فهرست مطالب

جمعیت - پیاپی 99-100 (بهار و تابستان 1396)

نشریه جمعیت
پیاپی 99-100 (بهار و تابستان 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/04/18
  • تعداد عناوین: 7
|
  • علی اکبر محزون * صفحات 1-23
    طبق «نظریه اول گذار جمعیتی» که تحولات حجم، رشد و ساختار سنی جمعیت جوامع را تبیین می کند، در ایران این گذار به مرحله سوم یعنی کاهش توام نرخ باروری و نرخ مرگ و میر رسیده و ساختار سنی جمعیت در مرحله میانسالی قرار گرفته است. در چنین شرایطی، با رسیدن سهم جمعیت مولد یا بالقوه فعال از نظر اقتصادی (سهم جمعیت 15 تا 64 ساله) به میزان های حداکثری خود یعنی حدود 70 درصد کل جمعیت کشور، «پنجره فرصت جمعیتی» در ایران فراهم گردیده و به فعل در آمدن این فرصت، مستلزم توجه ویژه به نقش تغییرات ساختار سنی در «چرخه عمر اقتصادی» و سیاست گذاری و برنامه ریزی شایسته، برای بهره گیری هرچه بیشتر از آن است. سود جمعیتی طی دو مرحله اتفاق می افتد که «سود جمعیتی اول» به دوران به حداکثر رسیدن نیروی کار و رشد مثبت «نسبت حمایت» مرتبط است و «سود جمعیتی دوم» به افزایش «بهره وری نیروی کار» و دوران سالمندی جمعیت و افزایش انگیزه پس انداز در میان این بخش از جمعیت مربوط می باشد. در این مقاله پس از مرور مختصری بر مبانی نظری سود جمعیتی، محاسبات لازم برای ایران ارائه می شود، که نشان می دهد زمینه سود جمعیتی اول به مدت حدودا 40 سال از اواسط دهه 1360 تا اواسط دهه 1410 فراهم شده است. همچنین طبق نتایج به دست آمده، در مقاطع میانی دوره زمانی مذکور، تا بیشینه ای در حدود 2. 3 درصد از رقم مربوط به رشد اقتصادی ایران (بدون در نظر گرفتن تاثیر سایر عوامل) به سود جمعیتی اول اختصاص داشته است. پس از این دوره، زمینه سود جمعیتی دوم در ایران آغاز می شود. نکته حائز اهمیت این است که هیچیک از دو مرحله سود جمعیتی، به خودی خود رخ نمی دهد و اساسا شرایط بالقوه ای است که صرفا با سیاست گذاری و برنامه ریزی موثر و متناسب با هر دوران می تواند به فعل درآید.
    کلیدواژگان: ساختار سنی جمعیت، پنجره جمعیتی، حساب های ملی انتقالات، نسبت حمایت، سود جمعیتی
  • مونس سیاح، پروانه آقایی دیزج، مریم سادات محموداف صفحات 25-46
    آب، بعد از هوا مهمترین ماده مورد نیاز موجودات زنده است؛ امادر حال حاضر، ایران براساس برخی از معیارها با «بحران آب» و براساس برخی دیگر با «تنش آب» مواجه است. از سوی دیگر ایران امروز با افزایش میانه سنی به بیش از 30 سال، در آستانه سالخوردگی قرار دارد. این مساله، توجه سیاست گذاران را به خود معطوف نمود و منجر به اتخاذ سیاست های افزایش جمعیت شد.   پس از این امر، برخی از رسانه ها به شدت در تلاش اند تا مشکل آب را منحصرا به موضوع جمعیت و سیاست های افزایش آن پیوند زنند. آنان منابع آبی و زیست محیطی کشور را حتی برای جمعیت کنونی نیز ناکافی می دانند. این مقاله درصدد پاسخگویی به ارتباط علمی دو مساله بحران/ تنش آب و جمعیت با یکدیگر است. لذا با بررسی وضعیت مصرف و شیوه های انتقال آب، رابطه بین رشد جمعیت و رشد مصرف آب در کشور و مقایسه وضعیت منابع و مصارف آب در ایران و سایر کشورها، شبهه ایجاد شده در این زمینه را پاسخ می دهد. لذا براساس نتایج این تحقیق، گرچه قرار گرفتن آب ایران در وضعیت بحرانی پذیرفته شده است؛ اما این نکته قابل ذکر است که بحران موجود در مساله منابع آب، مساله کمبود آب نیست، بلکه بحران مدیریت و حکمرانی آب است؛ به طوری که گفته می شود، در صورت به کارگیری روش های مدیریتی صحیح و استفاده از روش های نوین آبخیزداری در بخش های مختلف شرب، صنعت، کشاورزی و… ظرفیت جمعیتی ایران با توجه به منابع طبیعی غنی کشور، بیش از جمعیت فعلی است.
