Journal of Inflammatory Diseases
Volume:8 Issue: 1, 2004

آموزش بالینی از مقاطع حساس آموزش پزشکی است که در ایجاد توانمندی های حرفه‎ای فراگیرها نقش عمده‎ای دارد. ارتقای کیفیت آموزش بالینی مستلزم بررسی مستمر وضعیت موجود، شناخت نقاط قوت و اصلاح نقاط ضعف است.
مطالعه به منظور تعیین کیفیت آموزش بالینی از دیدگاه دانشجویان پزشکی مقطع بالینی دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام شد.
این مطالعه توصیفی تحلیلی در سال 1381 با استفاده از پرسش نامه خود ایفا در دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام شد. نظر 320 نفر از دانشجویان پزشکی مقطع بالینی که به طور تصادفی انتخاب شده بودند، جمع آوری شد. در مجموع داده های 249 پرسش نامه با استفاده از آزمون های آماری t و آنالیز واریانس یک طرفه تجزیه و تحلیل شد.
یافته ها: دانشجویان پزشکی مقطع بالینی حیطه تسلط علمی اساتید را خوب و حیطه مدیریت آموزشی، ارتباط و مشاوره را متوسط ارزیابی نمودند. بیشترین میانگین نمره در حیطه تسلط علمی مربوط به تسلط اساتید به مطالب مورد تدریس، در حیطه مدیریت آموزشی مربوط به انتخاب بیماران براساس اهداف دوره بالینی و در حیطه ارتباط و مشاوره مربوط به ارایه بازخورد به دانشجویان در طول دوره بالینی بود.
این پژوهش نشان داد که کیفیت آموزش بالینی از نظر دانشجویان مورد مطالعه در حد نسبتا مطلوبی قرار دارد.

یکی از مهم ترین منابع پژوهشی دانشگاه های علوم پزشکی، پایان نامه های دانشجویی است و نگارش و ارائه صحیح آن نقش مهمی در پیشبرد اهداف آموزشی و پژوهشی دارد.
مطالعه با هدف ارزیابی کمی و کیفی پایان نامه های دوره دکترای دندان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی قزوین از بدو تاسیس تا پایان سال تحصیلی 80-1379 انجام شد.
در این مطالعه 136 پایان نامه مورد بررسی قرار گرفت و برای هر پایان نامه چک لیستی شامل چهار بخش مشخصه های کلی، ساختاری، محتوایی و مشخصات مربوط به دفاع تکمیل شد. مشخصه های ساختاری و محتوایی پایان نامه ها به طور جداگانه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و همچنین در فواصل زمانی مورد مطالعه مقایسه شد.
یافته ها نشان داد در مجموع 113 پایان نامه (%1/83) تحقیقی بودند. بیش تر مطالعه ها از نوع مقطعی بود و مطالعه های تجربی آزمایشگاهی در رتبه بعدی قرار داشتند. %5/42 پایان نامه ها دارای استاد مشاور بودند. از نظر اجزای ساختاری، فرضیه ها، سوال ها و متغیرها در اکثر پایان نامه ها وجود نداشتند. از نظر مشخصه های محتوایی نحوه استفاده از مراجع و نگارش آنها در اکثر پایان نامه ها صحیح نبود. نوع مطالعه و تعریف متغیرها در بخش مواد و روش ها در اکثر پایان نامه ها ذکر نشده بود. مقایسه مشخصات محتوایی در فاصله سال های 76-75 و 80-79 نشان داد که در اکثر موارد نحوه نگارش پایان نامه ها بهبود یافته یا تغییری نکرده بود. میانگین امتیاز پایان نامه ها 05/19 با دامنه 5/16 تا 20 بود که تعداد پایان نامه های ممتاز در فواصل زمانی مورد مطالعه کاهش یافته بود. تعداد پایان نامه های دارای 6 داور از %10 در سال 76- 75 به %2/68 در سال 80- 79 افزایش یافته بود در مجموع اکثر پایان نامه های دانشکده دندان پزشکی از نظر مشخصات ساختاری و محتوایی، شرایط مناسبی داشتند. ولی دقت و توجه بیش تر در جزئیات نگارشی ضروری به نظر می رسد.

