فهرست مطالب

تعلیم و تربیت - سال سی و سوم شماره 3 (پیاپی 131، پاییز 1396)

فصلنامه تعلیم و تربیت
سال سی و سوم شماره 3 (پیاپی 131، پاییز 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/08/17
  • تعداد عناوین: 7
|
  • معصومه بهرامی پور، مرجان کیان، زهرا نیکنام* صفحات 9-34
    هدف پژوهش حاضر واکاوی ابعاد برنامه درسی مغفول مطالعات اجتماعی پایه هفتم دوره اول متوسطه با توجه به ابعاد محتوایی، فرآیندی و عوامل موثر بر شکل گیری این برنامه درسی بود. به این منظور از رویکرد پژوهش کیفی و روش پدیدارشناسی استفاده شد. گروه هدف، شامل دانش آموزان و معلمان مدارس متوسطه شهر کرج بودند که با روش نمونه گیری هدفمند و براساس قاعده اشباع نظری، تعداد 15 معلم و 20 دانش آموز مورد مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته قرار گرفتند. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل مضمونی استفاده شد. روایی و پایایی داده ها از طریق سه معیار قابل قبول بودن، قابلیت اطمینان و تاییدپذیری به دست آمد. یافته ها نشان دادند که معلمان در دستیابی به اهداف نگرشی و مهارتی موفق عمل نکردند و این سطوح از برنامه درسی در عمل حذف شدند. در ارائه محتوا به سطح دانش در حیطه شناختی بسنده شد و سطوح بالای این حیطه نادیده انگاشته شد. عدم استفاده از روش های تدریس فعال، مهم ترین فرآیندی است که سبب بروز محتوای مغفول شد. در مرحله اجرای برنامه درسی مطالعات اجتماعی، عواملی مانند دشواری محتوا، کمبود زمان، ناکافی بودن فضا و امکانات و ارزشیابی نامناسب مانع پدیداری برنامه درسی قصد شده مطالعات اجتماعی شد. بنابراین چیدمان و ساختار کلاس، مدت زمان آموزش و شیوه ارزشیابی نیاز به تغییر متناسب با محتوای برنامه درسی جدید مطالعات اجتماعی دارد. نتایج این مطالعه برای چابکی برنامه درسی و پیشگیری از گرفتار شدن در دام سنت و عادت در برنامه درسی مطالعات اجتماعی به کار می آید.
    کلیدواژگان: برنامه درسی مغفول، مطالعات اجتماعی، پایه هفتم، دوره اول متوسطه
  • افسانه مرادعلی زاده، ابوالفضل رفیع پور * صفحات 35-54
    تاریخ و تمدن ایران اسلامی، مفاخر علمی ایرانی، تقویمهای نجومی، آثار باستانی، ابزارآلات و صنایع دستی به جا مانده از پیشینیان همگی گواهی بر شایستگی و توانایی ایرانیان هم در عرصه علمی و هم در عرصه فرهنگی هستند؛ هرچند که در برهه ای از تاریخ جلوه واقعی خود را در جوامع غربی از دست داده اند اما هنوز می توان با افتخار آنها را جزء آثار تاریخی و باستانی ایرانی دانست. هدف از این مقاله، ارائه مفاهیم برنامه درسی در چارچوب ریاضیات قومی و معرفی کاربردهای ریاضیات با آثار به جا مانده از گذشتگان است. این امر می تواند بر جذابیت ریاضیات بیفزاید و همراه با آن سبب ایجاد علاقه در دانش آموزان شود به گونه ای که هم دانش آموزان را با مفاهیم حوزه ریاضی که بیشتر ریاضیات محض است آشنا کند و هم کاربردهای ریاضیات و بعد عملی کاربرد ریاضی را گسترش دهد. بنابراین پژوهشگر براساس چارچوب نظری ریاضیات قومی و با بهره گیری از قوم نگاری، داده ها را تجزیه و تحلیل کرده است. نتایج حاصله، نشان می دهد که هر چند گذشتگان ما تحصیلات آکادمیک و رسمی نداشتند اما کاربرد ریاضی در فعالیتهای روزانه آنها قابل توجه و در نوع خود بی نظیر بوده است. از همین رو، آموزش و حتی معرفی این فعالیتها، علاوه بر ایجاد علاقه و انگیزش در دانش آموزان، می تواند بر فرآیند یاددهی-یادگیری آنها تاثیری بسزا داشته باشد و تربیت شهروندی و ارزش بخشیدن به هویت ملی را توسعه ببخشد. همچنین ریاضیات قومی با ایجاد زیر ساختهای ریاضی در مدرسه می تواند به ارتقای سطح ریاضیات ما در جهان بینجامد.
