مجله طب جنوب
سال هشتم شماره 2 (اسفند 1384)

تحقیقات اخیر حاکی از احتمال وجود یک ارتباط بین عفونت ناشی از بعضی از اعضاء هلیکوباکتر و تشکیل سنگ کیسه صفرا می‎باشند. هدف از این تحقیق تشخیص باکتری هلیکوباکتر در سنگ‎های کیسه صفرای بیماران مبتلا به بیماری های دستگاه صفراوی بوده است.
مواد و روش‎ها: سنگ های صفراوی و نمونه های مایع صفرای 33 بیمار با تست های اوره‎آز سریع، کشت و واکنش زنجیره ای پلیمراز چندتایی (Multiplex-PCR) که بر اساس دو ژن 16S rRNA و ایزوسیترات‎دهید‎روژناز برای تشخیص به ترتیب جنس هلیکوباکتر و گونه هلیکوباکترپیلوری طراحی شد، مورد بررسی قرار گرفتند. این روشPCR همچنین بر روی نمونه های مایع صفرای 40 کیسه صفرای اتوپسی شده و نرمال از نظر پاتولوژی، بعنوان گروه شاهد انجام گرفت.
در 1/18 درصد از سنگ‎ها و 1/12 درصد از نمونه های مایع صفرا، ژنوم هلیکوباکترپیلوری با روش PCR تشخیص داده شد. تست های اوره‎آز سریع و کشت برای کلیه نمونه ها منفی بود. در گروه کنترل با روش PCRژنوم هلیکوباکتر شناسایی نشد.
نتیجه گیری: در مجموع در این مطالعه DNA هلیکوباکترپیلوری در نمونه های سنگ کیسه صفرای بیماران مشاهده شد، اما در مورد زنده بودن این ارگانیسم در این نمونه ها اطمینان حاصل نشد. برای آشکار نمودن نقش کلینیکی گونه های هلیکوباکتر در بیماری های کیسه صفرا، مطالعات گسترده‎تر توصیه می‎شود.

داروی سیپروفلوکساسین (Ciprofloxacin) یکی از آنتی بیوتیک های خانواده فلورکینولون می باشد که طیف اثر وسیعی بر روی عفونت‎های ناشی از میکروب‎های گرم منفی دارد و در بیش از 100 کشور دنیا کاربرد درمانی دارد. هدف از تحقیق فوق، مطالعه اثرات هیستوپاتولوژیک داروی سیپروفلوکساسین بر روی سلول‎های رده سرتولی در موش صحرائی بوده است.
مواد و روش‎ها: تعداد 20 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار جهت مدل آزمایشگاهی به دو گروه کنترل (10=n) و تحت مطالعه (10=n) تقسیم شدند. در گروه کنترل موش ها به مدت 60 روز از غذا و آب در شرایط استاندارد استفاده کردند و در گروه آزمایش موش ها دوز درمانی داروی سیپروفلوکساسین را به میزان 5/12 میلی‎گرم بر کیلوگرم به مدت 60 روز از طریق محلول در آب آشامیدنی دریافت کردند. در روز شصت‎ام، بافت بیضه پس از جداسازی از بدن توزین و جهت مطالعات هیستوپاتولوژیکی توسط میکروسکوپ نوری و الکترونی به آزمایشگاه پاتولوژی ارجاع داده شد.
یافته ها: وزن بیضه ها در گروه تحت مطالعه نسبت به گروه کنترل کاهش یافت (05/0P<). بیشتر لوله های سیمنی‎فر در گروه آزمایش دچار آتروفی و تجمع سلول های رده سرتولی شدند (05/0P<).
نتیجه گیری: سیپروفلوکساسین می‎تواند در موش‎های نر ایجاد هیپواسپرماتوژنزیس کند، از این رو امکان تغییرات هیستوپاتولوژیک در بافت بیضه و ایجاد ناباروری در انسان نیز می‎بایست مورد نظر قرار گیرد.

