فهرست مطالب

تعلیم و تربیت - سال سی و چهارم شماره 1 (پیاپی 133، بهار 1397)

فصلنامه تعلیم و تربیت
سال سی و چهارم شماره 1 (پیاپی 133، بهار 1397)

  • تاریخ انتشار: 1397/03/01
  • تعداد عناوین: 7
|
  • احد نویدی* صفحات 9-34
    تجارب عملی اجرای برنامه های هدایت تحصیلی، در طول بیش از نیم قرن، در گزارشهای پژوهشی انعکاس یافته است. از مطالعه پژوهشهای انجام شده می توان دریافت که برنامه های هدایت تحصیلی در کشور ما با فراز و نشیبهای بسیار همراه بوده است. این برنامه ها به طور شایسته اجرا نشده و اهداف و مقاصد اصلی آن تحقق نیافته است.
    هدف از نگارش این مقاله، ارائه تصویری از برنامه های هدایت تحصیلی در نظام رسمی آموزش و پرورش ایران و تصریح کاستی ها و اختلالهای نظام هدایت تحصیلی است. برای تدوین این مقاله، بیش از 50 گزارش پژوهشی ناظر بر برنامه های هدایت تحصیلی و نیز ادبیات و تحلیلهای انعکاس یافته در رسانه های عمومی مطالعه شد و روش سنتز پژوهی برای مرور ادبیات و طبقه بندی مضامین به کار گرفته شد. تجارب ناظر بر اجرای برنامه های هدایت تحصیلی در طول نزدیک به نیم قرن موردتوجه قرار گرفته و برنامه های هدایت تحصیلی با نگاهی کاستی جویانه، مورد تحلیل قرار گرفت. چالشها و عوامل بازدارنده موفقیت برنامه های هدایت تحصیلی در ایران مورد بررسی قرار گرفته و پیشنهادهایی برای رفع موانع ارائه شد. ایجاد بستر مناسب، تصریح نیازها و امکانات جامعه، ارتقای سطح دانش و مهارت حرفه ای مشاوران، تلاش مداوم و اهتمام جدی برای شناخت و راهنمایی دانش آموزان از آغاز تحصیلات تا مرحله کسب صلاحیت «خودرهبری» و استمرار در انجام دادن پژوهش و ارزشیابی اقدامها و برنامه ها، عواملی هستند که می توانند به بهگشت برنامه هدایت تحصیلی کمک کنند.
    کلیدواژگان: هدایت تحصیلی، دانش آموز دوره متوسطه، رشته تحصیلی، استعداد، علاقه، نیاز، ملاکهای هدایت تحصیلی
  • حسین عباسیان*، مهدیه رضاویسی صفحات 35-52
    پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش میانجی رفتار شهروندی فردی در رابطه میان خوش بینی تحصیلی معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش معلمان زن مناطق آموزش و پرورش شهر کرج بوده اند که از میان آنها تعداد 113 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده اند. داده ها با تکمیل پرسشنامه خوش بینی تحصیلی معلم بییرد و همکاران (2010) و پرسشنامه رفتار شهروندی فردی شوابسکی (2014) گردآوری شده اند. پیشرفت تحصیلی براساس نمرات دروس ریاضی و علوم دانش آموزان پایه سوم راهنمایی در سال تحصیلی 94-1393 مورد اندازه گیری قرار گرفت. پس از بررسی پایایی، روایی سازه پرسشنامه و الگوی اندازه گیری از طریق تحلیل عامل تاییدی تایید شده است. داده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته و پس از آن در بخش الگوی معادله ساختاری اثرات مستقیم و غیر مستقیم خوش بینی تحصیلی معلم و متغیر میانجی بر پیشرفت تحصیلی در قالب الگوی مفروض تحلیل شده اند. نتایج پژوهش نشان داد که در الگوی مفروض، خوش بینی تحصیلی به صورت غیرمستقیم از طریق رفتار شهروندی فردی بر پیشرفت تحصیلی تاثیر دارد و همچنین رفتار شهروندی فردی اثر مستقیم و معناداری بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارد.
