نشریه پژوهشهای خاک (علوم خاک و آب)
سال بیست و سوم شماره 1 (بهار و تابستان 1388)

به منظور بررسی واکنش دو رقم جدید گندم دوروم به تقسیط و محلول پاشی کود از ته، این تحقیق در سال های زراعی 82-81 و 83-82 در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی به صورت اسپلیت فاکتوریل در ایستگاه تحقیقات کشاورزی نیشابور اجرا شد. سه فاکتور مورد بررسی شامل الف) فاکتور اصلی رقم (ارقام گندم دوروم آریا و دنا) ب) فاکتور تقسیط کود ازته (دو، سه و چهار نوبت مصرف کود ازته در طول فصل رشد) ج) محلول پاشی کود ازته (یک نوبت محلول پاشی در مرحله گرده افشانی) با غلظت3 درصد اوره فاکتور تقسیط و محلول پاشی به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد نتایج تجزیه مرکب نشان داد که دو رقم گندم دوروم از نظر صفات عملکرد دانه، وزن هزار دانه، عملکرد پروتئین، درصد پروتئین، تعداد دانه در سنبله و درصد لکه آردی تفاوت های معنی داری داشتند. رقم دنا عملکرد دانه، وزن هزار دانه و عملکرد پروتئین بیشتری داشت اما رقم آریا درصد پروتئین دانه بیشتری نسبت به دنا داشت. تقسیط کود ازته اثرات معنی داری بر وزن هزار دانه، سختی دانه و درصد لکه آردی نشان داد. بیشترین تاثیر تقسیط بر صفات کیفی، کاهش درصد لکه آری و افزایش سختی دانه بوده است. تقسیط در سال 83 اثرات معنی داری بر افزایش درصد پروتئین دانه نیز داشت. اثر تقسیط چهار نوبت کود ازته مورد نیاز در زمان های قبل از کاشت، ابتدای ساقه رفتن، گرده افشانی و دانه بندی در افزایش خواص کیفی دانه ها قابل توجه بود. اعمال یک نوبت محلول پاشی کود ازته در مرحله گرده افشانی اثرات موثر و معنی داری بر افزایش عملکرد دانه، عملکرد پروتئین و کاهش درصد لکه آردی ارقام گندم دوروم داشت. عمده ترین اثر محلول پاشی در کاهش درصد لکه آردی دانه ها نمایان شد.

تعیین شکلهای معدنی فسفر خاک و ارتباط آنها با یکدیگر و ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاکهای آهکی اطلاعات مفیدی را برای ارزیابی وضعیت فسفر و نیز حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه در اختیار می گذارد به منظور کسب چنین اطلاعاتی، فسفرکل و توزیع آن در شکلهای مختلف در 20 نمونه خاک استان قزوین به روش عصاره گیری متوالی تعیین و رابطه این شکلها با یکدیگر و با ویژگی های خاک مطالعه شد. میزان فسفر کل 700 تا 1040 میلی گرم بر کیلوگرم خاک به دست آمد. شکلهای معدنی فسفر شامل دی کلسیم فسفات با میانگین 7/9 میلی گرم بر کیلوگرم، اکتا کلسیم فسفات با میانگین173 میلی گرم بر کیلوگرم، فسفات آلومینیوم با میانگین 33 میلی گرم بر کیلوگرم، فسفات آهن با میانگین 21 میلی گرم بر کیلوگرم، فسفر محبوس با میانگین 20 میلی گرم بر کیلوگرم، آپاتیت با میانگین 381 میلی گرم بر کیلوگرم، ظرفیت تبادل کاتیونی با میانگین 23 میلی اکی والان بر صد گرم خاک، آهک فعال با میانگین 5/9 درصد، رس خاک با میانگین32 درصد بدست آمد. شکلهای معدنی مختلف فسفر شامل فسفر محلول، دی کلسیم فسفات، فسفات آهن و فسفر محبوس با فسفر قابل جذب به روش اولسن روابط معنی دار و مثبتی را نشان دادند. همچنین بین شکلهای مختلف فسفر هم بستگی معنی داری به دست آمد که احتمالا بیانگر وجود یک رابطه پویا بین آنها در خاک می باشد. بین درصد رس با فسفاتهای آهن و بین فسفر کل با اکتا کلسیم فسفات و فسفات های آلومینیوم و آپاتیت، بین ظرفیت تبادل کاتیونی با فسفاتهای آلومینیوم و فسفر محبوس روابط مثبت و معنی داری بدست آمد و بین میزان هدایت الکتریکی و اکتاکلسیم فسفات و فسفات آلومینیوم، بین درصد کربن آلی با آپاتیت و بین درصد آهک فعال با آپاتیت همبستگی معنی دار و منفی بدست آمد. در نهایت مشخص شدکه دامنه تغییرات اجزائ فسفر در خاکهای دشت قزوین زیاد می باشد. ضمنا با بدست آوردن همبستگی ویژگی های خاک با فسفر عصاره گیری شده به روش اولسن که شاخصی برای فسفر قابل استفاده گیاه است، می توان در مدیریت توصیه های کودی بر نامه ریزی دقیق تری انجام داد.

