مجله پژوهش پرستاری ایران
پیاپی 18 (پاییز 1389)

سوءرفتار نسبت به سالمند در محیط خانواده، یعنی جایی که اعضای خانواده مسؤولیت مراقبت از او را به عهده دارند، در سال های اخیر به عنوان مشکلی جدی در اکثر جوامع مطرح شده است. با عنایت به گستردگی و اهمیت این پدیده، ضرورت رجوع به تجارب شخصی سالمندان به منظور رسیدن به درک بهتر و تبیین روشن تری از پدیده سوء رفتار اعضای خانواده با سالمند آشکار می شود. پژوهش حاضر با هدف تبیین تجربیات و ادراکات سالمندان از پدیده سوءرفتار نسبت به آنان توسط اعضای خانواده انجام گرفته است.
این مطالعه با استفاده از روش پدیدارشناسی هرمنیوتیک انجام شد. به این منظور مصاحبه های بدون ساختار با 14 سالمند ساکن شهر تهران صورت گرفت که در طی آن سالمندان تجربیات خود را در خصوص این پدیده بیان نمودند. مصاحبه ها روی نوار کاست ضبط شده و بلافاصله متن مصاحبه ها پیاده و سپس با استفاده از رویکرد ون مانن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
4 مضمون از یافته ها استخراج شدند که می توانند تجربیات سالمندان از پدیده سوءرفتار اعضای خانواده را منعکس کنند. این مضامین عبارتند از: محروم شدن از حقوق و شئونات انسانی، شکست تمامیت وجودی، رنج خاموش، و سرانجام دردناک.
تجربیات مشارکت کنندگان نشان داد سوءرفتار یکی از مصادیق محرومیت از حقوق و شئونات انسانی است که به زیان های جسمی، روانی، اقتصادی و اجتماعی، و کاهش کیفیت زندگی سالمند منجر شده و سرانجام دردناکی را برای او رقم می زند، سر انجامی که او آن را در سکوت و خاموشی تحمل می کند. این یافته ها مفاهیم مهمی را در عرصه ارایه مراقبت به سالمندان آشکار ساخته و می توانند توانایی ارایه دهندگان مراقبت های بهداشتی - درمانی خصوصا پرستاران، را برای ارزیابی، پیشگیری و مداخلات لازم در این پدیده افزایش دهند.

آسیب های ناشی از وسایل نوک تیز (Needle stick injuries (NSIs)) مهم ترین مشکل در مواجهه با پاتوژن های قابل انتقال از طریق خون در کارکنان بهداشتی درمانی به خصوص پرستاران می باشد. از این نظر دانشجویان پرستاری و مامایی در انجام کارهای بالینی شدیدا در معرض خطر ابتلا به این آسیب ها می باشند. هدف این مطالعه تعیین فراوانی آسیب های ذکر شده و عوامل مرتبط با آن در دانشجویان پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی کرمان بوده است.
جامعه پژوهش در این مطالعه شامل کلیه دانشجویان پرستاری و مامایی می شد که در مقطع بالینی اعم از کار آموز و کارورز در حال گذراندن دروس بالینی بودند. در این پژوهش توصیفی مقطعی، 190 نفر از دانشجویان کارآموز و کارورز پرستاری و مامایی شرکت داشتند. با استفاده از پرسشنامه مطالعه Shiao و به کارگیری منابع معتبر ابزاری در خصوص سابقه آسیب با وسایل نوک تیز و عوامل مرتبط با آن در طول یک سال گذشته به همراه وضعیت واکسیناسیون هپاتیت B تدوین شد. به منظور بررسی اهداف پژوهش، از آزمون های آماری رگرسیون و مجذور کای و جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS v.16 استفاده گردید.
یافته ها نشان داد که 1/30% از دانشجویان در یک سال گذشته دچار این آسیب شده اند. 2/42% حداقل یک آسیب را در طول دوران تحصیل دانشگاهی خود تجربه کردند. سر سوزن سرنگ معمولی شایع ترین وسیله 6/71% و آسیب دیدگی حین کشیدن دارو، شایع ترین وضعیت به شمار می آمد. 9/33% از دانشجویان پس از ایجاد آسیب آن را گزارش کردند. بیشترین علت عدم گزارش 30%، اطمینان از عدم وجود بیماری عفونی نگران کننده در بیماری بود که وسیله نوک تیز روی او استفاده شده است. اکثر دانشجویان 6/93%، واکسیناسیون هپاتیت B را انجام داده بودند. در بین دانشجویان سال های مختلف بیشترین میزان آسیب دیدگی در دانشجویان سال دوم بود. فراوانی آسیب ها در دانشجویان کارآموز و کارورز و همچنین دانشجویان پرستاری و مامایی تفاوت معناداری نداشت.
نتایج مطالعه حاکی از بالا بودن میزان آسیب های ناشی از وسایل نوک تیز علی رغم عدم گزارش آن در بین دانشجویان پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی کرمان بوده است. پوشش واکسیناسیون هپاتیت B در این دانشجویان در حد رضایت بخشی است با این حال برنامه ریزی جهت جلوگیری از بروز آسیب و در صورت لزوم اجرای اقدامات صحیح پس از آن ضروری به نظر می رسد.

