Journal of Inflammatory Diseases
Volume:6 Issue: 2, 2002

توسعه دانش و نگرش افراد شرکت کننده در برنامه های آموزشی یکی از عوامل تعیین کننده میزان موفقیت به کارگیری محتوای آموزش در حیطه عمل است.
مطالعه به منظور تعیین تاثیر کارگاه های مقدماتی روش تدریس بر آگاهی، نگرش و عملکرد اعضا هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان انجام شد.
این مطالعه نیمه تجربی در سال 1379 بر روی 71 نفر از شرکت کنندگان کارگاه های مقدماتی روش تدریس انجام شد که به روش نمونه گیری ساده انتخاب شدند. داده ها بوسیله پرسشنامه با ضریب روایی 76/0 و 8/0 به ترتیب برای آگاهی و نگرش و با حداقل ضریب پایایی 7/0، قبل و بعد از کارگاه جمع آوری گردید. اطلاعات مربوط به عملکرد از طریق فهرست وارسی خود ارزیاب با روایی 0.91 و ضریب پایایی 75/0 قبل از کارگاه و در طول یک نیمسال تحصیلی بعد از کارگاه کسب و با استفاده از آزمون های پارامتریک و غیرپارامتریک تجزیه و تحلیل شد.
میانگین نمره آگاهی قبل از کارگاه 7/3±02/6 و نمره نگرش و عملکرد بر مبنای بیست به ترتیب 2/1±2/14 و 2/2±6/13بود. این میانگین بعد از کارگاه برای دانش 9/3±4/13، نگرش 1/2±2/18و عملکرد 68/1±12/14 بود. بین نمره آگاهی و نگرش قبل و بعد از کارگاه ارتباط معنی دار آماری وجود داشت (001/0 p<). ولی بین نمره عملکرد قبل و بعد از کارگاه رابطه آماری مشاهده نشد. همچنین بین تغییرات نمره آگاهی و نگرش با عملکرد ارتباط معنی داری وجود نداشت. با افزایش سن دانش کسب شده در انتهای کارگاه کمتر می شد (33/0 r=- و 03/0 p<).
به نظر می رسد کارگاه های موجود می توانند دانش شرکت کنندگان را افزایش و نگرش آنها را ارتقا دهد، ولی توسعه رفتار در حیطه عملکرد علاوه بر کارگاه آموزشی به عوامل دیگری وابسته است.

دانش آموختگان رشته های بهداشت یکی از رده های مهم کارکنان شاغل در شبکه های بهداشتی-درمانی هستند که توانایی آنها در استفاده از مباحث درس اصول اپیدمیولوژی تاثیر زیادی در حل مشکلات جامعه دارد.
مطالعه به منظور شناسایی دیدگاه دانش آموختگان رشته های بهداشتی استان اصفهان نسبت به آموزش های فرا گرفته از درس اصول اپیدمیولوژی در دوران تحصیل انجام شد. در این بررسی توصیفی، کلیه سرفصل های درس اصول اپیدمیولوژی از طریق توزیع پرسشنامه بین کلیه دانش آموختگان رشته های بهداشتی شاغل در شبکه های بهداشتی-درمانی استان اصفهان در سال 1379 ارزشیابی شدند. عمده ترین ملاک ارزشیابی میزان کاربرد مباحث سرفصل درس اصول اپیدمیولوژی و نظر افراد مورد مطالعه در خصوص بهبود کیفیت ارائه درس بود. تعداد پرسشنامه های جمع آوری شده 324 عدد بود.
%3/63 افراد مورد مطالعه، مباحث ارائه شده در سرفصل درس اصول اپیدمیولوژی را در محیط کار خود مفید ارزیابی نمودند، ولی تنها %23 دانش آموختگان توانایی انجام مباحث را داشتند.
به نظر می رسد اگر آموزش نظری و عملی درس اصول اپیدمیولوژی به صورت توام انجام شود، دانشجویان توانمندی های لازم را جهت ارتقا سطح بهداشت جامعه کسب خواهندنمود.