به منظور مطالعه تاثیر نسبت های مختلف آمونیوم به نیترات و سطوح کلسیم بر رشد، غلظت عناصر غذایی و کیفیت گل رز (Rosa hybrida L.) در شرایط آبکشت، این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با دو عامل نسبت آمونیوم به نیترات و کلسیم در محلول غذایی با چهار تکرار بر روی بوته های گل رز رقم Vendetta از سال 1385 به مدت یک سال اجرا شد. سطوح عامل نسبت آمونیوم به نیترات شامل سه سطح 0:100، 25:75 و 50:50 و سطوح عامل کلسیم شامل دو سطح 6/1 و 8/4 میلی مولار بود. نتایج نشان داد به غیر از شاخص میزان کلروفیل برگ هیچ یک از شاخصهای رشد رویشی تحت تاثیر نسبت های مختلف آمونیوم به نیترات و سطوح کلسیم کاربردی قرار نگرفتند. با افزایش نسبت آمونیوم به نیترات در محلول غذایی غلظت نیتروژن، فسفر و عناصر کم مصرف در قسمتهای مختلف گل رز افزایش و کلسیم و منیزیم کاهش یافتند. در حالی که افزایش غلظت کلسیم در محلول غذایی تاثیری بر غلظت نیتروژن، فسفر، آهن، مس و بور در قسمتهای مختلف گل رز نداشت اما منجر به افزایش معنی دار غلظت کلسیم و همچنین کاهش معنی دار غلظت پتاسیم، منیزیم، منگنز و روی در قسمت های مختلف گل رز شد. در هر دو نوبت برداشت، افزایش نسبت آمونیوم به نیترات در محلول غذایی منجر به افزایش معنی دار عملکرد گل رز شد اگرچه تفاوت معنی داری بین نسبت های 25:75 و 50:50 آمونیوم به نیترات دیده نشد. مطالعه شاخصهای کیفی گل در دوره پس از برداشت نشان داد با افزایش نسبت آمونیوم به نیترات در محلول غذایی تا نسبت 50:50، وزن تر ساقه گل دهنده در پایان ماندگاری، قطر نهایی گل و همچنین ماندگاری دچار کاهش معنی دار شدند. در حالی که افزایش غلظت کلسیم در محلول غذایی به 8/4 میلی مولار منجر به افزایش تمامی شاخصهای فوق در مقایسه با سطح 6/1 میلی مولار شد. بر اساس نتایج این تحقیق از نقطه نظر تولید اقتصادی و شاخصهای کیفی گل رز در مرحله پس از برداشت کاربرد 25 درصد کل نیتروژن مصرفی به شکل آمونیوم و همچنین 8/4 میلی مولار کلسیم برای تولید گل رز در شرایط آبکشت توصیه می گردد.