    کلیدواژگان: بحران آب، تنش آب، جمعیت، مدیریت منابع آب
  • عادل عبداللهی*، علی رحیمی صفحات 47-64
    طی دهه های اخیر سیاست های فرزندآوری ایران تغییرات زیادی را به خود گرفته است. مقاله پیش رو با هدف تفسیر و بازنمایی تغییر سیاست های جدید فرزندآوری ایران در فضای مجازی به تحلیل محتوای رویکرد کاربران اینترنتی می پردازد. نمونه مورد بررسی متشکل از 799 کاربر اینترنتی در پایگاه های خبری ایران است. علاوه بر این، تعداد 41684 کاربر نیز که موضع گیری خود را به صورت «موافق» یا «مخالف» نسبت به نظرات این 799 کاربر اعلام کرده بودند، بخش دیگری از جامعه آماری این مطالعه را تشکیل داده است. روش شناسی تحقیق مبتنی بر تحلیل محتوای کمی و کیفی است. در بین اخبار مرتبط منتشر شده، 10 خبر که بیشترین مخاطب را داشتند، جهت تحلیل انتخاب شدند. نتایج تحلیل محتوای کمی نشان داد که کاربران در مواجهه با سیاست های افزایش فرزندآوری، رویکردهای متفاوتی اتخاذ نموده اند؛ 7/89 درصد رویکردی انتقادی، 6/0 درصد منفعلانه و 7/9 درصد رویکردی همراهانه داشته اند. همچنین در بین سایر کاربران؛ 78/89 درصد موافقرویکردانتقادی، 27/7 درصد مخالفرویکردانتقادی، 10/0 درصد موافقرویکردمنفعلانه، 06/0 درصد مخالفرویکردمنفعلانه، 59/0 درصد موافقرویکردهمراهانهو 20/2 درصد مخالفرویکردهمراهانه بوده اند. بعلاوه، یافته ها نشان داد که 43 درصد کاربران بر ابعاد اقتصادی، 38 درصد بر ابعاد اجتماعی، 12 درصد بر ابعاد سیاسی و 7 درصد بر ابعاد فرهنگی سیاست ها تاکید کرده اند. نتایج تحلیل محتوای کیفی نیز بیان گر آن است که کاربران ضمن به چالش کشیدن رویکرد مسلط بر سیاست ها، رویکردی انتقادی در تفسیر و رمزگشایی سیاست های جدید فرزندآوری در ایران داشته و نسبت به نهادینه شدن گفتمان های افزایش جمعیت مقاومت می کنند.
