فهرست مطالب

رهیافت - پیاپی 30 (تابستان 1382)

نشریه رهیافت
پیاپی 30 (تابستان 1382)

  • 120 صفحه، بهای روی جلد: 5,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1382/05/06
  • تعداد عناوین: 11
|
  • صفحه 3
  • مقالات ویژه
  • غلامعلی حداد عادل، رضا داوری اردکانی، مسعود کنزی، محمدرضا کشاورز صفحه 5
    در این مقاله به اجمال فرهنگستان های جمهوری اسلامی ایران معرفی شده است. این معرفی که توسط رؤسا و یا دبیران فرهنگستان های کشور صورت پذیرفته است مسائلی شامل، تاریخچه تاسیس، اهداف، ارکان، ساختار و پیکره علمی- اجرایی فعالیت های گوناگون سیاستگذاری، طرح و برنامه های اجرا شده توسط فرهنگستان ها، معرفی گروه ها و یا کمیته های تخصصی و فعالیت های انتشاراتی فرهنگستان ها را در بر می گیرد. امیداست جایگاه و رسالت فرهنگستان ها در راستای سیاستگذاری، تولید علم، تقویت علوم و فنون، توسعه تحقیقات و ترویج اطلاعات علمی در جامعه روز به روز رفیع تر و خطیرتر گرد..
    کلیدواژگان: فرهنگستان ها، تاریخچه تاسیس، اهداف، فعالیت، ساختار، گروه های تخصصی
  • بیژن رنجبر، محمدرضا محمدی صفحه 20
    آکادمی علوم روسیه با قدمتی 279 ساله، جزء معدود مراکز علمی مهم جهان با چنین سابقه و پیشینه ای محسوب می گردد. اهمیت آن نه تنها به لحاظ تاریخی، بلکه از نقطه نظر تشکیلاتی و سیاسی نیز حائز توجه می باشد. این آکادمی یکی از بزرگترین ارگانهای سیاستگذاری علمی روسیه به شمار می رود. گرچه کشور روسیه دارای فراز و نشیبها و درگیر تحولات شدید سیاسی- اجتماعی بوده است، اما توان و پتانسیل بالقوه علمی و زیربنایی آن، این کشور را در طی قرون و بویژه چند دهه پرتلاطم گذشته به سلامت عبور داده است. در این امر قطعا نقش سازمان های علمی کشور و آکادمی علوم از همه پر رنگ تر بوده است. وجود مراکز علمی و تحقیقاتی بسیار در کنار دانشگاه ها در این کشور سبب حل مشکلات روزمره آنان در سطوح و جنبه های مختلف و بالا بردن توانمندی علمی اساتید شده است. استفاده و بهره گیری از کلیه دانشمندان کشور به منظور دستیابی به علوم و فنون مختلف و کسب دستاوردهای جدید در جهان از جمله وظایف اصلی آکادمی محسوب می شود. آکادمی علوم همواره علوم و فنون کلیدی و پایه ای را مد نظر داشته و جایگاه خاصی را در تشکیلات خود به آنها اختصاص داده است. این امر به موازات ایجاد جایگاه ها و پایگاه های قانونی لازم برای ارتقاء علوم، در راستای تولید علمی و در نهایت تولید فناوری موجبات نزدیکی علم و عمل را فراهم نموده است. از مواردی که باعث ثبات و پایداری توسعه در وضعیتهای بحرانی، تنشها و دگرگونی های سیاسی شده است، تجهیز به علوم و فنون مختلف و تربیت اساتید و زبدگان و به روز نمودن اطلاعات می باشد که این کشور با سابقه داشتن انواع تنشها و انقلابها و دگرگونی های مختلف سیاسی و اقتصادی، توانسته ثبات خود را حفظ کند.
