فهرست مطالب
نشریه مطالعات تاریخی قرآن و حدیث
سال بیستم شماره 2 (پیاپی 56، پاییز و زمستان 1393)
- تاریخ انتشار: 1394/04/26
- تعداد عناوین: 8
-
صفحه 7صحیفه سجادیه از اندک آثار بازمانده سده نخست هجری است. با وجود آن که تا کنون مطالعات درون دینی متعددی درباره معارف مندرج در این اثر صورت گرفته است، کمتر کوششی می توان سراغ داد که از رویکردی توصیفی، چارچوب کلی اندیشه های مندرج در آن را بازنمایاند. چنین تلاشهایی از جهات مختلف ضروری است. از نگاهی تاریخی، بازشناسی اندیشه های مندرج در صحیفه سجادیه می تواند برای شناخت بهتر گفتمان سیاسی و فرهنگی حاکم در سده نخست هجری، خاصه عصر تابعین بسیار مفید باشد. گذشته از این، می توان از طریق مقایسه اندیشه های بازتابیده در متن صحیفه با هر آنچه درباره اندیشه های رایج در آن عصر می دانیم، دلایل و مستنداتی برای در تایید از اصالت صحیفه نیز بیابیم. در این مطالعه کوشش شده است نگرش بازتابیده به انسان در این اثر بازشناسی، و درک بازتابیده در آن از ماهیت، استعدادها، نقاط ضعف و ویژگی های دیگر کاویده انسان شود. چنین کوششی افزون بر آن که گامی برای حصول دستاوردهای پیش گفته است، می تواند به بازخوانی اندیشه اخلاقی مندرج در این اثر نیز یاری رساند.
کلیدواژگان: انسان شناسی دینی، اصالت صحیفه سجادیه، تاریخ مکاتب اخلاقی جهان اسلام، عصر تابعین -
صفحه 31حرف تعریف «ال» در زبان عربی پرکاربردترین حرف در این زبان است. این حرف در بافتهای مختلف گفتار بر معناهای مختلفی دلالت می کند؛ معناهایی که بی توجهی به آنها موجب خواهد شد معنای صحیح کلام فهمیده نشود. از جمله، این الف و لام گاهی برای دلالت بر جنس به کار می رود، و گاه نیز برای دلالت بر عهد. هر یک از این دو قسم نیز البته اقسام متعددی دارد که برای فهم صحیح متن، باید بدان توجه شود. هر گونه اختلاف نیز در تفسیر ماهیت الف و لام چسبیده به هر اسم، به تغییر فهمها از گفته خواهد انجامید. جلوه اختلافها در تفسیر ماهیت الف و لام را در تفاسیر قرآن می توان بازشناخت؛ خاصه از آن رو که بسیاری از مفسران با تکیه بر فرازمان و فرامکان بودن احکام قرآن، بدان گرایش داشته اند که عمده الف و لامها را نشانه جنس بدانند؛ نه عهد. بنا ست که در این مطالعه، با مرور تنها چند نمونه از اختلافات مفسران در تبیین ماهیت الف و لام در عبارات قرآنی، ابعاد مختلف این گرایش تفسیری و اثر عملی آن بر دستاوردهای مفسران کاویده شود.
کلیدواژگان: ال عهد، ال جنس، مبانی کلامی مفسر، اثر زمان و مکان بر اجتهاد -
صفحه 53از جمله تفاسیر شیعی در سده 12ق، کنز الدقائق و بحر الغرائب اثر محمدرضا بن اسماعیل قمی مشهدی است. اطلاعات اندکی درباره مولف آن در دسترس داریم و خود اثر نیز معمولا در شمار تفاسیر ماثور طبقه بندی می شود. به نظر می رسد همین تلقی از اثر سبب گردیده است که کمتر کوششی برای شناخت روش و رویکرد این مفسر، و احیانا، آرای شاخص و ابتکارات و تحلیلهای وی صورت پذیرد؛ همچنان که مخاطبان اثر، هدف از تالیف آن، و هر چه از این قبیل نیز ناشناخته اند. این مطالعه گامی نخست برای حرکت به سمت همین هدف است. می خواهیم با تامل در مسائل پیش گفته، از یک سو جایگاه قمی مشهدی را در میان جریانهای تفسیری بازشناسیم، و از دیگر سو، راهی برای درک تحولات فرهنگی و اجتماعی ایران در عصر وی بگشاییم.
