamloueyan Page 1
    Using an Autoregressive Distributed Lag approach & cointegration analysis, this paper examines the impacts of anticipated and unanticipated shocks to official exchange rate on black market exchange rate premium in Iran for the period 1980:1 – 2001:1. Following Barro (1977), Hoffman et al. (1984) and Pozo and Wheeler (1999) a two-stage model is developed to study the long-run movement of black market premium. In the first stage, we construct a forecasting equation for the official exchange rate. The predicted values of official exchange rate obtained from this equation are used to measure the anticipated shocks. The residuals of the estimated forecasting model are used as a measure of unanticipated shock to official exchange rate. In the second stage, we regress the black market premium on anticipated and unanticipated shocks derived in the previous stage. The results indicate that both anticipated and unanticipated shocks to official exchange rate have a significant negative impact on the black market premium in Iran. It is found that an unanticipated increase in the official exchange rate has a greater impact on the black market premium than the anticipated one. Using dummy variable technique to study the possibility of structural break in the premium movement, the paper finds that the policy of exchange rate unification of 1993 has changed the intercept and the slope of the premium equation. This means that this policy has caused a structural change in the premium movement. More specifically, the intercept has decreased and the slope has increased dramatically after the unification. Indeed, the anticipated devaluation of official exchange rate has had a positive impact on the black market premium between 1993 and 1995. Finally, the cointegration tests verify the existence of a long-run equilibrium relationship among variables.
  • Ahmad Mojtahed , Saeed Javadipoor Page 31
    In this article, we introduce a new concept of Health Capital, and use the augmented Solow model with data from 33 developing countries to analyze the effect of health expenditures on Economic growth. The results show that in addition to physical and human capital, health capital have positive and significant effect on Economic growth, via health expenditures. Also, the Hausman test for simultaneity shows that the health expenditures variable can be affected by Economic growth.
  • Saeed Moshiri , Esfandiyar Jahangard Page 55
    The empirical studies have indicated that the contribution of information and communication technology to growth in developed and some developing countries are significant, particularly in the second half of the 1990s.There is still room for more investigation, specially in developing countries, where the socio-economic infrastructure may not fully support the positive link between ICT & economic growth. This paper employs an endogenous growth model to estimate the contribution of ICT in the Iranian economic growth using the state space method. This study reveals a positive and significant effect of communication investment on the economic growth in the late 1990s. Our results suggest that an increase in the ICT expenditure across various economic activities as well as improved complementary factors will eventually lead to higher economic growth.
  • Mohammad Ali Falahi , Ali Cheshmi Page 79
    Tobin’s q model is one of the most important neoclassical investment theories which has been used in various empirical studies. In this paper, using the theory and panel data, the relationship between the investment by the Iranian firms & the corporate tax is examined.
  • Mehrdad Bagheri, Bahaedin Najafi Page 97
    The aim of this study was to investigate factors affecting repayment of agricultural loan in Fars Province, using the data collected from the Agricultural Bank and 163 questionnaires filled out in the Province of Fars. The farmers were divided into repayment and defaulter groups and discriminant analysis model was used. Discriminant analysis function results in Fars Province indicated that natural losses, proportion of farm income to total income, crop insurance, farm income, saving, expected time period, the Bank supervision, repayment period time, type of activity, diversity index, market situation, non-farm income, acreage, education and town dummy variables separate two groups of farmers. Among variables in discriminant analysis function, natural losses and expected time period for receiving credit caused the probability of loan repayment to decrease, but the other variables to increase. Finally, some recommendations are made to improve repayment tendency and ability of borrowers.
  • Mansour Zarra Nezhad , Mehran Larki Bakhtiari Nezhad Page 117
    Due to the importance of production of pipes in oil and gas industries, the estimation of oil and gas pipe production function is of great interest. To this end, Ahvaz pipe mill, the largest pipe mill in Iran, has been chosen as a case study and its production function during 1979-2003 has been estimated. This estimation is based on time-series techniques, using unit root tests, cointegration and error correction models. The results suggest that Cobb-Douglas production function is more compatible with theory of production function & the data than alternative specifications. The imperical findings show that the error correction term is 0.96, labour elastisity and capital elastistiy are 0.58 and 0.53, respectively. The wald test result indicate that there is increasing return to scale.
  • Bizhan Safavi Page 143
    This paper investigates the potential of industrial sector in generating indirect employment in its sub sectors. To determine the ability of Job creation, the demand for labor function in each sub sector is estimated, augmented by the demand for Labor growth matrix using the ISIC code. Then, the long term relation between employment and capital stock is tested Using ARDL and Johansen Method. Finally, for ranking indirect employment generating potential, Input-Output accounting and semi social accounting frame work are used. Results show that clothing and leather, and textile sub sectors, with 13 and 12 employee respectively, have the largest employment coefficient, and therefore, the greatest employment generating potential. The direct employment coefficients for these sub sectors are the largest, showing the larger potentials to create employment.
  • Zoorar Permeh Page 169
    This paper aims at estimation of own price elasticity, cross price elasticity and elasticity of saving with respect to income and price in the framework of the linear expenditures system (LES). Our findings show that aggregate marginal propensity to expenditure (MPC) is 0.72 beverange, fast food and tobacco products, and housing are 0.098 and 0.08, respectively. The lowest MPC belongs to flour, cereal and bread with 0.028. Estimated income elasticity of goods and services dedicate that foods (excluding beverage, fast food and tobacco products) are necessity but housing, transportation, communication and entertainment are luxury. The price elasticity of saving reveals that any increase in flour and products, meat, milk and products, edible oils, fruits and vegetables, clothing and footwear will result in a decrease in the saving. The income elasticity of saving is 2.45.