پدیده تحریکی دفعی (Excito-repellency) ناشی از اثرات برخی حشره‎کش‎ها بنا به نظر برخی از محققین در قطع سیکل انتقال مالاریا مهم تلقی می‎شود. همچنین خاصیت دفعی برخی از حشره‎کش ها باعث جلوگیری از ورود پشه به اماکن سمپاشی شده می گردد و در طولانی مدت باعث تغییر در نسبت های آندوفیلی و اگزوفیلی می شود.
تغییرات عمده ای در طرح اولیه E-R test boxes داده شد، بطوری که در داخل قفس مواجهه که از جنس آلومینیم بود یک هولدر (توری سیمی استوانه‎ای شکل به شعاع 10 سانتی‎متر) قرار داده شد که یک عدد خوکچه هندی در آن قرار داشت و توری های آغشته به حشره‎کش و توری های شاهد روی آن کشیده می‎شدند و خوکچه در وضعیتی بود که پشه ها به راحتی قادر بودند از روی آن خونخواری نمایند. همچنین در قسمتی از بدنه قفس مواجهه، محلی جهت نصب تله پنجره‎ای خروجی پیش بینی گردیده بود. توری های آغشته به حشره‎کش لامبداسی هالوترین در سه غلظت 5/12، 25 و 50 میلی‎گرم در متر‎مربع، دلتامترین 5/12، 25 و 50 میلی‎گرم و سیفلوترین 40، 80 و 100 میلی‎گرم در متر‎مربع و شاهد در آزمایشگاه با روش غرقاب سازی تهیه گردید. تعداد پشه های یافت شده در تله پنجره‎ای خروجی، نسبت خونخواری، نسبت بقاء و نسبت بهبودی پشه ها به عنوان معیار تحریکی دفعی این توری ها مورد توجه قرار گرفت.
یافته ها: با افزایش غلظت حشره کش‎ها میزان تحریکی- دفعی بیشتر شد (05/0 P <). نسبت خونخواری پشه های مواجهه با توری آغشته به حشره‎کش لامبداسی هالوترین، دلتامترین و سیفلوترین در دوز استاندارد سازمان جهانی بهداشت (25 میلی‎گرم در متر‎مربع) به ترتیب 15 درصد، 3/5 درصد و 3/9 درصد و در کنترل 3/41 درصد بود. همچنین نسبت ورود پشه ها به تله پنجره‎ای در زمان مواجهه با توری های آغشته به حشره کش‎های لامبداسی هالوترین، دلتامترین و سیفلوترین با دوز استاندارد سازمان جهانی بهداشت به ترتیب 2/18 درصد، 2/11 درصد و 7/19 درصد و در شاهد 4/1 درصد بدست آمد. نسبت بازماندگان (Survival Rate) در پشه هایی که مواجهه با توری های آغشته به حشره کش با دوز استاندارد داشته‎اند برای، لامبداسی هالوترین 2/63 درصد، دلتامترین 9/34 درصد و حشره‎کش سیفلوترین 67 درصد و پشه های موجود در قفس کنترل 9/98 بود.
نتیجه گیری: دلتامترین برای آغشته سازی پشه بندها برای مبارزه با آنوفل استفنسی به نسبت لامبداسی هالوترین و سیفلوترین از نظر کاهش میزان خونخواری، نسبت بهبودی و میزان بقاء موثرتر است.

پیوند مغز استخوان بدلیل استفاده از داروهای شیمی درمانی و عوارض همراه آن بر عملکرد گنادها تاثیر می‎گذارد. این مطالعه تغییرات محور گناد بدنبال پیوند مغز استخوان با رژیم بوسولفان- سیکلوفسفاماید با دوز پایین (120 میلی‎گرم بر کیلوگرم) را بررسی کرده است.
مواد و روش ‎ها: در این مطالعه آینده نگر، تعداد 48 بیمار (25 مرد بالغ و 23 زن بالغ) از نظر کارکرد محور گناد بررسی شدند. اطلاعات از طریق پرسشنامه و معاینه فیزیکی، سنجش LH، FSH، استرادیول E2، پروژسترون، تستوسترون، پرولاکتین و آنالیز مایع منی در قبل، 6 و 12 ماه بعد از پیوند بدست آمد.
