نشریه رهیافت
پیاپی 36 (تابستان 1384)

یکی از مسائل پیش روی سازمانها و دستگاه های دولتی، غیردولتی وخصوصی همزمان با سرمایه گذاری سخت افزاری و نرم افزاری، ظرفیت سازیسازمانی بویژه از نوع علمی و معرفتی آن است.
ظرفیت سازی تعاریف و حوزه شمول گوناگونی دارد و توسعه منابع انسانیاعم از پژوهش، آموزش، پرورش و حرفه آموزی و زیرساخت ها و بسترسازیفیزیکی و هم توسعه فضای مطلوب رشد و ارتقاء درون سازمانیبرون سازمانی ها بویژه مشارکت بین المللی را شامل می شود.
هر کشوری در راستای پیمودن مسیر توسعه پایدار، تا حد زیادی بر توانمندسازی و ظرفیت سازی نیروی انسانی، نهادهای تابعه و شرایط محیطیو اکولوژیکی خود نیازمند است، بنابراین ظرفیت سازی باید در کلیه سطوح فردی، سازمانی و اجتماعی صورت پذیرد تا کشورها بتوانند با برخورداری از تفکر استراتژیک، آموزش مستمر، خلاقیت و مدیریت دانش مدار و کارآمد بهتوسعه پایدار دست یابند. نکته مهم در راستای ایجاد تراکم دانش و جاریشدن آن در تمامی شالوده ها و ساختارهای فردی، سازمانی و اجتما عی ایناست که باید شیوه ظرفیت سازی یکسان و یکنواخت نباشد و با یک فرمولواحد برای همه افراد، سازمانها و اجتماعات نمی توان نسبت به این کارمبادرت نمود، باید بگونه ای برنامه ریزی شود که چیزهای متفاوت برای افرادو ساختارهای متفاوت طراحی گردد.در این نوشتار ضم ن اشاره به اهمیت و تعاریف گوناگون ظرفیت سازی، سطوح و ابعاد گوناگون و همچنین حوزه شمول آن مورد بررسی قرار می گیرد.

مورخان از دانشگاه ها به عنوان دستاورد بزرگ روشنفکری قرون وسطی یاد می کنند که ماهیت و اداره سازمانی آنها در اسکندریه باستان و فرهنگ اسلامی ریشه دارد. دانشگاه ها توسط فرایندهای پیچیده ای شکل گرفتند که طی آن انسان ها و فرهنگ ها با هم ترکیب شدند. دانشگاه های معاصر به عنوان یکی از نهادهای مهمی محسوب می شوند که فرهنگ و دانش توسط آنها انتقال می یابند. این مقاله به طور خلاصه تحولات تاریخی 800 سال گذشته آموزش عالی در جهان را منعکس می کند. اهمیت دادن به توسعه منابع انسانی، استقلال دانشگاهی و پاسخگویی، از جمله دستاوردهای مهم تجربیات گذشته آموزش عالی است. در پایان، برخی از موضوعات و مشکلات پیش روی کشورهای درحال توسعه مورد بحث قرار می گیرند.

یکی از مسائل پیش روی سازمانها و دستگاه های دولت ی، غیردولتی و خصوصی همزمان با سرمایه گذاری سخت افزاری و نرم افزاری، ظرفیت سازی سازمانی بویژه از نوع علمی و معرفتی آن است. ظرفیت سازی تعاریف و حوزه شمول گوناگونی دارد و توسعه منابع انسانی اعم از پژوهش، آموزش، پرورش و حرفه آموزی و زیر ساخت ها و بسترسازی فیزیکی و هم توسعه فضای مطلوب رشد و ارتقاء درون سازمانی برون سازمان ها بویژه مشارکت بین المللی را شامل می شود...

هدف از انجام تحقیق حاضر بررسی نقش دانشگاه ها در کاهش مهاجرت نخبگان از دیدگاه اعضای هیات علمی، کارشناسان و مدیران دانشگاه ها و ارائه راهکارهایی برای کاهش آن می باشد. برای دستیابی به هدف فوق یک با چهار زیر «برقراری روابط دانشگاه های داخل با خارج» شاخص کلان بنام شاخص تبادل استاد و دانشجو، طرحه ای تحقیقاتی مشترک بین المللی، ایجاد شعبه های دانشگاه های خارجی، دوره های مشترک با دانشگاه های دیگر کشورها مطرح می باشد.
نوع تحقیق پیمایشی با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه می باشد و نمونه آماری حدودا 650 نفر است که اعضای هیات علمی، کارشناسان، مدیران اجرایی و مدیران گروه علمی را در برمی گیرد. در تحقیق حاضر از پرسشنامه محقق ساخته جهت استخراج دیدگاه ها استفاده شد 1. یافته های تحقیق در بخش پرسشنامه نشان می دهد که در کاهش پدیده مهاجرت نخبگان، ویژگی های فردی، مجموعه عوامل داخلی به عنوان ساختار درونی، عناصر خاص دانشگاهی، عوامل ارتباط بین المللی و زیر مجموعه های آن همگی از طریق فضای دانشگاهی تاثیر بسزایی دارند.

