نشریه دین و ارتباطات
سال دوازدهم شماره 1 (بهار 1384)

ساختار بخش مالی شامل نهادهای مالی، ابزارهای مالی، بازارهای مالی، قوانین حکم بر بخش مالی و ارگانهای سیاستگذار در بخش مالی است. نهادهای مالی سپرده پذیر در اقتصاد جمهوری اسلامی ایران شامل بانک های دولتی (تجاری و تخصصی) و خصوصی، موسسات مالی غیر بانکی، تعاونی های اعتباری و صندوق های قرض الحسنه است. بیمه های بازرگانی، بیمه های اجتماعی و صندوق های بازنشستگی، واسطه های مالی قراردادی در اقتصاد ایران هستند. شرکتهای سرمایه گذاری در اوراق بهادار، نهادهای مالی سرمایه گذاری را تشکیل می دهند. ...

مقوله وقف از جمله موضوعاتی است که در کشورهای پیشرفته جهان مطرح است. در همه کشورهای دنیا ثروتمندان به ویژه در سنین بالا تمایل دارند بخشی از ثروت خود را جهت اهداف خیرخواهانه وقف نمایند. با اعمال مدیریت حرفه ای و مدرن بر صندوق های وقفی در جهان، این نهاد مالی با کارایی بالایی فعالیت می کند. سنت نیکوی وقف در ایران مبتنی بر ارزش های اسلامی است و بنابراین باید در چارچوب اصول مشخصی که برای آن تعریف شده انجام شود. ...

نظام مالی اسلامی به عنوان یک نظام نوپا در ادبیات مالی جهان بروز پیدا کرده و در سیر تطوری خود توانسته ابعاد متمایز خود را شناسایی نماید. در این میان حوزه مسکن و مستغلات و به تبع آن روش های تامین مالی اسلامی مسکن به عنوان یکی از موضوعات مورد توجه متخصصین مالی اسلامی می باشد. این مقاله برخی از روش های اسلامی از جمله مرابحه در قالب فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیک (اقتنا) و مشارکت تناقصی را به تفکیک تشریح نموده است. ...

قراردادهای مالی مانند بیع العینه و بیع دین در طراحی اوراق قرضه اسلامی در مالزی مورد استفاده قرار گرفته است. این مقاله با بررسی فقهی شرط بازخرید در بیع و شرط بازخرید به نحو تبانی، صحت بیع العینه را مورد بررسی قرار می دهد. با استدلال های ارائه شده در این مقاله و با استناد به نظرات فقهی، بیع العینه از نظر اسلامی باطل بوده و در نتیجه طراحی اوراق قرضه اسلامی در مالزی از دیدگاه فقه امامیه مردود شمرده شده است.

این مقاله به دلیل اهمیت کارکرد اوراق اختیار معامله در بازار بورس، بررسی فقهی آن را مد نظر قرار داده تا در صورت تصحیح معامله آن بازار بورس اسلامی بتواند از مزایای آن بهره مند گردد. با بررسی انواع اختیار معامله، دیدگاه اندیشمندان اسلامی پیرامون آن مطلب و راه های تصحیح و موانع آن معلوم گردید. موانعی مثل قماری بودن، غرری بودن، نبود شرایط و ارکان عقد، غیر واقعی بودن، شبهه ربا، جواب داده شده و تصحیح آن از راه بیع عربون و بیمه بررسی شد ولی در نهایت با توجه به آراء فقهای امامیه مانند حضرت امام خمینی (ره) صحت بیع اختیار معامله پذیرفته شد. البته تصحیح اختیار معامله شاخص و اختیار معامله قرارداد آتی با موانعی روبروست.

یکی از عوامل موثر در رشد و توسعه جوامع پیشرفته وجود بازارهای پول و سرمایه فعال است، موسسه های پولی و مالی با استفاده از روش ها و ابزارهای متنوع، واسطه پویا و کارآمدی بین صاحبان وجوه مازاد و متقاضیان وجوه هستند. آنها با طراحی ابزارهای جدید، اهداف، سلیقه ها و روحیات مختلف مشتریان خود را پاسخ می دهند. مطالعه نظام مند آموزه های اقتصادی اسلام نشان می دهد علی رغم تحریم ربا، می توان با استفاده از انواع معاملات مجاز اسلامی به طراحی انواع موسسه ها و ابزارهای مالی به روز و کارآمد اقدام کرد. ...

کشور اسلامی ایران یکی از بزرگترین کشورهای صادرکننده نفت در جهان است. قیمت نفت تحت تاثیر عوامل بسیاری دارای بی ثباتی است، فلذا درآمد عمده کشور از محل فروش نفت با نوسان روبرو بوده و وضعیت اقتصاد کشور را ناپایدار می نماید. برای مصون ماندن از ریسک قیمت، بازارهای بورس معاملات آتی نفت در جهان ایجاد شده اند که با استفاده از ابزارهای مشتقه، ریسک قیمت را پوشش می دهند. ...