پسته یکی از محصولات مهم صادراتی و استراتژیک کشور محسوب می شود و برای تولید پایدار این محصول، شناسایی عوامل موثر بر رشد آن ضروری است. تحقیق حاضر با هدف شناخت خاک های تحت کشت پسته و تاثیر خصوصیات این گونه خاک ها بر رشد، عملکرد و خندانی پسته انجام شد. بدین منظور، منطقه انار واقع در 75 کیلومتری شمال غرب رفسنجان در سال 1385 جهت مطالعه انتخاب گردید. بعد از مطالعات اولیه، باغ هایی که از نظر مدیریت، رقم، کیفیت آب و دور آبیاری، یکسان ولی از نظر رشد ظاهری، متفاوت بودند، انتخاب شدند. بدین ترتیب، شش باغ، انتخاب و هر باغ به دو قسمت مطلوب و نامطلوب تقسیم گردید. جهت مطالعات آماری، در هر قسمت، سه تکرار و در هر تکرار، سه درخت انتخاب شد. سپس، از دو عمق صفر تا 40 و 40 تا 80 سانتی متری در سایه انداز درختان، نمونه برداری خاک برای تعیین برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی صورت پذیرفت. عملکرد، درصد خندانی میوه، محیط تنه، طول سایه انداز و ارتفاع درختان نیز اندازه گیری شد. همچنین، در قسمت مطلوب و نامطلوب هر باغ، یک پروفیل حفر و تشریح گردید و رده بندی آنها تا سطح فامیل تعیین شد. نتایج نشان داد که شوری و رس زیاد، اثر منفی بسیار معنی داری بر عملکرد دارند. درصد رس با قطر تنه، طول سایه انداز و ارتفاع درختان و خندانی پسته نیز همبستگی منفی و معنی دار نشان داد. بنابراین، تهیه نقشه های شوری و بافت خاک برای مدیریت بهتر پسته در منطقه توصیه می شود. بر اساس نتایج تشریح پروفیل، پایداری خاک ها در حالت خشک در قسمت نامطلوب، سخت تر از قسمت مطلوب باغ بود. نتایج رده بندی خاک ها بیانگر این است که فامیل خاک، همیشه نمی تواند تفاوت خاک ها و تاثیر آن ها را بر عملکرد پسته نشان دهد.

به منظور بررسی تاثیر کاربرد زئولیت طبیعی ایرانی بر کاهش آبشوئی نیتروژن در اراضی سبک، آزمایشی در سال زراعی 86-1385 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس، به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا شد. عوامل مورد بررسی شامل سطوح مختلف زئولیت (0، 3، 6 و 9 تن در هکتار) و مقدار کود نیتروژن در سه سطح (90، 180 و 270) کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار از منبع اوره، بود. کلزای پائیزه رقم OKAPI در دهم مهر ماه در مزرعه کشت و برای ارزیابی محصول علوفه گیاه، کل زیست توده اندام هوائی کلزا در ابتدای مرحله غلاف دهی برداشت شد. میزان آبشوئی نیتروژن با اندازه گیری غلظت یون نیترات و آمونیوم موجود در زه آب خروجی زیر عمق توسعه ریشه کلزا و سپس ضرب آن در مقدار نفوذ عمقی آب، محاسبه گردید. نتایج نشان داد اثرات اصلی زئولیت و نیتروژن بر عملکرد کمی علوفه کلزا و مهار آبشوئی نیتروژن از خاک معنی دار بود (p≤0.01)، اما اثر متقابل آن دو بر هیچیک از صفات مورد مطالعه معنی دار نشد. بکارگیری زئولیت در سطوح 6 و 9 تن در هکتار، باعث کاهش معنی دار غلظت نیترات (NO3-) در نمونه زه آب شد. اما سطوح مختلف زئولیت تاثیر معنی داری بر کاهش شستشوی آمونیوم (NH4+) نداشت. با افزایش کاربرد زئولیت از 3 تن در هکتار به 9 تن در هکتار، غلظت نیتروژن در توده گیاهی کاهش یافت. بیشترین عملکرد علوفه تر و خشک به ترتیب معادل 66/70 و 31/11 تن در هکتار از تیمار 270 کیلوگرم نیتروژن در هکتار حاصل شد. افزایش نیتروژن مصرفی از 90 به 270 کیلوگرم نیتروژن در هکتار موجب افزایش 15 و 6 درصدی به ترتیب در غلظت نیتروژن توده گیاهی و میزان کلروفیل برگ شد. در مجموع نتایج این تحقیق نشان داد که استفاده از زئولیت های طبیعی افزون بر تاثیر غیر مستقیم برای حصول عملکردهای مطلوب، مانع هدرروی نیتروژن از خاک های زراعی می گردد. انجام آزمایش های بیشتر در خصوص نقش احتمالی زئولیت ها در جلوگیری از آبشوئی نیترات مورد انتظار است.