سرمایه های انسانی یکی از مؤلفه های اصلی توسعه فن پیشرفته تمرکز خود را بر ارتقاء و حفظ سرمایه های انسانی متخصص قرار داده اند. در این مطالعه با توجه به اینکه منابع انسانی کشور در صنعت 38 درصد) / 45 و 9 / الکترونیک بیشتر شامل کارگران ماهر و ساده (به ترتیب 5 می باشد سعی شده راهبردهایی برای ارتقای سرمایه های انسانی ارائه شود. ترکیب جمعیتی منابع انسانی در صنعت الکترونیک کشور 7 درصد تکنسین) بسیار شبیه به ترکیب جمعیتی / 7/7 درصد مهندس، 9) کشورهای در حال توسعه است و با ترکیب دموگرافیک کشورهای توسعه یافته که شبیه به بیضی می باشد، بسیار فاصله دارد. بنابراین می توان ترکیب با نمایی بیضی را به عنوان چشم انداز توسعه سرمایه های انسانی در صنعت الکترونیک کشور در نظر گرفت. بر این اساس راهبردهای ارائه شده در این مقاله شامل راهبردهای توسعه سرمایه های انسانی متخصص اعم از آموزشهای قبل از شروع کار در صنعت الکترونیک، تاسیس دانشکده های علمی و کاربردی و گرایشهای میان رشته ای، افزایش سطح مهارت فنون مرتبط با صنعت الکترونیک در حوزه روش ها و تجهیزات و راهبردهای توسعه محققان که شامل حمایتهای مالی و مالیاتی و مدیریتی از تحقیقات الکترونیک و تقویت مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاهی مرتبط با صنعت الکترونیک، ایجاد و افزایش فرصتهای مطالعاتی، جهت دادن به پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکتری به سمت نیازهای این صنعت می باشد.

رمحدودیت در منابع (مواد اولیه، تجهیزات و نیروی انسانی متخصص) و سرعت بالای رشد علم و تولید اطلاعات، اطلاعات و دانش تولیدی گذشته را از گردونه خارج می نماید و فرصت جبران اشتباهات را از تصمیم گیرند گان سلب می نماید.
در این مقاله بطور اجمال ضمن بررسی روند رشد تحقیق و توسعه، سعی شده است روش های مختلف تصمیم گیری به اختصار بیان شود و مدلی ساده و کاربردی و در عین حال علمی و سازگار با خواسته های متنوع استفاده کننده جهت تصمیم گیری در مراکز تحقیق و توسعه ارائه گردد.

شناخت و درک هرچه بیشتر آینده و ناشناخته هایی که فراروی انسان ها و جوامع بشری قرار دارد از اهمیت بالایی برخوردار است. این شناخت به ما کمک می نماید که از خطر رویارویی با ناشناخته ها دوری ننماییم. همچنین آینده شناسی این امکان را به انسانها می دهد که یک قدم پیشتر از حال گام بردارند. اطلاع نسبی از آنچه که ممکن است در آینده اتفاق افتد و وقوع آن محتمل است، ضروری به نظر می رسد. این شناخت به برنامه ریزان و دانشمندان کمک می نماید تا در عرصه های مختلف با اطمینان خاطر برنامه ریزی نمایند. دراین مقاله سعی شده است که ضمن معرفی آینده شناسیو اهمیت آن، روش هایی که تاکنون در این زمینه علمی مورد استفاده قرار گرفته است معرفی شود.

