فهرست مطالب

نشریه آینده پژوهی ایران
سال یکم شماره 1 (پاییز و زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/12/20
  • تعداد عناوین: 6
|
  • مقاله پژوهشی
  • تقی پارسامهر* صفحات 1-14
    تامل بر تحولات اجتماعی نشان می دهد، که آینده یکباره و ناگهانی نمی آید، بلکه علایم و نشانه های خود به مثابه پیش قراول می فرستد. اما برغم اهمیت بنیادین علایم آینده، وارد آگاهی جمعی و فرایندهای سیاستگذاری نمی گردند. بر این اساس هدف این مقاله، دست یابی به درکی عمیق از علل غفلت از علایم آینده است. بنابراین پرسش اصلی نیز عبارتست از این که چرا و چگونه علایم آینده مورد غفلت قرار می گیرند؟
    برای تحقق این هدف نظریه هایی که تلاش کرده اند تا غفلت از آینده و غافل گیری را تبیین کنند، مورد بررسی قرار گرفته شده اند. این مطالعه نشان می دهد که نظریه های رایج عمدتا در قلمرو فردی و سازمانی کارآیی دارند در حالی که خود فرد و سازمان به مثابه سوژه، هویت، نقش، و نحوه معنابخشی خود را به محیط و علایم از کلیت های بزرگتری معنایی کسب می کنند. یعنی خود افراد و سازمان ها نیزدر معنابخشی به علایم آینده خود مختار نیستند بلکه تحت انقیاد منظومه های معنایی بزرگتری هستند. در واقع فرد و سازمان معناهایی که به علایم و نشانه های محیطی خود می دهد از کلیت های معنایی کسب می کند. در چهارچوب نظری انتخابی این مقاله علل غفلت از علایم آینده را باید به مثابه امری اجتماعی در نظر گرفت، یعنی آگاهی و کنش معنابخشی سوژه(فرد یا سازمان) مفهومی ارتباطی و اجتماعی است و این مفاهیم در بستر مفصل بندی های معنایی شکل می گیرد، نه به صورت مستقل و در خلاء. بنابراین واجد اجتماعی داشتن غفلت از آینده، مرکز ثقل توجه را به نظریه های اجتماعی و سیاسی سوق می دهد.
    از آنجا که این مقاله غفلت از علایم آینده مورد بررسی قرار می دهد، می تواند مورد استفاده علاقمندان به آینده پژوهی، سیاست گذاران عمومی و اجتماعی، استراتژیست های سازمانی و... قرار گیرد.
    کلیدواژگان: نشانه های آینده، غافل گیری، نشانه شناسی، فرایند دلالتی، مفصل بندی های معنایی
  • عبدالمجید کرامت زاده* صفحات 15-32
    آینده پژوهی مدرن که در دهه های گذشته در مجامع علمی مطرح شده است در چارچوب مکتب نظری اثبات گرایی با نگاه تقلیل گرای تجربی ارزیابی می شود نگاهی به محدودیت های شناخته شده این مکتب فکری و تحولات تاریخی آن در دهه های گذشته نشان می دهد که رویکرد های نوین مابعد اثبات گرا تصاویر کامل تری از علم هستند که سعی نموده اند محدودیت های گذشته رویکرد علمی را مرتفع سازند بر این اساس آینده پژوهی نیز در چهره ای جدید از مکاتب معرفتی تفسیری و انتقادی بهره برده است و نسل نوینی از آینده پژوهی که دانشی بین فرهنگی است را سازماندهی کرده است حال به عنوان یکی از پارامتر های این نسل از آینده پژوهی این تحقیق در پی توضیح و تبیین نظریه شناختی استعاره و نقش آن در آینده پ‍ژ‍وهی است تکیه اصلی در این نظریه در آینده پژوهی بر دیدگاه سهیل عنایت الله است که به مبادی و اصول نظریه شناختی استعاره پایبند است. پیش از برشمردن اصول نظریه شناختی استعاره، نخست معنای لغوی و اصطلاحی استعاره به کوتاهی بررسی می شود .
    کلیدواژگان: رویکردهای معرفت شناسی آینده پژوهی، اثبات گرا، انتقادی، تفسیری، نظریه استعاره شناختی لیکاف، سهیل عنایت الله، استعاره
  • علی اصغر پورعزت * صفحات 33-44
    خداوند خالق همه موجودات و مخلوقات هستی و خالق زمان و مکان و جمله چیزهایی است که در ظرفیت این دو، حادث می شوند. امر او بر گذشته و حال، به یک گونه نافذ است؛ پس او فاعل ازلی و ابدی و اول و آخر است که فارغ از قیود دنیوی، زمان را در سیطره امر خویش دارد و آنچه اراده کند، بی درنگ می آفریند.