کلیدواژگان: تفاسیر ماثور، تاریخ تفسیر شیعه، مفسران سده 12ق، محمدرضا قمی مشهدی، تفسیر قرآن با قرآن -
صفحه 77محمد باقر بهبودی محدث شیعی و ایرانی معاصر (13071393ش) چنان که خود می گوید پس از 30 سال مطالعه مداوم برای شناخت علل حدیث، به انتخاب احادیث صحیح کتب اربعه بر اساس سیره قدما یعنی توجه توامان به شرایط اعتبار در متن و سند پرداخته، و حاصل این مطالعه را در سه کتاب صحیح الکافی، صحیح التهذیب و صحیح الفقیه بازنموده است. این میان، اثر نخست یعنی صحیح کافی بیش از دیگر آثار وی مشهور و بحث برانگیز شده، و هم از جهات مختلفی شایان توجه و ارزیابی است. بر این پایه، بنا ست که در مطالعه پیش رو همین اثر بهبودی را بازبینی کنیم تا دریابیم اولا، شیوه تنظیم روایات و پدید آوردن ساختار کلی اثر، انگیزه های تالیف، و ملاکهای گزینش روایات چه بوده است؛ ثانیا، مولف در عمل چه اندازه به این ملاکها پابندی نشان می دهد؛ و ثالثا، منتقدان چه اشکالاتی بر آن وارد کرده اند و احیانا، مولف و همفکران وی چه پاسخهایی به این نقدها داده اند، یا می توانند بدهند.
کلیدواژگان: گزیده کافی، نقد حدیث، حدیث صحیح، جوامع حدیثی شیعه، تاریخ حدیث شیعه -
صفحه 107توجه به کنشهای زبانی رایج در هر دوره تاریخی، می تواند آگاهی های نوینی را از آن عصر بازنماید. از همین رو، بهره گیری از دانش زبان شناسی، خاصه زبان شناسی کاربردی، در مطالعات تاریخی اسلام راهگشای بسیاری از مسائل مطرح در این حوزه می تواند باشد. بر این پایه، و به سان نمونه ای از تعامل بینارشته ای، در مطالعه پیش رو با محوریت کاربست نگاه گفتمانی خواهیم کوشید روند رویارویی دو گفتمان علوی و اموی را بازشناسیم. بنا ست نشان دهیم که با واکاوی متن خطبه های ایراد شده توسط دو گروه اجتماعی با ایدئولوژی رقیب، می توان ظرفیت مباحث نظری گفتمان در زبان شناسی را برای شناخت نقاط مبهم تاریخ وقایع پس از عاشورا نیز به کار گرفت. می خواهیم با کاربست روشی نوین که می توانش «گفتمان کاوی تاریخی» نامید، کنش گفتاری گفتمانهای علوی و اموی را در مقام رویارویی با همدیگر بازشناسیم. این روش از یک سو بر شیوه توصیفی نورمن فرکلاف مبتنی است، و از دیگر سو، نظریه آوای متعارض باختین را همچون ابزاری مفهومی به کار می بندد. چنان که خواهیم دید، جریان علوی در تمامی موقعیتها اقدام به تولید و تثبیت گفتمانهای یگانه نموده، و دارای نوعی سازمان یافتگی گفتمانی است؛ ولی گفتمان اموی فاقد این یکپارچگی گفتمانی است و پس از رویارویی با کنشهای گفتاری جریان علوی، آشکارا رفتار گفتمانی خویش را تغییر می دهد.
کلیدواژگان: عصر تابعین، تحلیل انتقادی گفتمان، فرکلاف، باختین، جایگاه کاریزماتیک محمد بن عبدالله (ص)، خطابه های اهل بیت (ع) -
صفحه 133در کتب رجال و تراجم سده های متقدم و میانه هجری، در کنار یادکرد از اصناف مختلف علما همچون فقها، محدثان و متکلمان، از گروهی به نام «قصاص/ قصاصین» سخن به میان آمده است. این گروه نفوذ گسترده ای در میان عموم مردم داشتند و بر دانشهای مختلفی چون حدیث، و تفسیر، و هم بر اندیشه های اخلاقی عموم و جریان وعظ اثرگذار بودند. انتقادهای شدید از قصاص و گاه مخالفت کلی با وجود آنان، باعث شد این گروه و به تبع آن، این مفهوم به زودی فراموش گردد؛ چنان که برخی از مولفان و ناسخان متاخرتر، این عنوان را با تصحیف نقل کرده، یا در فهم معنای آن به خطا رفته اند. نخستین گام برای شناخت این گروه، واکاوی چرایی ناموری آنان به قصاص است. بنابراین، در این مطالعه با کاربست روش ریشه شناسی تاریخی (تبارشناسی) و گونه شناسی واژگان، کارکرد اجتماعی این گروه مطالعه، و پیشنهاد جدیدی درباره کیفیت ساخت واژه قصاص ارائه گردیده است. افزون بر این، با مرور گزارشهای تاریخی درباره قصاص، تحول معنایی این واژه در دوره های مختلف بازشناسی شده است.