سرطان یکی از سه معضل سلامت جامعه و سومین علت مرگ و میر در ایران محسوب می شود. الگوهای غذایی افراد نقش مهمی در پیشگیری از بروز سرطان دارد. لذا پژوهش حاضر با هدف تعیین عادات غذایی مرتبط با پیشگیری از سرطان در شهروندان تهرانی انجام گرفت.
این پژوهش یک مطالعه مقطعی است. حجم نمونه 2500 نفر شهروند تهرانی که به صورت نمونه گیری طبقه ای خوشه ایتصادفی انتخاب شده بودند تشکیل شد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه ای مشتمل برد و بخش اطلاعات دموگرافیک و سؤالات عادات غذایی، می باشد که اعتبار آن از طریق اعتبار محتوا و اعتماد آن به روش ضریب آلفا کرونباخ تعیین گردید. اطلاعات در یک نوبت و حضوری جمع آوری شد. تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار SPSS و با استفاده از آمارهای توصیفی (فراوانی و درصد) و استنباطی (مجذور کای) انجام گرفت.
نتایج حاکی از آن بود که بیش از یک سوم شهروندان تهرانی مورد مطالعه (2/38%) شاخص توده بدنی در حد افزایش وزن و به بالا داشته و عادات غذایی مرتبط با پیشگیری از سرطان بیشترین درصد آنان (3/61%) در سطح نسبتا مطلوب می باشد و رفتارهای تغذیه ای هیچ یک از آن ها در سطح مطلوب قرار ندارد.
نظر به این که عادات غذایی هیچ یک از شهروندان تهرانی تحت مطالعه در مورد پیشگیری از سرطان در سطح مطلوب نبود، لذا نظر مسؤولین مرتبط با سلامت مردم نظیر: مؤسسات درگیر با امر سرطان، رسانه های خبری، آموزش و پرورش، آموزش عالی، وزارت کار را به امر خطیر اطلاع رسانی و افزایش آگاهی مردم در زمینه عادات غذایی پیشگیری از سرطان جلب می نماید.

افسردگی نوعی اختلال خلق است که امروزه به صورت یک اپیدمی جهانی در نظر گرفته می شود. شیوع آن در زنان بیشتر از دو برابر مردان بوده و عوارضی مانند عدم تحرک و چاقی را به دنبال دارد. طبق تحقیقات، زنان بیشتر در معرض خطر چاقی و در نتیجه افسردگی قرار دارند که هر دو اینها بر مشکلات جسمی و روانی و بهداشتی زنان می افزاید. انجام تمرینات ورزشی راهی برای کاهش افسردگی است. لذا انجام این مطالعه با هدف تعیین اثر تمرینات ورزشی بر افسردگی زنان چاق در ایران ضروری است.
این پژوهش، مطالعه ای نیمه تجربی است. 222 نفر از زنان چاق و افسرده ای که جهت برخی مراقبت های بهداشتی به مراکز بهداشتی درمانی واقع در منطقه 17 شهر تهران مراجعه نمودند، در این مطالعه شرکت داشتند. پس از تشخیص افسردگی آنان توسط پرسشنامه استاندارد بک، به صورت تصادفی در دو گروه شاهد و مداخله قرار گرفته و برنامه تمرینات ورزشی برای گروه مداخله اجرا شد. سپس تاثیر تمرینات ورزشی بر افسردگی، قبل و بعد از انجام تمرینات در دو گروه مورد مقایسه قرار گرفت. تحلیل داده ها توسط نرم افزار SPSS و با استفاده از آزمون های مجذور کای، کولموگروف- اسمیرنوف و من ویتنی یو انجام شد.
یافته های حاصل از بررسی حاکی از رسیدن بیشترین درصد (1/70%) نمونه ها به سطح هنجار بعد از انجام تمرینات ورزشی است. همچنین بین سطح افسردگی زنان چاق در دو گروه شاهد و مداخله بعد از تمرینات ورزشی، اختلاف معنادار آماری مشاهده گردید (001/0=p و 2=NNT).
نتایج این بررسی نشان داد که انجام تمرینات ورزشی در کاهش سطح افسردگی زنان سودمند واقع گردید و تعداد بیمارانی که باید تحت درمان قرار گیرند تا یک نفر از نتیجه و پیامد غیر مطلوب رهایی یابد، 2 نفر است. به این ترتیب وارد کردن برنامه ورزشی به برنامه روزانه جامعه زنان ایرانی مورد تاکید قرار می گیرد. سازمان های مرتبط با سلامت ضروری است به عنوان بخشی از برنامه های بهداشت روانی جامعه و پیشگیری از عوارض ناشی از افسردگی بر ارتباط بین روش زندگی و بهداشت روانی پرداخته و آن را مورد تاکید قرار دهند.