    کلیدواژگان: خوش بینی تحصیلی، رفتار شهروندی سازمانی، رفتار شهروندی فردی، پیشرفت تحصیلی
  • سمیه رام *، محمود مهرمحمدی، علیرضا صادق زاده قمصری، ابراهیم طلایی صفحات 53-74
    نظر به اهمیت چرخش از کنترل بیرونی به خویشتن بانی، به منزله یک ارزش محوری در ساحت تربیت دینی- اعتقادی- اخلاقی، پژوهش حاضر بر تعیین منطق و محتوای برنامه درسی آموزش ارزش خویشتن بانی متمرکز است. بر این اساس و به منظور ایضاح مفهوم خویشتن بانی نخست تلاش شد تا با روش تحلیل مفهومی از یک سو و مطالعه سنتزپژوهانه مبانی نظری از سوی دیگر دیدگاه دو حوزه دین و روانشناسی در این زمینه روشن شود. پس ازآن تلفیق سازوار این دو منظر در سطح سخت هسته و به مدد روش ترکیبی انجام شد. سپس، استنتاج منطق و محتوای برنامه درسی بر اساس ایضاح مفهومی صورت گرفت. نتایج پژوهش حاضر نشان داد منطق و چرایی آموزش خویشتن بانی صرفا درون دینی نبوده و در اقتضائات وجودی انسان و لزوم برخورد آگاهانه وی با آنها نهفته است. محتوای برنامه نیز با توجه به استلزامات خویشتن بانی، در دو محور اصلی خودشناسی و مراقبت از خویشتن پیشنهاد شده است. برای سازماندهی محتوا بر رویکرد تلفیقی تاکید شده است. این الگو در قالب دو مدل الف) تلفیق بر محور موضوعات و مضامین برآمده از مفهوم خویشتن بانی(به عنوان یک موضوع درسی مجزا و به صورت یک درس مستقل) و ب) تلفیق موضوعات و مضامین برآمده از مفهوم خویشتن بانی برای برقراری ارتباط با دروس دیگر ارائه شده است.
    کلیدواژگان: خویشتن بانی، تقوا، خودکنترلی، طراحی برنامه درسی، محتوا، ارزش
  • ابراهیم صالحی عمران*، میمنت عابدینی بلترک، قنبر مهرعلی تبار فیروزجایی صفحات 75-94
    امروزه به دلیل روند رو به رشد نیازهای انسانی به مصرف انرژی، با پدیده بحران انرژی در جهان روبه رو هستیم. مصرف بیش از اندازه انرژی حاصل از سوختهای فسیلی همزمان با رشد اقتصادی جوامع و نیاز روزافزون به انرژی سبب استفاده از انرژی های نو می شود که از انرژی های پاک هستند. به همین دلیل یکی از موضوعاتی که امروزه توجه بسیار را در نظامهای آموزشی به خود جلب کرده است، استفاده از انرژی های نو و پاک(مانند انرژی خورشید، باد، بیوگاز، زمین گرمایی) و تجدیدپذیر به جای به کارگیری انرژی های فسیلی است. از این رو، هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای کتابهای درسی دوره ابتدایی ایران (چاپ 1395) براساس میزان توجه به مولفه های انرژی های نو است. روش مورد استفاده در تحلیل محتوا، آنتروپی شانون است و واحد تحلیل صفحات کتابهای درسی دوره ابتدایی (متن، پرسشها، تمرینها و تصاویر) است که در مجموع شامل2836 صفحه است. یافته های این پژوهش نشان داد که بیشترین فراوانی و ضریب اهمیت در زمینه انرژی های نو مربوط به مولفه انرژی های خورشیدی و کمترین فراوانی و ضریب اهمیت مربوط به مولفه انرژی جزر و مد، زمین گرمایی و امواج است.