از آنجا که خاکورزی سنتی(مرسوم) باعث شکسته شدن خاکدانه ها به ویژه در خاکهای لومی و لومی شنی گردیده و حساسیت خاک را در برابر فرسایش آبی و بادی افزایش می دهد، استفاده از سایر روش های خاکورزی در اراضی کشاورزی بخصوص در دیمزارها امری ضروری است. در این طرح تحقیقاتی، تاثیر سه نوع عملیات خاکورزی شامل خاکورزی مرسوم (تهیه بستر بذر با گاوآهن بشقابی)، خاکورزی حفاظتی (کاشت بذر با کمبیناتور بدون هیچگونه عملیات خاکورزی دیگر و نگهداری تمام بقایا بر روی سطح خاک پس از عملیات برداشت) و حداقل خاکورزی (کاشت بذر با کمبیناتور بدون هیچگونه عملیات خاکورزی دیگر و نگهداری 30 درصد بقایا پس از عملیات برداشت) همراه با تیمار شاهد (بدون کشت و کار) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار بر میزان ماده آلی، پایداری خاکدانه ها و میزان پیشروی طولی آبکندها در اراضی گندم دیم حساس به فرسایش آبکندی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد که تیمارهای خاکورزی حداقل و حفاظتی در مقایسه با تیمار خاکورزی مرسوم، باعث افزایش معنی دار مقدار ماده آلی خاک و پایداری خاکدانه ها (به صورت شاخص MWD) و کلیه تیمارها در مقایسه با تیمار شاهد باعث کاهش معنی دار میزان پیشروی طولی آبکندهای پایین دست گردید. بنابراین، برای افزایش مواد آلی و پایداری خاکدانه ها و در نتیجه جلوگیری از گسترش انواع فرسایش آبی بویژه فرسایش آبکندی در شرایط مشابه، اعمال روش های خاکورزی حفاظتی یا حداقل پیشنهاد می گردد.

پودر استخوان دارای مقدار زیادی فسفر است که می تواند تا اندازه ای نیاز غذایی گیاهان به فسفر را تامین کند. از این رو به منظور بررسی توان پودر استخوان در آزادسازی فسفر وتاثیر آن بر رشد گیاه ذرت، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با 6 تیمار شامل دو سطح از پودر استخوان (400 و 800 کیلوگرم در هکتار)و دو سطح از پودر استخوان اسیدی شده (400 و 800 کیلوگرم در هکتار)، سوپر فسفات تریپل (200 کیلوگرم در هکتار) و شاهد با 3 تکرار در شرایط آزمایشگاه و گلخانه انجام شد. نتایج نشان داد که آزادسازی فسفر فراهم در تیمارهای دارای پودر استخوان با تاخیر زمانی یک ماه نسبت به تیمار سوپر فسفات صورت گرفت و اسیدی کردن پودر استخوان منجر به تسریع و افزایش آزادسازی فسفر گردید. نتایج حاصل از کاشت گیاه ذرت حاکی از آن بود که اسیدی کردن پودر استخوان منجر به افزایش غلظت فسفر در اندام هوایی گیاه نشد ولی وزن خشک اندام هوایی و مقدار جذب فسفر به وسیله گیاه در تیمارهای پودر استخوان اسیدی شده نسبت به تیمارهای پودر استخوان اسیدی نشده افزایش معنی داری را نشان داد. افزون بر آن تفاوت وزن خشک اندام هوایی در تیمارهای پودر استخوان اسیدی و کود سوپر فسفات از نظر آماری معنی دار نبود.

استفاده از روش های حفاظت آب و خاک در حوزه های آبخیز علاوه بر کاهش فرسایش خاک از حوزه سدها و کاهش تجمع رسوبات در دریاچه سدهای ذخیره ای ممکن است موجب اصلاح مراتع و غنی شدن آبخوان ها نیز بشود. تخمین غیر اصولی پارامترهای مربوط به سازه های مکانیکی رایج در حوزه های آبخیز نظیر ظرفیت، فاصله و پراکنش این سازه ها که ممکن است گاهی کمتر و یا بیشتر از مقدار واقعی باشد، موجب هدر رفت وقت و سرمایه می شود. در این مقاله با ارایه یک مدل جدید که بستر حوزه های هیدرولوژیک را با حفاظت و بدون حفاظت شبیه سازی می کند، امکان طراحی سازه های مکانیکی با دقت بیشتری میسر می شود. مدل مورد استفاده EUROSEM است که برای پیش بینی رواناب و فرسایش خاک در یک حوزه هیدرولوژیک با منظور کردن کلیه عوامل تهیه شده است. این مدل از نوع مدل های فیزیکی تک رخداد فراگیر است که با دریافت خصوصیات بارندگی، حوزه آبخیز و پوشش گیاهی که برخی از این عوامل ممکن است در زمانها و مکانهای مختلف، متفاوت باشند، داده ها را در قالب سه پرونده ورودی پردازش نموده و نتایج را در قالب سه پرونده خروجی نشان می دهد. این مدل با داده هایی که با روش مستقیم در حوزه های هیدرولوژیکی با حفاظت و بدون حفاظت با برخی سازه های مکانیکی اندازه گیری شده بودند، واسنجی و اعتبارسازی گردید. نتایج نشان داد که مدل قادر است عوامل مهم هیدروگراف رواناب از جمله: حجم رواناب، دبی اوج و زمان رسیدن به اوج را برای پلات های حفاظت نشده و حفاظت شده با موفقیت شبیه سازی کند. لذا با انتخاب صحیح مقدار عوامل مؤثر در تولید و تشدید رواناب، امکان استفاده از مدل برای پیش بینی حجم رواناب و دبی اوج رواناب به منظور طراحی و مدیریت سازه های مکانیکی حفاظت آب و خاک در حوزه های آبخیز وجود خواهد داشت.