کار نوبتی و در گردش مانع تعامل بین والدین با کودکانشان می شود. از آنجایی که شاغلین دارای کارنوبتی (پرستار، ماما، بهیار، کمک بهیار و تکنسین اتاق عمل) موظف به انجام کار نوبتی مداوم هستند، مطالعه حاضر به منظور بررسی ارتباط نوبت کاری این گروه با توانایی ها و مشکلات رفتاری کودکان 12-7 ساله آنان در بیمارستان های شهر تهران انجام شده است.
این مطالعه توصیفی-تحلیلی و مقطعی جهت بررسی دیدگاه 489 آزمودنی منتخب مبتنی بر هدف از گروه شاغلین دارای نوبت کار و شاغل در بیمارستان های دانشگاهی و خصوصی شهر تهران به همراه معلمین فرزندان آنان در دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد. ابزار مطالعه پرسشنامه توانایی ها و مشکلات (Strenghts and difficulties Questionnaire= SDQ) ویژه والدین و معلمین بود که شاخص های مورد مطالعه آن شامل مشکلات هیجانی، بیش فعالی، سلوک، ارتباط با همتاها و رفتارهای مطلوب اجتماعی مربوط به فرزندان گروه مورد مطالعه می باشد. برای مقایسه یافته های کیفی نظیر متغیرهای جمعیتی و مشکلات رفتاری و هیجانی از تحلیل مجذور کای و برای مقایسه متغیرهای کمی از آزمون ANOVA استفاده شد. رابطه بین متغیرهای کیفی مستقل و مشکلات رفتاری و هیجانی با استفاده از روش آماری اسپیرمن و رگرسیون لجستیک به روش Stepwise بررسی شد. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS در محیط Windows انجام شد.
نتایج نشان داد بین شاخص های SDQ و گروه های مختلف نوبت کاری بر اساس گزارش به دست آمده از والدین و معلمین تفاوت معنادار آماری وجود نداشت. در مورد برخی متغیرهای فردی، نتایج حاکی از وجود ارتباط بین تعداد و جنس فرزند با اختلال سلوک و سطح تحصیلات والدین، جنسیت و نوبت کاری آن ها و سابقه بیماری جسمی یا روان پزشکی فرزند با مشکلات هیجانی آنان است. از طرف دیگر مدرک تحصیلی والدین با اختلال بیش فعالی و همچنین جنس والدین، سابقه کار صبح و عصر، عصر و شب و در گردش آن ها با مشکلات رفتاری با همسالان ارتباط معنادار آماری دارد. جنس والدین و سابقه کار در گردش با شاخص رفتارهای مطلوب اجتماعی در فرزندان نیز تفاوت معنادار دارد.
در این مطالعه، نوبت کاری تاثیر مستقیم بر مشکلات رفتاری فرزندان نداشته است ولی مشکلات رفتاری و هیجانی فرزندان تابع برخی متغیرهای جمعیتی و شغلی والدین بود که از این لحاظ توجه به مشکلات فرزندان شاغلین حرفه پرستاری ضروری است.