هدف از این تحقیق بررسی رفتارهای اطلاع یابی اعضای هیات علمی دانشگاه های عل وم پزشکی کشور است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که عوامل موثر جهت طرح موضوع یا ایجاد سوال در ذهن اعضای هیات علمی دانشگاه های علوم پزشکی کشور به ترتیب اهمیت عبارت از: مواجهه شدن با بیمار، مطالعه متون پزشکی، مطالعه پرونده های پزشکی بیماران، مطالعه نتایج پاراکلینیک بیماران و طرح سوال از طرف دانشجویان. اعضای هیات علمی برای یافتن پاسخ های علمی از منابعی همچون: استفاده از شبکه اینترنت، مجله های مروری یا پژوهشی پزشکی، ارتباط با دوستان و همکاران، استفاده از فهرست های موجود در کتابخانه، نمایه نامه ها و چکیده نامه ها و مواردارجاعی از طرف همکاران بهره می جویند. در این مقاله روش های اطلاع یابی، مکان یابی منابع، روزآمد سازی اطلاعات، موانع دستیابی به اطلاعات هدف های پژوهش و روش های جستجوی منابعتشریح می گردد.

امروزه ارزیابی مقالات علمی یکی از دغدغه های سیاستگذاران علمی کشورها 1 مجله (IF) و جوامع علمی می باشد. سهولت دسترسی به عامل تاثیر گذاری واز سوی دیگر پرزحمت بودن ارزیابی محتوای مقاله توسط متخصصین و دانشمندان، موجب شده است تا اعتبار علمی مقالات بر اساس عامل مجله ای که در آن نشر یافته است ارزیابی گردد.اما متاسفانه، (IF) تاثیر گذاری مجله متا ثر از عوامل مختلفی است که ارتباطی به (IF) عامل تاثیر گذاری ارزش علمی مقاله ندارد، از جمله زمینه تخصصی مجله، میزان پوشش نمایه استنادی علوم، تعصبات و انگیزه های فردی و ملی، قالب نوشتاری مجله، تعداد نویسندگان، تعداد مقالات منتشره در مجله؛ و اشکالات فنی و ذاتی درمقاله حاضر این ناکارآمدی را مورد. (IF) نحوه محاسبه عامل تاثیر گذاری بررسی قرار می دهد.

مؤسسه مبادلات آکادمیک آلمان (دآد پیوستن مؤسسات آموزش عالی آلمان ایجاد شده است و ماموریت آن ارتقاء روابط آموزشی و آکادمیک بین مؤسسات آموزشی آلمان و سایر کشورهای جهان می باشد. این مؤسسه ابتدا در سال 1925 میلادی با نام خدمات مبادله آموزش عالی به ابتکار دوائر آموزشی در آلمان شکل گرفت و هم اکنون با 231 سازمان آموزشی و 125 بدنه دانشجویی به فعالیت های آکادمیک خود ادامه می دهد. مؤسسه مبادلات آکادمیک آلمان با برنامه های ویژه ای با اهداف گوناگون با نامهای مختلف در کشور آلمان و سرتاسر جهان فعالیت دارد. در برنامه های آموزشی و»، «اهداف» این مقاله سعی شده است که در مورد به دانشجویان، «اعطای انواع بورسها» و نحوه «نقش»، «پژوهشیهمکاری نزدیک با بنیادی» فارغ التحصیلان و دانشمندان آلمانی و غیر آلمانی و الکساندر» و بنیاد نخبه پرور «ماکس پلانک» مانند بنیاد نخبه پرور «نخبه پرور که بعضا بیش از 140 سال تجربه های اندوخته شده علمی و «فن ها مبولد فرهنگی و پژوهشی در همه علوم در آلمان و کشورهای جهان دارند، توضیح داده شود. موضوع مشارکت آموزش نظری و علمی تدوین «راهبردی لیسبون» در برنامه و تصویب شده است. این برنامه در سال 2000 شروع و اجرا شده است و تا سال 2010 ادامه خواهد داشت. سرلوحه اهداف این برنامه این است که اتحادیه اروپا باید رقابتی ترین و پرتحرک ترین اقتصاد مبنی بر دانش در جهان داشته باشد و به یک رشته اقتصادی پایدار با میزان اشتغال بیشتر و بهتر و همبستگی اجتماعی بالاتری دست یابد.