مساله اشتغال و بیکاری دانش آموختگان آموزش عالی یکی از چالش های اساسی اقتصادی و اجتماعی کشور است.
مطالعه به منظور بررسی وضعیت اشتغال دانش آموختگان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان انجام شد.
در این مطالعه مقطعی از مجموع 1168 پرسشنامه ارسالی برای دانش آموختگان سال های 1370 تا 1376 دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، تعداد 410 پرسشنامه برگشتی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
%5/60 دانش آموختگان در یکی از موسسه های دولتی یا غیر دولتی شاغل، %9/35 فاقد شغل و %6/3 دارای شغل آزاد بودند. 9/33 درصد شاغلین دارای وضعیت استخدام رسمی قطعی، %2/20 پیمانی، %3/15 قراردادی و %6/30 خدمت طرح نیروی انسانی بودند. %4/68 افراد مورد مطالعه قوی ترین انگیزه اشتغال را کسب درآمد و امرار معاش ذکر نمودند. اشتغال به کار دانش آموختگان رشته های رادیولوژی %6/84، پرستاری %9/79، پزشکی %7/76، هوشبری %6/46 و اتاق عمل %5/30 بود. بیش از نیمی از دانش آموختگان در موسسه های دولتی جذب شده اند و سهم مراکز خصوصی بسیار ناچیز است.

آگاهی از وضعیت دانش آموختگان دانشگاه ها به منظور جهت یابی برنامه های آینده ضروری است.
این مطالعه به منظور شناسایی موقعیت حرفه ای دانش آموختگان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی قزوین انجام شد. در این مطالعه توصیفی برای کلیه دانش آموختگان پزشکی سال های 1370 تا 1376 دانشگاه پرسشنامه ارسال شد. از حدود 480 پرسشنامه ارسالی پس از پیگیری های لازم فقط 98 پاسخ دریافت شد که اطلاعات بدست آمده مورد پردازش و تفسیر قرار گرفت.
66 نفر از پاسخ دهندگان مرد و 32 نفر زن بودند که شامل 62 نفر پزشک عمومی، 26 نفر متخصص و 7 نفر دستیار تخصصی بودند. وقت ایشان در هفته به این ترتیب صرف می شد: 6/19±9/37 ساعت ویزیت بیماران، 26/14 ساعت آموزش، 47/6 ساعت پژوهش، 19 ساعت امور مربوط به پزشکی، 5/28ساعت مدیریت، 7/14 ساعت مطالعه کتاب و مجله های پزشکی. حدود %67 دانش آموختگان معتقد بودند که تحصیل در دانشکده پزشکی قزوین آنها را برای قبول مسئولیت پزشکی در جامعه نسبتا خوب آماده ساخته است. %55 دانش آموختگان برای بیماران خود پرونده تشکیل نمی دادند و تقریبا همین تعداد با دوره های بازآموزی موافقتی نداشتند. اکثر دانش آموختگان با تغییر سیستم خدمات بهداشتی-درمانی و محدود کردن پذیرش دانشجوی پزشکی موافق بودند. یافته ها نشان داد که سیستم ارائه خدمات بهداشتی-درمانی در جامعه به اصلاح نیاز دارد و دانشجویان پزشکی با کارورزی در عرصه، برای کار آینده بیشتر آماده می شوند.

علی رغم کاربرد فراوان نظر دانشجویان در ارزشیابی اساتید، شواهد پژوهشی گویای آن است که اظهار نظر دانشجویان متاثر از عواملی است که با موضوع ارزشیابی چندان ارتباطی ندارد و صرفا به ویژگی های خاص استاد مربوط می شود.
مطالعه به منظور تعیین دیدگاه های دانشجویان در مورد اولویت های ارزشیابی اساتید انجام شد.
این مطالعه توصیفی در نیمه دوم سال تحصیلی 80-1379 بر روی کلیه دانشجویان رشته های مختلف دانشگاه علوم پزشکی قزوین (1400 نفر) انجام شد. جمع آوری داده ها از طریق پرسشنامه ای بود که توسط محققین و از طریق واحدهای آموزش دانشکده ها در بین دانشجویان توزیع و مجددا از همین طریق جمع آوری شد.
یافته ها نشان داد که از نظر اکثر دانشجویان (%2/85) مهم ترین اولویت در ارزشیابی استاد، "تسلط بر موضوع درس" بود. در بخش ویژگی های فردی، "داشتن اعتماد به نفس" (% 5/78)؛ در بخش مهارت های ارتباطی، "برقراری ارتباط صمیمانه با دانشجو" (% 8/69)، در بخش رعایت اصول و قوانین آموزشی، "رعایت زمان دقیق شروع و پایان کلاس" (%9/36) و در بخش مهارت های ارزشیابی، "برگزاری امتحان جامع و دقیق در پایان ترم" (% 2/34) مهم ترین اولویت بود. اکثر واحدهای مورد پژوهش (% 3/33) نتایج ارزشیابی های فعلی از اساتید را تا حدودی با واقعیت منطبق می دانستند و % 3/10 ایشان ارزیابی های فعلی را اصلا با واقعیت منطبق نمی دانستند. اگرچه دانشجویان برخی از عوامل بسیار مهم در ارزشیابی اساتید را به خوبی تشخیص می دهند، اما همه آنچه را که بر اساس معیارهای علمی برای یک استاد خوب لازم است، مهم نمی دانند و همین امر ممکن است از اعتبار و پایایی ارزشیابی های دانشجویی بکاهد.