شوری، یکی از مهمترین تنش های غیر زنده ای است که باعث کاهش قابلیت تولید محصول در خاکهای مناطق خشک و نیمه خشک می شود. به منظور جداسازی و تعیین خصوصیات محرک رشد سودوموناسهای فلورسنت دارای فعالیت آنزیم ACC Deaminase وبررسی تاثیر آنها بر جوانه زنی ارقام کلزا در سطوح مختلف شوری، پژوهشی در7 مرحله اجرا شد. در مرحله اول، جدایه های دارای فعالیت آنزیم مذکور به روش نیمه کمی غربال گری شدند. در مراحل بعدی آزمایش، فعالیت آنزیم در شرایط شور، سنتز مواد شبه اکسین، تولید سیانید هیدروژن واندازه گیری کمی فعالیت آنزیم بر اساس میزان الفاکتوبوتیرات آزاد شده، بررسی گردید. به منظور مطالعه تاثیر شوری بر جوانه زنی، ابتدا برای هر رقم کلزا، آزمایشی به صورت فاکتوریل و درقالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکراراجرا گردید. فاکتورهای آزمایش عبارت بودند از فاکتور شوری با سه سطح004/0، 11 و 22dS/m از منابع NaCl و 2CaCl با نسبت اکی والانی یکسان و فاکتور باکتری که شامل 9 سویه با شماره های P196، P169، P108، P11، P153، P74، P79، P159، P4 و یک تیمار بدون باکتری به عنوان شاهد بود. با استفاده از نتایج این قسمت، سویه های برتر که بیشترین تاثیر را در جوانه زنی و رشد داشتند انتخاب و آزمایش دیگری به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش عبارت بودند از فاکتور رقم شامل رقم هایHayola308 و RGS003، فاکتور شوری با سه سطح 8،11 و 14dS/m از منابعNaCl و 2CaCl با نسبت اکی والانی یکسان و فاکتور سویه که شامل چهار باکتری با شماره های P196، P169، P108، P11 و یک تیمار بدون باکتری به عنوان شاهد بود. نتایج نشان داد که 14 درصد سویه ها دارای فعالیت آنزیم ACC Deaminaseبودند. بررسی ویژگی فوق الذکر در شرایط شور نشان داد که سویه ها در شرایط تنش شوری نیز قادر به استفاده از ACC به عنوان منبع نیتروژن هستند. بررسی سنتز مواد شبه اکسین و سیانید هیدروژن بیانگر وجود تفاوتها از نظر این دو مشخصه در بین سویه ها بود. اندازه گیزی فعالیت آنزیم ACC Deaminaseنیزنشان داد که میزان فعالیت آنزیم سویه ها متفاوت می باشد، نتایج بررسی رشد ارقام کلزای تلقیح شده با سویه های منتخب نشان داد که میزان جوانه زنی در جدایه هایی که دارای فعالیت آنزیم مذکور هستند نسبت به شاهد و نیز نسبت به جدایه های فاقد این ویژگی بیشتر بوده است به طوری که این تفاوتها در شرایط شور بسیار محرز بود. بنابراین به نظر می رسد که با تلقیح بذرهای کلزا با انواع برتر این سویه ها مانند P108 و P169، تحمل به شوری افزایش یافته و به تبع آن میزان جوانه زنی و رشد گیاهچه نیز بیشتر خواهد شد.