    کلیدواژگان: سیاست های افزایش فرزندآوری، کاربران اینترنتی، تحلیل محتوا
  • امید مبارکی*، هوشنگ سرور، روح الله باجولوند صفحات 65-82
    تحلیل فضایی جرایم بزه کاری، مبین این نکته مهم و اساسی است که در برخی بخش های شهر به سبب وجود ساخت کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی حاکم بر آن، میزان بزه کاری بالاست و به عکس برخی فضاهای شهری مانع و عامل بازدارنده فرصت های مجرمانه است. بر این اساس هدف این پژوهش، تحلیل سازمان فضایی ناهنجاری های اجتماعی در شهر خرم آباد و شناسایی الگوهای مکانی و عوامل تسهیل کننده جرایم ارتکابی است. این تحقیق به منظور مقابله و کنترل محدوده های آلوده به این جرایم با استفاده از تکنیک های گرافیک مبنا و درون یابی و سامانه های اطلاعات جغرافیایی (GIS) انجام یافته است. برای شناسایی الگوهای فضایی توزیع جرایم در سطح شهر از آزمون مرکز متوسط، بیضی انحراف معیار، آزمون خوشه بندی، شاخص های نزدیک ترین همسایه، تخمین تراکم کرنل استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش کلیه زندانیانی (زنان و مردان) بوده اند که در سال 1394 (در فصل تابستان) به دلیل ارتکاب جرم در زندان مرکزی شهر خرم آباد به سر می برده اند. با توجه به تعداد جامعه آماری مورد نظر، 322 نفر از مجرمان به عنوان نمونه آماری انتخاب شده اند. براساس یافته های پژوهش و تحلیل نتایجآنها توزیع جرایم و تخلفات بر حسب مناطق و فضاهای شهری در مناطق شهر خرم آباد به صورت یکسان نمی باشد. براساس نتایج آزمون ها، توزیع جرایم از الگوی خوشه ایتبعیت می کنند. بدین معنی که محدوده های خاصی از شهرخرم آباد محل تمرکز بزه کاری است و از الگوی متمرکز پیروی می کند و در نقطه مقابل بخش های زیادی از شهر از نظر ارتکاب این جرایم محدوده های پاک محسوب می شود.
    کلیدواژگان: جرم، کانون های جرم خیز، توزیع فضایی، شهر خرم آباد
  • مرتضی اعلاباف صباغی * صفحات 83-107
    صندوق های بازنشستگی توجه خاصی به تعهدات بیمه های عمر و مستمری بازنشستگی دارند. از یک سو درآمد حاصل از فروش بیمه نامه های عمر و همچنین جریان نقدینگی ناشی از کسورات بازنشستگی، برای صندوق های بازنشستگی بسیار با اهمیت است، از سوی دیگر درستی محاسبات بیمه ای درمورد حق بیمه های دریافتی، بر پایه مفروضات امیدزندگی و احتمال بقا استوار است. ضرورت جدول زندگی مطمئن که امیدزندگی و احتمال بقا را دقیق محاسبه کرده باشد، در تعیین تعهدات آتی صندوق های بازنشستگی و همچنین شرکت های بیمه که در عرصه فروش بیمه های عمر فعالیت می کنند، قابل چشم پوشی و مسامحه نیست. در حال حاضر، محاسبات بیمه های عمر، بر پایه آیین نامه بیمه مرکزی قرار دارد و اطمینان خاطر شرکت های بیمه ای را تامین می کند. صندوق های بازنشستگی، این اطمینان را به پشتوانه حمایت های دولتی از کسری های احتمالی به دست می آورند. ولی هیچیک ضرورت جدول زندگی مطمئن را کاهش نمی دهند. در این مقاله برای نخستین بار جدول خاص یک صندوق بازنشستگی و بر پایه ویژگی های آن ارائه می شود. در محاسبه جدول زندگی صنعت نفت ایران، روش های ساخت جدول را بررسی و تفاوت آن با دیگر جدول ها نشان داده می شود. همچنین، آزمون های برازش فرازآوری که در مطالعات دیگر جداول زندگی ایران دیده نشده است، مطرح می شوند. نتایج نشان می دهند، که امیدزندگی در صنعت نفت، بیش از آنچه که تصور می شده، می تواند برای صندوق های بازنشستگی و بیمه نامه های عمر قابل توجه باشد.