یافته ها: از 25 مرد بالغ در محدوده سنی 45-12 سال (9±5/24)، 16 بیمار (64 درصد) دارای محور گناد طبیعی در قبل از پیوند بودند که در 6 بیمار (37 درصد آنان) تا پایان مطالعه طبیعی ماند. در 10 نفر باقیمانده (63 درصد) محور گناد در 6 ماه بعد از پیوند، مختل شد و تا انتهای مطالعه ادامه داشت. در 31 درصد اختلال اسپرماتوژنز، 25 درصد کاهش تستوسترون و در 5/12 درصد در هر دو قسمت، اختلال یافت شد. از 23 زن بالغ در محدوده سنی 43-75/13 سال (10±28)، 20 نفر (87 درصد) دارای محور گناد طبیعی در قبل از پیوند بودند که در 2 نفر (10 درصد) تا پایان مطالعه طبیعی ماند ولی 18 نفر باقیمانده (90 درصد) تا 6 ماه بعد از پیوند، دچار هیپوگنادیسم اولیه شدند.
نتیجه گیری: اختلال کارکرد گناد (به خصوص در جنس مونث) پس از پیوند مغز استخوان شایع می‎باشد؛ لذا توصیه می شود حداقل هر 6 ماه تا 2 سال اول بعد از پیوند و سپس سالی یکبار، محور گناد بررسی شود.

خط اول آهن زدایی در بتا تالاسمی ماژور تزریق دفروکسامین زیر پوستی روزانه با استفاده از پمپ است. میزان تحمل بیماران نسبت به این رژیم درمانی متغیر است. هدف این مطالعه بهبود تحمل بیماران با رویکرد شناختی، با استفاده از آموزش بیماران و والدین بود.
مواد و روش‎ها: در یک مطالعه مورد– شاهدی، تعداد 87 بیمار مبتلا به تالاسمی شدید در بخش تالاسمی مرکز آموزشی درمانی فاطمه زهرا (س) بوشهر از تیرماه لغایت مهر 1380 مورد بررسی قرار گرفتند. 38 بیمار (50 درصد پسر و 50 درصد دختر) در گروه آموزش و 40 بیمار (65 درصد پسر و 35 درصد دختر) در گروه شاهد به صورت تصادفی تقسیم شدند. آموزش شامل سخنرانی و آموزش عملی تزریق دسفرال بود. پرسشنامه با روش مصاحبه حضوری تکمیل شد. میزان استفاده از دسفرال، کارکرد پمپ، عوارض جانبی و سطح آگاهی بیماران و والدین آنها و سطح سرمی فریتین در ابتدا و انتهای بررسی مقایسه شدند. سطح آگاهی بلافاصه بعد از جلسه آموزش نیز ارزیابی شد.
متوسط سن گروه آموزش 6/14 سال و گروه شاهد 13 سال بود. دو گروه از نظر سن، وزن و توزیع جنسی مشابه بودند (05/0P>). در انتهای بررسی میزان آگاهی در هر دو گروه بهبود قابل توجه نداشت (05/0P>) اما در گروه آموزش تعداد بیمارانی که حداقل 5 روز در هفته از دسفرال استفاده می‎کردند، به طور قابل توجهی بیشتر شد (01/0P<) و احساس درد در محل تزریق، قرمزی، خارش و ورم به طور قابل توجهی کمتر گزارش شد (01/0P<)؛ ولی در گروه شاهد تفاوت قابل توجه نبود (05/0P>). هر دو گروه، کارکرد بهتر پمپ را در انتهای بررسی گزارش کردند (001/0P<). سطح فریتین سرم در دو گروه در ابتدا و انتهای بررسی تغییر قابل توجهی نکرد (05/0P>).
رویکرد شناختی باعث بهبود نسبی در تحمل رژیم درمانی با دسفرال شد. آموزش به صورت سخنرانی اگر چه در افزایش سطح آگاهی بیماران و والدین کمک زیادی نکرد، اما آموزش عملی به همراه سخنرانی توانست در بهبود کار با دستگاه پمپ و کم کردن عوارض موضعی تاثیر قابل توجهی داشته باشد.