مصرف بی رویه کود های شیمیایی فسفره نه تنها سبب افزایش تولید محصول نمی گردد، بلکه موجب ایجاد اشکال در جذب عناصر غذایی کم مصرف توسط گیاهان به ویژه در خاک های آهکی می شود. مطالعه حاضر به منظور ارزیابی تاثیر کاربرد باکتری ازتوباکتر و قارچ میکوریزی به عنوان کود بیولوژیک و فسفر(سوپرفسفات تریپل) به عنوان کود شیمیایی انجام شد. اثرات سه عامل، شامل باکتری ازتوباکتر (تلقیح شده و تلقیح نشده)، قارچ میکوریزی (تلقیح شده وتلقیح نشده)، و مقادیر مختلف فسفر(صفر، 50، 100 و200 کیلوگرم در هکتار) با استفاده از یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقات جهاد کشاورزی اراک انجام شد. اثرات سه عامل اصلی و اثرات متقابل آنها برصفات کلنیزاسیون ریشه، عملکرد ماده خشک ذرت علوفه ای و غلظت عناصر فسفر، آهن، مس، منگنز و روی در اندام های هوایی این گیاه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان دادند که همزیستی میکوریزی با تاثیر بر رشد و افزایش عملکرد ماده خشک (9/4 درصد)، به نحو معنی دار غلظت مس (9/14درصد) و منگنز (9 درصد) را کاهش و غلظت فسفر (8/28 درصد) را در اندام های هوایی افزایش داد. همچنین کاربرد ازتوباکتر با تولید متابولیت های افزاینده رشد، به نحو معنی داری سبب افزایش رشد اندام های هوایی گیاه و در نهایت عملکرد ماده خشک (5/7درصد) گردید، اما غلظت آهن (7/6درصد) را کاهش داد. کاربرد سطوح مختلف فسفر سبب افزایش غلظت فسفر (6/25 درصد) و کاهش غلظت مس (2/22درصد)، آهن (4/21 درصد) و روی (8/15 درصد) در اندام های هوایی و همچنین درصد کلنیزاسیون ریشه (6/16 درصد) به نحو معنی داری شد. اثرات سینرژیستی کاربرد توآم هر دو کود بیولوژیک (قارچ میکوریزی و باکتری ازتو باکتر) نیز سبب افزایش کلنیزاسیون ریشه (3/43 درصد)، عملکرد ماده خشک (12درصد) و غلظت فسفر (8/48 درصد) و کاهش غلظت آهن (8/11درصد) و مس (6/15 درصد) در اندام های هوایی به نحو معنی داری شد اما تاثیری بر غلظت روی و منگنز نداشت. اثرات متقابل سه گانه عوامل فوق تاثیر معنی داری بر صفات مورد مطالعه نداشت.

به منظور بررسی اثر تنش رطوبتی در مراحل مختلف رشد لوبیا چشم بلبلی تحقیقی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با پنج تیمار در چهار تکرار با روش آبیاری جویچه ای انجام شد. تیمارهای آزمایش عبارت بودند از 1-تیمار شاهد(بدون قطع آبیاری) 2- قطع آبیاری در مرحله سبزینه ای 3- قطع آبیاری در مرحله گلدهی 4- قطع آبیاری در مرحله غلاف دهی 5- قطع آبیاری در مرحله پرشدن غلاف. مقدار تبخیر و تعرق بوسیله روش بیلان آبی بر اساس اندازه گیری رطوبت خاک با استفاده از نوترون متر در طول دوره رشد اندازه گیری شد. مقدار آب مورد نیاز هرکرت باتوجه به اختلاف در صد رطوبت خاک و ظرفیت زراعی خاک به هر کرت داده شد. عملکرد دانه در تیمار شاهد (بدون قطع آبیاری) و تیمار قطع آب در مرحله سبزینه ای بترتیب 2384 و 2170 کیلوگرم در هکتار بوده که با هم اختلاف معنی داری ندارند و مقدار آب مصرفی در آنها به ترتیب 946 و 828 میلی متر بوده است، ولی این دو تیمار با تیمارهای قطع آب در مرحله گلدهی، غلاف دهی و پر شدن غلاف، که عملکرد آنها به ترتیب 1782، 1760 و1700 کیلوگرم در هکتار است اختلاف معنی داری در سطح پنج درصد دارند و مقدار آب مصرفی در آنها به ترتیب 820، 798 و 789 میلی متر بوده است. نتایج بدست آمده نشان می دهد که قطع آب به مدت دو هفته در مرحله سبزینه ای برای گیاه قابل تحمل بوده است ولی قطع آب به مدت دو هفته در مراحل گلدهی یا غلاف دهی و یا پرشدن غلاف سبب کاهش عملکرد دانه، تعداد بذر در یک غلاف و وزن هزار دانه شده است. روابطی بین عملکرد دانه با حجم آب آبیاری و عملکرد دانه با تبخیر و تعرق بدست آمد.