یکی از عوامل مهم که آموزش را از حالت ایستا به مسیری پویا و با کیفیت سوق می دهد، ارزشیابی است.
مطالعه به منظور تعیین میزان دستیابی کارورزهای پزشکی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند به اهداف آموزشی بخش گوش، حلق و بینی از دیدگاه خودشان انجام شد.
این مطالعه توصیفی (ارزیابی درونی) در سال 80-1379 بر روی تمام کارورزهای پزشکی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند (50 نفر) انجام شد. اطلاعات با استفاده از پرسش نامه دارای روایی و پایایی جمع آوری و با استفاده از آزمون آماری t تجزیه و تحلیل شد.
یافته ها‍: 37 نفر از شرکت کنندگان (%74)مرد بودند. آزمون t اختلاف آماری معنی داری را بین دانشجویان مرد و زن در اداره عملی بیماران در بخش گوش، حلق و بینی نشان داد (t=1.92 و P<0.05). دانشجویانی که علاوه بر شنیدن و دیدن مورد بیماری، به طور مستقل یا زیر نظر استاد بیمار را اداره می کردند، عملکرد بهتری داشتند. میزان دستیابی دانشجویان کارورز به اهداف آموزشی بخش گوش، حلق و بینی خوب بود.
فراهم کردن تسهیلات آموزشی مانند کارگاه آموزش بالینی، کارگاه مهارت های بالینی، مرکز مهارت های بالینی و استفاده از فیلم های آموزشی و کار عملی زیر نظر اساتید، رسیدن به اهداف آموزشی را مطلوب تر می نماید.

بررسی عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان که هوشمندترین افراد جامعه و آینده سازان هر کشوری هستند مهم و قابل کاوش است.
مطالعه به منظور تعیین رابطه پیشرفت تحصیلی با ویژگی های شخصیتی دانشجویان انجام شد.
این مطالعه تحلیلی در نیمسال دوم سال تحصیلی 79-1378 بر روی 304 دانشجوی پرستاری دانشکده پرستاری فاطمه زهرا (س) شیراز انجام شد. جامعه پژوهش با پرسش نامه های جمعیت شناختی و شخصیتی آیزنک ارزیابی شدند و معدل پایان نیمسال تحصیلی به عنوان معیار پیشرفت تحصیلی آنها در نظر گرفته شد. داده ها با آزمون های آماری t، آنالیز واریانس و ضریب همبستگی پیرسون تجزیه و تحلیل شدند.
میانگین نمره در مقیاس برون گرایی 91/12 و در مقیاس روان نژندی 1/12 بود. 5/25 درصد دانشجویان در امر تحصیل ناموفق و 25 درصد موفق و بقیه هم در حد متوسط بودند. رابطه معکوس خطی بین معدل نیمسال تحصیلی با نمره برون گرایی و روان نژندی وجود داشت که تنها در مورد روان نژندی ارتباط معنی دار بود (1171/0- و 045/0=P).
با توجه به یافته ها، پیشرفت تحصیلی افراد متاثر از وضعیت روانی آنها است. لذا بررسی بیشتر مسائل روانی و شخصیتی دانشجویان و فعال نمودن مراکز مشاوره روانی برای آنها ضروری به نظر می رسد.

امتحان جامع مهم ترین آزمونی است که می تواند توانایی های دانشجویان پزشکی را در گذراندن دوره پزشکی عمومی ارزیابی کند.
مطالعه به منظور تعیین عوامل آموزشی و دموگرافیک تاثیرگذار بر موفقیت و شکست دانشجویان پزشکی زاهدان در امتحان جامع علوم پایه انجام شد.
این مطالعه تحلیلی در سال1380 بر روی 206 دانشجوی شرکت کننده درامتحان جامع علوم پایه دوره های21 تا 24 دانشگاه علوم پزشکی زاهدان انجام شد. میانگین و نمره های 10 درس مهم دوره، نمره امتحان جامع و متغیرهای دموگرافیک مورد بررسی قرار گرفتند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های مجذور کای، t و خطر نسبی استفاده شد.
مردودین کل 41 نفر (20 درصد) و خطر نسبی مردودی دانشجویان سهمیه غیر مناطق، متاءهل، با سن بالا و طول دوره بیش از 5 نیم سال و میانگین کمتر از میانگین کل به ترتیب 5/3، 1/2، 9/2، 4/3 و 7/12 بود. خطر نسبی مردودی دانشجویان ضعیف در فیزیولوژی دو، میکروب و انگل شناسی به ترتیب 8/10، 6 و 5/5 بود که همگی معنی دار بودند.
تاهل، سن، سهمیه، طول و میانگین دوره علوم پایه و نمره دروس میکروب شناسی، انگل شناسی و فیزیولوژی دو به علت داشتن خطرهای نسبی بزرگ و معنی دار از مهم ترین عوامل موثر بر نتیجه امتحان جامع علوم پایه هستند.