نجمن پژوهشی علوم زیستی و بیوتکنولوژی 1 سرمایه گذار عمده پژوهش های پایه و راهبردی زیستی در آن کشور می باشد. وظیفه اصلی این انجمن پژوهشی، حمایت از پژو هشگران و محققین کشور، برقراری ارتباط میان صنعت و دانشگاه، حمایت از پژوهش های کاربردی در تجارت و ایجاد اشتغال عمومی در زمینه علوم زیستی می باشد. در کشور انگلستان هشت انجمن علمی پژوهشی حمایت کننده پژوهش در شاخه های وری از میان آنها Ĥ مختلف علوم وجود دارد که انجمن علوم زیستی و زیست فن بیشترین بودجه را در اختیار داشته و بیشترین قراردادها را میان دانشگاه ها و در سال 1994 توسط آکادمی BBSRC. شرکت های تجاری برقرار می سازد علوم سلطنتی انگلستان با الحاق انجمن پژوهشی کشاورزی و مواد غذایی 2 و سالانه حدود 336 BBSRC. انجمن پژوهشی علوم مهندسی 3 شکل گرفت وری سرمایه گذاری کرده Ĥ میلیون پوند در زمینه های علوم زیستی و زیست فن، و در اختیار پژوهشگران دانشگاه ها و صنعت قرار می دهد. علم مطالعه ژن ها 4 زیست شناسی سلول های بنیادی، بیونانوتکنولوژی، علم پرورش گیاه و دام و علوم مربوط به زیست پر دازش 5 از جمله مواردی هستند که مورد توجه قرار داشته و بیشتر سرمایه گذاری را در این زمینه متمرکز می کند. BBSRC زیست شناسی ارگانیسم ها، علوم مربوط به رژیم غذایی و سلامت، پیری، بیماری های عفونی و ایمنی، جمعیت ها و سازوکارهای زیستی که فرایندهای تجدید انرژی را پایه ریزی می کنند نیز از جمله موارد مورد حمایت می باشند. سهم عمده دانشکده های علوم زیستی در دانشگاه های BBSRC انگلستان، پژوهش های خود را در راستای این موارد که از جمله نیازهای اساسی کشور و سایر کشور ها می باشد متمرکز کرده و از حمایت های مالی بودجه خود را از منابع دولتی و BBSRC. برخوردار می شوند BBSRC نیز مشارکت در سود سرمایه گذاری بر روی پژوهش های دانشگاه ها و وارد کردن آنها به صنعت تامین می نماید.

جان مارکس تمپلتون، یک مشاور مالی بازنشسته، اکنون در 93 سالگی یکی از ثروتمندترین انسانها می باشد. ایشان بنیاد جان تمپلتون را درسال 1987 و با هدف ارتقاء و ترغیب تحقیق و کنکاش در مرز بین علم و دین تاسیس نمود. بنیاد مذکور سعی دارد از طریق حفظ ارتباط نزدیک با دانشمندان، دینشناسان، پزشکان، فیلسوفان و سایر بزرگان علم و دین و با تشویق همکاری و گفتگو بین آنها موجب ایجاد ارتباط بین علم و دین گردد. همچنین با حمایت مالی از تحقیقاتی که در حد توان درک انسان از هدف نهای ی آفرینش بشر را افزایش دهند، در پی ایجاد درک عمی قتری از تاثیر معنویات و اعتقاداتارزشمند بر روی جنبه های مختلف زندگی دنیوی و معنوی انسان است با این امید که به ورود مجدد ایمان به زندگی مدرن کمک نماید. ایشان سالانه بخشی از دارایی خود را جهت اهدا جوائز نفیس نقدی به فعالیتهای ممتاز تحقیقاتی درباره ارتباط بین علم و دین صرف می نماید.

انجمن ماکس پلانک 2، برای پیشبرد علوم تاسیس گردید. به لحاظ سابقه و (KWS) کایزر ویلهلموسعت قلمروهای پژوهشی، این انجمن در سطح جهان بی نظیر است. کسب15 جایزه نوبل توسط پژوهشگران این انجمن از سال 1948 تاکنون، افزون بر 15 جایزه نوبل کسب شده در انجمن کایزر ویلهم از سال 1914 تا سال 1948، معیار مناسبی برای پی بردن به سابقه درخشان و نیز وسعت زمینه های پژوهشی در این انجمن است. انجمن ماکس پلانک دارای بیش از 80 موسسهتحقیقاتی در سراسر آلمان و بعضی کشورهای اروپایی می باشد. تحقیقات در این موسسه ها در سه بخش عمده صورت می گیرد: بخش شیمی، فیزیک و تکنولوژی؛ بخش علوم زیستی و پزشکی، و بخش علوم انسانی. رسالت این انجمن، پژوهش برای آینده است. طرح های این انجمن غالبابسیار جدید، وسیع و پیچیده هستند و به دلیل زمان طولانی، بالا بودن هزینه و نیاز به تجهیزات ویژه، معمولا برای دانشگاه ها اجرای اینگونه طرح ها چندان جذاب نیستند و در موسسه های پژوهشی وابسته به انجمن ماکس پلانک انجام می شوند. پژوهشهای انجمن، مکملی برای پژوهش در دیگر بخشها مانند دانشگاه ها و موسسات غیرانتفاعی است.