    کلیدواژگان: فرهنگ، ریاضیات، ریاضیات قومی، فرش بافان، برنامه درسی
  • محمدحسن حسنی شلمانی* صفحات 55-76
    یکی از مهم ترین برنامه های وزارت آموزش و پرورش برنامه سنجش سلامت و آمادگی تحصیلی کودکان بدو ورود به دبستان است. فرض بر این است که برنامه سنجش ماهیتا از ویژگی های پویا و غیرقابل پیش بینی برخوردار است و نمی توان برنامه ریزی آن را بر اساس فرآیندی نظام مند طراحی کرد. تایید این فرض از نتایجی حاصل شده است که داده های برنامه سنجش طی سالهای 1392-1388 نشان می دهد. براساس این نتایج، داده ها در کل کشور از نظم برخوردار بوده و با اندازه های جهانی مطابقت دارند اما در مقایسه استانها با یکدیگر از نوعی بی نظمی برخوردارند. این شرایط بی نظمی در درون برنامه اگر به صورت مطلوب مدیریت نشود، سبب افزایش هزینه و کاهش اثربخشی خواهد شد. این مقاله با بهره گیری از تئوری مدیریت آشوب در پی ارائه پیشنهاداتی برای برنامه سنجش کودکان است که علاوه بر افزایش کارایی و اثربخشی برنامه سنجش، به شغل معلم اول ابتدایی نیز مسئولیت تضامنی دهد. بنابراین ویژگی های پویای برنامه سنجش با مولفه های مدیریت آشوب تطبیق داده شده است و براساس نتایج حاصل از عملکرد برنامه سنجش در کل کشور طی سالهای 1392-1388، توصیفی از مقایسه نتایج درونی استانها با نتایج کلی برنامه سنجش طی سالهای مذکور ارائه شده است. روش پژوهش براساس هدف، زمینه ای مبتنی بر کشف رابطه میان متغیرهای گوناگون و با توجه به نحوه گردآوری داده ها پیمایشی از نوع توصیفی است. جامعه آماری دربرگیرنده تمام کودکانی است که برای ثبت نام در مدارس طی سالهای 1392-1388 اقدام کرده اند. تفاوت میان بهترین و بدترین عملکرد استانها در ارجاع غلط مرحله غربالگری در بخشهای بینایی، شنوایی و آمادگی تحصیلی به ترتیب 5/27، 41و 8/40 درصد است. در پایان براساس نتایج، پیشنهاداتی برای بهبود مدیریت برنامه بر اساس مدیریت آشوب ارائه شده است.
    کلیدواژگان: برنامه سنجش آمادگی تحصیلی کودکان، مدیریت آشوب، ویژگی های برنامه سنجش، ویژگی های مشترک برنامه سنجش با مدیریت آشوب
  • مصطفی ابطحی، غلامرضا محمدی مهر * صفحات 77-94
    در پژوهش حاضر، به بررسی مولفه های توسعه سیاسی در کتابهای علوم اجتماعی دوره راهنمایی و متوسطه پرداخته شده است. روش تحقیق از نوع تحلیل محتوا و جامعه آماری آن، تمام کتابهای علوم اجتماعی است که در سال تحصیلی 94-1393 چاپ شده است. مهم ترین شاخصهای مورد بررسی شامل تعقل، علم گرایی، قانون گرایی، کارجمعی، مشورت و شورا، شایسته سالاری، آینده نگری و برنامه ریزی، تساهل، دعوت به گفتگو، مسئولیت پذیری، تفاهم جمعی و برابری است. یافته های پژوهش نشان می دهند که در کتابهای مذکور مولفه های تعقل (2/54 درصد) و علم گرایی (32درصد)، به طور مستقیم و غیرمستقیم، بیش از شاخصهای دیگر مطرح و آموزش داده شده اند. بخش دیگری از یافته های پژوهش گویای این است که دعوت به تعقل و علم گرایی، به طور مستقیم، از کتاب مطالعات اجتماعی پایه هفتم تا کتاب علوم اجتماعی پیش دانشگاهی کاهش یافته است. در حالی که به کارگیری فرآیند عقلی و علمی در آموزش دروس، سیر صعودی نشان می دهد. کار جمعی در 6/11 درصد مطالب، قانون گرایی در 3/11درصد و مسئولیت پذیری در 7/8 درصد مطالب ارائه شده است. این در حالی است که توجه به سایر شاخصها ناچیز است و با اهداف مورد نظر در تدوین کتابهای علوم اجتماعی، همخوانی ندارد. با توجه به اینکه آموزش مولفه های پیش گفته می تواند زمینه ای مناسب برای توسعه سیاسی فراهم آورد، گنجاندن آن در کتابهای درسی علوم اجتماعی ضرورت تام دارد.