امروزه زندان در تمام نقاط جهان یکی از کانون های شناخته شده تمرکز عفونتHIV است و نه تنها زندانیان در معرض عفونتHIV هستند، بلکه مخزنی برای شروع و گسترش HIV در جامعه محسوب می شوند.
مطالعه با هدف ارزشیابی تاثیر برنامه آموزش بهداشت بر روی رفتارهای بهداشتی پیشگیری کننده از ایدز در زندانیان زیر 25 سال زندان قزلحصار تهران انجام شد.
در این مطالعه نیمه تجربی 50 زندانی معتاد مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه ای بود که با استفاده از آن ابتدا میزان آگاهی، نگرش و عملکرد واحدهای مورد پژوهش نسبت به بیماری ایدز مورد بررسی قرار گرفت. سپس نیازهای آموزشی آنان مشخص و برنامه آموزشی تدوین و اجرا شد. برای بررسی میزان تاثیر مداخله آموزشی، دو ماه پس از اجرای برنامه آموزشی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد واحدهای مورد پژوهش توسط همان پرسش نامه تعیین و با اطلاعات به دست آمده از پرسش نامه اول مقایسه شد. داده ها با استفاده از آمار پارامتری و غیرپارامتری تجزیه و تحلیل شدند.
%22 زندانیان مورد مطالعه در زندان تزریق مواد مخدر، %8 تماس جنسی، %38 تیغ و ماشین اصلاح مشترک و% 6 خالکوبی داشتند. % 82 شاهد تزریق مواد مخدر و %48 شاهد تماس جنسی بودند. بین میزان آگاهی، نگرش و عملکرد افراد مورد مطالعه قبل و بعد از اجرای برنامه آموزشی، تفاوت معنی داری وجود داشت (0001/P برنامه آموزش بهداشت طراحی شده در ارتقای سطح آگاهی، تغییر یا ایجاد نگرش مثبت و عملکرد مناسب در افراد مورد مطالعه، موثر بود.

ارزشیابی یکی از بخش های مهم فرآیند آموزشی است و این امکان را فراهم می سازد تا بر اساس نتایج آن، نقاط قوت و ضعف را مشخص نمود. لذا نقش خطیری در ارتقاء و تضمین کیفیت آموزش عالی ایفا می کند.
مطالعه با هدف ارزیابی آگاهی و عملکرد اعضای هیات علمی در مورد چگونگی سنجش اعتبار و پایایی سوال های امتحانی انجام شد.
این مطالعه در سال 1380 بر روی 100 نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اهواز انجام شد که به صورت تصادفی انتخاب شدند، پرسش نامه ای شامل22 سؤال میان افراد توزیع و پس از2 ماه،70 پرسش نامه جمع آوری شد. اطلاعات به دست آمده با نرم افزار SPSS تجزیه وتحلیل شد.
%80 افراد از روش اعتبار محتوی، %5/41 از روش اعتبار ملاکی، %8/42 از اعتبار صوری و %25 از اعتبار سازه جهت تعیین اعتبار سوال های امتحانی آگاهی داشتند. درخصوص آگاهی از روش های تعیین پایایی %541 از پایایی باز آزمایی، %7/35 از پایایی موازی یا همتا %9/42 از پایایی به روش دونیمه کردن و %2/24 از پایایی به روش کودر ریچاردسون آگاهی داشتند. در بررسی عملکرد افراد در خصوص تعیین اعتبار %7/45 اظهار داشتند که از طریق محتوی، %10 ملاکی، %72/5 صوری و %5/1 از طریق محتوی وصوری اعتبار سوال ها را می سنجند و در خصوص تعیین پایایی %20 اظهار کردند که از طریق باز آزمایی، %85/12 موازی یا همتا، %15/7 دونیمه کردن و %85/2 کودرریچاردسون پایایی سوءال های امتحانی را تعیین می کنند.
با توجه به یافته ها، درصد کمی از افراد مورد مطالعه از شیوه های انجام پایایی و روایی سوال های امتحانی آگاهی داشتند و عملکرد آنها نیز در این مورد ضعیف بود. لذا باید با برگزاری کارگاه های اختصاصی در این زمینه آگاهی اعضا را افزایش داد.

