فهرست مطالب

فصلنامه تعلیم و تربیت
سال سی و چهارم شماره 3 (پیاپی 135، پاییز 1397)

  • تاریخ انتشار: 1397/08/14
  • تعداد عناوین: 7
|
  • مسعود بهرامی بیدکلمه، زهرا گویا صفحات 9-31
    این‎ مقاله، بخشی از یک طرح تحقیقی است که هدف آن‏‏، ‏تبیین یک چارچوب نظری مناسب‏، برای کمک به تدوین و اجرای برنامه درسی ریاضی‏ ‎‏در‎ دوره متوسطه بوده است. با در نظر گرفتن مولفه هایی از پیشینه پژوهشی‏، یک چارچوب نظری موسوم به ‎DNR ‏ (دوگانی- نیازهای فکورانه – استدلالهای پی در پی) که از سوی گرشان هرل تدوین شده‏، اساس کار این پژوهش قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده های این تحقیق نشان داد که این چارچوب، می تواند به پژوهشگران کمک کند تا با نگاهی نوین، به تدوین برنامه درسی ریاضی بپردازند. در این طرح پژوهشی‎‏‏، بر اساس‏ چارچوب DNR‎ فعالیتهایی ‏برای بخشهای بسیاری از محتوای درسی ریاضی دوره های متوسطه اول و دوم در ایران طراحی شد و در محیط واقعی کلاسهای درس ریاضی‏، به طور آزمایشی، توسط نویسنده اول تدریس شد. سپس در مرحله نهایی، فعالیتهایی متناسب با موضوع مختصات و نمایش خطوط در دستگاه مختصات دکارتی تدوین و در یک مدرسه عادی پسرانه پایه نهم یکی از شهرستانهای استان تهران اجرا شده است. این دو موضوع به دانش آموزان سه کلاس عرضه شد و معلم اصلی کلاس، ضمن حضور در تمام جلسات‏ تدریس، نقش مشاهده گر و همکار منتقد را ایفا کرده است. نتایج این پژوهش نشان داد که محتوای درسی ریاضی طراحی شده بر مبنای چارچوب DNR و شیوه عرضه آن‏‏، ‏می تواند یادگیری مطالب ریاضی را برای دانش آموزان تسهیل کند‏، به تعمیق مطالب یادگرفته شده بینجامد و بعضی از خلا های آموزشی برنامه درسی موجود را برطرف کند.
    کلیدواژگان: چارچوب DNR، فعالیت‏ یادگیری ریاضی، ‏برنامه درسی‏ ریاضی، مختصات‏، دستگاه مختصات دکارتی‏، دوره متوسطه، دیدگاه شناختی‏
  • اسماعیل اولی، نعمت الله ارشدی ، نعمت الله موسی پور، غلامرضا یادگارزاده صفحات 33-54
    تعیین وظایف و تکالیف یک شغل، سپس مشخص کردن شایستگی هایی که افراد برای انجام دادن آن شغل باید داشته باشند، دو گام مهم برای بهبود کیفی هر شغل در یک سازمان به شمار می آید. چنین اقدامی برای شغل معلمی در حوزه های یادگیری گوناگون از جمله شیمی می تواند به ارتقای سطح مهارتهای حرفه ای معلمان و بهبود چشم گیر کیفیت آموزش بینجامد. در این پژوهش با تحلیل شغل به روش دیکوم، وظایف و تکالیف یک معلم شیمی به طور کامل شناسایی و تعیین شده است. به این منظور ده نفر از افراد خبره برای شرکت در کارگاه دیکوم انتخاب شدند. پس از دسته بندی و گرفتن تایید نهایی برونداد این کارگاه از شرکت کنندگان، پنج وظیفه شامل "تدریس و مدیریت یادگیری" با 10 تکلیف، "ارزشیابی و ارزیابی" با 8 تکلیف، "مدیریت و رهبری محیط یادگیری" با 9 تکلیف"، رشد و توسعه فراگیران" با 8 تکلیف و "رشد و توسعه حرفه ای" با 10 تکلیف برای یک معلم شیمی تعیین شد. سپس با تنظیم یک پرسشنامه با 45 گویه و تکمیل آن از سوی افراد یادشده، با توجه به میانگین امتیاز داده شده به هر تکلیف و بهره گیری از آزمون فریدمن، تکالیف و وظایف تعیین شده بر اساس اهمیت، فراوانی و سختی با سطح معناداری 95 درصد اولویت بندی شد. از نظر اهمیت و فراوانی وظیفه "ارزشیابی و ارزیابی" بیشترین اولویت و "رشد و توسعه حرفه ای" کمترین اولویت را به خود اختصاص دادند. البته به دلیل عدم وجود اختلاف معنادار، اولویت بندی وظایف از نظر سختی ممکن نشد. از این یافته ها می توان برای تعیین شایستگی های اصلی یک معلم شیمی شایسته و تاثیرگذار بهره برد.
    کلیدواژگان: تحلیل شغل، روش دیکوم، وظایف و تکالیف، معلم شیمی، آموزش شیمی
  • وحید مهربانی* صفحات 55-82
    هدف اصلی این مقاله دست یافتن به شواهدی درباره تاثیر شمار دانش آموزان در کلاس بر عملکرد تحصیلی آنهاست. با توجه به اهمیت کیفیت آموزش، آگاهی از واقعیت موجود درباره پیامدهای افزایش یا کاهش اندازه کلاس می تواند در اتخاذ سیاستهای مناسب در زمینه توزیع و تخصیص امکانات آموزشی تعیین کننده باشد. ادبیات موجود از دو دسته آرا و عقاید تشکیل شده است. گروهی بر این عقیده اند که افزایش تراکم دانش آموزان به انحا گوناگون در آموزش اخلال ایجاد می کند که پیامد آن تنزل سطح کیفی آموزش و یادگیری است. در مقابل، عده ای دیگر معتقدند که اندکی افزایش شمار دانش آموزان تاثیر منفی بر یادگیری نمی گذارد بلکه حتی ممکن است با ایجاد جو رقابت بیشتر میان آنها، کیفیت تحصیلی نیز بهبود یابد. برای روشن ساختن این موضوع از نمونه ای مشتمل بر 1294 دانش آموز پایه چهارم مدارس عادی دولتی از همه مناطق شهر تهران استفاده شده است. اطلاعات دانش آموزان و خانواده هایشان با تکمیل کردن پرسشنامه گرد آمده است. روش تحلیل این مساله مبتنی بر کاربرد تابع تولید آموزشی و تخمین معادلات رگرسیونی برآمده از آن است. شواهد به دست آمده حکایت از این دارد که تراکم دانش آموزان در کلاس اثری معنادار بر معدل نمرات و نمره ریاضی آنها ندارد. در مقابل، منابع خانواده اثری مهم بر کیفیت تحصیلی فرزندان می گذارد. مثلا وجود پدر در خانواده، تحصیلات والدین، درآمد خانواده و تغذیه با شیر مادر اثر مثبت بر کیفیت آموزش دارند و فقدان پدر به دلیل فوت و بعد خانوار دارای اثر منفی هستند.
    کلیدواژگان: اندازه کلاس، آموزش، مدرسه، دانش آموز، خانواده
  • زینب طولابی*، یاسان پوراشرف، حیدر عباس پور صفحات 83-100