    کلیدواژگان: جدول زندگی، امید زندگی، صندوق های بازنشستگی، فرازآوری
  • فاطمه مدیری، نادر مطیع حق شناس صفحات 109-128
    با توجه به یافته های متعدد، متفاوت و گاهی متناقض در زمینه فرهنگ کار، در این مقاله برآنیم ضمن پاسخگویی به این سئوال که وضعیت فرهنگ کار چگونه است و چه عواملی مرتبط با آن شناسایی شده، به ارزیابی و آسیب شناسی مطالعات انجام شده در این حوزه پرداخته و خلاءهای مطالعاتی را معرفی کنیم. بر این اساس با استفاده از تکنیک فراتحلیلاز میان 117 اثر علمی بررسی شده، 42 مقاله و پایان نامه انتخاب شده و مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته اند. مطالعات انجام شده، نشان می دهد: میانگین فرهنگ کار در ایران در سطح متوسط بوده و مجموعه ای از عوامل درون سازمانی، برون سازمانی و متغیرهای زمینه ای بر آن اثرگذار است. در این مطالعات از متغیرهای درون سازمانی تاثیر رضایت و امنیت شغلی، عدالت سازمانی، مدیریت مشارکتی، مشارکت سازمانی، تخصص گرایی و عدم تضاد در نقش، سابقه کار، سیستم مناسب کار، سیستم ارتقای شغل مطلوب و از متغیرهای برون سازمانی تاثیر رضایت از زندگی و گرایشات دینی تایید شده است. رابطه مستقیم سن و رابطه معکوس تحصیلات با فرهنگ کار از دیگر نتایج این پژوهش ها بوده است. براساس یافته های پژوهش، آسیب شناسی مطالعات و خلاءهای مطالعاتی در این حوزه مطرح شده و پیشنهادات و راه کارهایی نیز ارائه شده است.
    کلیدواژگان: فرهنگ کار، فراتحلیل، ارزیابی، اخلاق کار، وجدان کار
  • محمد جواد محمودی، جواد شجاعی صفحات 129-159
    گزارش «تحولات و وضعیت جمعیت در جمهوری اسلامی ایران» از سوی موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور برای اولین بار در سال 1395 منتشر و طی مراحل متعددی مورد نقد و بررسی قرار گرفت، و مجددا در سال 1396 منتشر شد. گزارش مذکور شامل هشت فصل است که تلاش دارد، در جهت افزایش کیفیت سیاستگذاری ها، روند تحولات جمعیتی کشور را در ابعاد مختلف تحلیل نماید. این بررسی به اختصار نشان می دهد که گزارش مذکور، دارای اشکالات علمی و محتوایی فراوان است. به همین دلیل، قابل اتکا نبوده و برای استفاده از آن در برنامه ریزی ها و سیاستگذاری ها باید جانب احتیاط را رعایت کرد.
    کلیدواژگان: نقد گزارش، تحولات جمعیت، وضعیت جمعیت، سیاستگذاری، ایران
|
  • muones sayah, parvane aghaeie, maryam sadat mahmuodof Pages 25-46
    After air, water is the most important element for living organisms; but now Iran has been faced with “water crisis” based on some criteria and has been faced with “water stress” based on others. On the other hand, Iran is faced with increasing the aging population. This raised the attention of policymakers and led to the adoption of population growth policies. After this, the media are working hard to link the water problem exclusively to the issue of population and its policy of increasing it. They also think that the country's water and environmental resources are inadequate even for the current population.
    This article tries to answer, the scientific relation between water crisis/stress and population. So with studying of consumption situation and water transfer techniques, the relation between population growth and water consumption growth in country and comparison of water consumption and resources in Iran and other countries, to respond doubt, in this regard.
    Therefore, according to this study, although Iran’s critical condition water supply is accepted, but this point is noticeable that crisis of water resources, is not water scarcity, rather is water governing. So that with using of true managing methods and using of modern watershed methods in different sectors, for example drinking, industry, irrigation and agriculture and etc., Iran’s demographic capacity is more than current population, according to natural resources of country.
    Keywords: Water resources, water governing, consumption, water crisis, living organisms
  • adel abdollahi Pages 47-64
    Iran’s childbearing policies have faced a lot of changes in recent decades. Aiming to interpret and represent the changes in new childbearing policies of Iran in the cyberspace. This paper performs a content analysis on Internet users’ approach. The sample consists of 799 Internet users of Iranian news websites. In addition, 41,684 users, who had expressed their position as “agree” or “disagree” with the comments of these 799 users, were another part of the study population. The research methodology is based on quantitative and qualitative content analysis. Among the related published news, 10 news with the largest audience were selected for content analysis. The results of quantitative content analysis showed that users have taken different approaches in the face of childbearing policies: 89.7% were critical, 0.6% were passive and 9.7% were supportive. The results of qualitative content analysis also indicated that in addition to challenging the dominant policy approach, the users had a critical approach towards interpreting and decoding of new childbearing policies in Iran. These users resist the institutionalization of discourses of population growth.