    کلیدواژگان: توسعه سیاسی، شاخصهای توسعه سیاسی، کتابهای علوم اجتماعی، تعقل، علم گرایی
  • رضا کچوییان جوادی*، بدری شاه طالبی، محمدعلی نادی صفحات 95-110
    پژوهش حاضر با هدف بررسی تطبیقی نحوه اعزام معلمان کشور ایران و کشورهای منتخب (ایالات متحده آمریکا، فرانسه، آلمان، کانادا، انگلستان، روسیه، استرالیا، ترکیه، ژاپن، کره جنوبی و سنگاپور) به مدارس خارج از کشور انجام شده است. در این پژوهش مولفه های تاثیرگذار در اعزام معلمان ایران و کشورهای منتخب از طریق روش کندل شناسایی شده و برای استخراج مولفه های مشترک و غیر مشترک، تجزیه و تحلیل داده ها با روش بولی انجام شده است. نمونه پژوهش را اسناد و مدارک موجود در وبگاه وزارت آموزش و پرورش کشورهای منتخب و آخرین شیوه نامه اعزام معلمان به خارج از کشور تشکیل داده که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. نتایج نشان داد که مولفه های اعزام معلمان ایران به خارج از کشور 13 مولفه و مولفه های اعزام در کشورهای منتخب 29 مولفه بوده اند. نتایج نهایی نشان داد که در روش اعزام موفق شرایطی مانند داشتن حداقل مدرک کارشناسی، موفقیت در آزمون ورودی، تسلط به رایانه، اینترنت و نرم افزارهای ضروری رشته تدریس، موفقیت در مصاحبه شفاهی و برخورداری از سلامت جسمی/روانی از مولفه های ضروری و مشترک و داشتن حکم استخدام رسمی، داشتن حداقل سه سال تجربه کاری، داشتن گواهی صلاحیت نظری و عملی از مراجع معتبر دانشگاهی و فراسازمانی و دارابودن سابقه کاری و اجرایی قوی از وجوه تفاوت روش های اعزام هستند. بر این اساس پیشنهاد می شود در نحوه برگزاری و نوع آزمون کتبی و مصاحبه تجدیدنظر و مولفه برخورداری معلمان اعزامی از وب سایت شخصی، جزء مولفه های اصلی اعزام معلمان به مدارس خارج از کشور محسوب شود.
    کلیدواژگان: اعزام معلمان، کشورهای منتخب، روش کندل، روش بولی
  • فردین محمدی، محسن نوغانی دخت بهمنی *، مهدی کرمانی، کمال خالق پناه صفحات 111-130
    هدف پژوهش حاضر بررسی این موضوع است که آیا میان محتوای قوانین و اهداف میدان آموزش (زیر میدان مدرسه) مطابقت وجود دارد یا تناقض. چارچوب مفهومی پژوهش براساس نظریات بوردیو و مرتن تدوین شده است. برای گردآوری و تحلیل داده ها روش تحلیل اسنادی و تکنیک تحلیل موضوعی به کار رفته است. جامعه مورد مطالعه در این پژوهش شامل اسناد آموزشی و اجرایی وزارت آموزش و پرورش بوده است. با بهره گیری از روش نمونه گیری هدفمند از میان آنها، آیین نامه های آموزشی، اجرایی و اهداف میدان مدرسه در دوره متوسطه به عنوان نمونه انتخاب شده اند. اسناد مورد نظر در دو مرحله مورد بررسی قرار گرفتند. ابتدا اهداف و قوانین میدان هر کدام به طور مجزا کدگذاری شدند، سپس با تعیین مقوله های اهداف و قوانین میدان آموزش، تطابق یا تناقض آنها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده از اسناد مورد مطالعه بیانگر آن است که میان اهداف و قوانین میدان آموزش در زمینه های گوناگون تناقض وجود دارد، به طوری که میان مقوله های افزایش سطح اخلاقیات و افزایش سطح دانش در اهداف میدان آموزش با مقوله های حذف پیش نیازهای پایه های بالاتر، کاهش سطح معیار نمره قبولی در آیین نامه آموزشی و نبود ابزار کنترل مناسب در آیین نامه های اجرایی تناقض وجود دارد و این تناقض سبب بروز مشکلات آموزشی شده است. بنابراین تناقض میان اهداف و قوانین آموزشی، میدان آموزش مدارس را در دستیابی به اهداف مورد نظر با چالش مواجه ساخته است.