    این مقاله، فراتحلیلی بر پژوهشهای اجرا شده در زمینه فرسودگی شغلی در سازمان های آموزشی ایران طی سالهای 1393-1388 است. رشد پژوهشها در زمینه فرسودگی شغلی در سازمان های آموزشی سبب شده است که پژوهشگران به این نتیجه برسند که تسلط بر همه ابعاد یک مساله تا حد زیادی امکان پذیر نیست و حتی موجب پراکندگی اطلاعات در این زمینه می شود. از این رو به انجام دادن پژوهشهای ترکیبی پرداخته اند. در پژوهش حاضر تلاش شده است که با بررسی روند پژوهشهای انجام شده تصویری جامع از مطالعات این حوزه در سطح ملی ارائه شود تا براساس آن، توجه پژوهشگران به حوزه های مغفول مانده جلب شود و درنهایت به توسعه یافتگی روزافزون این مفهوم در کشور یاری رسانده شود. باتوجه به اهمیت فرسودگی شغلی در سازمان های آموزشی، پژوهشگر با هدف ترکیب کمی نتایج پژوهشهای انجام شده در حوزه عوامل موثر در فرسودگی شغلی در سازمان های آموزشی با روش فراتحلیل و نرم افزار جامع فراتحلیل (CMA2) تعداد 16مقاله را مورد بررسی قرار داده است. نتیجه فراتحلیل نشان داده که از میان عوامل تعهد سازمانی، سلامت اداری کارکنان، کیفیت زندگی کاری و هوش هیجانی، عوامل تعهد سازمانی، کیفیت زندگی کاری و هوش هیجانی تاثیر بیشتری بر فرسودگی شغلی گذاشته اند؛ از این رو در رتبه دوم جدول کوهن قرار می گیرند. همچنین از میان این عوامل تعهد سازمانی با اندازه اثر 0/361 دارای بیشترین اندازه اثر و سلامت کارکنان با اندازه اثر 0/224 دارای کمترین اندازه اثر در زمینه فرسودگی شغلی است.