    Keywords: Internet users, childbearing, policies, content analysis, news websites
  • omid mobaraki * Pages 65-82
    The spatial analysis of Criminal Offenses illustrates this important point that in some parts of the city, due to the existence of the physical, social, economic and cultural fabrication, the amount of delinquency is high,and in return, some urban spaces are a barrier to criminal prosecution.
    The aim of this study was to analyze the spatial organization of social anomalies in Khorramabad city and identify the spatial patterns and facilitators of committing crimes. This research has been carried out to counteract and control the areas infected by these crimes through the use of basic graphics and interpolation techniques and GIS (Geographic Information Systems). In order to identify the spatial patterns of crimes distribution in the city, mean center test, oval standard deviation, clustering test, nearest neighbor indices, and estimation of kernel density have been used. The statistical population of this study was all prisoners (women and men) who were in the central prisons of Khorramabad city in 2015 (in the summer). Given the number of statistical population, 322 people were selected as the sample of offenders.
    Based on the findings of the research and analysis of the results, the distribution of crimes and violations is not the same in Khorramabad areas. Based on the results of tests for estimating the kernel density, the average and standard deviation ellipses and nearest neighbor index, the distribution of crimes follow the cluster pattern. This means that the specific ranges of Khorramabad are the focal point of delinquency and follows a centralized pattern and, in contrast to many parts of the city, are considered to be pure areas for committing these crimes.
    Keywords: Crime, delinquency, spatial distribution, Khorramabad city
  • morteza a'alabaf sabaghi Pages 83-107
    Pension funds and life insurance companies are very concerned with their liabilities in respect of premiums collected for life policies and pensions. This concern is mainly due to their dependence on correct calculations of premiums and their corresponding dependence on life tables used. A recent government directive issued by the Central Insurance of Iran, provides the necessary table and provides the required assurance for life insurance policies and pension funds. However, as we discussed in this paper, life tables that are estimated using national and local statistics, provide more accurate estimates for parameters needed in the life table. Here in this paper, we estimate life expectancy using Iranian Oil Industry Pension Fund statistics and find, there is a gap between nationally used estimates and those found here. The significance of these estimates are seen when variations in excess of five years are noted and the consequent appreciation of pensions in retirement. Thus we place a greater emphasis on estimates, found in this paper and hope to encourage greater use of accurate data and reliable life tables.
    Keywords: Life table, pension funds, life expectancy, graduation
  • fatemeh modiri, nader motie haghshenas Pages 109-128
    According to the many different and sometimes contradictory findings in the field of work culture, in this article, we attempt to answer basic questions, what is the status of work culture in our society and what factors related to work culture. In addition, we review pathology of studies and introduce research gaps in this field. We investigate, work culture with meta-analysis technique. We reviewed 117 internal researches and selected 42 documents. The result indicates: the average work culture, is the medium level and a range of internal, outsourcing factors and ground variables affect it. In these studies, internal organizational variables, were the effect of: job satisfaction and security, organizational justice, participatory management, organizational participation, specialization and non-contradiction in role, work experience, proper system of work, favorable job promotion system and outsourcing variables, directly related to age, inverse relationship of education. Based on the findings of the research, the pathology of studies and study gaps in this area are presented and suggestions and solutions are presented.
    Keywords: Work culture, meta-analysis, evaluation, work ethic, work conscience
  • mohamadjavad mahmuodi, javad shojaie * Pages 129-159
    The report "Population Trends and Situation in the Islamic Republic of Iran" was first published by the National Population Studies & Comprehensive Management Institute in 1395 and reviewed in several stages, and was re-released in 1396. The report includes eight chapters, which seeks to analyze the demographic trends of the country in different dimensions in order to increase the quality of policy. This review briefly shows that the report has many scientific and content flaws. For this reason, it is not reliable and should be cautious to use in planning and policy making.
    Keywords: Report criticism, population developments, population status, policy making, Iran