وجود سابقه خانوادگی سکته قلبی زودرس، خود به عنوان عامل خطرساز مهمی برای افراد درجه اول فامیل محسوب می شود؛ از این رو تشخیص و درمان عوامل خطرساز قلبی عروقی وابستگان درجه اول این بیماران، مهمترین عامل برای کاهش موارد و همچنین مرگ و میر سکته های قلبی محسوب می شود.
عوامل خطرساز بیماری های قلبی عروقی در میان وابستگان درجه اول 49 بیمار با سکته قلبی زودرس که در بیمارستان دانشگاهی فاطمه زهرا (س) بوشهر بستری شده بودند، بر اساس پروژه مونیکای سازمان جهانی بهداشت وBRFSS آمریکا (Behavioral Risk Factor Surveillance System) مورد بررسی قرار گرفتند. افراد بالای 25سال پروژه جمعیتی قلب سالم خلیج فارس (با مطابقت سن و جنس) که به طور تصادفی انتخاب شده بودند نیز بعنوان گروه شاهد برای بیماران و وابستگان درجه اول بالای 25سال آنان انتخاب شدند. اختلالات دیس لیپیدمی بر اساس NCEP ATP III (National Cholesterol Education Program Adult Treatment Panel III)تعریف گردید. در این مطالعه تعداد 148 نفراز وابستگان درجه اول بیماران با سکته قلبی زودرس (88 مونث و60 مذکر) که 42 نفر از آنان زیر 20 سال سن داشتند، مورد بررسی قرار گرفتند.
یافته ها: فراوانی کلسترول تام و LDLکلسترول بالا، HDL کلسترول پایین و تری گلیسرید بالا، در وابستگان زیر 20 سال بیماران با سکته های قلبی زودرس، به ترتیب3 /33 درصد، 5/28 درصد، 1/7 درصد و6/16 درصد بود. در وابستگان بالای 25 سال این بیماران، هیچ تفاوت چشمگیری میان فراوانی اختلالات لیپیدی و دیگر عوامل خطرساز بیماری های قلبی عروقی با گروه شاهد مشاهده نشد (05/0نتیجه گیری: اختلالات لیپیدی و عوامل خطرساز قلبی عروقی کلاسیک در وابستگان درجه اول بالای 25 سال بیماران با سکته های قلبی زودرس مشابه جمعیت طبیعی بود و توصیه می شود عوامل خطرساز جدید عروق کرونر نیز در این گروه مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژگان: سکته قلبی زودرس، اختلالات لیپیدی، عوامل خطرساز قلبی، عروقی، کلسترول

روش رکتال که از دیر باز بعنوان استاندارد طلایی در نظر گرفته شده دارای عوارضی است و برای کودک و والدین استرس زا می‎باشد. روش جدیدتری که در سال‎های اخیر مورد استفاده قرار می‎گیرد، روش تمپانیک است که سریع، راحت و ایمن است ولی میزان دقت آن هنوز مورد سوال است.
مواد و روش‎ها: به منظور تعیین دقت روش تمپانیک در کنترل درجه حرارت بدن، تعداد 220 کودک 3 ماهه تا 6 ساله مراجعه کننده به بیمارستان کودکان علی اصغر (ع) بوشهر مورد بررسی قرار گرفتند. در کلیه نمونه ها، با چهار روش رکتالی، اگزیلاری و تمپانیک راست و چپ، درجه حرارت اندازه گیری شد.