    کلیدواژگان: فراتحلیل، اندازه اثر، فرسودگی شغلی، سازمان های آموزشی
  • فاطمه عابدی*، مرتضی منادی، ملوک خادمی، علیرضا کیامنش صفحات 101-120

    پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل کتابهای درسی دین و زندگی پایه دوم و سوم دوره متوسطه دوم با تاکید بر میزان توجه به شاخصهای تربیتی در برنامه درسی ملی اجرا شده است. روش پژوهش توصیفی و از نوع پژوهش کیفی و رویکرد پژوهش کاربردی بود. جامعه پژوهش، کتابهای دین و زندگی دوره متوسطه در سال تحصیلی 95-1394 بود که به صورت هدفمند کتابهای دین و زندگی پایه دوم و سوم دوره متوسطه به عنوان نمونه در نظر گرفته شدند. ابزار گردآوری داده ها، نمون برگ تحلیل محتوای کتابهای درسی بر مبنای شاخصهای تربیتی مندرج در برنامه درسی ملی بود. برای استخراج اطلاعات، از روش تحلیل محتوای توصیفی استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد: 1. کتابهای دین و زندگی 2 و 3 دوره متوسطه دوم، بر اساس سه مضمون کلی شناخت و معرفت، گرایشها و تمایلات، و عمل و رفتار، منطبق با برنامه درسی ملی نگاشته شده است. 2. تعداد کل مولفه های مفهومی کتابهای دین و زندگی پایه دوم و سوم در مجموع 709 فراوانی بود که از این تعداد پایه دوم 313 و پایه سوم 396 فراوانی را به خود اختصاص داده بودند. 3. از مجموع مولفه های مفهومی کتابهای بررسی شده، بیشترین توجه مربوط به مولفه های محور شناخت و معرفت با 425 فراوانی و کمترین توجه مربوط به مولفه های محور گرایشها و تمایلات با 87 فراوانی بود. از یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که اهتمام ویژه مولفان کتاب دین و زندگی، افزایش شناخت افراد نسبت به اصول اساسی و فروع دین است و به بحث گرایشها و تمایلات و عمل به فرامین، توجه چندانی نشده است.

