نشریه مطالعات تاریخی قرآن و حدیث
سال یازدهم شماره 2 (پیاپی 36، پاییز و زمستان 1383)

در این مقاله، ابتدا تعریف قرائت و فرق آن با تجوید، اقسام قراءات و فرق قراءات با قرآن بیان شده، سپس به ادوار تاریخ قرائت می پردازد. آن گاه مآخذ قراءات و موجبات اختلاف قراءات مورد بررسی قرار گرفته و سرانجام اختیار قراءات و مقیاس های قرائی معتبر، علت انتخاب قراءات سبعه و قبول قرائت عاصم طبق روایت حفص مورد بحث قرار گرفته است.

تفسیر اجتهادی، وجه غالب و شیوه ی رایج میان مفسران کنونی جهان اسلام است. بدین رو شایسته ی بررسی ها و نقد و ارزیابی های دقیق و کارشناسانه است. مقاله ی حاضر، پس از برشمردن مهمترین عناصر تفسیر اجتهادی، به چند و چون آن می پردازد و در نهایت به دو ضرورت و زمینه برای این شیوه ی تفسیری می شمارد: نخست به دلیل ریشه ها و سفارش هایی است که در سنت نبوی و نخستین تفسیرهای مکتوب در قرون اولیه است و سپس به دلیل، تحولات بنیادین در جهان بشری عموما و جهان اسلام خصوصا می باشد. ...

به دلیل آن که برای وحی معناهای گوناگونی گفته شده، این اختلاف رای ها، به ساختار زبانی و چینش واژگان قرآن نیز سرایت کرده است. مسلمانان اتفاق نظر دارند که قرآن از سوی خداوند فرود آمده است؛ پیشترها دیدگاه های نادری نیز بوده که الفاظ قرآن را انشای جبریل و یا پیامبر می دانسته اند. در عصر کنونی برخی متاثر از اندیشه ی امت های دیگر درباره ی کتاب های مقدس، قرآن را انشای بشری میدانند و تنها درون مایه ی قرآن را به خداوند نسبت می دهند. این گفتار با دلیل های روشنی کوشیده است تا ثابت کند که درون مایه و ساختار ظاهری قرآن از سوی خداوند فرود آمده است.

تربیت انسان، جزء از راه فکر میسر نیست؛ زیرا انسان تا فکرش اصلاح نشود، قابل هدایت نیست. بنابراین جوانان اگر بخواهند هدایت شوند از راه اندیشه و فکر هدایت می شوند و اگر بخواهند منحرف شوند، از همین راه منحرف می شوند. بسیاری از لغزش ها و خطاها تا تدبر و عاقبت اندیشی پیشگیری می شوند. شرط موفقیت در مسیر تربیت قرآنی، این است که: بر اساس توانایی و استعداد متربی و با حرکتی تدریجی و مناسب با کمالات الهی انجام گیرد. ...

مقاله ی حاضر نظرگاه های مولوی را درباره ی تفسیر و تاویل قرآن بر می رسد. گفتار نخست به تفسیر اختصاص دارد و گفتار دوم به تاویل می پردازد. در گفتار نخست که ویژه ی تفسیر است، درباره ی لایه های قرآن و هم پوشی های ظاهر و باطن آن سخن می گوید. پاره ای از تفسیرهای علمی و ذوقی مولانا نیز ضمیمه می گردد. همچنین نمونه هایی از اقتباس های مثنوی و دیوان شمس از قرآن بازگویی می شود. ...

اگر چه مقصود نهایی قرآن کریم عمل به تعالیم والای آن است، اما در راه رسیدن به این هدف غایی کسب معرفت و فیض از محضر این کتاب آسمانی ضرورت دارد. حفظ آیات الهی یکی از فیوضاتی است که مسلمانان می توانند بدان اهتمام ورزند، لذا در این نوشتار اصول مهم و مبانی حفظ قرآن کریم با هدف ترویج فرهنگ حفظ و بهره گیری از الهامات الهی تبیین می گردد.

«در هر شماره از فصلنامه ی مبین، مشخصات و چکیده ی تعدادی از پایان نامه های قرآنی فارغ التحصیلان مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی (PHD) از دانشگاه های مختلف می آید. لذا ارسال این اطلاعات به فصلنامه موجب امتنان است. »