یافته ها: میانگین درجه حرارت در روش رکتال در مقایسه با روش تمپانیک و اگزیلاری به ترتیب 3/0 درجه سانتی گراد و 1/0 درجه سانتی گراد بالاتر بود. همبستگی بین تمپانیک گوش راست و چپ (879/0=r و 001/0P<)، بین رکتال و تمپانیک راست (762/0=r و 005/0P<)، بین تمپانیک راست و اگزیلاری (808/0=r و 001/0P<) و بین اگزیلاری و رکتال (746/0=r و 001/P<) بدست آمد. میزان حساسیت، ویژگی و دقت در روش تمپانیک (با مرز تب 38 درجه سانتی گراد) به ترتیب 4/46 درصد، 2/97 درصد و 9/90 درصد بود. با استفاده از منحنی راک مشخص شد که مناسب‎ترین نقطه مرز تب، 37 درجه سانتی گراد می‎باشد که در این نقطه، حساسیت، ویژگی و دقت به ترتیب به 9/92 درصد، 1/90 درصد و 4/90 درصد افزایش می‎یابد، در این حالت ضریب کاپا توافق خوبی را بین درجه حرارت رکتال و تمپانیک نشان داد.
نتیجه گیری: روش تمپانیک در مقایسه با روش رکتال و اگزیلاری روشی دقیق، سریع، راحت و ایمن برای کودکان است و مناسب ترین نقطه مرزی برای تب در این روش، میزان 37 درجه سانتی گراد است.

صرع میوکلونیک جوانان از شایع‎ترین انواع صرع‎های ژنرالیزه ایدیوپاتیک است و حدود 11- 5 درصد کل صرع‎ها را تشکیل می‎دهد. با توجه به خصوصیات بالینی صرع میوکلونیک جوانان، این بیماری درکلینیک‎ها به خوبی تشخیص داده نمی‎شود و درمان صحیح انجام نمی‎گیرد و این در صورتی است که پاسخ به درمان در این بیماران عالی و بیماران نیاز به درمان را در تمام طول زندگی دارند.
مواد و روش‎ها: در یک مطالعه توصیفی آینده نگر، از میان بیماران مبتلا به صرع که به درمانگاه های صرع دانشگاه علوم پزشکی اصفهان مراجعه می ‎کردند، بر اساس تابلو بالینی و یافته های نوار مغز، بیماران مبتلا به صرع میوکلونیک جوانان انتخاب شدند. خصوصیات بالینی، دموگرافیک و درمانی آنها در پرسشنامه‎ مخصوص ثبت و هر 3 ماه به طور منظم و به مدت یکسال مورد پیگیری قرار گرفتند.
یافته ها: از بین 985 بیمار مبتلا به صرع، 50 بیمار (0/5 درصد) صرع میوکلونیک جوانان داشتند. تعداد زنان 5/3 برابر مردان بود و متوسط سن شروع حملات، 13 سالگی بود. سابقه فامیلی صرع، 38 درصد و فاکتورهای تسهیل کننده تشنج در 66 درصد موارد مثبت بود که 79 درصد این فاکتورها شامل خستگی ناشی از فعالیت، استرس، بی‎خوابی و نورهای فلاش دار بود. تمام بیماران تحت درمان داروئی قرار گرفتند که حملات میوکلونیک و تشنج در 84 درصد به طور کامل و در 14 درصد به طور نسبی کنترل شد و تنها 2 درصد موارد مقاوم به درمان وجود داشت.
با وجود شیوع بالای بیماری در جنس مونث و با توجه به مطالعات قبلی و ماهیت ژنتیکی بیماری، لازم است بررسی های وسیع‎تر و مطالعات ژنتیکی در این مورد در کشور ما بعمل آید. بیماری از نظر سایر خصوصیات، مشابه مطالعات قبلی بود.

فلوراید مقاومت دندان را نسبت به پوسیدگی افزایش می‎دهد، اما مسمومیت خفیف با فلوراید سبب فلوئوروزیس دندانی می‎شود. فلوراید بطور طبیعی در آب شرب که یکی از منابع اصلی آن است موجود است. هر چند در شهر بوشهر آب شرب از چشمه های خارج از استان با محدوده طبیعی فلوراید تامین می‎شود اما در این شهر فلوئوروزیس دندانی مشاهده می‎شود.
