فصلنامه تعلیم و تربیت
سال بیست و یکم شماره 1 (پیاپی 81، بهار 1384)

بررسی شیوه تصمیم گیری و برنامه ریزی های موجود در مورد روز شمار تحصیلی، امکان شناخت مشکلات احتمالی و اصلاحات مورد نیاز را فراهم می سازد. از این رو، در این مقاله مقایسه حجم زمان آموزش در ایران با برخی کشورها مقایسه شده و مشکلات ناشی از تقویم تحصیلی فعلی مورد بررسی قرار گرفته است.
روش تحقیق مورد استفاده، توصیفی، تحلیلی بوده است. جامعه آماری از سه گروه دبیران، مدیران و کارشناسان آموزش متوسطه دو شهر اصفهان و یزد تشکیل شده است. تعداد 180 نفر از دبیران با استفاده از روش نمونه گیری دو مرحله ای متناسب با حجم و 35 نفر از مدیران با روش نمونه گیری تصادفی ساده از جامعه مورد نظر انتخاب گردیدند. برای جمع آوری نظریات دبیران و مدیران، از پرسش نامه استفاده شده و برای جمع آوری داده های کیفی از کارشناسان (16 نفر)، مصاحبه نیمه سازمان یافته به عمل آمده است. برای تجزیه و تحلیل داده های کمی پژوهش، در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی از نرم افزار SPSS استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده های کیفی حاصل از مصاحبه، روش مقوله بندی به کار گرفته شده است.
نتایج حاصل از مقایسه زمان آموزش نشان می دهد که حجم واقعی زمان آموزش در ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته کمتر است. یافته های پژوهش همچنین حاکی از آن است که الگوی روز شمار تحصیلی کشور در ایجاد یا زمینه سازی برخی از مشکلات موثر بوده است. این الگو در بروز مشکلاتی چون ایجاد اضطراب در فراگیرنده برای یادگیری محتوا، خستگی و دل زدگی معلم از تدریس، فرسودگی زود هنگام او و کاهش کارایی کمی و کیفی نظام تاثیر دارد.

.
مطالعه بین المللی پیشرفت سواد خواندن (PIRLS) مطالعه ای تطبیقی در زمینه "مهارت خواندن" کودکان است که توسط انجمن بین المللی ارزیابی پیشرفت تحصیلی (IEA) انجام شده است. در این مطالعه، سی و پنج کشور شرکت کننده میزان سواد خواندن را در دانش آموزان دو پایه بالاتر که بیشترین تعداد 9 ساله را در میان خود دارند، مورد ارزیابی قرار دادند. این سن در بیشتر کشورها دانش آموزان پایه چهارم را در بر می گیرد (در ایران نیز پایه چهارم مورد ارزیابی قرار گرفت). مطالعه پرلز 2001 اطلاعاتی تطبیقی را درباره سواد خواندن در میان دانش آموزان پایه چهارم ارایه می دهد. همچنین به مطالعه عوامل مختلفی که با یادگیری سواد خواندن در دانش آموزان مرتبط است، می پردازد. یافته های این مطالعه نشان می دهد که:عملکرد دانش آموزان ایرانی در مقایسه با سایر کشورهای شرکت کننده به طور معناداری پایین تر از میانگین بین المللی (500) است.
عملکرد دانش آموزان ایرانی در متون ادبی بهتر از متون اطلاعاتی است.
متوسط عملکرد دانش آموزان ایرانی در نمره کل و متون اطلاعاتی شبیه به هم و بهتر از سه کشور کویت، مراکش و بلیز است؛ در متون ادبی وضعیت بهتری را نشان می دهد؛ یعنی، نتایج آن از چهار کشور (آرژانتین، کویت، مراکش، بلیز) بالاتر است.
بالاترین عملکرد (به ترتیب) متعلق به کشورهای سوئد، هلند و انگلستان است.
در این گزارش، خلاصه ای از یافته های ملی و بین المللی مطالعه پرلز 2001 ارایه می شود و سپس، متغیرهای موثر و عوامل مرتبط با سواد خواندن مورد تحلیل و تفسیر قرار می گیرد.

هدف اساسی این مطالعه، بررسی تاثیر بارش مغزی در افزایش خلاقیت دانش آموزان است. بر اساس پژوهش آزمایشی از نوع پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل و اجرای آزمون سنجش خلاقیت عابدی، اطلاعات لازم جمع آوری شد. نمونه مورد مطالعه، متشکل از 80 نفر دانش آموز پایه سوم راهنمایی تحصیلی [40 نفر پسر (20 نفر آزمایشی و 20 نفر کنترل) و 40 نفر دختر (20 نفر آزمایشی و 20 نفر کنترل)] با روش تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. پس از سه ماه برگزاری جلسات بارش مغزی با موضوع های مختلف در گروه های آزمایشی و تحلیل داده ها با روش تحلیل کوواریانس، نتایج نشان می دهد که روش بارش مغزی در افزایش خلاقیت گروه های آزمایش پسر و دختر موثر بوده است. در خصوص مولفه های چهار گانه خلاقیت، اثر بارش مغزی در افزایش مولفه های ابتکار، سیال بودن و انعطاف پذیری پسران و مولفه های سیال بودن و بسط دختران معنی دار است.