    کلیدواژگان: آکادمی علوم روسیه، تحقیقات، سیاستگذاری، عضویت و ساختار
  • مرجان رحمتی صفحه 34
  • مرجان واردی، ابوالفضل کیانی بختیاری، علی اکبر موسوی موحدی صفحه 43
  • معرفی بنیادهای علمی / بنیاد ملی علوم آمریکا (NSF)
    حمیدرضا آراسته صفحه 50
    بنیاد ملی علوم نهادی مستقل در قوه مجریه ایالات متحده آمریکا است که در سال 1950 با هدف حمایت از پژوهش و آموزش در علوم و مهندسی تاسیس شد. بنیاد ملی علوم از طرح ها و فعالیت های ملی و بین المللی بسیای در آموزش و پرورش علوم و مهندسی و تبادل اطلاعات مربوط به این حوزه ها، حمایت می کند. این بنیاد علاوه بر حمایت مستقیم از آموزش و پژوهش، مسؤولیت ارائه مشاوره به رئیس جمهور و کنگره ایالات متحده را در زمینه علوم و مهندسی برعهده دارد. این بنیاد همچنین توانسته است با مطالعات درازمدت و اجرای برنامه های مختلف، نقش بزرگی را در رشد علوم و مهندسی و پیشرفت ایالات متحده، ایفا کند. هدف از این مقاله بررسی ماهیت و ساختار این بنیاداست. در این مطالعه، نحوه تشکیل این سازمان، رسالت، فعالیت ها، ساختار تشکیلاتی شامل شورای ملی علوم، رئیس، معاونت ها و دفاتر مختلف، بودجه، فرآیند تصویب پیشنهادها و جایگاه آن مورد ارزیابی قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: بنیاد ملی علوم آمریکا، رسالت، فعالیت ها، ساختار تشکیلاتی، علوم و مهندسی، شورای ملی علوم و کمیته اجرایی
  • علم و پژوهش
  • شاهرخ صفریان صفحه 65
    یافته های علمی در زمینه های مختلف علوم در نشریات معتبر سراسر دنیا به چاپ می رسد. این انبوه اطلاعات باید به روشی مناسب طبقه بندی و فهرست نویسی شوند تا در حداقل زمان ممکن و حداکثر سهولت در اختیار دانشمندان و پژوهشگران قرار گیرند. بررسی انجام شده نشان داده است که از بین انواع مختلف روش های فهرست نویسی تنها روش فهرست نویسی ارجاعای قادر است به نحوی منحصر بفرد و کارا، پژوهشگران را در عرصه های مختلف علم و تحقیق یاری رساند. به همین علت این روش به عنوان روش اصلی در طبقه بندی و ساماندهی مخازن اطلاعاتی مؤسسه اطلاعات علمی (ISI) مورد استفاده قرار گرفته است. در این روش، فهرست بندی مقالات برپایه انتخاب کلید واژه ها از بخش فهرست مراجع موجود در هر مقاله صورت می گیرد.
    کلیدواژگان: فهرست نویسی، موضوعی، عنوانی، ارجاعی، مرجع، ارجاع، مخزن اطلاعاتی و اسلول فهرست نویسی
  • علی اکبر صبوری صفحه 72
    فاکتور تاثیر (نفوذ) به صورت متوسط تعداد ارجاعات برای یک مورد قابل استناد (مقاله، مقاله مروری، نامه، شماره کشف، یادداشت و چیکده علمی) در یک مجله خاص، در یک سال یا دوره زمانی خاص، معرفی شده است. معمولا، فاکتور تاثیر یک مجله به صورت نسبت تعداد ارجاعات به موارد قابل استناد اخیرا چاپ شده (دو سال اخیر) یا به به عبارت دیگر، به صورت متوسط تعداد ارجاعات در یک سال بخصوص از مقالات چاپ شده در آن مجله در سال قبل تعریف می شود. میانگین فاکتور تاثیر مجله (JIF) به صورت معدل حسابی فاکتورهای تاثیر سالانه مجله در طول مدت فعالیت مجله در موسسه اطلاعات علمی ISI تعریف شده است. فاکتورهای تاثیر به طور گسترده ای در درجه بندی و ارزیابی مجلات مورد استفاده قرار گرفته و به طور ساده ای به توانایی مجلات و هیئت تحریریه آنها در جذب بهترین مقالات قابل دسترسی برمی گردد. (JIF) در درجه بندی مجلات هر گرایش علمی توسط ISI مورد استفاده قرار گرفته است. درجه مجله در هر گرایش (JRK) با فرمول [/N (1-n)]-1=JRK معرفی شده است که در آن n شماره ردیف مجله براساس ترتیب JIF مجلات و N تعداد کل مجلات در گرایش مورد نظر می باشد. در این مقاله، مجلات ISI با بالاترین JIF و JRK در سال 2002 معرفی می شوند. غالبا عقیده بر این است که به مقالات توصیف کننده یک روش، بیش از حد میانگین ارجاع داده می شود و از این رو فاکتور تاثیر مجله را افزایش می دهند. از 265000 ارجاعات سال 1994 به مجله (Jounal of Biological Chemistry) JBC حدود 8000 مورد، یعنی سه درصد، به مقاله روش کلاسیکی تعیین پروئین آقای لوری [265-75، (1951) 193JBC] اختصاص داشته است. مقاله لوری بیشترین ارجاع را در طول زمان، بیش از 300000 ارجاع تا این تاریخ داشته است. روش لوری یک روش ساده اندازه گیری می باشد و امروزه روش های بهتری ارائه شده است. لذا فاکتور تاثیر یک ابزار کامل برای اندازه گیری کیفیت مقالات نیست، بلکه روش بهتری وجود ندارد و مزایایی نسبت به دیگر معیارهای موجود دارد و از این رو تکنیک خوبی برای ارزیابی علمی محسوب می شود. فاکتور تاثیر در بسیاری مورد سوء استفاده قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: فاکتور تاثیر، درجه بندی مجله، ارزیابی مجله، ISI
  • میرفضل الله موسوی صفحه 79
    در این مقاله ارزیابی اجمالی برخی از امکانات کشور برای جهش علمی و رسیدن به 10 کشور اول تولیدکننده علم در جهان صورت گرفته است. عوامل تاثیرگذار در پنج محور شامل نیروی انسانی بالقوه پژوهشگر، دانشگاه ها و مراکز پژوهشی، انجمن های علمی مصوب، مجلات علمی و سمینارهای علمی، بررسی شده است. نتایج این بررسی نشان می دهد که اگر نیمی از اعضای هیات علمی سالانه حداقل یک مقاله در مجلات نمایه شده توسط ISI چاپ نمایند، با توجه به اینکه %15-10 از پژوهشگران بیش از یک مقاله در سال چاپ می کنند و حتی برخی از مولفان دارای رکورد چاپ مقاله هستند، به آسانی می توان به 10 کشور اول تولید کننده علم رسید. حتی اگر بتوانیم روند فعلی رشد مقالات را در چند سال اخیر حفظ کنیم، در سال 2013 میلادی جزء 10 کشور اول تولید کننده علم جهان خواهیم شد.