مواد و روش‎ها: تعداد 95 دانش آموز 12-10 ساله بومی شهر بوشهر (45 دختر و 50 پسر) از چهار منطقه این شهر از لحاظ فلوئوروزیس دندانی، قد و وزن مورد معاینه قرار گرفتند. عوامل مستعد کننده فلوئوروزیس دندانی از طریق پرسشنامه سوال شد. غلظت فلوراید ادرار در ساعاتی که دانش آموزان در منزل بودند (18-16 ساعت) و غلظت فلوراید آب شرب به روش الکترو آنالیز اندازه گیری شد.
یافته ها: شیوع فلوئوروزیس دندانی در چهار دندان جلو فک بالا 6/52 درصد بود. میانگین فلوراید ادرار 18/2 میلی گرم در لیتر، غلظت فلوراید آب شرب مدارس 58 /0- 41/0 میلی گرم در لیتر و فراوانی بدون پوسیدگی 40 درصد بود.
نتیجه گیری: علی رغم طبیعی بودن محدوده فلوراید آب شرب شهر بوشهر، بیشتر بودن فلوئوروزیس دندانی و غلظت فلوراید ادرار نسبت به دامنه طبیعی بین المللی، ضرورت تعیین میزان جذب و اثرات فلوراید روی سلامت مردم استان بوشهر را توجیه می‎کند.

صدمات یک مشکل بهداشت عمومی در ایران محسوب می‎شود. بخش اساسی یک برنامه کنترل صدمات، مراقبت از صدمات می‎باشد. مطالعه حاضر با هدف مشخص نمودن انواع صدمات و تعیین خصوصیات دموگرافیک مصدومین مراجعه کننده در شهر کرمان انجام شد.
مواد و روش‎ها: این مطالعه بصورت مقطعی به مدت یکسال از تاریخ 1/6/1381 لغایت 31/5/1382 روی مصدومینی که به اورژانس‎های سه بیمارستان اصلی شهر کرمان مراجعه کرده بودند انجام شد. داده ها توسط مصاحبه‎گران آموزش دیده در بدو ورود مصدوم از طریق یک پرسشنامه به فاصله چهار روز یک‎بار تکمیل گردید. پرسشنامه شامل سه بخش بود: مشخصات فردی، نوع حادثه و خصوصیات زمینه ای حوادث.
یافته ها: مصدومین (61 درصد) بین 39-15 سال داشتند و نسبت مرد به زن دو سوم بود. سطح تحصیلات آنان کمتر از سطح دبیرستان بود (70درصد). حوادث ترافیکی شایع‎ترین علت صدمات بود (6/36؛ با 95 % فاصله اطمینان 1/38- 1/35 درصد) و سقوط (83/9 درصد؛ 95% فاصله اطمینان 7/10 -9/8 درصد) و درگیری های بین فردی (3/6 درصد؛ 95% فاصله اطمینان 1/7-6/5 درصد) دومین و سومین علت صدمه محسوب می‎شدند. روزهای جمعه و پنج شنبه به ترتیب بالاترین سهم صدمات را به خود اختصاص داده بودند (به ترتیب 5/15 و 1/15درصد). بطور کلی، 27 درصد مصدومین در بیمارستان بستری شدند.
نتیجه گیری: سن جوانی، سنی پرخطر برای مصدومین در شهر کرمان است و با توجه به اینکه شایع ترین علت مصدومیت نیز حوادث ترافیکی می باشد، لزوم توجه به آموزش و کنترل حوادث ترافیکی بسیار حائز اهمیت می باشد.

بیش از یک چهارم بیماری ها در سطح جهان در اثر عوامل خطرات محیطی ایجاد می‎شوند. اثرات خطرات محیطی بر سلامت کودکان چند‎گانه می‎باشد و همکاری معلمان، والدین، مسئولین سلامت جامعه و دانش‎آموزان را برای کاهش خطرات و ارتقاء سلامت می‎طلبد.