    کلیدواژگان: تحلیل محتوا، کتاب دین و زندگی، شاخصهای تربیتی، برنامه درسی ملی
  • مریم عفتی کلاته ، محمدرضا بهرنگی، براتعلی منفردی راز صفحات 121-141
    این پژوهش با هدف بررسی تاثیر اجرای مراحل الگوی مدیریت آموزش فلسفه برای کودکان با محوریت اجتماع پژوهشی بر رشد مهارتهای زبانی (گوش دادن ، سخن گفتن ، خواندن و نوشتن) دانش آموزان دوزبانه ترکمن به روش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل همه دانش آموزان دوزبانه کلاسهای پایه سوم مقطع ابتدایی استان خراسان شمالی بود که از میان آنها در مجموع 52 دانش آموز پسر در دو کلاس آزمایش و کنترل و 51 دانش آموز دختر در دو کلاس آزمایش و کنترل (در مجموع نمونه ای مشتمل بر 103 نفر) به شیوه خوشه ایچندمرحله ای تصادفی انتخاب شدند. داده های مهارتهای زبانی با آزمون محقق ساخته گردآوری شده است. روایی این آزمون را صاحبنظران تایید و اعتبار آن با ضریب آلفای کرونباخ، ضریب تنصیف و ضریب بازآزمایی محاسبه شده است. با تایید آماری برابری مهارتهای زبانی دو گروه کنترل و آزمایش در آغاز، گروه آزمایش در کارگاه 20 جلسه ای (هفته ای دو جلسه) براساس کتاب داستانی «پیکسی» آموزش دیدند. کلاسداری در گروه آزمایش با الگوی مدیریت آموزش فلسفه برای کودکان با محوریت اجتماع پژوهشی بود. نتایج آمار توصیفی و استنباطی در مقایسه دو گروه آزمایش و کنترل با استفاده از میانگین، انحراف معیار و نیز تحلیل کوواریانس تاثیر معنادار مثبت الگوی یادشده را بر رشد مهارتهای زبانی گوش دادن ، سخن گفتن ، خواندن و نوشتن نشان داد. افزایش مهارتهای زبانی دو جنس (دختر و پسر) از نظر آماری برابر بود. بنابراین گنجاندن الگوی یادشده در برنامه های درسی رسمی زبان آموزی دانش آموزان دو زبانه کشورمان توصیه می شود.
    کلیدواژگان: اجتماع پژوهشی، مهارتهای زبانی، آموزش دو زبانگی، فلسفه برای کودکان، الگوی مدیریت آموزش
  • محسن حلاجی ، امیر اشراقی، مینا سالک پور صفحات 143-159
    این پژوهش با هدف مقایسه انگیزش پیشرفت ورزشی دانش آموزان دختر موفق و ناموفق شرکت کننده در المپیاد ورزشی درون- مدرسه ای انجام گرفته است. روش تحقیق از نوع علی- مقایسه ای بود که به روش پیمایشی انجام شد. جامعه آماری شامل دو گروه از دانش آموزان دختر دارای مقام ورزشی و دانش آموزان دختر فاقد مقام ورزشی شرکت کننده در المپیاد ورزشی درون- مدرسه ای استان قزوین بوده و نمونه آماری مشابه جامعه آماری از دو گروه تشکیل شده است. حجم نمونه گروه دانش آموزان دارای مقام، 40 نفر و حجم نمونه گروه دانش آموزان بدون مقام نیز 40 نفر بود که به روش نمونه گیری در دسترس تعیین شد. اطلاعات با استفاده از پرسشنامه انگیزش پیشرفت ورزشی گیل و دیتر (1988) که بهرام و همکاران (1381) اعتبار سنجی کرده اند، با سه مولفه رقابت جویی، پیروزی گرایی و هدف گرایی گردآوری شده است. نتایج نشان داد که میان دانش آموزان موفق و ناموفق، تفاوتی معنا دار در زمینه انگیزش پیشرفت ورزشی و رقابت جویی وجود دارد. همچنین نتایج، تفاوت معنا داری را در مولفه های پیروزی گرایی و هدف گرایی نشان نداد. محققان توصیه می کنند که معلمان تربیت بدنی در صورت آشنایی با عوامل و مولفه های مربوط به انگیزش پیشرفت ورزشی (رقابت جویی، پیروزی گرایی و هدف گرایی) می توانند دانش آموزان را در رقابتهای المپیاد درون- مدرسه ای در جایگاه موفق قرار دهند. به این ترتیب شرایط لازم برای نشاط، تحرک و رونق بخشیدن بیشتر به فعالیتهای ورزشی فراهم می شود.
    کلیدواژگان: انگیزش پیشرفت، رقابت جویی، پیروزی گرایی، هدف گرایی، المپیاد درون- مدرسه ای
|
  • M. Bahrami Bidkalmeh , Z. Gooyaa, Ph.D. Pages 9-31
    To help with the improvement of the high school math curriculum, a theoretical framework named DNR (Duality-Necessity-Repeated Reasoning) was employed in order to identify activities and appropriate methods for teaching certain concepts in high school math. These activities and methods were initially used experimentally by the first author in real high school math classes, and then during the final stage of the experiment, the concepts of Cartesian coordinate system and the display of lines within this system were presented to three classes of 9th graders while their regular teacher was observing and giving critical feedback. The collected data revealed that the designed activities and methods facilitated learning the presented math concepts to a greater depth and fill many gaps impeding learning within the current curriculum.
    Keywords: cognitive perspective, DNR framework, math learning activity, math curriculum, Cartesian coordinate system, high school
  • E. Oulaa , N. Arshadi, Ph.D. , N. Moosaapoor, G. Yaadegaarzadeh, Ph.D. Pages 33-54
    To improve the quality of any occupation within an organization, two important steps have to be taken: Identification of the duties and tasks related to that occupation, and the required competencies for the person who is expected to do the tasks. Taking these two steps for teachers of different learning areas such as chemistry can help improve professional skills and the quality of teaching. To this end, ten of the experts in this area were invited to participate in a workshop wherein the teaching profession was analyzed and the duties and tasks of a chemistry teacher were thoroughly identified using the DACUM process. The results were categorized and approved by the participants to include five duties each with a number of tasks: Teaching and learning management with 10 tasks; assessment and evaluation with 8 tasks; management and leadership in the learning environment with 9 tasks; learners’ development with 8 tasks; and professional development with 10 tasks. In order to prioritize these duties and tasks, a questionnaire with 45 items was constructed and then filled by the participants wherein they ranked different tasks in terms of importance, frequency, and hardship. Results show that the most important and frequent duty is assessment and evaluation, while the least priority was given to professional development. In terms of hardship no significant difference was found between different tasks; hence, prioritization was not possible. These findings can help identify a competent and effective chemistry teacher
    Keywords: occupational analysis, DACUM, duties, tasks, chemistry teacher, teaching chemistry
  • V. Mehrbaani, Ph.D. Pages 55-82
    The main purpose of this research has been to help with the improvement of the quality of schooling as it relates to the number of students in classrooms and its impact on academic achievement. Considering the importance of the quality of education, knowing about the existing conditions and the consequences of increasing/decreasing the number of students per class, could impact policies in regard to the distribution and allotment of educational resources. Current literature on the subject indicate two opinions on the matter: one considers increase in the number of students detrimental to the quality of teaching and learning, while the other regards a slight increase as an agent of improvement through bringing about competition. To clarify this matter a sample of 1294 4th graders of regular public schools in Tehran completed a questionnaire on their school performance/achievement and family conditions. Data analyses indicate that student concentration has no significant effect on grade point average and on math scores. On the other hand, family resources have a significant effect on students’ academic quality. For instance, the presence of father within the home, parental level of education, family income, and having been nursed by mother have a positive impact on the quality of education, while the death of father has a negative impact
    Keywords: class size, teaching, school, student, family
  • Z. Toolaabi, Y. Poorashraf, H. Abbaaspoor Pages 83-100