گزارش نویسی یکی از مهم ترین عملکردهای پرستاری است. به نظر می رسد ثبت کامل و استاندارد، بیانگر تمام مراقبت های ارایه داده شده به مددجو می باشد. تخمین زده می شود حدود 3/1 کل وقت پرستاران در هر شیفت به این مهم اختصاص دارد. ارتباط دانش و عملکرد پرستاران شاغل بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی شهر کرمان درباره اصول گزارش نویسی هدف از این پژوهش می باشد.
در این مطالعه توصیفی- تحلیلی، 226 پرستار دارای حداقل مدرک فوق دیپلم پرستاری شاغل در 4 بیمارستان دانشگاه علوم پزشکی شهر کرمان مشارکت کردند. روش نمونه گیری سهمیه ای و ابزار گردآوری داده ها، پژوهشگر ساخته و مشتمل بر سؤالات ویژگی های فردی، پرسشنامه دانش و چک لیست عملکرد می باشد. تجزیه و تحلیل آماری با کمک نرم افزار SPSS انجام و از آمار توصیفی و استنباطی شامل: شاخص های مرکزی و پراکندگی؛ آزمون های کروسکال والیس، من ویتنی یو و ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شد.
(5/46%) پرستاران مورد مطالعه، دانش متوسط و (85%) آن ها عملکرد ضعیف در زمینه اصول گزارش نویسی داشتند. بین دانش و عملکرد پرستاران در مورد اصول گزارش نویسی تفاوت معنادار آماری (001/0p<) با ضریب همبستگی مثبت مشاهده شد، که (24/0=r) قوی نبودن ارتباط بین دانش و عملکرد گزارش نویسی پرستاری را مطرح می کند. بین گذراندن دوره گزارش نویسی و دانش پرستاران در زمینه اصول گزارش نویسی تفاوت از نظر آماری معنادار بود (001/0p<) اما بین بقیه مشخصات پرستاران و دانش و عملکرد آنان در زمینه اصول گزارش نویسی تفاوت معنادار آماری مشاهده نشد.
نتایج، حکایت از رابطه ضعیف بین دانش و عملکرد دارد. به نظر می رسد علاوه بر دانش باید بر ضمانت های اجرایی آموزش های داده شده نیز تاکید گردد. در این میان عوامل دیگری هم دخالت دارند که باید هر چه سریع تر شناسایی و رفع شوند.

مزایای تغذیه با شیر مادر و به خصوص تغذیه انحصاری با شیر مادر به روشنی اثبات شده و در تعالیم دینی ما نیز مورد تاکید قرار گرفته است. شیر مادر یک غذای کامل برای شیرخوار بوده و موجب تقویت ایمنی وی می شود. با توجه به نقش بسیار مهم تغذیه در حساس ترین دوره در تامین سلامت و رشد بهینه کودکان زیر یک سال تغذیه با شیر مادر به عنوان مطلوب ترین روش تغذیه شیرخواران در سراسر جهان پذیرفته شده است زیرا اثر محافظتی در مقابل عفونت های روده ای و دستگاه تنفسی دارد، لذا پژوهش حاضر با هدف تعیین نحوه تغذیه شیرخواران زیر یک سال و ارتباط آن با عفونت تنفسی در مراجعین به مراکز بهداشتی، درمانی شهر سنندج سال 1386 انجام شد.
این مطالعه یک بررسی مورد - شاهدی می باشد که100 شیرخوار زیر یک سال مبتلا به عفونت تنفسی بستری در بخش کودکان با تشخیص پزشک (به عنوان مورد) و 100 شیرخوار سالم مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی جهت پایش رشد (به عنوان شاهد) انتخاب شدند و دو گروه از نظر سن، جنس، وزن هنگام تولد، رتبه تولد، یکسان گردیدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه ای شامل سؤالات مربوط به اطلاعات دموگرافیک و نحوه تغذیه شیرخواران بودکه به روش مصاحبه تکمیل گردید. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون های آماری مجذور کای و t-test استفاده شد.
یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد بین الگوی تغذیه در دو گروه مبتلا به عفونت تنفسی (مورد) و سالم (شاهد) زیر یک سال ارتباط آماری معناداری (000/0=p) و (76/15:13/2) 44/5=OR وجود داشت. همچنین نتایج نشان داد بین نحوه شیردهی در دو گروه مورد و شاهد زیر یک سال با تغذیه انحصاری با شیر مادر و زمان شروع تغذیه تکمیلی ارتباط آماری معنادار با (000/0=p) به ترتیب (59/19:10/2) 82/4=OR و (62/73:46/5) 83/15=OR وجود داشت.
نتایج مطالعات بیانگر افزایش خطر عفونت سیستم تنفسی در شیرخوارانی است که با شیر مادر تغذیه نمی شوند. تغذیه شیرخوار با شیر مادر طی یک سال اول زندگی اثرات محافظتی قابل توجهی بر علیه عفونت های تنفسی داشته و به طور قابل توجهی مدت زمان بیماری و مرگ و میر ناشی از آن را کاهش می دهد. تغذیه انحصاری با شیر مادر در شش ماهه اول به دلیل ترکیب آن میزان ابتلا بعدی به بیماری های تنفسی و عفونی را در شیرخواران کاهش می دهد. اطلاع رسانی در مورد تفاوت های شیر مادر با شیرهای دیگر اقداماتی مؤثر خواهند بود.