دانشجویان به عنوان آینده سازان جامعه می توانند نظرات ارزشمندی درباره برنامه های آموزشی و تاثیر آنها بر فرآیند یادگیری ارائه دهند.
این تحقیق به منظور شناسایی نظرات دانشجویان دندانپزشکی مقطع بالینی دانشگاه علوم پزشکی قزوین نسبت به کاربرد دروس علوم پایه در مقطع بالینی انجام شد. این تحقیق در سال 1380 به صورت توصیفی با روش سرشماری انجام شد. هفتاد و پنج نفر از دانشجویان دندانپزشکی مقطع بالینی پرسشنامه تهیه شده را تکمیل نمودند. داده ها با روش آمار توصیفی با استفاده از نرم افزار SPSS ارزیابی شدند. بر اساس این اطلاعات دروس علوم پایه در سه گروه با کاربرد زیاد، متوسط و کم تقسیم بندی شدند.
به عقیده دانشجویان دندانپزشکی قزوین دروس آناتومی سروگردن، زبان تخصصی و فارماکولوژی بیشترین کاربرد و دروس بیوشیمی متابولیسم، بیوشیمی ساختمانی و فیزیک پزشکی کمترین کاربرد را در دروس بالینی داشتند.
با توجه به نیازهای آینده دندانپزشکان، لازم است تغییراتی در برنامه ریزی آموزشی انجام گیرد.

بیماری تالاسمی از مهم ترین بیماری های ژنتیک کشور ماست که پیشگیری از آن نیاز به آگاهی عمومی دارد.
مطالعه به منظور ارزیابی تاثیر یک دوره آموزشی شامل سخنرانی، ارائه جزوه و نمایش فیلم بر میزان آگاهی دانش آموزان مراکز پیش دانشگاهی انجام شد.
این مطالعه نیمه تجربی در سال تحصیلی 80-1379 بر روی 405 دانش آموز مرکز پیش دانشگاهی بم که با روش نمونه گیری خوشه ایاتفاقی انتخاب شدند، انجام شد. قبل و دو هفته بعد از آموزش، پرسشنامه ای شامل 12 سوال در مورد تالاسمی توسط دانش آموزان پاسخ داده شد.
%2/67 دانش آموزان دختر و %8/32 پسر بودند. میانگین نمره آگاهی دانش آموزان قبل از آموزش 42/2 و بعد از آموزش 56/2 و این اختلاف از نظر آماری معنی دار بود (05/0 < p).
تدوین برنامه های رسمی آموزشی برای دانش آموزان به ویژه در مناطق با شیوع بالای بیماری توصیه می شود.

بررسی وضعیت موجود نظام آموزشی، امکان ارتقا سطح کیفی و کمی آموزش دندانپزشکی را فراهم می آورد.
مطالعه به منظور تعیین وضعیت آموزش بالینی رشته دندانپزشکی از دیدگاه اساتید و دانشجویان دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی قزوین انجام شد.
در این مطالعه مقطعی که در سال 1380 انجام شد، 60 دانشجو و 24 عضو هیات علمی به صورت سرشماری شرکت داشتند. اطلاعات بوسیله پرسشنامه 8 قسمتی جمع آوری گردید که قسمت اول مربوط به اطلاعات دموگرافیک افراد و قسمت های بعدی به مواردی چون برنامه ریزی، طول مدت، تجهیزات و کارآیی بخش ها اختصاص داشت.
% 3/43 دانشجویان نحوه برنامه ریزی واحدهای عملی را در حد متوسط و %3/63 شرکت در بحث های گروهی بخش ها را ضعیف عنوان نمودند. پنجاه درصد اساتید، برنامه ریزی واحدهای عملی را خوب و 46% فعالیت های داخل بخش دانشجویان را ضعیف عنوان داشتند. حدود نیمی از دانشجویان، کارآیی بخش های دندانپزشکی اطفال، بیماری های دهان، رادیولوژی، آسیب شناسی و ترمیمی را خوب، کارآیی بخش های پروتز، جراحی، پریودانتیکس و اندودانتیکس را متوسط و کارآیی بخش ارتودنسی را ضعیف عنوان داشتند.
با توجه به یافته ها بازنگری آموزش بالینی دندانپزشکی و افزایش تجهیزات، تسهیلات و امکانات لازم در این محیط ها برای دانشجویان و اساتید ضروری به نظر می رسد.