بخش قابل توجه و مهم آموزش پرستاری آموزش بالینی است که طی آن دانشجویان مهارت های لازم برای مراقبت از بیمار در آینده را به دست می آورند.
مطالعه به منظور تعیین مشکلات آموزش بالینی از نظر دانشجویان سال سوم پرستاری انجام شد.
از بین 70 دانشجوی کارشناسی پیوسته پرستاری دانشکده پرستاری شیراز در سال 1378 که واجد شرایط حضور در پژوهش بودند 50 نفر حاضر به همکاری و تکمیل پرسشنامه سنجش مشکلات آموزش بالینی شدند.
مهم ترین مشکلات موجود در امر آموزش بالینی از دید دانشجویان مورد بررسی مشخص نبودن شرح وظایف دانشجو در بخش %96، عدم شناخت جامعه و بیماران از حرفه پرستاری %92، ناهماهنگی بین آموخته های نظری و کارهای عملی %90، انجام مراقبت های اولیه توسط دانشجو %84، عدم استفاده از فرآیند پرستاری در مراقبت ها %82 و نبود امکانات رفاهی برای دانشجویان %80 بود.
با توجه به یافته ها، تعیین اهداف و شرح وظایف دانشجویان در بخش می تواند عمده ترین مشکل آنها را رفع نماید.

آموزش پیشگیری از ایدزبه دانش آموزان یکی از بهترین روش های جلوگیری از گسترش آلودگی به ویروس ایدز است و شناسایی منابع اطلاعاتی و رسانه های محبوب دانش آموزان به طراحی بهتر برنامه های آموزشی کمک می کند.
مطالعه به منظور تعیین منابع اطلاعاتی دانش آموزان پسر در خصوص بیماری ایدز و پیشگیری از آن اجرا شد.
این مطالعه توصیفی در سال تحصیلی 81-1380 در دبیرستان های دولتی منطقه 3 آموزش و پرورش تهران انجام شد. اطلاعات با استفاده از پرسش نامه بسته، از 246 دانش آموز که با روش نمونه گیری طبقه بندی تصادفی ساده انتخاب شده بودند، جمع آوری شد. داده ها با نرم افزارSPSSFW و آمار توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شدند.
%85 افراد درخصوص بیماری ایدز از پیش اطلاعاتی را از منابع مختلف دریافت کرده بودند. %6/75 دانش آموزان مورد مطالعه، تلویزیون و %6/72 نیز روزنامه ها یا مجله ها را به عنوان رسانه محبوب خود برای دریافت اطلاعات بعدی در زمینه بیماری ایدز اعلام کردند.
تلویزیون و روزنامه ها یا مجله ها از پذیرش بالایی در نزد دانش آموزان پسر برخوردار هستند. لذا بهتر است آموزش های لازم در خصوص بیماری ایدز از طریق این دو رسانه انجام شود.