کلیدواژگان: زبان شناسی تاریخی، ریشه شناسی، قصاص، قاص، قصص -
صفحه 173
-
Page 7Al-Sahifa al-Sajjadiyya is one of the few survived works written in the first Islamic century. Although many researches have been devoted to elaborating its teachings so far, few attempts have been made to present a general classification of its thoughts. Such attempts are of great importance for various reasons. From the historical viewpoint, extracting the thoughts reflected in the book can help recognize the political and cultural discourses dominating the first century, especially during the time of Successors. Furthermore, by comparing the opinions reflected in the book by the ones gained through other sources, we can present some proofs for the authenticity of the book. The present study aims at elaborating the book's special view towards mankind, its nature, talents, strengths and weaknesses and other human qualities. Such attempts, in addition to paving the way for reaching the mentioned goals, can help review the ethical views of the book as well.Keywords: Religious anthropology, Authenticity of Sahife Sajadiyeh, The history of Muslim's ethical schools, The Era of successors
-
Page 31The article of “al” (Alif & lam) is the most frequent letter in Arabic. While infering different meanings, it uccurs at different contexts. Somewhen it is applied to reveale the substance of the word sticked to it, as well as it sometimes portrays the sticked word to be a known object. Each of these two kinds of Alif & Lam has its own types. The different interpretation of the meaning of “al” in everey Arabic word sticked to it, may lead to misunderstanding of the sentence, as well as it led to variant interpretations of Quranic text; especially while Muslim exegetes tend to defend the eternity of Quranic decrees and propositions. As a result, Muslim interpretors often tend to consider every Alif & Lam in Quran as an article signifying the substance, which means they tend not to accept most of “al”s as an indicator to the known object. In order to show the impact of this theological hypothesis on grammatical analysis of Quranic text, this study aims to show the possibility of different interpretation of these sentences as far as concerns to the status of Alif & Lam in the related words.Keywords: 'Ahd, Jins, theological preassumptions of exegesis, the role of the age, era on religious thought
-
Page 53Kanzud-Daqaiq wa Bahrul-Gharaib is one of shiite interpretations of Quran prepared by Muhammad Reza b. Ismail al-Mashhadi, the Iranian 12th century Ah/ 19th century CE scholar. Little is known about the author; also the book always is classified as an exegesis based on traditions, in which no innovational inquiry could be seen. This perception made the work and its author out of historical trends, as much as no study has been traced in order to evaluate the commentator's approach and method, his prominnant directions and innovations, his purpose in this contribution, etc. As the first step toward such an aim, based on internal and external criticism of the commentary text, this study estimates al-Qummi al-Mashhadi's contribution to Islamic exegesis, as well as his creative approaches and methods.Keywords: al, Tafsir bil, Mathur, the history of Quran exegesis, Shiite exegetes, Tafsirul, Quran bil, Quran
-
Page 77Muhammad Baqir Behbudi, the contemporary Iranian Shiite Muhadith (1307-1393) as he remarks himself, after spending over 30 years studying the Hadith problems, managed to gather a selection of canonical Hadith out of the four major Shiite books. His method is based on the method followed by the early Shiite scholars- that is paying attention to both the textual signs and Isnad- The outcome of his attempt was the publication of the three books of Sahihul Kafi, Sahihu al-Tahdib, and Sahihul Faqih. Meanwhile the first one i.e. Sahihul Kafi became very popular and controversial and is worthy of attention and reviewing. Based on this, the present study aims to study and review the Behbudi's mentioned work in order to find out the method of arranging Hadiths and its general structure, the motivations of the author and his criteria for selecting the Hadiths, also the paper tries to indicate the extent to which the author was committed to his criteria. In addition, the critic's comments against the book and the authors and other's replies to those comments are mentioned as well.Keywords: Selected al Kafi, Hadith criticism, Canonical Hadith, Shiite Hadith Collection, History of Shiite Hadith
-
Page 107The study of discursive acts that has been occurred in every historical period can lead to the new investigations. Using linguistic methods, especially with applied linguistics, we can study the complicated aspects of the history of Islam. Thereupon, and as an interdisciplinary case, we have studied here the rival discourses of 'Alawid and Umayyad, based upon the discourse analysis of the sermons (khutab) were declared by these ideological social groups. In this way, we can also use the discourse studies in investigating the vague points of the historical events after the 'Ashura. It is a historical discourse analysis of of 'Alawi and Umayyad speech acts against each other. On method, we have used the Norman Faiclough's descriptive method and the Bakhtin's idea of contradictory voices. We have designated that the 'Alawi trend generated and established the consistent discourses in all of the situations, on the contrary of the Umayyad discourse that lacked such a consistency. Umayyad group, obviously, changed his discursive acts after confronting with 'Alawis.Keywords: the Tabiun generation, critical discourse analysis (CDA), N. Fairclough, M. Bakhtin, the charismatic role of Muhammd b. Abdullah, the sermons of ahl al Bayt
-
Page 133In the biographical and Rijal books of the early and mid-Islamic centuries, besides references to the job titles like jurists, Hadith narrators and theologians, there are allusions to a group called “Qusas” (Story narrators). They had great influence on the public and affected the branches of knowledge like Hadith and Tafsir; they also had important part in public morality and the preaching trends. Strong opposition against the activity of such a group caused this group and their job to be soon forgotten, in a way that later authors and transcribes made mistakes in writing or explaining this term. Thus, the first step to know this group is to analyze the reason they were called this title. In this paper using the method of historical etymology (Genealogy) and typology, the social function of this group is investigated and a new idea about the etymology of the term "Qussas" has been offered. Furthermore, by reviewing the historical reports about “Qussas”, the semantic development of the term in various eras has been discussed.Keywords: Historical Linguistic, Etymology, Qussas, al, Qass, Stories
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.