نشریه دین و ارتباطات
سال دهم شماره 2 (تابستان و پاییز 1382)

بازسازی اندیشه دینی یکی از مولفه های اساسی گفتمان دینی - سیاسی ایران معاصر به شمار می آید کهدر جهت تجدید حیات دینی و کارآمدتر کردن دین صورت پذیرفته است. این بازسازی متضمن اهدافی چون تعمیم اندیشه دینی برای ایفای نقش برتر سیاسی و اجتماعی، همانند کردن آن با مقتضیات زمان و بهره گیری از توانمندی های دین جهت مبارزه با استبداد داخلی و سلطه خارجی بوده است. گستش دامنه این بازشناسی در میاناندیشمندان شیعی ایران نقطه عطفی در تحولات فکری و عملی تاریخ معاصر ایران است.

برآمدن روشنفکری دینی از نظر تاریخی و فکری ادامه سیر تحول جریان روشنفکری در ایران بود که نگرش و دیدگاهی متفاوت از نسل های پیشین خود به دین ایجاد کرد. توجه هر کدام از بسترهای تاریخی و ایدئولوژیکی این جریان به تنهایی نمی تواند، چگونگی برآمدن آن را توضیح می دهد، بلکه به ناچار باید این دو بستر را با هم بازخوانی کرد تا در نهایت به پاسخ این سوال رسید که چرا در دهه 20 توجه روشنفکران به جمع دین و افکار جدید جلب شد و در دهه 40 به گفتمان غالب جامعه تبدیل شد.

رقابت سیاسی از موضوعات پذیرفته شده در نظام جمهوری اسلامی است. ثبات سیاسی نیز ذهن مشعولی عمده کسانی است که به تداوم حیات نظام سیاسی علاقمندند. این مقاله در پی آن است که برای تحلیل پیوند دو مولفه رقابت سیاسی و ثبات سیاسی چارچوبی ارائه دهد تا در پرتو آن بتوان تاثر ثبات سیاسی از رقابت سیاسی را در جمهوری اسلامی ایران سنجید. برای این منظور لازم می آید تا مفاهیم مهمی چون رقابت و ثبات سیاسی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و بر اساس آن ساختار نظریی استوار گردد که ار قابلیت لازم برای تغییر رفتارهای سیاسی و در ادامه ارائه تجویز سیاست های آتی برخوردار باشد.

این مقاله ضمن کالبد شکافی وضع طبیعی نشان می دهد که اساسا وضع طبیعی انسان، وضع «آزادی کامل» و «مساوات» است و بر آن است که ضمن تفسیر آزادی به آزادی معقول و نفی رهایی انسان، قواعد عقلی لاک را در جهت ارتقای وضع طبیعی به وضع مدنی بر اساس اصول اولیه در قانون طبیعت بازخوانی کند. لاک ضمن نقد وضع جنگ با وضعیتی که انسان منصفانه و برای تامین آزادی و دارایی اش می جنگد، به نظام جدیدی در چگونگی جهان گیری و جهان داری دست می یابد که بیشتر تحت عنوان مبانی لیبرالیسم مورد مطالعه قرار می گیرد.

یکی از مقوله های مهم در زندگی و روابط اجتماعی آدمیزادگان، چگونگی تنظیم رفتارهای مبتنی بر تحکیم در حوزه قدرت سیاسی و اصول وضوابط حاکم بر این روابط به ویژه در حوزه آمریت است. دین اسلام به عنوان آخرین آیین الهی و پیامبر اسلام به عنوان رسول خاتم در تنظیم روابط اجتماعی و خصوصی، جایگاه رفیعی را برای اخلاق قائل شده و حضرت امیرالمومنین علی (ع) نیز با اندماج دو مقوله مهم از حیات اجتماعات یعنی اخلاق و سیاست، تصویر روشنی از ضرورت به کارگیری روش های مبتنی بر اخلاق در حوزه آمریت در قدرت سیاسی ارائه نموده اند در این مقاله این نوع نگرش به قدرت سیاسی تعبیر به سیاست اخلاقی شده است و سعی شده است مهمترین مولفه ها و شاخص های این نگرش از دیدگاه حضرت امیرالمومنین علی (ع) مورد مداقه اجتماعی قرار گیرد.

این مقاله دلیل پدید آمدن نهضت فرهنگی شعوبیه را رفتار برخی از اقوام عرب می داند که پس از ظهور اسلام، این دین را که برای نجات بشر از قید و بند بردگی های گوناگون آمده بود وسیله ای برای برتری جویی و سلطه بر دیگر اقوام و ملتها قرار دادند. شعوبیه عقیده داشتند که از نظر تعالیم اسلامی هیچ ملتی بر ملت دیگر سلطه و امتیازی ندارد. ایرانیان پیشاهنگ این نهضت فرهنگی بودند. در نوشتار حاضر نویسنده ضمن اشاره به زمینه های مختلف شکل گیری شعوبیه، به بررسی تاثیرات حاصله از ظهور این جنبش در عرصه ادبیات می پردازد.

جامعه بین المللی از ابتدای دستیابی به سلاح های هسته ای و متعاقب نخستین انفجار این نوع بمب، خواستار توقف توسعه و تولید سلاح های هسته ای شد. این خواسته در دوران جنگ سرد به دلیل رقابتهای آمریکا و شوروی و مسابقه تسلیحاتی گسترده برای قابله با یکدیگر پاسخ مثبتی در پی نداشت. در دوران جنگ سرد، تنها دستاورد انعقاد معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای و امضای قراردادهای دو جانبه میان دو ابر قدرت برای مهار مسابقه تسلیحاتی بود.

سازمان کنفرانس اسلامی تنها نهاد دولتی - مذهبی بین المللی است. این سازمان که در سال 1969 در پی حریق عمدی مسجد الاقصی به وجود آمد، با وجود فراز و نشیب های فراوان توانسته خود را به صورت یک نهاد بین المللی معتبر تثبیت کند. سازمان کنفرانس اسلامی از طرف سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شده و در حال حاضر اسناد هر یکاز این دو سازمان جزو اسناد طرف مقابل به شمار می آید. به علاوه در جلسه های رسمی هر یک از این دو سازمان، رئیس یا نماینده سازمان دیگر به عنوان ناظر شرکت می کند.