عوامل زیادی بر فرآیند تدریس– یادگیری تاثیر می گذارند. یکی از این عوامل سبک یادگیری فرد است.
مطالعه به منظور تعیین سبک های یادگیری دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی قزوین و تعیین رابطه آن با میانگین نمره پیشرفت تحصیلی آنها انجام شد.
این مطالعه مقطعی بر روی تمام دانشجویان پرستاری شاغل به تحصیل در نیمسال دوم سال تحصیلی 80- 1379 انجام شد. پرسش نامه شامل سوال های دموگرافیک و 12 سوال مربوط به سبک های یادگیری (کلب) بود. در مجموع 195 نفر از دانشجویان با پر کردن پرسش نامه در مطالعه شرکت کردند. داده ها با استفاده از آمار توصیفی و آزمون مجذور کای تجزیه و تحلیل شدند.
بیش تر دانشجویان (%8/53) دارای سبک یادگیری جذب کننده بودند و بقیه سبک های یادگیری عبارت بودند از همگرا (%9/28)، واگرا (%2/11) و انطباق یابنده (%1/6). ارتباط آماری معنی داری بین سبک یادگیری و میانگین نمره دانشجویان مشاهده نشد.
دانشجویان پرستاری دارای سبک های یادگیری متفاوتی هستند و مدرسین باید به این نکته توجه نمایند و از روش های تدریس مختلف استفاده کنند. به نظر می رسد یادگیرندگان در برخورد با یادگیری موضوع ها از انعطاف بالایی برخوردارند.

تغییر و تحول مدیریت اطلاعات بهداشتی از نظر ترکیب و اتکا بر فن آوری اطلاعات هر روز در حال توسعه است و تحول حرفه مدیریت اطلاعات بهداشتی باید از دانشگاه ها شروع شود.
مطالعه به منظور بررسی تطبیقی برنامه درسی دوره کارشناسی ارشد مدارک پزشکی در چند کشور منتخب و ارائه الگوی مناسب برای ایران انجام شد.
روش مطالعه از نوع تطبیقی بود و جامعه پژوهش را دانشگاه های دارای مقطع کارشناسی ارشد مدارک پزشکی و مدیریت اطلاعات بهداشتی در کشورهای آمریکا، انگلستان، استرالیا و ایران تشکیل می دادند. نمونه گیری از نوع غیر احتمالی آسان بود. گردآوری داده ها با استفاده از اطلاعات موجود در اینترنت دانشگاه های مورد مطالعه و برقراری ارتباط به وسیله پست الکترونیکی با دانشگاه های مذکور در سال 1381 بود. بر اساس یافته های حاصل، الگویی پیشنهاد شد که به رویت اساتید و متخصصان رشته رسید.
عنوان دوره در دو دانشگاه سیدنی و اسکولاستیکا مشابه بود. واحد روش تحقیق در کل دانشگاه های مورد بررسی ارائه می شد. ایران تنها کشوری بود که در زمینه آموزش، واحد ارائه می داد و در زمینه سیستم های اطلاعات بهداشتی، سازمان و مدیریت، واحدی ارائه نمی کرد. بیش از نیمی از آنها الگوی پیشنهادی را در حد خیلی زیاد مناسب دانستند.
الگوی پیشنهادی می تواند به منظور ارتقای واحد درسی در دوره مربوطه به کار رود.

حجم زیاد اطلاعات تولید شده در سازمان ها از یک طرف و ضرورت دسترسی سریع به آن به منظور تصمیم گیری به موقع مدیران از طرف دیگر، تخصص مدیریت اطلاعات را به عنوان یکی از گرایش های نوین علم مدیریت مطرح نموده است.
مطالعه به منظور ارزیابی تعاریف، فرایند و اجزای مدیریت اطلاعات در منابع موجود و تحلیل مفاهیم جدید آن به خصوص در حوزه بهداشت و درمان انجام شد.
این مطالعه مروری منظم با استفاده از منابع موجود در اینترنت در فاصله سال های 1376 تا 1382 انجام شد.
مدیریت اطلاعات، تخصصی جوان است. سیستم های اداره کننده اطلاعات در دهه 1980 توسعه یافتند و شبکه بین المللی مدیریت اطلاعات در سال 1994 در اروپا به صورت لحظه ای قابل دسترسی شد. واژه مدیریت اطلاعات در سال 1995 میلادی معرفی شد.
مدیریت اطلاعات فرایندی متشکل از چهار رکن مهم تولید، سازماندهی و ذخیره، انتشار و کاربرد اطلاعات است. زمانی اهداف مدیریت اطلاعات در یک سازمان تاءمین می شود که تمام ارکان فوق به صورت مکمل یکدیگر در فرایند مدیریت اطلاعات تحقق یابند.