آموزش باید در فضای مناسب، با روش و امکانات مطلوب و بر اساس نیاز، علاقه و زمینه های علمی فراگیران انجام پذیرد تا مدرس در تدریس و دانشجو در یادگیری، احساس رغبت و انگیزه کند.
مطالعه به منظور تعیین ارتباط امکانات آموزشی و نیروی انسانی (تعداد و رتبه) در بخش های علوم پایه دانشکده پزشکی با پیشرفت تحصیلی دانشجویان پزشکی دانشگاه کرمان انجام شد.
در این مطالعه مقطعی در سال 1378 امکانات موجود بخش ها به وسیله پرسشنامه استاندارد شده با حداقل ضریب پایایی 7/0 و ضریب اعتبار 75/0 با استانداردهای تعیین شده مقایسه شد. پیشرفت تحصیلی دانشجویان ورودی 1375 و 1376 بر اساس میانگین نمره های دروس هر بخش، نمره آزمون علوم پایه، معدل و رتبه داده شده از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تعیین گردید. بخش آناتومی با کسب 11/61 امتیاز از صد نسبت به سایر بخش ها از امکانات آموزشی مناسب تری برخوردار بود. در حالی که دانشجویان بخش میکروب شناسی با میانگین نمره 1/1±20/15 از مجموع دروس آن بخش در موقعیت بالاتری قرار داشتند. همبستگی بین امکانات آموزشی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان پزشکی بر اساس نتایج امتحانات علوم پایه و میانگین نمره های درون بخشی، منفی بود و اختلاف معنی داری مشاهده نشد. همبستگی بین تعداد و رتبه علمی مدرسین با نمره های درون بخشی و علوم پایه مثبت بود.
با توجه به رابطه مستقیم بین تعداد و رتبه علمی مدرسین و پیشرفت تحصیلی دانشجویان، ارتقا سطح علمی مدرسین از طریق برگزاری کارگاه های بازآموزی و نوآموزی جهت ارتقا کیفیت آموزش توصیه می شود.

ترغیب دانشجویان به پژوهش در رشد علمی و شغلی آنها نقش زیادی دارد.
مطالعه به منظور شناسایی نگرش دانشجویان پزشکی در مورد اهمیت پژوهش انجام شد.
این مطالعه توصیفی در سال 80-1379 با استفاده از پرسشنامه بر روی 200 نفر از دانشجویان رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی بابل انجام شد که به طور تصادفی از بین ورودی های سال های 76-1372 انتخاب شده بودند. اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون آماری کای دو تجزیه و تحلیل شد.
میانگین سنی افراد مورد مطالعه 24 سال بود. سی و سه درصد افراد تنها یک کار تحقیقاتی انجام داده بودند که مربوط به پایان نامه های آنها بود. چهل و دو درصد افراد کار تحقیقاتی را مکمل یادگیری می دانستند. عمده ترین مشکلات تحقیق به ترتیب، نظام آموزشی و مدیریتی غلط، کمبود بودجه تحقیقات، نداشتن انگیزه و کمبود امکانات ذکر شد. شصت و نه درصد افراد افت فرهنگ مطالعه و تحقیق، پایین آمدن سطح علمی در کشور، ایجاد ضعف در نظام آموزشی و مدیریتی کشور و کاهش امکانات و اعتبارات علمی را از جمله نتایج عدم توجه کافی به تحقیق و پژوهش در زمینه های علمی می دانستند.
به کارگیری شیوه های نوین آموزشی، افزایش امکانات و اعتبارات تحقیقاتی و فراهم نمودن زمینه مناسب برای آموزش پژوهشگران ضرورت دارد.