زردی نوزادی هنوز هم یکی از دلایل قابل پیشگیری صدمات مغزی، جسمی، معلولیت های ذهنی و همچنین یکی از دلایل مرگ زودهنگام نوزادی در بسیاری از کشورها است. علی رغم اهمیت این موضوع، به نظر می رسد مادران ایرانی همچنان برخورد مناسبی با این بیماری ندارند. لذا هدف از این مطالعه، تبیین دیدگاه های مادران دارای نوزاد مبتلا به زردی، پیرامون زردی نوزاد خود می باشد.
این مطالعه یک بررسی کیفی است که با انجام مصاحبه های نیمه ساختارمند و عمیق با 15 مادر که نوزاد آن ها با تشخیص زردی نوزادی در بخش های نوزادان بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران بستری شده بود، انجام گردید. نمونه ها مبتنی بر هدف انتخاب و تجزیه و تحلیل داده ها به صورت تحلیل محتوایی انجام گرفت.
تجزیه و تحلیل داده ها منجر به استحصال 2 درونمایه اصلی: چالش بین دیدگاه سنتی - مدرن پیرامون زردی نوزاد و نیز نگرانی از آینده نوزاد گردید. دو درونمایه فرعی هم عبارت بود از: درک سنتی از ماهیت بیماری و چالش در پیگیری و درمان. به طورکلی مادران از ماهیت زردی نوزادی بی اطلاع بودند و غلبه دیدگاه سنتی مادران در مورد زردی نوزادی باعث ایجاد چالش در درمان آن شده بود.
با توجه به یافته های پژوهش به نظر می رسد به منظور برخورد مناسب مادران ایرانی با پدیده زردی نوزادان خود و درمان سریع آن ها و پیگیری درمان بیماری، توصیه می شود فرهنگ سازی مناسب پیرامون این اختلال و آموزش های لازم برای مادران در دوران بارداری توسط پرستاران و ماماها به اجرا درآید.

افسردگی چهارمین علت ناتوانی در مردم جهان و یکی از شایع ترین اختلالات روانی در بیماران نارسایی مزمن کلیه است. این مطالعه با هدف بررسی و مقایسه میزان افسردگی در بیماران تحت درمان همودیالیز و پیوند کلیه صورت گرفته است.
این مطالعه توصیفی – تحلیلی بر روی بیماران دیالیزی و پیوند کلیه در سال 84 در شهر سنندج انجام گرفته است. تعداد نمونه ها 108 مورد (61 دیالیزی و 47 پیوندی) می باشند. داده های مورد نیاز از طریق پرسشنامه استاندارد سنجش افسردگی بک (BDI) گردآوری و از طریق نرم افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفت.
در این پژوهش دو گروه بیماران دیالیزی و پیوندی به ترتیب با میانگین سنی 5/154/47 و 7/99/39 سال مورد مطالعه قرار گرفتند. اختلاف معنادار آماری از نظر سنی بین دو گروه با 003/0p< موجود است. میزان افسردگی در زنان و مردان در مقایسه با هم به تفکیک در هر گروه اختلاف معناداری را نشان نمی دهد. در مجموع 93% از بیماران دیالیزی و نزدیک به 56% از بیماران پیوندی با شدت های متفاوت (خفیف تا شدید) دچار افسردگی می باشند. 4/16% از بیماران دیالیزی و 4/6% از بیماران پیوندی دارای افسردگی شدید می باشند. میانگین نمره افسردگی در بیماران دیالیزی 04/808/21 و در بیماران پیوند کلیه 23/1323/13 بود (نمره بک بیشتر از 9) و مقایسه میزان افسردگی دو گروه با 000/0=p از نظر آماری کاملا معنادار است. از نظر مقایسه میزان افسردگی با سن، جنس، تاهل و میزان تحصیلات اختلاف معنادار یافت نشد.
با توجه به نتایج این پژوهش میزان افسردگی در هر دو گروه بسیار بالا بوده به طوری که این میزان در بیماران دیالیزی به مراتب بیشتر از بیماران پیوندی می باشد. استفاده از تست های خود ارزیاب و استاندارد بک (BDI) مانع از اختلال در تشابهات علایم موجود در بیماری ESRD و افسردگی در سنجش و غربالگری بیماران افسرده می گردد که راهی بسیار ساده و کم هزینه در تشخیص به موقع و درمان افسردگی در این گروه از بیماران می باشد.