    To help with the development of the concept of job burnout, on the one hand, and a comprehensive picture of national scene in regard to research in this area, on the other, a set of 16 studies on the subject, conducted from 2009 to 2014, are meta-analyzed herein. Results show that from among all factors considered, organizational commitment with effect size of 0.361, quality of professional life, and emotional intelligence have the highest impact on occupational fatigue. Personnel’s health showed the least impact with effect size of 0.224.

    Keywords: meta-analysis, effect size, job burnout, educational organizations
  • F. Aabedi, M. Monaadi, Ph.D., M. Khaademi, A.R. Kiamanesh, Ph.D. Pages 101-120

    The main aim of this research has been to help with the improvement of the quality of education through an improvement in textbooks used. Given the orientation of the post-revolutionary Iranian government and its centralized system of education, the 2nd and 3rd year high school textbooks on religion and life were selected to be content analysed in terms of their correspondence to the national curriculum. The instrument used was constructed based on the indices drawn from the national curriculum. Data analyses revealed that the 2nd and 3rd year high school textbooks on religion and life are written based on the general themes of cognitive, affective, and behavioral dimensions as indicated by the national curriculum. Conceptually, the two textbooks cover a total of 709 concepts of which 313 are covered in the 2nd year textbook and the remaining 396 in the 3rd year textbook. However, conceptual attention is mostly given to the cognitive dimension with the frequency of 425. The least attended dimension is the affective with a frequency of only 87. It can be concluded that the authors have favored the cognitive dimension at the expense of the other two

    Keywords: content analysis_Religion & Life textbook_educational indices_national curriculum
  • M. Effati Kalaateh , M.R. Behrangi, Ph.D. , B. Monfaredi Raaz, Ph.D. Pages 121-141
    To help Turkmen bilingual students improve their language skills of listening, speaking, reading, and writing, it was hypothesized that if the method used in teaching these skills were the same as that used in teaching philosophy to children revolving around the notion of community of enquiry, students’ language skills would develop. To test this hypothesis, a cluster sample of 103 third graders, selected in stages from among all third graders in North Khorasan Province, was divided into two groups of experimental and control with equal number of boys and girls in each group. All groups were pretested on language skills using a test constructed for this purpose and with adequate validity and internal consistency. The experimental groups went through a twenty-session course wherein the said model was utilized, while the control groups spent the time learning the skills regularly. All groups were post-tested. Data analyses revealed that the experimental groups’ skills improved much better than those of the control groups. No significant difference was observed between male and female students. Hence, the use of this method is recommended.
    Keywords: community of enquiry, language skills, bilingual education, philosophy for children, teaching model
  • M. M. , A. Eshraaghi, Ph.D. , M. Saalekpoor Pages 143-159
    To help with the improvement of achievement motivation in sports among school children, it was deemed necessary to explore dimensions of sport achievement motivation in order to address any shortcomings therein. To this end, two groups of 40 female students who had participated in Ghazvin Province’s school Olympiads were selected, one representing those who have been successful and winning medals, and the other representing those who have not won any medals. Measuring the two groups’ sports achievement motivation with Gill and Deeter’s Questionnaire, the three motivational components of competitiveness, win orientation, and goal orientation of the two groups were determined. Data analyses lead to the finding of a significant difference between the two groups only in competitiveness. Hence, if physical education teachers concentrate on all dimensions of sport achievement motivation, students would benefit tremendously and sport activities would be more popular.
    Keywords: achievement motivation, competitiveness, win orientation, goal orientation, school Olympiads