    کلیدواژگان: میدان آموزش، قوانین میدان، اهداف میدان، تناقض آموزشی
  • هاجر مساح، سیدحمیدرضا عریضی سامانی*، مهرداد کلانتری صفحات 131-148
    اشتیاق معلمان موضوعی است که امروزه با توجه به اهمیت روانشناسی مثبت، جایگاهی ویژه یافته است. این متغیر به مثابه یک متغیر فردی مطرح است که می تواند میانجی رابطه میان متغیرهای گوناگون مانند جو مدرسه و نگرشهای شغلی معلمان باشد. پژوهش حاضر به بررسی میانجی گری اشتیاق معلم در رابطه جو مدرسه و نگرشهای شغلی معلمان زن شاغل در مدارس دولتی دوره متوسطه دوم شهر اصفهان پرداخته است. نگرشهای شغلی معلم در پژوهش حاضر شامل تعهد معلم، رضایت شغلی معلم و احساس تعلق معلم بوده است. روش نمونه گیری پژوهش خوشه ایو حجم نمونه، 130 نفر بوده است. ابزار پژوهش حاضر عبارت اند از: پرسشنامه اشتیاق معلم، پرسشنامه جو مدرسه ادراک شده از سوی معلم، پرسشنامه رضایت شغلی معلم، پرسشنامه احساس تعلق به مدرسه و پرسشنامه تعهد معلم. پایایی ابزارها با روش انسجام درونی ابزار مورد تایید قرار گرفته و روایی ابزارها با روش اعتبار محتوا و تحلیل عاملی تاییدی، احراز شده است. داده های گرد آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS وAMOS تحلیل شدند. نتایج آماری حاکی از لزوم استفاده از آزمون MLدر روش درست نمایی مقاوم ساتورا بنتلر بود. نتایج تحلیل میانجی، اشتیاق معلم را به صورت میانجی جزئی شناسایی کرده است. نتایج پژوهش، روابط مستقیم و غیرمستقیم جو مدرسه و نگرشهای شغلی را تایید کرده است. شاخصهای برازش، تناسب مناسب الگو را نمایش داده اند. نتایج پژوهش حاضر، اهمیت توجه به اشتیاق معلم را نشان می دهد و آن را به منزله عاملی روانشناختی برای ارتقای نگرشهای شغلی معلمان در مدرسه مطرح می کند.
    کلیدواژگان: اشتیاق معلمان، نگرشهای شغلی، جو مدرسه
|
  • M. Bahraamipoor, M. Kiyaan, Z. Niknaam* Pages 9-34
    To improve both the content and the processes of the 7th grade’s social studies curriculum, a group of 15 teachers and 20 students from districts 3 and 4 in Karaj were purposefully invited to participate in a series of semi-structured interviews. The validity and reliability of the data collected was ascertained through their credibility, dependability, and confirmability. The results of content analyses show that teachers have failed to accomplish the attitudinal and skill related objectives of the curriculum, as these aspects of the program have practically been omitted. In relationship to the content presented it is limited to the memorization level and higher cognitive skills are ignored. The absence of active methods of teaching is the most important cause in this area. Content difficulty, time shortage, inadequacy of space and facilities, and inappropriate evaluation are among other hurdles on the way of the intended curriculum. As a result, changes in these areas are needed if the new curriculum is not to be strangled by tradition and habits.
    Keywords: null curriculum, social studies, 7th grade, junior high school
  • A. Moraadalizaadeh, A. Rafiepoor * Pages 35-54
    The history and civilization of the Islamic Iran is witness to the scientific and cultural achievements of Iranians. Although at times these achievements have lost their galore in the eyes of the west, yet they can still be considered not only as a source of pride, but appropriate material for use in the curricula. Ethnomathematics and the use of mathematics in artifacts left behind by the ancient Iranians can be used in the textbooks in order to not only make mathematical concepts more attractive, but help students learn how they can use such concepts. The results of data analyses within the theoretical framework of ethnomathematics and with the use of ethnographic method show that the use of mathematics in our ancestors’ daily lives has been considerable and at times exemplary. That is why introduction and teaching of such activities, not only can increase motivation to learn, but reinforce students’ national identity. Furthermore, indigenous mathematics can lead to our better mathematical standing in the world.