    کلیدواژگان: تحلیل محتوا، انرژیهای نو، دوره ابتدایی، کتابهای درسی
  • مصطفی قادری *، کیوان بلندهمتان، فاطمه هواس بیگی، سمیرا بابکانی صفحات 95-114
    هدف تحقیق حاضر شناسایی چالش های تدریس به زبان فارسی در مناطق دوزبانه از دیدگاه معلمان دوره ابتدایی در سال تحصیلی 93-1392 بوده است. روش تحقیق کیفی بوده و از پژوهش روایی برای استخراج تجربه های عمیق معلمان در مورد مشکلات تدریس به زبان فارسی استفاده شده است. روایتهای گرد آوری شده از طریق کدگذاری باز تحلیل شده اند. به منظور مصاحبه تعداد 31 معلم(14 مرد/17 زن)که سن آنها 28 تا 43 سال و سابقه خدمت آنها 5 تا 29 سال بود، با روش اشباع نظری و به شکل هدفمند از ناحیه یک شهر سنندج انتخاب شدند. آنان دارای تجربه هایی درزمینه مشکلات زبانی تدریس در دوره ابتدایی بودند. یافته ها نشان دادند که معلمان ضمن تدریس به زبان فارسی با چالش های گوناگون روبه رو هستند و کتابهای درسی مشکل اساسی دارند و آن پرداختن به زبان معیار و بی توجهی به زبان و گویشهای محلی است که تنوع آنها در کشور ما بسیار زیاد است. این امر سبب سردرگمی دانش آموزان در تطابق زبان خود با زبانی است که تاکنون آن را به کار نبرده اند. دانش آموزان مطالب کتاب را به خوبی درک نمی کنند و در فهمیدن و به کار بردن آنها دچار مشکل می شوند. نتایج تحقیق نشان داد که باید توجه بیشتری به زبانها و گویشهای محلی و بومی بشود، زیرا تلفیق زبان معیار و رسمی با زبانهای بومی نه تنها از ارزش و عمق یادگیری زبان رسمی نمی کاهد بلکه موجب تلفیق و یادگیری هر دو نوع زبان رسمی و غیررسمی می شود. توجه به نتایج تحقیق حاضر در تدوین کتابهای درسی و نیز برنامه درسی تربیت معلم مفید خواهد بود.
    کلیدواژگان: تدریس، زبان، کودک، زبان فارسی، دوزبانه
  • علی پرستار اسکی، محمدحسین عبدالهی، علیرضا مرادی، حمیدرضا حسن آبادی صفحات 115-138
    هدف از مطالعه حاضر1 آزمون مدل سیستم خودهای انگیزشی زبان دوم در بستر آموزش رسمی زبان خارجه در ایران است تا با توجه به سایر ویژگی های این حوزه، تصویری روشن تر از تاثیرات سیستم خودهای انگیزشی بر میزان مهارت زبان آموزان به دست آید. شرکت کنندگان این پژوهش، شامل 892 دانش آموز و دانشجو بودند که از طریق نمونه گیری سهمیه ای انتخاب شدند. ابزارهای این پژوهش پرسشنامه های سیستم خودهای انگیزشی زبان دوم (دورنیه و تاگوچی، 2010)، آزمون استاندارد مهارت در زبان انگلیسی نلسون (300D) و پرسشنامه موقعیت اجتماعی- اقتصادی بود که میزان انگیزش و سطح مهارت انگلیسی این شرکت کنندگان را مورد سنجش قرار داد. نتایج نشان داد که مهارت در زبان انگلیسی را به ترتیب نگرش به یادگیری زبان انگلیسی، خود آرمانی و خود بایسته تبیین می کنند و اینکه انگیزش از طریق خود بایسته و انتظارات اطرافیان در جهت یادگیری زبان شکل نمی گیرد بلکه براساس نگرشی است که محیط یادگیری فراهم می کند. همچنین، وضعیت اجتماعی-اقتصادی خود آرمانی را تعدیل کرده و بر یادگیری زبان دوم تاثیرگذار است، یعنی افراد طبقه اجتماعی- اقتصادی بالا، خود آرمانی بالاتری داشتند، به طوری که این امر عملکردشان را بهبود بخشیده بود. در صورتی که افراد طبقه اجتماعی- اقتصادی پایین از مزایای انگیزشی خود آرمانی زبان دوم بی بهره بودند.