    نسبت او با زمان و مکان، به مثابه نسبت او با سایر مخلوقات است؛ او خود فارغ از همه چیزهایی است که آفریده و بی نیاز از همه آنهاست؛ هرچند ناظر بر احوال همه آنها بوده، امر خویش را بر آنان نافذ ساخته است. شان و منزلت او در ساحت ادراک مخلصین، منزه از هر گونه عیب و نقص و حرکت است؛ پس زمان در خاطره آنان، مخلوقی است مقهور امر خداوندی که هرآنچه بخواهد در آن انجام می دهد؛ ضمن اینکه مخلوقات او بر دو گونه اند؛ گونه ای که آنها را فارغ از زمان و مکانشان آفریده و گونه ای که مقهور زمان و مکانند و در حصار طول و عرض و ارتفاع و حرکت اسیرند. بدین ترتیب، آدمیان در محضر او، سیر تکاملی خویش را آغاز می کنند و به تناسب مرتبه وجودی خویش به پایان می رسانند؛ در محضر خداوندی که آنان را مجبور ساخته تا مختار باشند؛ پس آنان می توانند با دعای خویش در پیشگاه او، آنچه را می خواهند طلب کنند و فارغ از ناممکنی در ساحت زمان، در گذشته و حال و آینده، اثرگذار گردند!
    کلیدواژگان: آفرینش زمان و مکان، گذشته در محضر خدا، طلب و اراده
  • ایمان رکوعی* صفحات 45-64
    این مقاله، مهمترین مفروضاتی را که وندل بل برای آینده پژوهی عنوان نموده، مورد بررسی و ارزیابی قرار داده است. هدف از این ارزیابی، اعتبارسنجی مفروضات مذکور با آموزه های دین مبین اسلام و بویژه دو کتاب قرآن و نهج البلاغه می باشد. بدیهی است -نتیجه این ارزیابی هرچه که باشد- نمی تواند ملاکی برای رد و یا تایید مفروضات فوق براساس دیدگاه اسلام باشد. چراکه اولا در این بررسی همه جوانب دین مبین اسلام مدنظر قرار نگرفته و ثانیا، تلاش نگارنده براین بوده تا شاهد/ شواهدی از منابع مذکور، برای تایید برخی از مفروضات آینده پژوهی–به زعم خود- استخراج نماید. ازاینروی، چه بسا این امر، براساس دیدگاه های کارشناسی اسلام شناسان، قابل تایید نباشد. درهرصورت، دراین مقاله نشان داده شده است که اغلب مفروضات آینده پژوهی، قابل ارزیابی توسط آموزه های دین اسلام می باشد و ازاینروی می توان چنین نتیجه گرفت که نظیر طیف زیادی از حوزه های علمی، برای علم آینده پژوهی نیز، اسلام به عنوان کامل ترین دین الهی دارای دستورالعمل ها و اصول راهنمایی می باشد.
    کلیدواژگان: آینده پژوهی، مفروضات، وندل بل، اسلام، قرآن، نهج البلاغه
  • سعید قربانی * صفحات 65-78
    آینده پژوهی، دانش-فناوری[1] نوپدیدی است که دستاوردهای بسیار با اهمیت و راهبردی برای کشورها و جوامع به همراه داشته و به یکی از مهم ترین ابزارهای سیستمی و کل نگر در عرصه های سیاست گذاری، تصمیم سازی و راهبردنگاری تبدیل شده است. هم اینک تلاش ها و مطالعات گسترده ای درون حلقه ی بسته ای از کشورهای قدرتمند به منظور کسب مزیت های پایدار رقابتی و سیاسی و نیز مدیریت فاعلانه و پیش دستانه بر جهان صورت می گیرد. پروژه هایی همچون جهانی سازی و اندیشه هایی همچون هزاره گرایی رهاورد چنین تلاش هایی است. از این رو، رقابت در این زمینه بازیگرانی را در سطح جهانی پدید آورده که از گرایش ها و اهداف متعدد و گاه متعارض برخوردارند و این رویداد بر اهمیت دست یابی به رویکردهای توانمندتر در عرصه آینده پژوهی می افزاید. منظومه ی فکری و فلسفی اسلام و به شکل ویژه منابع علمی و معتبر شیعی از توان بالاتری در تبیین راهبردی ترین مسائل در حوزه ی آینده اندیشی برخوردار است. یکی از بستر های غنی و متعالی در این منظومه، اندیشه ی مهدویت و اعتقاد به آرمان شهر مهدوی است. ارزشمندی این موضوع زمانی آشکار می شود که بدانیم اعتقاد به منجی آخرالزمان، مطلوب تقریبا تمامی ادیان الهی و بشری بوده اما ظرفیت بهره مندی کامل و جامع از آموزه های وحیانی و تفکر آینده نگرانه ی مبتنی بر وحی، جز در تشیع و آموزه های وحیانی مهدویت، در توان دیگر ادیان و نحله ها نیست. پس، جا دارد تا بررسی های متقن و جامعی در نظام آینده پژوهانه ی مهدویت صورت گیرد. از این رو، در این نوشتار تلاش خواهد شد تا طی یک بررسی تحلیلی بر روی منابع معتبرشیعی در زمینه ی مهدویت، کارکردهای آینده پژوهانه مهدویت مورد شناسایی و واکاوی عمیق تر قرار گیرد. این پژوهش در حیطه مطالعات راهبردی شکل گرفته و قلمرو تحقیق در محدوده مباحث علم شناسی فلسفی مشتمل بر ابعاد پنج گانه ی معرفت شناسی، روش شناسی، هستی شناسی، ارزش شناسی و نشانه شناسی خواهد بود.