    Keywords: culture, mathematics, ethnomathematics, carpet weavers, curriculum
  • M. H. Hassani Shalmaani * Pages 55-76
    One of the most important programs in the Ministry of Education is the health and academic preparedness assessment program. It is assumed that any assessment program is so dynamic and unpredictable that makes systematic planning impossible. This assumption has been strengthened by the use data collected from 2009-2013. Although these data match the global data in this area, there seems to be quite a bit inconsistency and disorder between different provinces. For example, in vision, hearing, and preparedness screening, the percentages of wrong referals vary by 27.5, 41, and 40.8 percent, respectively. The chaos within the program needs to be managed in order to reduce cost and improve effectiveness. To this end, based on the theory of chaos management, the available data was used to provide a descriptive comparison of each province and the overall program results. Based on these comparisons suggestions are given in order to improve the program.
    Keywords: preparedness assessment program, chaos management, characteristics of an assessment program, common characteristics
  • M. Abtahi, G.R. Mohammadimehr * Pages 77-94
    Political development, as an educational objective, could be achieved if certain concepts and values are dealt with in the textbooks. Chief among such concepts and values are rationality, scientific tendencies, law abiding, group work, consultation, meritocracy, future orientedness, planning, tolerance, open to dialogue, responsibility, social understanding, and equality. To see the extent to which these concepts and values are dealt with in the high school social sciences textbooks in Iran, a sample of all such books was content analyzed. The results show that there is more direct or indirect mentioning of rationality than scientific tendencies (54.2% vs. 32%). Furthermore, the emphasis on these two concepts seems to diminish as we go from 7th to 12th grade level, although the use of scientific thinking in all courses increases throughout these years. In only 11.6% of the content group work is emphasized, while law abiding in 11.3%, and responsibility in only 8.7% of the content is dealt with. Attention paid to other concepts is rather miniscule and contradicts the claimed objectives in writing textbooks.
    Keywords: political development, indices of political development, social sciences textbooks, rationality, scientific tendencies
  • R. Kachoueian Javaadi *, B. Shaahtaalebi, M.A. Naadi Pages 95-110
    To find ways of improving the way in which Iranian teachers are assigned to schools abroad, a comparative study was conducted in order to look at way this task is done in the U.S., France, Germany, Canada, England, Russia, Australia, Turkey, Japan, South Korea, and Singapore, in addition to Iran. Kandel method was used to identify criteria for sending teachers abroad in all above-mentioned countries, and then the Boolean method was utilized in order to categorize the common and the divergent criteria. The data was collected from the websites of the respective countries’ Departments of Education, where the latest guide for sending teachers abroad was published. Data analyses revealed a difference in the number of criteria used (Iran,13; other countries, 29). Final analyses show that successful programs were those using the following selection criteria: having at least a bachelor’s degree, passing the qualifying exam, competence in the use of computer, necessary software, and the Internet, passing the interview, and having clean bill of physical/mental health. The difference in criteria appeared in the following areas: being tenured, having at least three years of teaching experience, having a certificate of competency from credible academic authorities, as well as appropriate administrative portfolio. Based on these findings, it is suggested that the qualifying exam and interview be improved and having a personal webpage be required of all teachers wanting to be assigned to schools abroad.
    Keywords: sending teachers abroad, selected countries, Kandel method, Boolean method
  • F. Mohammadi, M. Noghaanidokht Bahmani *, M. Kermaani, K. Khaaleghpanaah Pages 111-130
    To improve the quality of education in Iran any contradiction between the regulations and objectives needs to be rectified and correspondences strengthened. To this end, based on the views of Bourdieu and Merton, educational and administrative documents related to secondary schools were analyzed. The analysis had two steps: first the goals and regulations within both the fields of education and administration were identified, and then compared to identify contradictions/correspondence. The results are indicative of massive contradictions within the educational documents between regulations and objectives. The heightening of the levels of morality and being knowledgeable contradicts elimination of pre-requisites, lowering of the passing criteria, and lack of appropriate instruments of control. Such contradictions give rise to many educational problems that bar schools from reaching their expected outcomes.
    Keywords: field of education, rules, regulations, goals, objectives, educational contradictions
  • H. Massaah, S.H.R. Oreyzi Saamaani *, M. Kalaantari Pages 131-148
    Teachers’ enthusiasm is of considerable significance within the contemporary positive psychology as it acts as an intermediary between many other variables such as school climate and teachers’ professional attitudes. To show this role, a cluster sample of 130 female public high school teachers in Isfahan was given a set of questionnaires measuring an array of factors including attitudes and school climate. The instruments’ validity and internal consistency were confirmed. Data analyses revealed that teacher enthusiasm is only a minor mediator. However, the relation between school climate and professional attitudes was confirmed. These findings reveal that teacher enthusiasm plays a role in their professional attitudes.
    Keywords: teacher's enthusiasm, professional attitudes, school climate