    کلیدواژگان: سیستم خودهای انگیزشی زبان دوم، خود آرمانی، خود بایسته، نگرش به یادگیری زبان دوم، اعتماد به نفس زبانی، وضعیت اجتماعی، اقتصادی
  • آمنه عالی *، ریحانه مبارک قمصری صفحات 139-156
    در دهه اخیر اجرای ارزشیابی توصیفی، به منزله تغییری چشمگیر در نظام آموزشی، توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده و تاکنون مطالعات بسیاری به منظور ارزیابی موفقیت این طرح نوین انجام گرفته و نتایج متنوع و گاه متضادی در این زمینه گزارش شده است. فراتحلیل حاضر برای دستیابی به نتیجه ای کلی و قضاوتی صحیح درباره میزان اثربخشی ارزشیابی توصیفی بر سه بازده اساسی یادگیری یعنی بازده های شناختی، عاطفی و اجتماعی انجام گرفته است. جامعه مورد نظر، همه پژوهشهای انجام گرفته از سال 1382 تاکنون است که تاثیر ارزشیابی توصیفی را بر عملکرد دانش آموزان با شاخصهای مختلف سنجیده اند و در پایگاه های اطلاعاتی قابل دسترس اند. پس از ارزیابی پژوهشها براساس معیارهای ورود و خروج، 52 پژوهش انتخاب و با نرم افزارهای CMA2 و SPSS تحلیل شدند. با انجام تحلیل حساسیت به منظور حذف مطالعات دارای سوگیری انتشار، 21 اندازه اثر نامتقارن، از مجموع 135 اندازه اثر به دست آمده، حذف و مقادیر اندازه اثر ترکیبی برای 114 اندازه اثر باقیمانده در مدلهای ثابت و تصادفی به ترتیب 558/0 و 505/0 محاسبه شد. معناداری هر دو اندازه اثر حاکی از تایید اثربخشی ارزشیابی توصیفی بر بازده های یادگیری است که براساس ملاک کوهن، میزان این تاثیر در هر سه بازده یادگیری متوسط است و از این میان اندازه اثر مربوط به بازده شناختی بیشترین مقدار و بازده عاطفی کمترین مقدار را داراست. همچنین نتایج تحلیل واریانس حاکی از وجود تفاوت معنادار میان اندازه اثر بازده شناختی و عاطفی و بازده شناختی و اجتماعی است.
    کلیدواژگان: ارزشیابی توصیفی، بازده های یادگیری، فراتحلیل، بازده شناختی، بازده عاطفی، بازده اجتماعی
|
  • A. Navidi * Pages 9-34
    To identify the shortcomings and challenges facing the academic guidance program in the Iranian educational system, as reflected in over fifty years of research in this area, more than fifty research reports are examined and the ups and downs of this program are analyzed. It is apparent that this program is not adequately implemented and its goals are not achieved. The analysis of the research findings has led to the recognition of a set of hurdles that keep this program from being successful. Suggestions as to how overcome these hurdles or inhibitors are given: creating the right context, clarification of society’s needs and possibilities, improving the knowledge and skills of the guidance staff, attempting to know and guide students continuously and seriously throughout their schooling years and up to the stage of competency in self-guidance, and continued evaluations and research on the topic.
    Keywords: academic guidance, high school student, field of study, criteria for academic guidance, need, interest, aptitude
  • H. Abbaasiyaan *, M. Rezaaveisi Pages 35-52
    It is assumed that students’ academic achievement can improve if teachers’ academic optimism increases. However, this relationship seems to be mediated by individual citizenship behavior. With the aim of helping with the improvement of students’ academic achievement, in this research the mediation role of individual citizenship behavior is explored. To this end, a sample of 113 female teachers was randomly selected from among all teachers in the city of Karaj. The sample’s individual citizenship behavior and academic optimism were measured using two questionnaires. The students’ academic achievement was estimated by their mean scores on math and science courses. The validity and reliability of all instruments were confirmed. Data analysis using Pearson correlation and path analysis lead to a structural equation wherein the direct and indirect effects of teachers’ optimism on academic achievement can be detected. Results show that not only academic optimism directly and significantly affects achievement it also impacts it indirectly through individual citizenship behavior.
    Keywords: academic optimism, organizational citizenship behavior, individual citizenship behavior, academic achievement
  • S. Raam *, M. Mehrmohammadi, A. R. Saadeghzaadeh Ghamsari, E. Talaaee Pages 53-74
    Due to the significance of turning from external control to internal, as a central value in the field of religious-moral education the present research is focused on determining the logic and content of a curriculum for teaching the value of self-control. As a result, and with the purpose of clarifying the concept of self-control, initially attempts are made to clarify the perspectives of both religion and psychology on this matter using the conceptual analysis on the one hand, and synthesizing the theoretical foundations, on the other. Having that achieved, the merging of these two perspectives at the nucleus level is attempted using the compounding method. Then the logic and content of a curriculum was derived from the conceptual clarification. The results show that the logical foundation of teaching self-control is not necessarily religiously inspired; rather it is hidden in our existential necessities and the need to face it consciously. The content of the curriculum, too, considering the requirements of self-control, is suggested in two main areas of knowing and caring for oneself. In organizing the content, the combinatory approach is emphasized. This model in two forms is presented: a) combination of subjects and themes risen from the concept of self-control (as a separate subject/course), and b) combination of the same elements in order to connect to other subjects in the curriculum.