مواد و روش‎ها: تعداد 18 دبستان شهر بوشهر بصورت خوشه‎ای انتخاب و پس از تعیین موضوعات خطرات محیطی بر اساس بررسی پیام‎های آموزشی موجود در کتب درسی و در نظر داشتن شرایط بومی منطقه، در مرحله نخست، دانش‎آموزان کلاس های سوم و چهارم ابتدایی، اطلاعات خود را در زمینه های فوق بصورت پوستر ارائه دادند، پوسترها بر اساس مفاهیم نقاشی و بهداشتی زیر نظر متخصصان، تعیین روایی و وزن‎دهی شدند و بر اساس این داده ها، بوکلت آموزشی خطرات محیطی طراحی و در اختیار معلمان همان مدارس جهت تدریس طی 6 هفته قرار گرفت. پس از آموزش، دوباره دانش آموزان اطلاعات خود را به صورت پوستر ارائه دادند و همانند مرحله نخست توسط متخصصان مربوطه نمره‎دهی شدند.
یافته ها: میانگین نمره دانش‎آموزان بعد از مداخله نسبت به قبل افزایش معنی داری را نشان داد. نمره آگاهی کلی و درصد تغییرات این نمره در دانش آموزان دختر بیشتر از دانش آموزان پسر بود. نمره آگاهی کلی دانش آموزان کلاس چهارم و پنجم دبستان قبل و بعد از مداخله با یکدیگر تفاوت معنی داری نداشتند.
نتیجه گیری: آموزش بوکلت خطرات محیطی توسط معلمان به دانش آموزان موجب ارتقاء سطح آگاهی آنها در زمینه خطرات محیطی بر سلامت شد. پیشنهاد می‎گردد به دلیل اهمیت زیاد خطرات محیطی، کتابچه آموزشی مربوطه بصورت مکمل دروس دانش آموزان ابتدایی به دقت طراحی، تدوین و آموزش داده شود.

ایران همانند سایر کشورهای در حال توسعه، در حال گذر سریع تغذی های است. از این رو می‎توان انتظار داشت با بهبود در شرایط اجتماعی و اقتصادی، بیماری هایی همانند اضافه وزن و چاقی افزایش یابد. این مطالعه با هدف بررسی وضعیت اپیدمیولوژیک بیماری های تغذی های با استفاده از شاخص‎های آنتروپومتریک در ساکنین روستاهای بخش مرکزی همدان طراحی و اجرا گردید.
مواد و روش‎ها: تعداد 614 نفر از افراد بالای 2 سال از 15 روستای بخش مرکزی همدان به روش خوشه‎ای انتخاب و اطلاعات انتروپومتریک آنها جمع آوری شد. در صورت قرار گرفتن افراد 2 تا 20 سال در محدوده SD2-< معیار قد و وزن بر اساس NCHS (National Centre for Health Statistics) آنها بصورت کم‎وزن، لاغر و کوتاه قد تغذی های طبقه بندی ‎شدند. برای تعیین چاقی و اضافه وزن در تمام گروه های سنی و کم‎وزنی در بالغین از شاخص توده بدن (BMI) استفاده شد.
یافته ها: در افراد 2 تا 20 سال مورد بررسی سوء‎تغذیه کم‎خواری شامل کم‎وزنی در 5/12 درصد، لاغری در3/12 درصد و کوتاه قدی تغذی های در 8/26 درصد و پرخواری در 9/11، درصد شامل 7/6 درصد اضافه وزن و 2/5 درصد چاقی، دیده شد. در افراد بالای 20 سال 5/5 درصد (اکثرا مرد) BMI کمتر از 5/18 درصد و 9/34 درصد (اکثرا زن) دارای اضافه وزن و چاقی بودند. در کل افراد، مبتلایان به اضافه وزن و چاقی 76/24 درصد و سوء‎تغذیه کم‎خواری 2/9 درصد بود.
نتیجه گیری: سوء‎تغذیه های کم خواری (2 نفر از هر 20 نفر) و پرخواری (5 نفر از هر 20 نفر) در ساکنین روستاهای بخش مرکزی همدان، حاکی از عدم تعادل در مصرف مواد غذایی متناسب با نیازها در هر دو جنس می‎باشد که لزوم آموزش تغذیه صحیح را در سطح این جامعه گوشزد می‎نماید.