    کلیدواژگان: آینده، آینده پژوهی، مهدویت، آرمان شهر مهدوی، کارکردها
  • مهدی مطهرنیا*، بابک نعمتی صفحات 79-96
    در این تحقیق فرضیات بر اساس ابعاد چهارگانه رسانه های جمعی (تلویزیون، رادیو، مطبوعات و اینترنت) تدوین گردیده است که جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه مدیران و کارکنان سازمان صدا و سیما بوده که براساس جدول مورگان نمونه 110 نفری انتخاب شده است. اطلاعات لازم در پژوهش حاضر با استفاده از روش های مطالعات کتابخانه ای شامل کتب، مقالات، مجلات، گزارشات تحقیقی، مدارک و اسناد موجود و نیز استفاده از اینترنت انجام گردیده است، همچنین پرسش نامه که بر اساس مطالعات انجام شده در بخش ادبیات موضوع و با راهنمایی اساتید و کارشناسان مربوطه تهیه و روایی و پایایی آن مورد سنجش قرار گرفت و از طریق پست الکترونیکی و نمابر برای مدیران سازمان صدا سیما ارسال شده است و در نتیجه نظرات افراد خبره و کارشناسان مطلع در این زمینه جمع آوری شد که برای تجزیه و تحلیل آن، آزمون های آزاد از توزیع (ناپارامتری) مورد استفاده قرار گرفته است که با استفاده از آزمون ناپارامتری فریدمن هر یک از ابعاد رتبه بندی گردیده است که براین اساس میزان تاثیر شبکه های خبری در مدیریت جنگ های آینده با میانگین آماری 9.11 دارای بیشترین تاثیر و میزان تاثیر انتشار فصل نامه ها بر مدیریت جنگ های آینده با میانگین 7.12 دارای کمترین تاثیر اندازه گیری شده است. در نهایت با انجام آزمون دوجمله ای فرضیات، هر چهار فرضیه مورد تائید قرار گرفته شد.
    کلیدواژگان: رسانه، رسانه های جمعی، جنگ های آینده، مدیریت جنگ ها
|
  • Taghi Parsamehr * Pages 1-14
    Most often the social and political changes do not happen suddenly. In other words, they are today’s clues and signs that provide us with hints of possible futures, events, wildcards and trends. In this line, the main question of this paper is: why do policy-makers face with challenges of futures blindly, and how weak signals and potential future changes can be made sense? Therefore, the focus of this paper is to examine weak signals as a fundamental approach in futures studies in an attempt to open up the past and present to create alternative futures. With regard to the question, we find that understanding future’s weak signals is a social phenomenon related to social reality. So the theoretical framework for clarifying the blindness is discourse. It is crucial to be aware of social and political discourses. Obviously, the short-time discourses exclude the signals of future as well as policy consequences and significations, thus long-term efforts often fail dealing with short-time articulations. But the hegemony of existing discourse is temporary and is not necessarily consistent, and understanding temporary state opens up alternative futures. Having investigated the ignorance from future signs, the present paper can be useful in FS, policy-making, organizational strategizing and etc.
    Keywords: Weak Signals, Semiotics, Sense-Making, Signification Process, Discourse, Articulation
  • Abdolmajid Keramat Zadeh * Pages 15-32
    The aim of this research is to answer this key question: What are the effects of cognitive metaphors on futures studies? Achieving this objective needs deep understanding of cognitive situation of metaphors in shaping human’s perception. Since perceiving future is the most important source of futures studies, opening the situation of cognitive metaphors has a big and bold function in futures studies. Therefore, in an attempt to provide an introduction to the theory of cognitive metaphors and its role in FS with an emphasis on Sohail Inayatallah’s viewpoints, the present study aims to address the concept of cognitive metaphors in FS, approaches and paradigms of FS, influencing mechanism of cognitive metaphors on FS paradigms, and religious metaphors effecting FS. Finally, the position of future metaphors originated from divine religions and cultures is illustrated in creating religious FS discourses.