    Keywords: self, control, piety, curriculum design, content, value
  • E. Saalehi Omraan*, M. Aabedini Beltork, G. Mehralitabaar Firoozjaai Pages 75-94
    The world is facing an energy crisis brought about by the ever increasing consumption of fossil fuels that leads to pollution and health problems. The renewable clean energies must be used if we are to witness economic development and reduce fossil fuel consumption. To this end, educational systems play an important role as they are the initial stage wherein the concept of clean/renewable energies can be dealt with. Solar, wind, geothermal, and biogas energies that are clean, renewable, and abundant, need to be covered in our textbooks in order to prepare the grounds for the expansion of their use. Whether that is the case in Iranian elementary school textbooks or not, 2836 pages of all such textbooks were content analyzed. The findings show that solar energy coverage has the highest frequency and significance, while tidal, geothermal, and waves energies are the least frequently covered topic in these books.
    Keywords: content analysis, renewable energy, elementary school, textbooks
  • M. Ghaaderi *, K. Bolandhemmataan, F. Havaasbeigi, S. Babakaani Pages 95-114
    To identify the challenges facing elementary school teachers in teaching bilingual students in Farsi, a group of 31 such teachers (14 of them men) ages 28-43 and 5-29 years of teaching experience, were interviewed on their experiences related to the said challenge. The so collected narratives were coded and analyzed. Findings are indicative of teachers having many difficulties while teaching in Farsi as the textbooks have a fundamental problem and that is being written in standard Farsi with no attention given to the local languages which are quite diverse across the country. This has led to the confusion of students matching their language to one that they have not used before. Students do not comprehend the texts that well and as a result cannot use them correctly. The respondents are of the opinion that combining local languages with the standard Farsi not only does not decrease the value of the official language, but improves its learning too. The use of these findings in writing textbooks and in teacher training programs would be advantageous.
    Keywords: teaching, language, Farsi, bilingualism, children
  • A. Parastaar Aski *, M.H. Abdollaahi, A. R. Moraadi, H. R. Hassanaabaadi Pages 115-138
    Learning English in Iran is quite popular, yet not all are successful at this task. To shed light on this dilemma and its root causes, the roles of socio-economic status and motivational selves among Iranian English learners are explored in this research. A total of 892 participants in this research sampled through proportional sampling from among high school and university students. Measures used are questionnaires on motivational selves and socio-economic status, and a standard test in English language skills. Analysis of the collected data shows that the ideal and ought-to selves, next to attitude towards learning English, explain the variance in English language skills. Furthermore, it is the attitude in the learning environment, rather than other people’s expectation through ought-to self, that informs motivation. Also the SES mediates the effect of the ideal self on second language learning, i.e. those with high SES who have a better ideal self, learn language skills better than those with low SES because the former do not benefit from a high ideal self.
    Keywords: motivational selves, ideal self, ought, to self, attitude towards second language learning, language self, confidence, socio, economic status
  • A. Aali *, R. Mobaarak Ghamsari Pages 139-156
    Changing the way that students’ learning is evaluated to what is called descriptive evaluation during the past decade has been the focus of many studies with conflicting results. To clarify the picture and determine the true impact of this type of evaluation on cognitive, affective, and behavioral learning, 52 studies were chosen for meta-analysis from among all such studies accessible. Following a sensitivity analysis, 21 asymmetric effect sizes, from among 135 identified, were eliminated and the combined effect size for the remaining 114 in both fixed and randomized models was assessed to be 0.558 and 0.505, respectively. The significance of both effect sizes is indicative of moderate effectiveness of descriptive evaluation in all three dimensions of learning, with the cognitive dimension being most affected, while the effect on affective learning is the least. Further analyses of variance showed significant difference between the effect sizes on different learning outcomes.
    Keywords: descriptive evaluation, learning outcomes, meta, analysis, cognitive, affective, behavioral outcome