    کلیدواژگان: تولید علم، پژوهشگران، دانشگاه ها، مجلات، انجمن های علمی
  • فریدون عزیزی، الهه عینی صفحه 90
    تفکر ایجاد شبکه آزمایشگاه های ملی تحقیقاتی پزشکی حرکتی بکر و نوین در تحقیقات می باشد. کمیسیون پزشکی از سال 1376 اقدامات گسترده ای را برای ایجاد شبکه آزمایشگاه های ملی تحقیقات شامتک پزشکی انجام داده است و هدف از این اقدام تدوین چارچوبی جهت عضویت آزمایشگاه های مجهز موجود در کشور و طراحی بانک اطلاعاتی درخصوص قابلیت های آزمایشگاه های پزشکی کشور برای دستیابی به موقع محققین به خدمت ارائه شده در آزمایشگاه ها می باشد. تعداد قابل توجهی از آزمایشگاه های علوم پزشکی کشور توانایی ورود به شامتک پزشکی را دارا هستند. ایجاد شامتک سبب خواهد شد که پژوهشگران پزشکی بتوانند از آزمایشگاه های موجود، آزمون های مورد نظر برای تحقیقات خود را انجام دهند.
    کلیدواژگان: شامتک، آزمایشگاه های مجهز، بانک اطلاعاتی
  • مهران حبیبی رضایی صفحه 98
    علوم از طریق کوچکتر شدن توسعه می یابند. فناوری نانو علم دستکاری و بازآرائی مجدد اتم های منفرد در جهت پدید آوردن مواد، قطعات و سیستم های مفید تعریف می شود وفناوری زیستی نانو تعمیم هوشمندانه علوم زیستی به علوم فیزیکی و مهندسی در ابعاد مولکولی و بالعکس است. در این رهگذر می توان ماشین هایی را در اندازه سلول زنده ساخت. به عبارت دیگر فناوری زیستی نانو، بیوتکنولوژی در ابعاد نانو است. این فناوری دانشمندان را قادر به کاوش در ساختارهای پایه حیات در سطح مولکولی می نماید و می تواند بستر زایش منظرهای نوین و در عین حال ارزشمند در تامین نیازمندی های جوامع بشری طی سال های آینده باشد. به علاوه منجر به طراحی انواع جدید قطعات و سیستم های ساخته شده تحت اندازه های میکرو و نانو می گردد. براساس بررسی های بعمل آمده گسترش نانو بیوتکنولوژیمعادل با انقلاب صنعتی در نظر گرفته می شود. این رویداد هم اکنون در حال وقوع است. فناوری زیستی نانو نقش مؤثری در کشف داروها و درمان های پزشکی ایفا می نماید و کیفیت محیطی، سلامت غذا، ایمنی فردی، حفاظت زادبوم، کنترل بیماری و بسیاری دیگر از جنبه های زندگی ما را متاثر خواهد ساخت. هم زمان، توانایی در مواجهه مؤثر با ابعاد در مقیاس مولکولی، نوید بخش طلوع دنیای جدیدی از درک و شناخت پدیده ها و نیز روش های کاوش و در نتیجه ساخت قطعات، خواهد بود. بدین ترتیب ورود به عرصه های نوین فناوری، به عنوان یک ضرورت ملی می بایستی مورد توجه و حمایت جدی قرار گیرد.
    کلیدواژگان: فناوری زیستی، مواد، فناوری زیستی نانو، فناوری همگرا