در این پژوهش، میزان مهارت دانش آموزی کلاس اول آموزش دیده با روش ترکیبی "آوا - کلمه محور" در مسیر خواندن آوایی و مسیر واژگانی مستقیم (کل خوانی) ارزیابی می شود.
پژوهش حاضر در ابتدای کلاس دوم ابتدایی بر روی 100 نفر آزمودنی که به صورت تصادفی ساده از میان دانش آموزان عادی پسر و دختر مدارس تهران انتخاب شده بودند، به روش مشاهده ای - مقطعی اجرا شد. تکالیف مورد نظر این پژوهش شامل خواندن متن ناآشنا، کلمات بی قاعده شبه واژه ها و املا بود که با توجه به اهداف این پژوهش توسط محققان و با استفاده از واژگان کتاب فارسی کلاس اول ابتدایی ساخته شده اند.
بر اساس نتایج به دست آمده، کنش آزمودنی ها در تکلیف خواندن متن، شبه واژه و کلمات بی قاعده، طبیعی بود (بین 3 تا 4 خطا) اما سرعت آنان در خواندن کلمات بی قاعده کند و حدود دو ثانیه برای هر کلمه بود که می تواند نشان گر آن باشد که آزمودنی ها قادر به استفاده صحیح از مسیر آوایی بودند اما در استفاده از مسیر کل خوانی، چندان تبحری نداشتند. میانگین نمره املای آزمودنی ها نسبت به نمره خواندن آن ها بسیار کمتر و در سطح (a=0.01) معنادار بود. همچنین، امتیاز دختران در تکالیف خواندن متن، خواندن کلمات بی قاعده و املا - بر خلاف تکلیف شبه واژه ها - به طور معناداری (a=0.01) بیشتر از امتیاز پسران بود.

یکی از ایرادهای نظام آموزشی ما این است که دانش آموزان یک کلاس را نسبت به یک دیگر ارزیابی می کنند. عیب این سنجش آن است که افراد پس از مدتی کوتاه در کلاس در دسته های قوی، ضعیف و متوسط طبقه بندی می شودند و گروه ضعیف به زودی احساس می کند که قدرت مطرح کردن خود را در کلاس ندارد؛ بنابراین، انگیزه ای برای کار و تلاش در اعضای آن گروه وجود نمی آید. بر این اساس، ارایه راهبردهای موثر جهت پیش گیری از افت تحصیلی دانش آموزان از طریق توجه به تفاوت های فردی و ایجاد انگیزش در کلاس درس، ضروری به نظر می رسد.
پژوهش حاضر به منظور مقایسه تاثیر روش های رقابت فردی، تلاش فردی و رقابت گروهی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان صورت گرفته است. 195 دانش آموز دختر پایه اول دبیرستان از منطقه 11 آموزش و پرورش شهر تهران به صورت نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای انتخاب شدند و از طریق آزمون های معلم ساخته مستمر و پایانی مورد بررسی قرار گرفتند. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل واریانس یک طرفه استفاده شد.
نتایج پژوهش نشان می دهد که1.اثر بخشی روش تلاش فردی بیشتر از روش رقابت فردی است؛ زیرا هر فرد نسبت به خودش سنجیده می شود پس، امیدواری او برای تلاش و کوشش و این امید و تشویق، او را به برداشتن گام های استوار و فعالیت مستمر وادار می کند.
2.اثر بخشی روش رقابت فردی کمتر از روش رقابت گروهی است؛ زیرا در روش رقابت فردی، نمره های درسی و پیشرفت های تحصیلی دانش آموزان نسبت به دیگران ارزش یابی می شود و به تفاوت های فردی که امری کاملا طبیعی است، توجه نمی شود. از سوی دیگر، در روش رقابت گروهی بین اعضای گروه همکاری و تعاون وجود دارد و در صورت شکست گروه، ناراحتی های ناشی از آن به جای تحمیل به یک فرد، در بین اعضای گروه تقسیم می شود.
3.بین میزان اثر بخشی روش رقابت گروهی و روش تلاش فردی اختلاف معناداری وجود ندارد ولی روش تلاش فردی به دلیل اهمیت دادن به علایق و رغبت های دانش آموز و تامین بهداشت روانی او، بر روش رقابت گروهی ارجحیت دارد. در عین حال، در صورت استفاده از رقابت، دست کم، باید روش رقابت گروهی جایگزین روش رقابت فردی شود.