    Keywords: Epistemological Approaches of FS, Positivist, Critical, Interpretive, Lakoff Cognitive-Metaphor Theory, Sohail Inayatallah, Metaphor
  • Aliasqar Poorezat * Pages 33-44
    God is the creator of all beings and creatures, and the creator of time and space, and all that happen in the capacity of these two. His command is predominant in the past and present in an equal way. So he is a prevenient and eternal agent, the first and the last, who, regardless of the worldly constraints, has time in his dominance, and he creates what he intends to create without delay.
    His connection with time and space is as his connection to other creatures. He himself is free of all that he has created and is needless of all of them. Although he is observing the condition of all of them, and has dominated his command on them. His dignity in the realm of perception of sincere people is glorious of any defect and motion. Therefore, time in their memory is a creature that is subdued by the almighty God who does in it whatever he pleases; while his creatures are of two kinds. One kind that created them apart from their time and place, and another kind who are subdued by time and place, and are captured in the fence of length, width, height, and movement. In this way, men begin to develop their own evolution in his presence and end it depending on their own existential level, in the presence of God who compelled them to be free, so they can demand what they want with their prayers in his presence and affect past, present and future free from impossibility!
    Keywords: Time, Presence, GOD
  • Iman Rokoii * Pages 45-64
    In this paper, the main assumptions of the futures studies, introduced by Wendell Bell, is evaluated. The purpose of this evaluation is the validity check of these assumptions based on the Islamic teachings, specially the Quran and Nahj-al-Balagha. Obviously, this paper does not claim that Futures Studies is fully approved by Islamic principles, because it is impossible to cover all aspects of Islam in a paper. It has been just tried to explore some evidences from the Holy Book and Nahj-al-Balagha to confirm some assumptions of futures studies, according to the self-extraction. However, this paper has shown that most of the assumptions of futures studies can be evaluated by the teachings of Islam, and hence it can be concluded that Islam - as the most complete divine religion and like many spectrums of scientific fields - has the guidelines and principles for futures studies, too.
    Keywords: Futures Studies, Assumptions, Wendell Bell, Islam, Quran, Nahj-al-Balagha
  • Saeed Ghorbani * Pages 65-78
    Futures Studies is an emerging science-techno which has brought important achievements for countries and societies in a way that it is now estimated as an important tool for policymaking, decision-making and strategy-making. Today there are widespread struggles inside the closed circle of powerful countries to attain sustainable, competitive advantages in order to proactively manage and control the world. Projects like Globalization and concepts like Millennium are the outcome of such struggles. So, competition in this area has formed worldwide players having diverse goals and inclinations. This event intensifies the importance of accessing more powerful approaches in the area of Futures Studies. Undoubtedly, beyond any other school and system of thinking, Islam intellectual and philosophical system especially the credible scientific sources of Shiite can explain the most strategic problems in Futures thinking. One of the excellent and rich contexts in this system is Mahdaviat thinking or Mahdavi Utopia, because the belief in Last Day Messiah or Rescuer is the preference of all Devine and human religions. Yet, it is only in the realm of Islam- and not any other sect or religion- that one may access the full capacity of using Devine thoughts regarding Futures-thinking. So, it is worthy to accomplish credible and comprehensive studies in the area of Mahdaviat system of futures-thinking. In this paper, we try to deeply investigate Futures functions of Mahdaviat through an analytic survey of Shiite credible sources. This paper is in the area of strategic studies and philosophical studies of science based on five dimensions of epistemology, methodology, ontology, axiology and Semiotics.
    Keywords: Future, Futures Studies, Mahdaviat, Mahdavi Utopia, Functions
  • Mehdi Motaharnia *, Babak Nemati Pages 79-96
    The research hypotheses have been suggested based on four aspects of the mass media (television, radio, print and the Internet). The research sample consists of 110 participants selected from among the IRIB managers and employees according to Morgan. The data-collection has conducted through library studies including books, articles, journals, reports, papers, documents as well as the Internet. Using the Friedman nonparametric test, each dimension has been ranked. Accordingly, the effect of the news channels to manage future battles, with the statistical average of 09.11, has the greatest impact and the effect of the publications on the management of the upcoming wars, averaging 12.7 letters, has the minimal impact. Finally, the four hypotheses were confirmed using the binomial test hypotheses.
    Keywords: Media, Mass-Media, Future Wars, Wars Management