هدف اصلی علم پزشکی کمک به نجات جان انسان ها و رفع تالمات آنهاست و در این راستا انجام صحیح اقدامات عملی در درمان بیماران از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
مطالعه جهت شناسایی نظرات کارورزان، اساتید و دانش آموختگان پزشکی در مورد اهمیت و محتوای آموزشی مناسب در آزمایشگاه مهارت های بالینی انجام شد.
این مطالعه مقطعی در سال 1379 در دانشگاه علوم پزشکی کرمان انجام شد. نظر 300 نفر از کارورزان، دانش آموختگان و اساتید رشته پزشکی که به طور تصادفی انتخاب شده بودند با استفاده از پرسشنامه جمع آوری و بوسیله آزمون های تعیین توکی، t و ANOVA تجزیه و تحلیل شد.
99 درصد شرکت کنندگان آموزش مهارت های بالینی را در آزمایشگاه، قبل از ورود به بخش و شروع کار بالینی ضروری دانستند. شصت و پنج درصد جامعه مورد مطالعه اظهار نمودند که قبل از ورود به بیمارستان با کارهای عملی در بخش آشنا نشده بودند. هشتاد و دو درصد الگویی صحیح برای فراگیری مهارت ها نداشتند و به همین دلیل در بدو ورود به بخش استرس داشتند و فکر می کردند که مقدار زیادی از وقت خود و بیمارشان تلف شده است. در مورد محتوای آموزشی مناسب جهت آزمایشگاه مهارت های اولیه بالینی، %98 شرکت کنندگان آموزش سوند گذاری معده و مثانه، %97 آموزش احیا قلبی-ریوی و فوریت ها، %95 تزریقات و پانسمان، %93 شناخت تست های تشخیصی و %88 بررسی علائم حیاتی را جهت تدریس مناسب دانستند.
وجود برنامه ای مدون همراه با آزمایشگاه مجهز و مدرسین با تجربه و علاقه مند جهت آموزش مهارت های عملی ضروری به نظر می رسد.

بررسی نیازهای آموزشی مدیران پرستاری به ویژه در زمینه تضمین کیفیت مراقبت های پرستاری، مرحله ای اساسی و مهم در امر برنامه ریزی، اجرا و ارزشیابی برنامه های آموزش پرستاری است.
مطالعه به منظور تعیین نیازهای آموزشی مدیران پرستاری درباره تضمین کیفیت مراقبت های پرستاری در مراکز آموزشی-درمانی دانشگاه علوم پزشکی قزوین انجام شد.
این مطالعه توصیفی-تحلیلی در سال 1376 بر روی 50 نفر از مدیران پرستاری (مدیر خدمات پرستاری، سوپروایزر و سرپرستار) به طریق سرشماری و با استفاده از پرسشنامه انجام گرفت. داده ها با آزمون های کای دو، فیشر و ضریب همبستگی پیرسون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
76 درصد افراد مورد مطالعه از نظر دانش و 80% از نظر عملکرد، به ویژه در زمینه استانداردها و تدوین آنها، ابزارهای تضمین کیفیت و آموزش این مفهوم به سایر کارکنان، به آموزش بیشتری نیاز داشتند.
به نظر می رسد تغییر سرفصل درس مدیریت پرستاری و لحاظ این مفهوم در برنامه های آموزش مداوم و ضمن خدمت باید مورد توجه برنامه ریزان آموزشی قرار گیرد.

یکی از جنبه های مهم و کلیدی امر آموزش ارزشیابی است که عوامل متعددی بر آن اثر می گذارند.
مطالعه به منظور تعیین تاثیرگذاری استاد بر روی ارزشیابی دانشجو از استاد و درس انجام شد.
برای انجام این مطالعه موردی پرسشنامه ای حاوی ده سوال در دو نوبت، ابتدای نیمسال قبل از شروع تدریس و انتهای نیمسال پس از پایان درس در اختیار دانشجویان قرار گرفت. نمونه گیری به صورت سرشماری در کلاس درس 4 نفر از اساتید انجام و از 290 دانشجو نظرخواهی شد. این طرح در نیمسال دوم سال تحصیلی 79-1378 در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی قزوین انجام و برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی استفاده شد.
نتایج نشان داد که دانشجویان برای پاسخ به سئوالات مربوط به ماهیت درس، ویژگی های استاد و معیارهای یک استاد خوب در پایان نیمسال تحصیلی نسبت به شروع نیمسال گزینه خیلی زیاد را بیشتر انتخاب کرده اند. به طوری که برای قضاوت به عنوان استاد خوب این میزان در پایان نیمسال نسبت به ابتدای نیمسال 5/4 برابر شده بود.
استاد می تواند بر روی قضاوت دانشجویان نسبت به ماهیت درس و نیز نسبت به شخص خود تاثیرگذار باشد.

ژورنال کلاب یکی از روش های کلاسیک آموزش پزشکی با سابقه ای بیش از 100 سال است. در حال حاضر به دلیل قابلیت انعطاف و تطابق این روش با بسیاری از اهداف آموزشی، می توان از آن در زمینه های مختلفی مانند آموزش ارزیابی انتقادی، پزشکی مبتنی بر شواهد، طراحی تحقیق، آمار برای دستیاران پزشکی و نیز مفاهیم آموزشی استفاده نمود. عوامل مهم موفقیت ژورنال کلاب عبارتند از: منظم بودن جلسات، داشتن هدف مشخص، حضور مستمر و موثر شرکت کنندگان و انتخاب روش مناسب جهت برگزاری جلسات.